de Franse revolutie

"DE FRANSE REVOLUTIE OP HET INTERNET"
Ter inleiding
1. Vóór je de opdrachten probeert aan te pakken, lees je eerst
onderstaande bijdrage van Edward De Maesschalk. Dit moet je
toelaten een eerste zicht op de Franse revolutie te krijgen en een
aantal behandelde thema's in hun juiste kader te plaatsen. Ook ons
overzicht van de belangrijkste feiten kan je hierbij helpen.
2. Als je op www.google.be gaat zoeken naar pagina's over de Franse
revolutie, en dit alleen nog maar in het Nederlands, dan krijg je
vele duizenden resultaten. Een onmogelijke zaak dus.
Daarom, laat je bij het zoeken naar de antwoorden voor de gestelde
opdrachten leiden door volgende sites (in alfabetische volgorde):
www.digischool.nl (kleioscoop)
www.frankrijk.starttips.com
www.geschiedenis.leukestart.nl
www.geschiedenis.net
www.geschiedenis.pagina.nl
www.histocasa.nl
www.onsverleden.net
(start met deze site!)
www.oorlog.klup.nl
www.scholieren.samenvattingen.nl (gesch.werkstuk 151)
www.vvlg.be
www.watzoekje.nl
Wie wat belangstelling voor geschiedenis heeft of wil krijgen, zal
zich achteraf ook zelf via deze sites kunnen bijscholen, en dit over
veel thema's.
3. Je kleurt telkens het 0-teken vóór de juiste stellingen. In totaal
worden 40 positieve antwoorden verwacht. Succes met je speurwerk!
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - D E
F R A N S E
R E V O L U T I E
:
VAN IDEALISME NAAR TERREUR
In het Frankrijk van 1788 doet zich een gebeurtenis voor die op het eerste
gezicht weinig wereldschokkend is. Toch zal ze leiden tot moord en doodslag,
niet van honderden, maar van honderdduizenden mensen en dat niet enkel in
Frankrijk, maar in heel Europa. De Franse koning Lodewijk XVI kondigt namelijk aan dat het jaar daarop, op 1 mei 1789, de Staten-Generaal in Parijs
zullen vergaderen. De Staten-Generaal zijn een bijeenkomst van afgevaardigden uit het hele land (samen 1200 notabelen), die de problemen van de staat
zullen bespreken en helpen oplossen. Het is een uitzonderlijke maatregel,
want de laatste keer dat zoiets gebeurde, is meer dan 150 jaar geleden. Maar
de problemen zijn dan ook gigantisch, want de staat is nagenoeg failliet en
kan zijn eigen ambtenaren niet meer betalen. De koning hoopt daarom op hogere belastingen.
DRIE STANDEN
Natuurlijk zou de koning ook kunnen snoeien in de uitgaven, maar dat durft
hij niet. Aan het riante hof van Versailles leven 15.000 (!) dienaren in
grote luxe. Samen souperen zij een tiende van alle nationale inkomsten op.
Lodewijks vrouw, koningin Marie-Antoinette, leidt een lichtzinnig en
peperduur leventje, waar heel Frankrijk schande van spreekt. Maar de
goedhartige koning laat begaan. Al is hij de machtigste man in zijn land, de
vertegenwoordiger van God op aarde, en mag hij beslissen over leven en dood
van zijn onderdanen, toch gaat de brave man liever jagen dan ferme beslissingen te nemen. Ondertussen lijden wel miljoenen onderdanen honger, want de
oogsten van 1788 zijn door regen, vorst en hagel helemaal mislukt. Overal te
lande zwerven arme boeren rond op zoek naar voedsel en raken de arbeiders in
de steden zonder werk. De toestand lijkt uitzichtloos. De Staten-Generaal
bestaan traditioneel uit drie groepen of zogenaamde standen, die elk een
deel van de bevolking vertegenwoordigen. De eerste stand is de geestelijkheid, die door haar waardigheid helemaal geen belastingen moet betalen. Af
en toe draagt de Kerk wel vrijwillig geld af aan de staat, maar niet in
verhouding tot haar bezittingen (10%). Anderzijds helpt de geestelijkheid
wel de nood van de armen lenigen en zorgt zij op eigen kosten voor onderwijs. De tweede stand is de adel. Die betaalt in verhouding tot haar bezittingen (30%) weinig of geen belastingen. Edelen zijn immers bevoorrechte
mensen, die zich wegens hun hoge afkomst of dienst aan de koning verheven
voelen boven het gewone volk en zich daar ook naar gedragen. De derde stand
vormt de overgrote meerderheid van de bevolking, vooral boeren en ook stedelingen. Samen bezitten ze 60% van de gronden, maar ze moeten nagenoeg wel
alle belastingen ophoesten.
