Tiplijst spelling 2014 instructie onafhankelijke

Tiplijst spelling groepsplannen BVS-AW maart 2014
Tiplijst spelling 2014 instructie onafhankelijke leerlingen
Deze tiplijst richt zich vooral op opdrachten voor de instructie onafhankelijke leerlingen. De
instructie gevoelige en de instructie afhankelijke leerlingen maken dagelijks een dictee. De
instructie onafhankelijke leerlingen hoeven niet dagelijks met dat dictee mee te doen. Zij
moeten wel met de controle dictees meedoen. In de tijd dat de andere kinderen het
oefendictee maken, kunnen zij opdrachten uit de onderstaande lijst krijgen. De kinderen
kunnen meestal langere tijd aan een opdracht werken. Maak vooraf goede afspraken over
proces en product: bijvoorbeeld wanneer het werk af moet zijn, hoe er gewerkt wordt
(samen werken of niet) en hoe het werk er uit ziet wanneer iedereen tevreden is.
Wissel bij het geven van deze opdrachten af tussen opdrachten waarbij je moet onthouden,
begrijpen, creëren, toepassen en evalueren. Dit zijn de 5 ‘blikrichtingen’ waarmee leraren
werk voor begaafde kinderen zelf kunnen ontwerpen:
 onthouden: bijvoorbeeld het uit je hoofd leren van bepaalde woorden die een
uitzondering zijn op de gewone regels. (zie lijst onthoudcategorieën)
 begrijpen: bijvoorbeeld het verzinnen van meer woorden uit dezelfde categorie
 creëren: bijvoorbeeld het maken van een versje
 toepassen: bijvoorbeeld het overhoren van elkaar waarbij je de geleerde spelling
categorieën in een keer correct toepast
 terugkijken: het achteraf kunnen corrigeren van je eigen tekst
Wissel bij het geven van deze opdrachten ook af in werkvormen, laat kinderen afwisselend
alleen werken, in tweetallen, of in groepjes.
zie ook: in de rooskaartjes (materiaal voor hoogbegaafden) van BVS (aug 14)
Staal: uit de werkboeken de 3 sterren opdrachten, het pluskatern (aug 2014) en de extra
opdrachten in de handleiding (aug 2013 en aug 2014)
gedichten
alfabet
verzin zoveel mogelijk woorden uit een bepaalde categorie en zet
ze op alfabet
acrostichon
geef een lang woord. Laat het van boven naar beneden
opschrijven. Geef opdracht om woorden te verzinnen uit een
bepaalde categorie om het acrostichon af te maken. Bv categorie
/i/ klinkt als /ie/; het woord is limonade, de kinderen verzinnen:
limoen
idee
minuut
okapi
nitraat
Amerika
dieet
Eline
gedichten maken
maak een gedicht met woorden uit een vooraf opgegeven
categorie.
geen zonder
geen….zonder…. gedicht maken van bepaalde categorieën (geen
lucht zonder licht, geen open zonder dicht)
1
Tiplijst spelling groepsplannen BVS-AW maart 2014
verhalen maken
Bordspel
Domino
kwartet maken
Memory
Varkentjes spel
assimilerende
samengestelde
woorden
tegenstellingen spel
woorden met gelijke
klemtonen verzamelen
woorden met gelijke
klemtonen verzamelen
woorden met gelijke
klemtonen verzamelen
Interpunctie
categoriewoorden
Dobbelstenen gooien
maak een verhaal met woorden uit een vooraf opgegeven
categorie, maak hier een leesblad van voor een lagere klas.
gezelschapspellen
Maak een bordspel voor de klas (denk aan ganzenbord). Maak
vakjes met de categorieën die in de klas zijn behandeld tot nu toe.
Maak opdrachten waarbij de spelers bijvoorbeeld: de regel moeten
noemen, een voorbeeld woord moeten bedenken, een woord
moeten opschrijven. Wat moeten ze doen om uit de gevangenis te
komen?
