Didactisch lesontwerp - Portfolio ​Vincent Decoster

LESONTWERP
ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING
Naam: Vincent Decoster
Campus Heverlee
Hertogstraat 178
3001 Heverlee
Tel. 016 375600
www.khleuven.be
Vakkencombinatie: Aardrijkskunde - Biologie
Stagebegeleider DLO: H. Verstappen
School: /
Les gegeven door: Vincent Decoster
Onderwijsvorm: ASO
Vak: Aardrijkskunde
Richting: /
Onderwerp: Waterschaarste in de Arabische wereld
Klas: /
Vakmentor: H. Verstappen
Lokaal: /
Datum/Data: 19/06/2014
Aantal leerlingen: /
Lesuur/-uren: / (50 min)
BEGINSITUATIE
Situering in de lessenreeks
-
Dit is de eerste les van het thema ‘spanningen en ecologische problemen in regio’s.’ Dit thema wordt dan
weer onderverdeeld in 3 hoofdstukken: Waterproblematiek in de Arabische wereld, Spanningen in het
tropisch regenwoud van Amazonië en ecologische spanningen in Siberië.
Deze eerste les van dit thema vindt plaats net achter de lessenreeks over de uitdagingen door de
bevolkingsexplosie.
In deze les wordt de waterproblematiek in de Arabische wereld besproken. De lessen die hierop volgen zullen
dus gaan over de spanningen in het tropisch regenwoud, en daarna over de ecologische problemen in
Siberië.
Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is)
-
De leerlingen hebben in de vorige lessen reeds bevolkingsdruk besproken en zouden eventueel het verband
kunnen leggen tussen de waterproblematiek en de toenemende wereldbevolking
Het begrip waterschaarste is een nieuw begrip, maar de meeste leerlingen zullen dit begrip wellicht al
kennen.
Belevings- en ervaringswereld & Actualiteit
-
Deze problematiek en de conflicten hierrond zijn redelijk actueel en komen dus af en toe wel eens in het
nieuws.
Leerniveau van de klasgroep, klassfeer, …
-
/
DIDACTISCHE VERANTWOORDING
-
Welke (vak)didactische principes komen in je les aan bod? (= opsomming)
Aanschouwelijkheidsprincipe
Motivatieprincipe
Beperkingsprincipe
EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN
Situering in de eindtermen: (Vakoverschrijdend en/of vakgebonden)
ET 3 aan de hand van voorbeelden horizontale en verticale ruimtelijke relaties herkennen.
ET 4 de eigenheid van regio's beschrijven aan de hand van natuurlijke en menselijke kenmerken.
ET 5 op een eenvoudige manier enkele fysisch-aardrijkskundige kenmerken van een bestudeerde regio verklaren.
ET 10 op een eenvoudige manier de natuurlijke en menselijke oorzaken van milieuproblemen in een gebied verklaren
en er de gevolgen voor mens, natuur en milieu uit afleiden.
ET 11 op een eenvoudige manier de impact verklaren van:
politieke invloedsfactoren op kenmerken van aardrijkskundige entiteiten;
de technologische evolutie op de kenmerken van de aardrijkskundige entiteiten.
Situering in het leerplan:
VVKSO, Leerplan aardrijkskunde 2e graad, Brussel, September 2012.
4.7. Spanningen en ecologische problemen binnen regio’s
1.1 Door analyse van beelden, kaarten en andere informatiebronnen, de kenmerken van een regio in de
Arabische wereld met waterschaarste beschrijven en de gevolgen voor mens, natuur en milieu afleiden.
1.2 In de bestudeerde regio de horizontale en verticale relaties herkennen die waterschaarste verklaren.
1.3 Op een eenvoudige manier aantonen hoe politieke spanningen tussen landen de waterschaarste beïnvloeden.
1.4 Verklaren hoe via de technologische evolutie het probleem van waterschaarste kan verminderd worden.
W1 Het thema water in de Arabische wereld handelt over de nood aan water als natuurlijke hulpbron in een gebied
waar het wateraanbod van nature uit erg schaars is. In dit subcontinent neemt de vraag naar water toe door een
grote
bevolkingsgroei
en
een
sterke
economische
ontwikkeling
(in
olierijke
landen).
W2. Deze regio telt landen die politiek vijandig tegenover elkaar staan maar op een gemeenschappelijke
waterbevoorrading
zijn
aangewezen.
In dit deel kunnen klimatogrammen zeer functioneel worden aangewend.
W3. Met verticale relaties wordt o.m. bedoeld: de relatie klimaat en bodemgebruik. Horizontale relaties zijn
bijvoorbeeld de relatie irrigatie – rivieren; irrigatiemogelijkheden en ligging van landen ten opzichte van de loop van
een rivier.
W4. De spanningen tussen Israël en Palestina om het Jordaanwater en om de watervoorraden van Cisjordanië
(Westelijke Jordaanoever), tussen Soedan en Egypte om het Nijlwater, tussen Turkije en Syrië en Irak in het
Tigris
en
Eufraat
bekken
zijn
mogelijke
voorbeeldstudies.
Grootse voorbeelden van waterprojecten kunnen gebruikt worden om het thema water te introduceren (bv. Libië,
de uitdroging van het Aralmeer, Turkije …).
W5. Ook de eigen ervaringen met waterverbruik in het dagelijkse leven (kwaliteit, gebruikshoeveelheden,
verspilling, alternatieven) is een goede aanknoping om de waarde van voldoende drinkbaar water voor de mens
vast te stellen.