QUATORZE JUILLET
Zo is het in Frankrijk altijd geweest, maar de derde stand wil zich niet
langer verzoenen met die gang van zaken. Sedert de vorige Staten-Generaal
(in 1614) is de mentaliteit grondig veranderd, vooral onder invloed van
beroemde auteurs als Rousseau (1712-1778) en Voltaire (1694-1778). Die
dweepten met de fundamentele gelijkheid van iedereen, ijverden voor meer
individuele vrijheid van alle mensen en hoopten op meer broederschap in de
samenleving. Hun ideeën kennen onder de derde stand, vooral in de steden,
een enorm succes. De derde stand beschouwt zichzelf meer en meer als de
eerste stand, ja zelfs de enige stand.
Als de Staten-Generaal in mei 1789 plechtig worden geopend, komen de onderlinge vetes algauw aan de oppervlakte. De derde stand voelt zich diep vernederd door de hautaine houding van de edelen, die uiteraard niets willen
veranderen aan het bestaande systeem (het Ancien Régime). Daarom besluit de
derde stand voortaan apart te vergaderen, maar de koning verbiedt dat uit
vrees voor oproer. De afgevaardigden van stad en land zetten echter door en
trekken naar de leegstaande zaal van het Jeu de Paume (de kaatsbaan). Ze
roepen er zichzelf plechtig uit tot Assemblée Nationale (Nationale Vergadering) of de enige ware vertegenwoordiger van het Franse volk. Zonder het te
beseffen, steken ze de lont in het kruitvat van de revolutie. Eén vonk kan
het explosieve mengsel van politieke opwinding, vernedering, werkloosheid en
hongersnood doen ontvlammen. En die vonk komt er op 14 juli 1789, quatorze
juillet, tot op vandaag de Franse nationale feestdag.
IEDEREEN GELIJK
In Parijs staat een eeuwenoude burcht, de Bastille, waarin de koning zijn
onderdanen zonder vorm van proces kan laten opsluiten. Over die gevangenis
doen bij het volk de wildste geruchten de ronde. De meeste zijn verzonnen,
maar de Bastille groeit wel uit tot het symbool van willekeur en onderdrukking. Op 14 juli valt een opgehitste menigte de burcht aan, overmeestert
het garnizoen en bevrijdt de gevangenen. Dat kost de overvallers bijna
honderd doden. Het is dan ook een grote teleurstelling als ze maar zeven
gevangenen aantreffen, meestal in goede conditie. Daarom koelen ze hun woede
af op de baas van het fort, lynchen de arme man, snijden zijn hoofd af met
een zakmes en steken het op een piek, die ze juichend en zingend door de
straten van Parijs ronddragen. Hij wordt het eerste slachtoffer van de
revolutie, die van nu af aan ontelbare mensenlevens zal eisen.