Maak een dominospel waarbij de kaartjes uit samengestelde
woorden bestaan. Je mag alleen woorden tegen elkaar aanleggen
uit dezelfde categorie. Bijvoorbeeld damspel-slotgracht-lichtval
enz.
Maak een kwartet van iedere categorie. Dit kwartet kan voor de
eigen klas worden gemaakt, of voor een lagere klas.
Maak een memoryspel voor de klas, of voor een lagere klas. Maak
setjes van kaarten: op één staat de categorie, op het andere
kaartje staan drie voorbeeldwoorden uit die categorie
Verander steeds een ander woord uit de gegeven zin: zeven roze
varkentjes wentelen zich in de modder. (bv zes roze varkentjes
wentelen zich in de modder) Onthoud goed wat degene voor je
heeft gezegd, want als je een fout maakt ben je af. Nb dit is
taalbeschouwing en geen spelling, maar wel een mooie
geheugenoefening, dus daarom toch hierbij opgenomen.
taalbeschouwing
Verzin woorden waarbij de laatste klas van het eerste woord gelijk
is (of assimileert) met de eerste klank van het tweede woord: s-s
(fietssleutel); s-z (jaszak); d-d (handdoek); d-t; t-t; f-v; f-f
geef een concrete opdracht: je gaat 5 woorden verzinnen, noem
categorie (bv –cht), noem het aantal lettergrepen (bv 1). Nu geef je
van die woorden de tegenstelling (bv niet donker, maar …; niet
hard, maar …)
verzin woorden waarbij de /aa/ onbeklemtoond is (klinkt een
beetje als /a/) bv kanaal, ook me-lijst (meteen) en te- lijst (teveel
ge-vaar-lijk, verzin meer woorden met voorvoegsel en
achtervoegsel.
be-mi-nne-lijk, verzin meer woorden met voorvoegsel 2
klankgroepen delen en achtervoegsel.
Maak vraagzinnen van bestaande niet-vraagzinnen
categorieën oefenen
Laat de kinderen een verhaal voor de klasgenoten maken met veel
verschillende woorden uit één bepaalde categorie. Laat ze
vervolgens omschrijvingen bedenken voor die categoriewoorden.
In een groepje: spreek af welke categorie welk nummer van de
2
Tiplijst spelling groepsplannen BVS-AW maart 2014
Duoflitsen
klankgroepenwoorden
puzzel maken
Atlas
woordenboekenspel:
zoek de valse
Circuit
eigen fouten herstellen
posters maken
clusteren
spellingwedstrijd
dobbelsteen krijgt. Dicteer de andere kinderen in jouw groepje een
woord uit de categorie die jijzelf hebt gegooid. Als een woord
eenmaal is gebruikt, mag het de hele week niet meer voorkomen.
Geef elke leerling een doosje met (geplastificeerde) letterkaartjes
en twee elastiekjes of knijpers. Met de letterkaartjes gaan ze
duoflitsen. Leer de leerlingen dat ze een letter onmiddellijk moeten
benoemen bij het flitsen. Direct daarna moeten ze noemen of het
een medeklinker is, een lange klank, een korte klank of een
tweetekenklank. Er worden twee stapels gemaakt, een stapel met
letters die een leerling al op flitsniveau kent en een stapel met
letters die nog niet op flitsniveau gekend wordt.
Verzin 4 klankgroepenwoorden die bij de periode horen, eenmaal
lange klank, eenmaal korte klank, eenmaal tweetekenklank,
eenmaal twee medeklinkers. Bijvoorbeeld (rozen, struiken, lissen,
kelken) Onderstreep de laatste klank.
geef categorie van de woordzoeker. Laat bij de omschrijving steeds
de categorie noemen en een omschrijving geven. Nog veel meer
mogelijkheden.
opzoeken
neem een atlas: zoek aardrijkskundige namen in een vooraf
opgegeven categorie, leer ze uit je hoofd
Zoek een woord op dat je nog niet kent, verzin zelf een
omschrijving van de betekenis (die niet waar is) en schrijf de
betekenis op die in het (kinder)woordenboek staat. Kijk wie uit
jouw groepje de valse kan vinden.
