Massage

MASSAGE ONTRAFELD
Heeft massage met etherische oliën een positieve invloed op het lichaam?
Inhoud
Wetenschappelijk onderzoek naar massage ................................................................................... 2
Broaden-and-build theorie .............................................................................................................. 6
Massage en broaden-and-build theorie .......................................................................................... 8
3.1. Via het reukorgaan ....................................................................................................................... 9
Afbeelding: Wurdts curve: effect van intensiteit .................................................................................. 11
3.2. Via de huid .................................................................................................................................. 12
Conclusie ....................................................................................................................................... 13
Bronvermelding: ............................................................................................................................ 14
1
Wetenschappelijk onderzoek naar massage
In de oudst geschreven teksten van meer dan 2500 jaar geleden van de Chinese
“Kong Fu”1 en Indiase “Ayuerveda”2 staan aanwijzingen voor gezonde
levenswijze en behandeling van aandoeningen waaronder ook massage
beschreven wordt.
In de Griekse oudheid ten tijde van Herodicus, stichter van de medische
gymnastiek werd massage toegepast.
De trainers van de gymnastiek, pedotriben genoemd,
behandelden veel voorkomende ongevallen zoals
verstuikingen, bloeduitstortingen, enz…
Hippocrates, beschouwd als grondlegger van de
geneeskunde, deed volgende uitspraak over massage:
“Massage kan zowel ontspannend als spannend werken,
waar men stevig over de spieren wrijft spannen ze aan,
zachte massage doet ze ontspannen. “
Afbeelding: Herodicus
De meeste mensen ervaren massage als heilzaam en ontspannend.
De werking van massage op het lichaam heeft een mechanische, reflectoire,
chemisch-biologische en psychologische werking.
Onder mechanische werking wordt verstaan dat door druk uit te oefenen er
wrijvingswarmte ontstaat waardoor afgestorven huidcellen in de opperhuid
sneller worden afgevoerd. Ook wordt de bloed-en lymfecirculatie bevorderd.
Reflectoire werking wordt verklaard door dat erbij massage prikkels worden
geleid naar het centrale zenuwstelsel en van daaruit prikkels gegeven worden
naar het parasympatisch zenuwstelsel3 waardoor er vaatverwijding ontstaat.
De chemisch-biologische werking houdt in dat er bepaalde stoffen zoals
histamine worden vrijgemaakt die ook zorgen voor vaatverwijding. Het vergroot
de uitwisseling tussen bloed en het omliggend weefsel. Bij afgifte van
1
Chinese krijgskunst
een hindoeïstische gezondheidsleer uit India
3
het deel van het autonoom zenuwstelsel dat de organen zodanig beïnvloedt dat het lichaam in een toestand
van rust en herstel kan komen.
2
2
acetylcholine4 wordt het parasympatisch zenuwstelsel geprikkeld en leidt tot
pijnvermindering en spierontspanning.
Voorgaande fysieke aspecten worden versterkt door de emotionele werking van
massage, zoals angstvermindering.
Er is nog maar weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan om objectief te meten
welke invloed massage heeft op lichaamscellen.
De laatste jaren hebben twee onderzoekers, belangrijk wetenschappelijk
onderbouwd werk, uitgevoerd.
Dr. Mark Rapaport deed een wetenschappelijk onderzoek naar het effect van
massagetechnieken op het lichaam. De studie werd uitgevoerd in het CedarsSinai Medical Center's (Los Angeles, CA) en gepubliceerd in The Journal of
Alternative and Complemntary medicine, 2010.
Hij maakte een vergelijkende studie tussen verschillende massagetechnieken.
Er namen 53 personen deel aan deze studie, waarbij 29 personen een Zweedse
massage5 kregen en 24 mensen Californische massage6.
Er werden bloedafnamen uitgevoerd voor en na de massage. Hieronder wordt het
effect van massage in het bloed weergegeven.