Het gerucht van de opstand verspreidt zich als een lopend vuur over heel
Frankrijk en veroorzaakt overal onredelijke angst. Iedereen wantrouwt
iedereen en bewapent zich tegen mogelijke bandieten. Kasteelheren schieten
op boeren, boeren komen in opstand tegen hun meesters. In die zinloze
confrontatie komen duizenden mensen om het leven en gaan tientallen kastelen
in vlammen op. Om het land weer tot rust te brengen ziet de Nationale
Vergadering maar één laatste redmiddel meer. Zij neemt het forse besluit
alle voorrechten uit het verleden op te doeken en schaft met één pennentrek
het Ancien Régime af. Iedereen is voortaan een citoyen, een burger, en
iedereen is voortaan gelijk voor de wet - of hij nu koning, hertog, bisschop
of een arme dompelaar is. Op 26 augustus worden bovendien de 'Rechten van de
mens en van de burger' plechtig afgekondigd met als hoofdmotto: vrijheid,
gelijkheid en broederschap! Zo begint de grote revolutie onder hoogdravend
idealisme. Zij zal echter gauw ontaarden in verbeten fanatisme en eindigen
in macabere terreur.
VAN REPUBLIEK NAAR DICTATUUR
In de Nationale Vergadering zit niet iedereen op dezelfde lijn. De meest
conservatieven, die gekant zijn tegen een revolutie, zitten rechts van de
voorzitter. De gematigden zitten in het midden en de meest progressieven of
democraten zitten helemaal links. (Vandaar de begrippen 'links' en 'rechts'
in de politiek!) Om het financiële probleem uit de weg te ruimen, kiest een
meerderheid voor een opzienbarende oplossing: alle bezittingen van de Kerk
worden voortaan staatseigendom. Het spreekt vanzelf dat geestelijken, van
wie er velen tot nog toe enige sympathie koesterden voor de verzuchtingen
van de derde stand, voortaan de meest verbitterde vijanden worden van de
revolutie. Weldra worden ze dan ook hardnekkig vervolgd. Ondertussen vluchten ook veel edelen het land uit en in 1791 besluit de koning hun voorbeeld
te volgen. Vermomd als knecht en zijn vrouw als gouvernante van de kinderen, rijdt het gezin met een koets richting België. Maar vlakbij de grens
worden ze ontmaskerd door een postmeester, die het gezicht van de koning
herkent van de beeldenaar op een muntstuk. In het zicht van de vrijheid
worden de vorsten gearresteerd, in Parijs opgesloten en uiteindelijk als
landverraders geëxecuteerd (1793). In Frankrijk wordt de monarchie afgeschaft en de republiek opgericht.
Engeland beschuldigt de Fransen van 'koningsmoord'. Daarop verklaren de
Fransen Engeland en al zijn bondgenoten de oorlog. De revolutionairen spelen
nu alles of niets en beginnen een 'totale' oorlog, waarbij meer dan één
miljoen soldaten (op een bevolking van 30 miljoen) in de strijd worden
geworpen. Nooit in de geschiedenis was zoiets vertoond. Zij overrompelen
België en rukken op naar de Rijn. Maar als gevolg van de oorlogsroes, de
gedwongen opeising van soldaten, de ongenadige vervolging van adel en Kerk,
komen steeds meer Fransen in opstand tegen hun eigen regering, die van haar
kant steeds brutaler optreedt. Al wie verzet pleegt tegen de republiek of
zelfs maar de geringste kritiek heeft op de regering, wordt voor een
revolutionaire rechtbank gesleept en ter dood veroordeeld. In Parijs worden
duizenden mensen door de guillotine onthoofd, terwijl op het platteland
tienduizenden opstandige boeren worden vermoord. De man die de meeste doden
op zijn geweten heeft, is Robespierre. Om hem te stoppen in de waanzin, zullen zijn kompanen hem uiteindelijk aanhouden en veroordelen tot de guillotine. Zijn dood wordt voortaan gevierd als het einde van de dictatuur (28
juli 1794). Maar de revolutionairen vergissen zich. Van nu af aan treedt een
andere krijgsheer op de voorgrond, die definitief een punt wil zetten achter
de revolutie en die met dictatoriale hand wil terugkeren naar orde en tucht.