Allerlei spelling- en schrijfactiviteiten in een circuit, iedere activiteit
duurt 10 minuten, de groepjes schuiven door: denk aan woorden
categoriseren, woorden inprenten (kies de daarvoor geëigende
categorieën uit), raadsels/puzzel maken of oplossen, dictee
evalueren
Geef in een eigen stelopdracht aan, welke spelfouten de kinderen
inmiddels zelf zouden kunnen herkennen en voorkomen.
Beoordeel het werk vervolgens op die specifieke categorieën.
Maak een duidelijk onderscheid in hoe de kwaliteit van de tekst
wordt geëvalueerd en hoe de kwaliteit van de verzorging van de
tekst wordt geëvalueerd. Bij dat laatste hoort de spelling.
inprenten onthoud(categorie)woorden
maak een poster van inprentwoorden (onthoudcategorieën)
Laat de kinderen een verhaaltje maken van de inprentwoorden
(onthoudcategorieën):
ei plaatwoorden, au plaatwoorden -uw(ruw); -ch (pech), enz.
leer iedere week 15 woorden uit je hoofd die een uitzondering zijn
op de bekende regels, zie ook www.beterspellen.nl voor
woordenlijsten, of zie achter in de handleiding van Staal ook
woordlijsten
3
Tiplijst spelling groepsplannen BVS-AW maart 2014
rap of lied maken
samengestelde
woorden
samengestelde
woorden 2
samengestelde
woorden 3
van een woord een zin
een verhaal
verdubbelen
maak een rap of lied met woorden uit een categorie of die moeten
worden onthouden
tijdens het dictee
als de klas een dictee krijgt: verzin een samengesteld woord,
waarbij het eerste woord het dictee woord is
als de klas een dictee krijgt: verzin een samengesteld woord,
waarbij het eerste woord het dictee woord is en het tweede woord
uit dezelfde categorie komt (bv koeienvlaai)
als de klas een dictee krijgt: verzin een samengesteld woord,
waarbij het eerste woord het dictee woord is en alle zes de
woorden een gezamenlijk onderwerp hebben
verzin een zin waarin het dictee woord voor komt
maak een verhaaltje waarin alle dicteewoorden voor komen
schrijf eerst het dictee woord op, verzin daarna snel nog een ander
woord uit dezelfde categorie
Onthoud(categorie)woorden
Hieronder een overzichtje van de woorden die als bij elkaar horend moeten worden
onthouden. Het zijn woorden waarop je geen regel kunt toepassen, of woorden waarop je
wel een regel kunt toepassen maar waarvan je alleen door herinneren kunt weten of ze tot
deze categorie behoren. Als het wel een categoriewoord is, heb ik het nummer er achter
gezet. Je kunt deze woorden beter onthouden door er een versje, poster of gedichtje van de
te maken. Deze categorieën of uitzonderingen zijn geschikt voor het gebruiken van
technieken die het woordbeeld helpen onthouden. (ook bloon)
onthoud(categorie)woorden
klas 1 klas 2 klas 3 klas 4 klas 5 klas 6
ei plaat
x
x
x
x
x
x
au plaat
x
x
x
x
x
x
-uw
x
x
x
x
pech versje (uitzondering cat 3)
x
x
-b (uitbreiding cat 8)
x
a lijst (uitbreiding cat 10)
x
x
kilo (cat 13)
x
x tion
komma’s (cat 14)
x
x
cent (cat 15)
x
x
cola (cat 18)
x
x
me te (uitbreiding cat 9)
x
x
-ds (gids)
x
x
x
thee (cat 22)
x
cadeau (cat 24)
x
4
Tiplijst spelling groepsplannen BVS-AW maart 2014
route (cat 25)
lolly (cat 27)
leenwoorden
trottoir (cat 31)
Latijns voorvoegsel (cat 34)
onbeklemtoond mv (monniken)
x
x
x
x
x
x
x
x
5