1 wat is een kracht?
advertisement
1 W AT IS E EN KRACH T? 1.1 Inleiding In het dagelijkse leven hebben we vaak met krachten te maken. Een kracht die je heel goed kent, is de spierkracht. Dankzij die spierkracht kun je een trap oplopen, fietsen, schrijven ... Door te trainen kun je die spieren sterker maken. Een andere kracht, nl. de zwaartekracht, zorgt ervoor dat voorwerpen naar beneden, naar de aarde toe, vallen. Een mp3-speler werkt dankzij elektrische kracht. Een veer heeft een bepaalde veerkracht, ze kan langer en korter worden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .adhesiekracht, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . waterkracht, ................................................................................... Welke krachten ken je nog? .cohesiekracht, windkracht ... .............................................................................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................................................................. 60 KRACHT • ARBEID • VERMOGEN • ENERGIE EURE2HNNH_T3_059-102.indd 60 1/3/14 2:45 PM Tracht op volgende figuur minstens vijf soorten krachten te vinden. windkracht, elektrische kracht, waterkracht, spierkracht, veerkracht, ................................................................................................................................................................................................................................................................................ zwaartekracht ... ................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................ KRACHT • ARBEID • VERMOGEN • ENERGIE EURE2HNNH_T3_059-102.indd 61 61 1/3/14 2:45 PM 1.2 Krachten kunnen lichamen vervormen Voorbeelden: - Met spierkracht kun je een staaf plooien. - Een veer rekt uit als je er een voorwerp aan hangt. - Een pers kan een autowrak tot schroot vervormen. Als een kracht een voorwerp vervormt, zeggen we dat ze een statisch effect heeft. Soms komt het voorwerp terug in zijn oorspronkelijke toestand. Zulke voorwerpen zijn elastisch. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .spiraalveer, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .indrukken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .van . . . . . . . . . . . . . .een . . . . . . . . . . . . . . .spons . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... ............................. Geef enkele voorbeelden. elastiekje, .............................................................................................................................................................................................................................................................................. Opmerking Voorwerpen kunnen hun elasticiteit verliezen door te veel of te lange belasting. Sommige voorwerpen zijn opgebouwd uit stoffen die gemakkelijk vervormen en waarbij de vervorming blijvend is. Zulke stoffen zijn plastisch. . . . . . . . . . . . . . . . . .boetseerklei, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . kauwgom, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .lood, . . . . . . . . . . . . . . . . . . .zink . . . . . . . . . . . . . . . ... .............................. Zoek hiervan enkele voorbeelden: was, .............................................................................................................................................................................................................................................................................. Een voorwerp verandert niet zomaar van vorm. Er moet eerst een kracht op inwerken. Besluit Een kracht is een uitwendige oorzaak die de vorm van een voorwerp kan veranderen. Ze heeft een statisch effect. 1.3 Krachten kunnen de bewegingstoestand van een voorwerp veranderen Voorbeelden: - Met je spieren kun je een bal wegstampen. - De wind blaast de bladeren van de bomen. - De veerkracht van een gespannen boog kan een pijl wegschieten. - Een keeper stopt de bal. Krachten kunnen voorwerpen doen bewegen of ze tot stilstand brengen, ze kunnen ze sneller of trager doen bewegen of ze van richting doen veranderen. Besluit Een kracht is een uitwendige oorzaak die de bewegingstoestand van een voorwerp kan veranderen. Ze heeft dan een dynamisch effect. 62 KRACHT • ARBEID • VERMOGEN • ENERGIE EURE2HNNH_T3_059-102.indd 62 1/3/14 2:45 PM Samengevat Een kracht is een uitwendige oorzaak die de vorm of de bewegingstoestand van een voorwerp kan veranderen. In sommige gevallen heeft een kracht tegelijk een statisch en dynamisch effect. Voorbeeld: Wanneer een rijdende auto op een stilstaande auto inrijdt, wordt tijdens het botsen op die stilstaande auto een kracht uitgeoefend. Hierdoor wordt die auto ingedrukt (vervorming = statisch) en hij wordt weggeduwd (beweging = dynamisch). Het kan ook zijn dat er op een voorwerp meerdere krachten inwerken die elkaar compenseren. Hierdoor verandert de bewegingstoestand niet, maar het voorwerp kan wel vervormd worden. Voorbeeld: Je duwt deuken in een bal. Er werken verschillende krachten in die geen dynamisch effect hebben, want de bal blijft in rust. Er is wel een statisch effect, want de bal vervormt. oe oefeningen 1. Onderlijn het juiste antwoord. Bij een keiharde service van Justine Henin hebben we: - enkel een statische uitwerking van een kracht. - enkel een dynamische uitwerking van een kracht. - zowel een statische als een dynamische uitwerking van een kracht. - geen van beide. 2. De tennisballen waarmee Justine speelt, moeten: - stevig zijn als hout. - plastisch zijn als boetseerklei. - elastisch zijn als rubber. KRACHT • ARBEID • VERMOGEN • ENERGIE EURE2HNNH_T3_059-102.indd 63 63 1/3/14 2:45 PM