Zijn naam is Napoleon Bonaparte. (naar Edward De Maesschalk)
O v e r z i c h t
d e r
b e l a n g r i j k s t e
f e i t e n
1789 :
. 5 mei: openingszitting van de Staten-Generaal in Versailles
. 17 juni: de Derde Stand roept zich uit tot Nationale Vergadering
. 14 juli: bestorming van de Bastille
. 4-5 aug.: 'La nuit des sacrifices': de Nationale Vergadering
schaft de privileges van de feodale adel af
. 26 aug.: "Verklaring van de Rechten van de Mens en van de Burger"
. 6 oktober: Lodewijk XVI door een vrouwenactie gedwongen tot de
terugkeer van Versailles naar Parijs
. november: nationalisatie van de kerkgoederen
1790:
. doordrijven van de revolutionaire omvorming van Frankrijk door de
uitvaardiging van talloze wetten
. juli: instelling van de 'Constitution Civile du Clergé'
1791:
. juni: vluchtpoging van Lodewijk XVI verijdeld
. september: nieuwe grondwet met constitutionele monarchie en met
censuskiesrecht
1792
. april: oorlogsverklaring van de 'Assemblée Législative' (de nieuwe
Wetgevende Vergadering) aan Oostenrijk (1792: start eerste
coalitieoorlog tegen Oostenrijk en Pruisen)
. 10 aug.: bestorming van de Tuilerieën door de Parijse massa;
Lodewijk XVI gevangen; het koningschap opgeschort
. 21 sept.: afschaffing van het koningschap en invoering van de
republiek door de Nationale Conventie (de nieuwe
Wetgevende Vergadering, pas verkozen op basis van algemeen
stemrecht); invoering van de revolutionaire kalender
1793
. 21 jan.: terechtstelling van Lodewijk XVI, waarop andere staten
tot de anti-Franse coalitie toetreden (Gr.-Britt., Ver.
Prov., Spanje, Sardinië, Napels, Portugal, H.R.R.)
. april: oprichting van het 'Comité de Salut Public', als voorlopige
(Jacobijnse) regering met absolute volmacht onder leiding van
Robespierre, berustend op de totale volkssoevereiniteit en
met terreur als middel van heerschappij (o.m. oprichten van
de Uitzonderingsrechtbank die meestal leidde naar de doodstraf door de guillotine)
. 23 aug.: de 'levée en masse': algemene militaire mobilisatie ter
verdediging van Frankrijk
1794
. 27-28 juli: Thermidoriaanse Reactie: val en terechtstelling van
Robespierre en de zijnen
1795-1799: bourgeoisrepubliek met het 'Directoire' (weer op basis van
censuskiesrecht), met heel wat problemen en tegenstand
(o.m. de Boerenkrijg in Vlaanderen, sept.-dec. 1798)
1799: november: staatsgreep van Napoleon
Naam:
Klas:
Nr.:
Datum:
---------------------------------------------------------------------------A.R.J. TURGOT
0 was lange tijd een dichte medewerker van Lodewijk XVI
0 werd in zijn functie opgevolgd door de Zwitser Necker
0 dikke profiteur: hij liet de Franse financies helemaal aan hun lot over
HOBBY'S VAN LODEWIJK XVI
0 diepzinnige verzen schrijven
0 op jacht gaan
0 sloten herstellen
MARIE-ANTOINETTE
0 was een zuster van de Oostenrijkse keizerin Maria-Theresia
0 was bij haar huwelijk met de toekomstige Lodewijk XVI amper 12 jaar
0 werd zelf moeder van ondermeer dochter Marie-Thérèse
DE 'BASTILLE'
0 was een fort met acht torens die allen hoger dan 30 meter waren
0 horlogemaker Humbert was getuige van de bestorming en maakte er een verslag van
0 vooral schrijver Nicolas Linguet heeft later de romantische mythe rond de Bastille
helpen vergroten
DE "BROODMARS VAN DE VROUWEN" (oktober 1789)
0 telde ongeveer 60.000 mee opstappende vrouwen
0 eiste dat de koning Versailles zou verlaten om naar Parijs terug te keren
0 werd uiteindelijk bloedig onderdrukt
DE VLUCHT VAN LODEWIJK XVI
In het artikel van E. De Maesschalk vlucht de koninklijke familie richting België.