Afbeelding: bloedanalysemonsters
Bloedresultaten na Zweedse
Bloedresultaten na Californische
massage
massage
stijging lymfocyten
stijging oxytocine
daling cortisol
daling corticotropin releasing hormoon
daling antidiuretisch hormoon
4
is een neurotransmitter, die vooral betrokken is bij de impulsoverdracht van zenuwcellen naar
skeletspiercellen
5
een soort van sportmassage ontstaan in 1810 waarbij drie basistechnieken gebruikt worden: effleurage
(strijkingen), petrissage (kneden), tapotage (klopbewegingen)
6
zeer lichte massage door zachte strijkbewegingen
3
▪ Bespreking van de bloedanalyses na de Zweedse massage:
Lymfocyten zijn een type witte bloedcellen die een grote rol spelen in de
immunologische afweer. Er zijn verschillende soorten lymfocyten.
Cortisol is een hormoon dat aangemaakt wordt door de bijnierschors en wordt
ook stresshormoon genoemd omdat het bij zowel fysieke als psychische stress
geproduceerd wordt.
Het antidiuretisch hormoon wordt ook vasopressine genoemd. Het wordt
geproduceerd door de hypothalamus7 en komt terecht in de hypofyse
achterkwab8. Het heeft een dubbele functie. Enerzijds als hormoon speelt het een
belangrijke rol in de waterstofhuishouding. Anderzijds als neurotransmitter speelt
het een rol bij agressie.
De Zweedse massage verbetert de immuniteit en heeft een gunstig effect op
stress en vermindering van agressie.
▪ Bespreking van de bloedanalyses na de Californische massage:
Oxytocine is zowel een hormoon als neurotransmitter. Als hormoon werkt het
onder andere op het glad spierweefsel van de baarmoeder tijdens de bevalling.
Het wordt aangemaakt bij positieve ervaringen zoals aankijken, aanraken,
knuffelen, enz… Als neurotransmitter wordt het opgevangen in het limbisch
systeem en verhoogt het de weerbaarheid tegen stress en brengt het lichaam
sneller tot rust.
Het corticotropin releasing hormoon stimuleert de aanmaak van cortisol.
Door dat deze hoeveelheid tijdens een massage afneemt zal er ook minder
cortisol geproduceerd worden en dus ook leiden tot minder stress.
De Californische massage heeft een gunstig effect op het krijgen van een
gevoel van veiligheid en verminderen van stress.
7
onderdeel van de hersenen, controleert het autonome zenuwstelsel en het
endocriene systeem en speelt een cruciale rol bij de organisatie van gedragingen die zorgen voor de
overleving van het individu en de soort
8
onderdeel van de hypofyse, staat direct in verbinding met de hypothalamus
4
Afbeelding: CRH en cortiscol
Marc Tarnopolsky, hoogleraar Michael G. Degroote School of Medicine, deed
samen met een groep Canadese wetenschappers onderzoek naar de biologische
effecten van massage op de spiercellen. Deze resultaten werden gepubliceerd in
the Sience Translational Medicine in 2012 door Justin Crane. Er werden van 11
sportieve mannen, stukjes spierweefsel uit twee beenspieren afgenomen.
Vervolgens deden ze een intensieve fietsproef (zeer extreme sportinspanning tot
uitputting). Na deze sportinspanning werd één been 10 minuten gemasseerd
waarbij de Zweedse methode gebruikt werd. Vervolgens werd 10 minuten na de
massage opnieuw van dezelfde beenspieren een stukje weefsel afgenomen. Dit
werd opnieuw herhaald na 2,5u.
Hij kon vaststellen dat het been dat gemasseerd werd beter hersteld was. Hij
verklaarde dit door erbij massage, meer mitochondriën9 aangemaakt werden.
Door druk uit te oefenen op weefsels tijdens de massage zouden ook sensoren
9
celorganel, dat functioneert als energiecentrale van de cel
5
geprikkeld worden waardoor ontstekingsremmende signalen naar de spieren
gezonden worden.
Aanvankelijk dacht hij dat door massage de afbraak van melkzuur verminderd
werd. Maar uit de onderzochte spierweefsels bleek deze theorie niet te kloppen.
Hieruit wordt besloten dat massage leidt tot een beter herstel van de spier na
inspanning en ontstekingen vermindert.
