De resultaten van het programma Dementie in Beweging

De resultaten van het programma Dementie in Beweging
Hoe het begon
Begin 2014 is bij Solis het programma Dementie in Beweging gestart op de
psychogeriatrische afdelingen (pg-afdelingen) waar mensen met dementie verblijven. De
effecten van bewegingsgerichte zorg zijn gedurende 1 jaar gemeten.
Bewegingsgerichte zorg is zorg waarbij bewoners zo veel mogelijk zelf blijven doen en
waarbij de verpleegkundige/verzorgende een coachende rol aanneemt. Op die manier doen
bewoners meer zelf en behouden ze langer de regie. Omdat deze insteek een andere manier
van werken vraagt, hebben de medewerkers op de pg-afdelingen een scholing gehad over
bewegingsgerichte zorg. (Para)medici hebben op hun beurt de belangrijke taak om
verpleegkundigen/verzorgenden te coachen in hoe ze bewoners veilig meer kunnen laten
bewegen en bewegen kunnen uitdagen. Daarnaast was het de bedoeling dat bewegen
gestimuleerd zou worden door vrijwilligers en mantelzorgers.
De verwachting was dat een toename in bewegen zou leiden tot een betere kwaliteit van
leven, een betere fysieke conditie, een minder snelle afname van de cognitie en een afname
van de mate van eventueel aanwezige depressiviteit.
De resultaten
Inmiddels is de looptijd van het onderzoek verstreken en zijn de resultaten bekend. Hieronder
volgt een kort overzicht van de belangrijkste resultaten die een jaar meten hebben opgeleverd.
Bewegen en geheugen / apathisch gedrag in het algemeen
Kijkende naar alle ingezamelde gegevens, blijkt dat bewegen en het geheugen maar ook
apathisch gedrag sterk met elkaar verbonden zijn.
De gegevens laten namelijk zien dat als deelnemers fitter zijn en beter dagelijkse handelingen
kunnen uitvoeren (ADL: Activiteiten Dagelijks Leven), dat hun geheugen ook beter is. Of
andersom, deelnemers met een beter geheugen, zijn fitter en beter in staat dagelijkse
handelingen uit te voeren (Afbeelding 1).
Afbeelding 1: Fitheid en ADL hangen samen met de conditie van het geheugen
Ook hebben we gevonden dat deelnemers die fitter zijn en beter dagelijkse handelingen
kunnen uitvoeren, minder apathisch zijn (apathie betekent een gebrek aan emotie,
enthousiasme en motivatie). Of andersom, deelnemers die minder apathisch zijn, zijn fitter en
kunnen beter dagelijkse handelingen uitvoeren (Afbeelding 2).
Met deze resultaten laten we duidelijk zien dat bewegen belangrijk is voor het geheugen en
apathisch gedrag!
Afbeelding 2: Fitheid en het uitvoeren van ADL hangen samen met de mate van apathisch gedrag
Vertragen van de achteruitgang van het geheugen
We hebben geen verschil kunnen vinden in de achteruitgang van het geheugen tussen de
groep met bewegingsgerichte zorg en de groep waarbij de zorg hetzelfde bleef.
Verbeteren van de fitheid en ADL
De fitheid van de deelnemers in de twee groepen is niet veranderd. Beide groepen zijn qua
fitheid achteruit gegaan.
Valincidenten
Wel zien we verschil in het aantal keren dat deelnemers vallen. Deelnemers die
bewegingsgerichte zorg ontvingen, vielen in de laatste zes maanden van het onderzoek minder
dan in de maanden voor de start van het programma. Bij de deelnemers in de controlegroep
nam het aantal valincidenten juist toe (Afbeelding 3).
Afbeelding 3: Gemiddeld aantal valpartijen per lopende deelnemer per 6 maanden. De groep met
bewegingsgerichte zorg viel in het begin 1,4 keer in 6 maanden. Na een jaar bewegingsgerichte zorg daalde dit
nar 0,9 keer per 6 maanden.
Kwaliteit van Leven
Bewegingsgerichte zorg heeft invloed op de kwaliteit van leven. De meest opvallende
verschillen zien we op de schalen ‘positief zelfbeeld’ en ‘zich thuis voelen’.
Positief zelfbeeld
Het positieve zelfbeeld van de bewoners met de reguliere zorg neemt af. Bij de groep met
bewegingsgerichte zorg blijft het positieve zelfbeeld gedurende het jaar gelijk (Afbeelding 4).
Zich thuis voelen
Als we kijken naar de scores op de schaal ‘zich thuis voelen’, dan zien we dat de bewoners
die bewegingsgerichte zorg ontvangen zich meer thuis gaan voelen dan de bewoners die
reguliere zorg kregen aangeboden (Afbeelding 5).
Afbeelding 4: Score op positief zelfbeeld
Afbeelding 5: Score op ‘zich thuis voelen’
Agitatie, depressiviteit en apathie
De verwachting was dat bewegingsgerichte zorg ook iets zou doen op geagiteerd gedrag
(zoals irritatie, slaan, schelden, schoppen etc), depressieve gevoelens en apathie. Er zijn geen
verschillen gevonden in de mate van geagiteerd gedrag en de mate van depressiviteit tussen
bewoners die bewegingsgerichte zorg ontvangen en bewoners met de reguliere zorg.
Het apathische gedrag van de deelnemende bewoners die bewegingsgerichte zorg aangeboden
krijgen blijft echter gelijk. De bewoners met de reguliere zorg laten in de meetperiode een
stijging zien van het apathische gedrag (Afbeelding 6).
Afbeelding 6: Score op apathie
Conclusie
Bewegingsgerichte zorg heeft een positieve invloed op twee aspecten van kwaliteit van leven,
op apathie en op het aantal valincidenten. Wij hebben geen voordelen van bewegingsgerichte
zorg op de andere onderzochte variabelen kunnen vinden.
Dat we niet op alle onderzochte maten positieve verschillen zien, kan verschillende oorzaken
hebben. Het programma is alleen uitgevoerd bij zorggroep Solis waardoor het aantal
deelnemers vrij klein is (wetenschappelijk gezien). Ook hebben we grote verschillen gemeten
bij de deelnemende bewoners. Er zijn bewoners die goed zelfstandig kunnen lopen, maar ook
bewoners die niet meer in staat zijn om uit te spreken hoe ze zich voelen.
Daarnaast kan het zijn dat bewegingsgerichte zorg alleen niet voldoende is om grote effecten
te meten. Misschien moeten we bewegen op meer manieren gaan stimuleren, maar het zou
ook kunnen dat de bewoners zo kwetsbaar zijn dat een intensievere beweegprikkel niet zal
zorgen voor verbetering. We hopen onze gegevens te kunnen koppelen aan andere studies en
zo antwoord te krijgen op deze vragen.
In ieder geval is wel duidelijk geworden dat we met de bewegingsgerichte zorg die we ingezet
hebben, positieve effecten kunnen behalen en dat het dus zeker de moeite waard is om dit
door te zetten. We willen immers het verblijf van iedere bewoner zo aangenaam mogelijk
maken.
Susan Vrijkotte
Programmaleider Dementie