Andere bronnen echter hebben het over:
0 Oostenrijk
0 Pruisen
0 Zwitserland
LODEWIJK XVI
0 had als burgernaam: Louis Capet
0 van de 721 afgevaardigden in de Nationale Conventie stemden er 587 voor zijn
terechtstelling
0 werd onthoofd door de bekende beul Sanson (met de guillotine)
UIT DE LAATSTE BRIEF VAN LODEWIJK XVI
"Ik raad mijn zoon aan, als hij ..?.. heeft koning te worden, eraan te denken dat
hij zich helemaal moet wijden aan het geluk van zijn medeburgers,…"
0 het geluk
0 de kans
0 het ongeluk
DE LAATSTE BRIEF VAN MARIE-ANTOINETTE
Op 16 oktober 1793 schreef Marie-Antoinette om halfvijf 's morgens haar laatste
brief, gericht aan:
0 haar jongste dochter
0 haar oudste zoon
0 haar zuster
DE 'GUILLOTINE'
0 heette eerst "Louison" of "Louisette" naar Antoine Louis
0 genoemd naar J. Guillotin, die vond dat mechanische onthoofding minder lijden voor
de geëxecuteerde betekende
0 stond te Parijs vanaf augustus 1792 opgesteld op de Place du Carrefour
DE LA FAYETTE (Marie Joseph, markies de la Fayette)
0 had aan de zijde van de Amerikaanse opstandelingen gevochten tegen de Engelsen
0 één der ontwerpers van de "Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger"
0 overleefde zoals velen de Franse revolutie niet
Emmanuel Joseph SIEYES (Sieyès)
0 was een geestelijke die aan politiek deed
0 kon zich helemaal verzoenen met de bestaande standenmaatschappij
0 publiceerde het pamflet: "Wat is de Derde Stand?"
Jean-Paul MARAT
0 hitste het volk op via zijn krant "L'Ami du Peuple"
0 was één van de belangrijkste Girondijnen
0 werd in zijn bed vermoord door Charlotte Corday
MIRABEAU (Honoré Gabriel Riqueti, graaf van Mirabeau)
0 was één van de belangrijkste revolutionairen in de eerste dagen van de revolutie
0 wou dat ook op de vloot de "drapeau tricolore" zou wapperen
0 speelde later onder Napoleon nog een belangrijke rol
G.J. DANTON
0 was een Jacobijnenvoorman die rechten had gestudeerd
0 riep in 1792 Frankrijk op tot een volksoorlog
0 richtte een eigen partij op: de Cordeliers
Jacques HEBERT
0 was een uitgesproken verdediger van de clerus
0 preekte wel de strijd van de armen tegen de rijken
0 eindigde ook onder de guillotine
DE 'ENRAGES' (enragés)
0 arme Parijzenaars die in 1793 nieuwe economische maatregelen eisten
0 stelden zich erg gematigd op
0 wilden vooral de slechte voedselsituatie in de hoofdstad beëindigen
DE 'MARSEILLAISE' (Het Franse volkslied)
0 is geschreven door de toen jonge officier Rouget de Lisle
0 had als oorspronkelijke titel: "Chant de guerre de l'Armée du Rhin"
0 later zo genoemd nadat bij hun intocht in Parijs vrijwilligers uit Marseille dat
lied zongen
De 'CONSTITUTION CIVILE DU CLERGE (clergé)' (wet van juli 1790)
0 nationaliseerde de Kerk
0 stelde de pastoors gelijk met ambtenaren
0 eiste dat de priesters een eed op deze wet zouden zweren
HET 'COMITE DU SALUT PUBLIC' (1793-1794)
0 was het dagelijkse bestuur van de Nationale Conventie
0 bestond uit 21 leden
0 stond onder de leiding van de radicale Robespierre
DE 'BOERENKRIJG' (1798)
0 ontstond in Vlaanderen ondermeer als reactie op de verplichte militaire dienst
0 kende als leuze: "Voor Outer en Heerd"
0 wordt blijvend in ere gehouden door monumenten te Hasselt, Kortrijk en Poperinge