ontstaan Aarde

Evolutie: van Kosmos tot Mens
Het Heelal
Elementaire deeltjes
Ontstaan van de elementen
Soortsvorming
Evolutie op het DNA-niveau
De bioinformatische analyse van het DNA
Evolutie: van Kosmos tot Mens
Het Heelal
• 29 okt.
Ons wereldbeeld (Rintro + R1)
• 5 nov.
Sterren stralen (R2 + R3)
• 12 nov.
Cosmic Microwave Background
• 19 nov.
De zwaartekracht en Zwarte Gaten (R4 + R5)
• 26 nov.
De vorming van sterrenstelsels (R6 + R7 + R8)
• 3 dec.
Het allereerste begin en de verre toekomst (R9…)
, 
DNA
mens
GROOTTES
Saturnus
atoom
Plancklengte
10-35 10-30
melkwegstelsel
bacterie
(Salmonella)
afstand tussen
sterren
*
10-20
10-10
1010
1
-*
meters
1020 1025
kern
virus
(Ebola)
Mont
Blanc
1 lichtjaar = 9.46 x 1015 meter
1 parsec = 3.08 x 1016 meter
1 parsec = 3.26 lichtjaar
zon
afstand tussen
clusters
Terugzien in de tijd =
Ver weg zien in de ruimte
Maan – Aarde
1,3 lsec
Krater Plaskett
180o W 82o N
Clementine
130394
De
Zon
DNA
8 lmin
243 Ida & Dactyl
20 lmin
56 km
1,5 km
Galileo/NASA
280893
Komeet Hale-Bopp
30 lmin
4o
Jupiter
40 lmin
HST-NASA/STScI
25000 km
Orionnevel 1500 ljr
Spirographnevel (IC418)
HST-STScI/NASA
DNA
0,1 lj
2000 lj
Krabnevel
DNA
6000 lj
Adelaarnevel (M16)
HST-STScI/NASA
7000 lj
1 lj
7 lj
Sleutelgatnevel in
Carinanevel (NGC 3372)
HST-STScI/NASA
8000 lj
Sagittarius
DNA
25.000 lj
Grote Magellaanse Wolk
DNA lj
160.000
ZWART GAT
10 miljoen lj
Antennaemelkwegstelsels
(NGC 4038/4039)
DNA
HST-STScI/NASA
63 miljoen lj
1500 lj
DNA
Coma Cluster
320 miljoen lj
DNA
DNA
Hubble Deep Field
10 miljard lj
DNA
DNA
mens
melkwegstelsel
GROOTTES
Saturnus
atoom bacterie
Plancklengte
10 -35 10 -30
(Salmonella)
afstand tussen
sterren
*
10 -20
10 -10
10 10
1
-*
meters
10 20 10 25
kern
virus
(Ebola)
Mont
Blanc
1 lichtjaar = 9.46 x 1015 meter
1 parsec = 3.08 x 1016 meter
1 parsec = 3.26 lichtjaar
zon
afstand tussen
clusters
Geschiedenis
•Zijn de nevelvlekken sterreneilanden als het onze?
Immanuel Kant (1724-1804)
• Het heelal is niet onveranderlijk!
William Herschel (1738-1822), dubbelsterren
• Waarom is het ‘s nachts donker? OPGAVE !!!
Heinrich Olbers: Olbers paradox (1826)
• Het heelal dijt uit!
Vesto Slipher 1912; Edwin Hubble 1929
• Is de oergloed nog zichtbaar?
George Gamow 1948; Arno Penzias & Robert Wilson 1963
• Is het heelal homogeen en isotroop?
Gerard de Vaucouleurs 1970; Hubble Space Telescope
oerknal
TIJDEN
10-40
10-30
Planck-tijd
Quark Soep
10-20
10-44
10-10
uitvriezen p, n
1 sec
Helium
produktie
(3 min.)
105
eerste sterrenstelsels
1010
ontkoppeling
100.000 jaar
(1 miljard jaar)
“Lucy” (A. afarensis)
(3,2 miljoen jaar BP)
1015
heden
ontstaan Aarde
(4,6 miljard jaar BP)
1017
Homo sapiens
(100.000 jaar BP)
seconds
Theorie van het heelal
is theorie van de zwaartekracht!
• Isaac Newton 1642 - 1727
• Albert Einstein 1875 - 1955:
Algemene RelativiteitsTheorie 1915
2GM
Zolang v  c en
 c
R
is Newton een goede benadering voor Einstein!
 v  0, 33 c

9
R  5 10 ljr:  2GM
 0, 37c

R

Dopplereffect
Frequentie hangt af van
relatieve snelheid:
Dopplereffect en
Uitdijing heelal
Afbuiging van licht
Twee beelden
1,75''
Zon: eclips 1919
Paradox van Olbers: Waarom is het ‘s nachts donker?
Door studenten gegeven antwoorden:
1. Zon is onder
2. A. Absorptie door stof(wolken)
B. Absorptie door zwarte gaten
C. Omzetting door stof in niet-zichtbaar licht
3. Sterren verschuilen zich achter elkaar
4. Sterren leven eindige tijd
5. Heelal is niet oneindig groot
6. Heelal is te jeugdig
7. Roodverschuiving