Broaden-and-build theorie
Barbara Fredrickson, hoogleraar psychologie aan de University of North Carolina,
(2009) ontwikkelde de broaden-and-build theorie (verbreed-en-bouw theorie).
Ze toonde hiermee aan dat positieve gevoelens bijdragen tot een bredere focus,
grotere creativiteit, beter omgaan met emoties, terwijl negatieve emoties de
focus versmallen, dit wordt tunnelzicht genoemd.
Afbeelding: Trechter model: vernauwing en verbreding focus
De onderzoeker is er van overtuigd dat positieve gevoelens opgewekt kunnen
worden, hoe meer dit gebeurt hoe meer positiviteit er ontwikkeld wordt. Dit kan
vergeleken worden dit met het trainen van een spier, hoe meer deze getraind
6
wordt hoe sterker ze wordt. Zo kan een eigen coping10 strategie ontwikkeld
worden waarbij bij stress of negatieve situaties er beter gereageerd kan worden.
Hierdoor wordt de levenskwaliteit beïnvloed zowel op intellectueel vlak als op
fysiek, psychisch en sociaal vlak waardoor de levensduur verlengd wordt.
Zo heeft men wetenschappelijk aangetoond dat het toepassen van deze strategie
de productie van stresshormonen vermindert.
Het broaden effect betekent het ontwikkelen van deze strategie, het build effect
betekent wanneer deze theorie eigen gemaakt is, deze in alle situaties toegepast
kan worden.
Afbeelding: Broaden-and-build theorie
10
coping: de manier waarop iemand met problemen en stress omgaat
7
Massage en broaden-and-build theorie
Het brein beschikt over een soort van filtermechanisme om de constante
informatiestroom waarmee men geconfronteerd wordt te selecteren voor verdere
verwerking. Welke informatie het brein selecteert en welke niet wordt deels
bepaald door de kracht van de stimuli11.
Wanneer het lichaam gemasseerd wordt, veroorzaakt dit allerlei reacties. Dit
proces zou nog versterkt kunnen worden door een extra stimulans toe te voegen,
bijvoorbeeld door het gebruik van etherische oliën, enerzijds opname via het
reukorgaan, anderzijds opname via de huid.
Etherische oliën zijn vluchtige geurstoffen uit verse plantendelen. Ze kunnen op
verschillende manieren verkregen worden, bijvoorbeeld via waterdampdestillatie.
Afbeelding: stoomdestillatie
Deze etherische oliën moeten voldoen aan de Europese richtlijnen, om zo aan de
juiste eisen te voldoen op gebied van kwaliteit, veiligheid en werkzaamheid. De
chemische bestanddelen van etherische oliën kunnen geanalyseerd worden om
zo de eigenschappen van deze oliën te bepalen.
11
een prikkel is een verandering in de uitwendige of inwendige omgeving waarop een organisme reageert
8
Thijm thymol
monoterpenen
25%
anti-septisch
monoterpeenalcoholen
17%
ontstekingsremmend
fenolen
40%
sterk anti-bacterieel
esters
kalmerend
ketonen
slijmoplossend
thymol: 2-isopropyl-5-methylfenol
Afbeelding: Voorbeeld van de chemische bestanddelen van thijm thymol
3.1. Via het reukorgaan
De reukorganen bevinden zich in de neusholte en bestaan uit reukepitheel en
reukcellen. Vanuit het reukepitheel lopen er axonen12 die in verbinding staan met
de olfactorische schors13 van de grote hersenen, hypothalamus en limbisch
systeem.
Het limbisch systeem vormt de grens tussen de hersenstam en de grote
hersenen.
Afbeelding: limbisch systeem
12
13
uitloper van een zenuwcel dat elektrische impulsen geleidt
deel van de hersenschors met betrekking tot geur en reuk
9
De hypothalamus maakt deel uit van het limbisch systeem. Hier worden de
hormonen antidiuretisch hormoon en oxytocine geproduceerd. In de studie van
Dr. Rapaport werd reeds besproken dat door massage de productie van
antidiuretisch hormoon afnam en oxytocine toenam. De hypothalamus speelt ook
een rol bij het interpreteren van gevoelens, prettige of onprettige.
