Ecologische risico-evaluatie

Studiefiche
Vanaf academiejaar 2016-2017
Ecologische risico-evaluatie (I001293)
Cursusomvang
(nominale waarden; effectieve waarden kunnen verschillen per opleiding)
Studiepunten 6.0
Studietijd 180 u
Contacturen
75.0 u
Aanbodsessies en werkvormen in academiejaar 2016-2017
A (semester 1)
werkcollege: PC-klasoefeningen
15.0 u
groepswerk
6.25 u
begeleide zelfstudie
7.5 u
practicum
6.25 u
hoorcollege
40.0 u
Lesgevers in academiejaar 2016-2017
Janssen, Colin
De Laender, Frederik
De Schamphelaere, Karel
Verougstraete, Violaine
LA09
LA09
LA09
LA09
Verantwoordelijk lesgever
Medelesgever
Medelesgever
Medelesgever
Aangeboden in onderstaande opleidingen in 2016-2017
Bachelor of Science in de bio-ingenieurswetenschappen
(afstudeerrichting milieutechnologie)
stptn
6
aanbodsessie
A
Onderwijstalen
Engels
Trefwoorden
Milieutoxicologie, toxicologie, ecotoxicologie, (eco)toxiciteitstesten, risicobeoordeling
van chemische stoffen, dosis-respons beoordeling, milieuvervuiling, menselijke
gezondheid, effectbeoordeling, blootstellingsanalyse
Situering
Het doel van deze cursus is om de studenten te introduceren tot de theoretische basis
van de (eco)toxicologie van chemische stoffen en tot de principes van blootstelling,
effect- en risicobeoordeling van chemische stoffen voor mens en milieu. Een sterke
focus ligt op het begrijpen hoe verschillende fysische, chemische, biologische en
ecologische processen bijdragen tot de blootstelling, het effect, en uiteindelijk het risico
van chemische stoffen. Tenslotte zullen de verscheidene aspecten van de theorie in de
praktijk worden toegepast aan de hand van practica met betrekking tot het testen van
blootstelling en effect in het laboratorium, kwantitatieve risico-evaluaties van chemische
stoffen uit het echte leven (PC-oefeningen) en een kritische beoordeling van een
wetenschappelijk artikel (groepswerk).
Inhoud
LESSEN
Algemene inleiding
• Chemische stoffen zijn overal... maar risico's?
• Enkele milieuproblemen met chemische stoffen
• Ecotoxicologie en risico-evaluatie
• Het risico management proces
• Risico-evaluatie: bloodstellingsboordeling en effectenbeoordeling
• Cursus overzicht
Bloodstellingsbeoordeling van de omgeving
(Goedgekeurd)
1
• Emissie
• Evenwichtsverdeling
• Intra en inter-media transport
• Transformatie (biodegradatie)
• Externe bloodstellingsbeoordeling (concentraties in water, lucht, bodem en sediment)
• Interne bloodstellingsbeoordeling (bioconcentratie, bioaccumulatie & biomagnificatie)
Ecotoxicologie op sub-organisme niveau
• Mechanismen van opname, biotransformatie en eliminatie
• Moleculaire en cellulaire effecten
Ecotoxicologie op het niveau van het organisme
• Belangrijke factoren in ecotoxiciteitstesten
• Standardisering en richtlijnen
• Analyse van resultaten van toxiciteitstesten
• PNEC afleiding
• Secundaire toxicitieit
• Effect QSARs
Ecotoxicologie op het niveau van populaties, gemeenschappen en ecoystemen
• Populaties: eindpunten
• Populaties: determinanten
• Populaties: modellen
• Gemeenschappen: experimentele setups
• Gemeenschappen: eindpunten
• Gemeenschappen: determinanten
• Gemeenschappen: modellen
Ecologische risico-evaluatie en wetgeving
• REACH
• GHS & CLP
• EU pesticide regulatie
• OECD programma voor chemicaliën
Humane toxicologie en humane risico-evaluatie
• Algemeen kader en aspecten van toxiciteit
• Effectenbeoordeling
• Bloodstellingsbeoordeling
• Risico characterisatie
• Risico management
Biobeschikbaarheid van metalen
• De drie C's: Complexatie, Concentratie en Competitie
• Modelleren van metaal interacties met vis kiewen en toxiciteit
• Het Biotisch Ligand Model (ontwikkeling en validatie)
• Toepassingen van het Biotisch Ligand model: drie case studies
Marine ecotoxicologie
• Ecotoxicologie en risico-evaluatie in een mariene context
• Olie vervuiling
• Endocriene verstorende chemicalën in het marien milieu
• INRAM: micropulluenten aan de Belgische kust • Saliniteit en metaal ecotoxicologie
• Marien afval en plastics
PRACTICUM (WETLAB)
• Biodegradatietest • Acute ecotoxiciteitstest met Daphnia magna
PC OEFENINGEN (PCLAB)
• Biodegradatie en dosis-respons analyse
• Milieublootstelling-, effect- en risico-evaluatie
• Humane blootstelling en risico-evaluatie
• Biobeschikbaarheid en effectbeoordeling van metalen
• Bioaccumulatie
GROEPSWERK
Studenten moeten een wetenschappelijk artikel over (eco)toxicologie of risico-evaluatie
bestuderen, bespreken en kritisch interpreteren en dit voorstellen aan de volledige
groep.
