De Landgenoten zoekt grond voor bioboeren

SPECIAL VOEDSEL biolandbouw
De Landgenoten zoekt
grond voor bioboeren
Zeventien middenveldorganisaties richtten twee jaar geleden De Landgenoten op. Het doel van de coöperatieve
vennootschap met sociaal oogmerk is het verwerven van gronden om die voor een lange periode te verhuren
aan bioboeren. Tot nu toe is tien hectare aangekocht voor vier landbouwbedrijven. De Landgenoten zoekt ook
samenwerking met lokale besturen die grond willen verkopen of in erfpacht geven.
tekst bart van moerkerke beeld kobe van loveren
Marie en Michiel van het Wijveld kweken groenten
en een beetje kleinfruit op grond aangekocht door
De Landgenoten.
B
ioboer Michiel runt sinds drie jaar
een CSA-boerderij in Destelbergen, het Wijveld. (CSA staat voor
community supported agriculture of
landbouw gedragen door de gemeenschap, waarbij buurtbewoners lid worden van het landbouwbedrijf, het mee
dragen en een deel van de vruchten van
het land krijgen.) Hij huurde de grond,
de eigenaars wilden die twee jaar geleden graag verkopen op voorwaarde dat
hij op lange termijn goed beheerd zou
worden. Michiel was daarvoor de geknipte persoon, maar grondbezit stemt
niet overeen met zijn visie dat de aarde
van iedereen is. Hij kon zich wel volledig vinden in het concept van De Landgenoten en het gezamenlijke beheer van
de grond met een visie op lange termijn.
Samen activeerden ze het netwerk van
Michiel. Hun lokale campagne om aandeelhouder van De Landgenoten te worden had zoveel succes dat er een jaar later
al voldoende aandelen verkocht waren
om de 3,3 hectare landbouwgrond en
een aanpalend perceel van 1,8 hectare
aan te kopen. Michiel huurt nu 5,1 hectare van De Landgenoten en heeft zekerheid op lange termijn. De Landgenoten kijkt zelfs nog verder, het wil de
bodemvruchtbaarheid van zijn gronden over de generaties heen garanderen.
Biologisch en korte keten
De Landgenoten werd twee jaar geleden
opgericht met de missie om ‘met boeren
en burgers werk te maken van een duurzame toegang tot grond voor biologische
landbouw in Vlaanderen’. ‘Voor boeren
is het zeer moeilijk om grond te kopen,’
zegt Adje Van Oekelen van De Land-
32 juli/augustus 2016 Lokaal
Het verkopen van overheidsgronden voor duurzame biologische landbouw past perfect in een gemeentelijk klimaatbeleid.
genoten. ‘Dat geldt zeker voor nieuwe
boeren zonder familiale landbouwachtergrond. Vaak zijn het net die mensen
die innovatief, biologisch, ecologisch en
lokaal gericht willen werken. De grond is
gewoon zeer duur. In tien jaar tijd is de
prijs verdrievoudigd tot gemiddeld 30 à
40.000 euro per hectare, in randstedelijke gebieden zelfs tot 100.000 euro. Daar
zijn verschillende redenen voor. Door
herbestemming wordt in Vlaanderen
nog dagelijks zes hectare open ruimte
volgebouwd, wat de druk op de resterende gronden doet toenemen. Daarvan
krijgt nog een deel een schijnbaar groene
bestemming als golfterrein of paardenwei. Grondeigenaren verhuren ook liever aan bijvoorbeeld paardenliefhebbers
dan aan landbouwers, omdat de huurprijs hoger ligt en omdat ze niet gebonden zijn aan de zeer strikte pachtwetgeving die voor boeren geldt. Een ander
element is dat gepensioneerde boeren
hun gronden in eigendom houden en
hem laten beheren door grootschalige,
industriële landbouw. Die grote gespecialiseerde bedrijven zijn niet gericht
op lokale voedselproductie.’ Tussen die
giganten is De Landgenoten een kleine
speler. Dankzij de verkoop van aandelen, schenkingen en legaten slaagde de
coöperatie erin om de voorbije twee jaar
tien hectare landbouwgrond te verwerven, die verhuurd wordt aan vier biolo-
gische landbouwers die voedsel voor de
korte keten produceren. In het bijeenbrengen van het kapitaal is steeds een
cruciale rol weggelegd voor de landbouwer en zijn of haar (lokale) netwerk.
De Landgenoten wordt eigenaar en verhuurt de grond voor een zeer lange termijn. Ook nadat de landbouwer zijn of
haar activiteiten stopzet, bij pensionering bijvoorbeeld, zal de grond verhuurd
worden aan een collega die biologisch
en lokaal werkt. Adje Van Oekelen: ‘Een
biolandbouwer werkt zonder chemische
bestrijdingsmiddelen en zonder kunstmest en vertrekt van een gezonde bodem. Bodemvruchtbaarheid opbouwen
is een werk van lange adem, dat tien jaar
of langer duurt. Die kwaliteit ook voor
de volgende generaties bewaren, is cruciaal in onze werking.’
Lokale besturen
Om de werking van De Landgenoten
volledig met eigen middelen te kunnen
financieren, moet de coöperatie honderd
hectare grond in eigendom of erfpacht
hebben die ze verhuurt. Daarvoor kijkt
ze ook naar de lokale besturen. ‘Veel
gemeenten hebben een klimaatplan
en ondertekenden het burgemeestersconvenant, sommige hebben een lokale voedselstrategie. Overheidsgronden verkopen of in erfpacht geven voor
duurzame biologische landbouw past
daar perfect in,’ zegt Adje Van Oekelen.
‘Een bijkomend pluspunt is dat dergelijke projecten bijdragen aan de sociale
cohesie in de gemeente. Samen met de
boer gaan we heel lokaal sensibiliseren,
we brengen mensen bij elkaar voor een
concreet project, er worden allerlei activiteiten georganiseerd. Zeker een CSAboerderij brengt veel lokale dynamiek op
gang. Het blijft natuurlijk een uitdaging
om het denken op zeer lange termijn te
verzoenen met de werking van een lokaal bestuur dat vooral met prioriteiten,
zes jaar of maximaal twaalf werkt. Maar
we merken wel dat de interesse groeit,
we krijgen regelmatig vragen van gemeenten. En momenteel loopt er via de
provincie Oost-Vlaanderen een oproep
naar lokale besturen en grondeigenaren
die met ons pilotprojecten willen opzetten.’ Een andere rol die De Landgenoten kan opnemen voor gemeenten is die
van adviseur. De gemeente Wommelgem wilde graag een CSA-boerderij op
haar grondgebied. De Landgenoten gaf
advies over de gebruiksovereenkomst
tussen de eigenaar van de grond en de
landbouwer.
Bart Van Moerkerke is redacteur
van Lokaal
De Landgenoten, www.delandgenoten.be,
[email protected], T 03-286 92 77
Lokaal juli/augustus 2016
33