In het limbisch systeem worden emoties waargenomen en het hierbij behorende
gedrag er aan gekoppeld. Ook de regeling van de vegetatieve functies zoals
hartslag, lichaamstemperatuur, spijsverteringsstelsel vindt hier plaats.
Door de verbinding van het reukorgaan met het limbisch systeem en de
hypothalamus kan verklaard worden dat geuren emotionele en gedragsmatige
reacties kunnen veroorzaken.
Afbeelding: geur en limbisch systeem
Het reukvermogen ontwikkelt zich door geuren te associëren met aangename of
onaangename ervaringen. Deze informatie wordt opgeslagen in het geheugen.
Zo kan dus door het ruiken een herinnering naar boven komen en de daarbij
behorende emotie aan gekoppeld worden wat zich fysiek kan uiten. Bijvoorbeeld
het ruiken van de geur van een ontsmettingsmiddel van een ziekenhuis kan een
herinnering opwekken van een operatieve ingreep waarbij angst aanwezig was,
door louter het ruiken van deze geur kan het zijn dat deze angst terugkomt en
dat hierdoor de hartslag verhoogt en het zweten toeneemt.
Wanneer een geur van een etherische olie een positieve emotie veroorzaakt en
een fysieke reactie teweegbrengt, zou dit getraind kunnen worden tijdens het
opbouwen van de coping-strategie en zo dus een toepassing kunnen zijn van de
broaden-and-build theorie.
10
In de psychologie zijn er al vele onderzoeken gebeurd naar het verband tussen
winkelatmosfeer en consumentengedrag. Vele winkels maken daar gebruik van
door bepaalde geuren te gebruiken om emotionele effecten teweeg te brengen
bij de consument en zo het koopgedrag te beïnvloeden.
Bone en Ellen (1999) hebben wetenschappelijk onderzoek gedaan naar geuren
en gedrag en kwamen tot volgende conclusie:
Je ruikt altijd, bewust of onbewust. Er kan een automatische reactie ontstaan bij
het waarnemen van geuren, bijvoorbeeld ga je automatisch dieper inademen bij
bepaalde aangename geuren.
Ook blijkt dat een goed gedoseerde geur meer effect heeft dan een alles
overheersende geur.
Afbeelding: Wurdts curve: effect van intensiteit van geur
Er blijkt een verband tussen geuren en andere prikkels uit de omgeving. Zo kan
bijvoorbeeld een ontspannende geur in combinatie met snelle en luide muziek
toch niet tot ontspannend effect leiden.
Er werd ook onderzoek uitgevoerd door Lehner (2005) in een wachtzaal van een
tandarts bij 200 patiënten, waarbij etherische oliën van pompelmoes en lavendel
verdampt werden. Hieruit bleek dat deze geuren de angst bij patiënten zou
verminderen.
Er werd ook onderzoek verricht naar de reactie van het lichaam bij het ruiken
van etherische oliën van lavendel, rozemarijn en citronella. De testpersonen
werden gedurende 10 minuten in een kamer gebracht met één van
bovengenoemde geuren. Nadien kregen ze 90 minuten rust. Er werd nadien een
11
hartfilmpje gemaakt, de bloeddruk werd gemeten en de galvanische14
huidgeleiding. Men kwam tot de conclusie dat het lichaam fysiek reageert op de
waarneming van geuren, bijvoorbeeld door bloeddruk stijging of daling.
3.2. Via de huid
Bij massage worden etherische oliën via de huid opgenomen. De etherische
oliën worden via bloedbaan en lymfebanen opgenomen. Via de bloedbaan
worden alle organen bereikt. Ze worden uitgescheiden via de nieren, longen en
via transpiratie.
Men heeft al verschillende wetenschappelijke onderzoeken gedaan naar het
effect van massage met etherische olie. Enkele onderzoekers zijn Wilkinson
(1999), Dunn (1995) en Stevenson. Er werden massages uitgevoerd met en
zonder etherische olie. Uit al deze onderzoeken waarbij men gebruik maakte van
gestandaardiseerde vragenlijsten is gebleken dat het gebruik van etherische olie
bij massage een positief effect heeft op vermoeidheid, boosheid,
communicatieproblemen en spijsverteringsproblemen. Toch kan er nog geen
conclusie getrokken worden omdat er nog onvoldoende wetenschappelijke
onderbouwing is.