Begincompetenties
Basiskennis biologie, ecologie en chemie
(Goedgekeurd)
2
Eindcompetenties
1 • Fysische, chemische, biologische en ecologische processen kennnen
1 en begrijpen, die de blootstelling, het effect en de risico's van chemische stoffen voor
1 mens en milieu bepalen
2 • Weten hoe theoretische fundamenten van risico-evaluatie in de
1 praktijk worden omgezet in wetgeving
3 • Kwantitatieve technieken kunnen toepassen voor dosis-respons,
1 blootstellings-, effect- en risico-evaluatie
4 • Wetenschappelijke literatuur over (eco)toxicologie of risico-evaluatie
1 kunnen interpreteren, kritisch analyseren en hierover rapporteren
Creditcontractvoorwaarde
Toelating tot dit opleidingsonderdeel via creditcontract is mogelijk mits gunstige beoordeling
van de competenties
Examencontractvoorwaarde
Dit opleidingsonderdeel kan niet via examencontract gevolgd worden
Didactische werkvormen
Begeleide zelfstudie, groepswerk, hoorcollege, practicum, werkcollege: PC-klasoefeningen
Leermateriaal
• Geselecteerde hoofdstukken uit het boek van Van Leeuwen en Vermeire (2007) • online versie beschikbaar via Springer
• Lesnotities: dia's voorgesteld tijdens de theorielessen, practica en PC-oefeningen
• Cursus voor het practicum en de PC oefeningen
• Lesnotities en cursus zullen beschikbaar gemaakt worden via MINERVA
Referenties
van Leeuwen C.J., Vermeire T.G. (2007) Risk Assessment of Chemicals: An
Introduction. Springer, 2nd edition, 688p; ISBN 978-1-4020-6101-1.
Vakinhoudelijke studiebegeleiding
• Een gerichte vraag- en antwoordsessie zal georganiseerd worden op het einde van
• elke theorieles
• Lesgevers en assistenten kunnen geraadpleegd worden (enkel na elektronische
• afspraak) voor bijkomende feedback
Evaluatiemomenten
periodegebonden en niet-periodegebonden evaluatie
Evaluatievormen bij periodegebonden evaluatie in de eerste examenperiode
Schriftelijk examen met open vragen
Evaluatievormen bij periodegebonden evaluatie in de tweede examenperiode
Schriftelijk examen met open vragen
Evaluatievormen bij niet-periodegebonden evaluatie
Participatie, werkstuk, vaardigheidstest
Tweede examenkans in geval van niet-periodegebonden evaluatie
Examen in de tweede examenperiode is mogelijk
Toelichtingen bij de evaluatievormen
• Periodieke evaluatie: open vragen die ingaan op een gedetailleerd maar ook
• geïntegreerd begrip van de theoretische fundamenten van (eco)toxicologie en risico• evaluatie
• Permanente evaluatie:
• • Vaardigheidstest: zal plaatsvinden op het einde van alle theorielessen, practica en
• • oefeningenlessen; zal gesloten boek zijn; studenten zullen één of meer
• • 'geïntegreerde problemen' moeten oplossen, waarvoor geïntegreerde kennis,
• • verworven tijdens de PC oefeningen, vereist is
• • Groepswerk: Groepen van 4 tot 6 studenten zullen een wetenschappelijk artikel
• • over (eco)toxicologie of risico-evaluatie kritisch moeten bespreken; ze moeten hun
• • bevindingen voorstellen aan alle andere studenten en moeten in staat zijn om
• • over deze bevindingen met hen en met de lesgevers een discussie te houden.
• • Participatie tijdens practica en PC oefeningen
Eindscoreberekening
De berekening van de globale eindscore voor het examen zal als volgt gebeuren:
1 Periodieke evaluatie: 60% van de totale eindscore (12 punten van de 20)
(Goedgekeurd)
3
2 Permanente evaluatie: 40% van de totale eindscore (8 punten van de 20)
Deze permanente evaluatie bestaat uit:
• Een vaardigheidstest: 30% van de totale eindscore (6 punten van de 20)
• Een groepswerk: 10% van de totale eindscore (2 punten van de 20)
Om te slagen, moeten studenten minstens de helft van de punten halen op zowel de
periodieke als de permanente evaluatie. Studenten die minder dan de helft halen op
één van beide delen (dus 6/12 op periodieke evaluatie of 4/8 op permanente evaluatie)
kunnen slechts een maximum van 9/20 behalen als globale eindscore.
Voor het groepswerk: Indien er een duidelijk verschil is in de input tussen de
verschillende leden van een groep, kan de score voor dit onderdeel verschillend zijn
voor de verschillende groepsleden.
(Goedgekeurd)
4