14
het meten van de elektrische geleiding van de huid
12
Conclusie
Massage heeft duidelijk fysiek en psychologisch effect op het lichaam. Hier zijn
objectieve bewijzen voor.
Massage combineren met etherische olie kan, indien deze geur een positieve
emotie opwekt, bijdragen tot het versterken van het copingsmechanisme.
Door het opstellen van plantenmonografieën worden de geneeskrachtige
eigenschappen van planten beschreven. Zo kan men door massage met
etherische olie een groter effect bekomen omdat dit zowel door geur als door de
huid kan worden opgenomen.
Er zal echter nog verder onderzoek dienen te gebeuren naar het effect van
etherische olie bij massage om nog meer wetenschappelijk evidentie hierover te
verkrijgen.
13
Bronvermelding:
Tijdschriften:
Vanlessen, N. (2015). Positief gemoed, brede focus. Eos, nr.1, p.36-39
Boeken:
Willockx, B. (2015) Sportverzorging, wat werkt echt?. Antwerpen: Garant.
Kluin, J.C. (2006) Hematologie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Bush, M. (2006) Inleiding complementaire zorg. Amsterdam: Reed Business
Education.
Rijpkema, H. (2015) Aromecum. Breda: Beljon.
Hoare, J. (2011) Handboek Arometherapie. Utrecht: Veltman
Internet:
Hollmann, K. (2014) Positieve emoties versterken de psychologische veerkracht
in stressvolle situaties. [06/04/2015, Psychfysio opleidingen:
http://www.psychfysio.nl/1_16_2/]
Niet gekend. (2015) Een visie op emoties: Broaden-and-build theorie.
[06/04/2015, Infonu.nl: http://mens-ensamenleving.infonu.nl/psychologie/150325-een-visie-op-emoties-broaden-andbuild-theorie.html]
Frederickson, B. (2009) Waar is positiviteit goed voor?. [06/04/2015,
Psychologie magazine:
http://www.psychologiemagazine.nl/web/Artikelpagina/Waar-is-positiviteit-goedvoor.htm]
Niet gekend. (10/05/2014) Coping(psycologie). [06/04/2015, Wikipedia:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Coping_%28psychologie%29]
14
Niet gekend. (23/09/13). Zweedse massage. [8/04/15, Wikipedia:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Zweedse_massage]
Niet gekend. (28/09/14). Cortisol. [8/4/15, Wikipedia:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Cortisol]
Niet gekend. (25/2/15). Oxytocine. [8/4/15, Wikipedia:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Oxytocine]
Niet gekend. (5/1/15). Mitochondrion. [8/4/15, Wikipedia:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Mitochondrion]
Niet gekend. (2/2/12). Spierpijn? Een massage heeft hetzelfde effect als
pijnstillers. [8/4/15, Goed gevoel:
http://www.goedgevoel.be/gg/nl/313/Massage/article/detail/1389065/2012/02/0
2/Spierpijn-Een-massage-heeft-hetzelfde-effect-als-pijnstillers.dhtml]
Lalieu, E. (1/2/12). Spiercellen op de massagebank. [8/4/15, kennislink.nl:
http://www.kennislink.nl/publicaties/spiercellen-op-de-massagebank]
Himpe, L. (2011-2012). Dat ruikt naar meer: geurmarketing. [8/4/15,
Universiteit Gent: http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/894/873/RUG01001894873_2012_0001_AC.pdf]
Niet gekend. (27/2/14). Axon. [8/4/15, Wikipedia:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Axon]
Niet gekend. (7/4/15). Ayurveda. [8/4/15, Wikipedia:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Ayurveda]
Niet gekend. (12/10/14). Acetylcholine. [8/4/15, Wikipedia:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Acetylcholine]
15
Niet gekend. (12/04/2015). Hypofyse. [18/4/15, Wikipedia:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Hypofyse
16