ALGEMEEN LESDOEL
Lln kunnen de problematiek van waterschaarste in de Arabische wereld schetsen en concrete oplossingen weergeven
om deze problemen te verminderen.
SCHOOLAGENDA
(Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina’s in het werk- en/of handboek.)
Waterschaarste in de Arabische wereld
BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens BIN.)
Cox, K., Leysen, R., van Boven, M., Wauters, J. (2011). Werkmap Aardrijkskunde 4. Hemiksem. p25-65.
Neyt, R., Van Broeck, C., Van Cleemput, A., Verstappen, H. (2011) Geogenie 4. Berchem: De Boeck. P30-39.
LEERMIDDELEN & MEDIA
Ppt
Atlas
Werkblaadjes
Filmpje
Didactisch lesontwerp
KRACHTIGE LEEROMGEVING
Leerdoelen
Lesfasen
& timing
Instapfase
4’
Onderwijs- en leeractiviteiten
Leerlingen krijgen een enveloppe met foto’s. Op
deze foto’s is water een duidelijk gemeenschappelijk
thema. Deze foto’s geven het contrast weer van
gebieden met waterschaarste en gebieden met
voldoende water.
Media
Leerinhoud
Foto’s
Ppt
Neem even een kijkje naar de foto’s die in de
enveloppe zitten.
-
Wat zien jullie op de foto’s?
Welke foto’s zou je bij elkaar plaatsen?
Waarom heb je voor deze indeling gekozen?
In deze les gaan we dieper in op deze
beschikbaarheid van water in de Arabische wereld.
Agenda: Waterschaarste in de Arabische wereld
Lesfase 1:
6’
De leerlingen
kunnen zoet water
weergeven als een
schaars goed. (c2)
Om te beginnen gaan we eerst eens kijken waar dat
het water zich op de aarde bevind, en onder welke
vorm deze watervoorraad voorkomt.
OLG:
- Als we een kijkje nemen daar het diagram op
, hoeveel procent van al het water is dan zoet
water?
- Wanneer we dan alleen het zoete water
bekijken, waar is er dan het meeste zoete
water te vinden?
- Hoeveel water zit er dan in de bodem en
ondergrondgrond?
Dit water noemt men grondwater
-
Van alle procenten die in oefening 2 staan,
hoeveel procent van de totale watervoorraad
is er dan rechtstreeks beschikbaar voor de
Ppt
1. Watervoorraad
-
2,8% van al het water is zoet water
Meeste zoetwater in ijskappen en
gletsjers
+/- 31%
 grondwater
0,0084% is rechtstreeks beschikbaar
mens? (aanvullen)
Leerlingen kunnen
het begrip
waterschaarste in
eigen woorden
uitleggen (c3)
Leerlingen kunnen
de beïnvloedende
factoren op
waterschaarste
benoemen (c2)
Lesfase 2:
8’
Zoals we net hebben gezien is zoet water slechts een
heel klein deel van al het water op de hele aarde.
Het is een “schaars” product. Maar is dit product wel
evenredig verdeeld?
Individueel werk:
Bereid de oefening 3 voor. Gebruik hiervoor de 2
grafieken die er naast staan.
- Waar in de wereld is er het minste water ter
beschikking?
- Wat kan je concluderen uit de 2e grafiek in
verband met de toenemende bevolking en de
beschikbaarheid van het water?
2. Waterschaarste
Ppt
-
Minste zoet water in Noord-Afrika en
het Midden-Oosten (Azië)
Het beschikbare water is sterk
gedaald en de bevolking is sterk
toegenomen.
OLG:
Leerlingen kunnen
de begrippen
hernieuwbaar
water en fossiel
water in eigen
woorden uitleggen
(c3)
-
-
Welke factoren kunnen een rol spelen in het
steeds schaarser worden van het water in de Ppt
Arabische wereld?
Water afkomstig uit rivieren, regen,… is water
dat we hernieuwbaar water noemen. Waarom
zou dit hernieuwbaar water genoemd
worden?
Aangezien al het hernieuwbare water al in
gebruik is en er steeds meer bevolking is
zullen de mensen in de Arabische wereld ook
van andere bonnen water moeten halen.
Waar zullen zij dit water gaan halen?
Uitleg fossiel water
Conclusie: Er is dus een steeds groter wordend
tekort aan water in de Arabische wereld. Dit tekort
aan water noemen we Waterschaarste.
a) Economische groei
b) Bevolkingsgroei
c) Klimaatverandering
-
-
Hernieuwbaar water is water dat op
een natuurlijke wijze wordt
aangevuld, zoals: regen,…
Fossiel water: water dat gedurende
duizenden jaren ingesijpeld is en
ondergronds verzameld is.
Conclusie: Steeds groter wordend
watertekort in de Arabische wereld.
Het tekort aan water noemt men
waterschaarste.
Lesfase 3:
7’
Een tekort aan zoet water vinden we dus terug in de
Arabische wereld. Nu gaan we deze even situeren.
OLG:
- Over welke twee continenten is deze
Arabische wereld gespreid? (Hiervoor kan je
altijd je atlas raadplegen)
- Waarom zou men dit de Arabische wereld
noemen?
Leerlingen kunnen
de belangrijkste
landen en rivieren
van het MiddenOosten aanduiden
op een kaart (c2)
Duo werk:
Situeer allemaal de rivieren en gebieden op het
kaartje in oefening 4. Maak hierbij gebruik van ja
atlas! Deze oefening mag je met 2 maken.
-
Lesfase 4:
15’
Leerlingen kunnen
in eigen woorden
het verband
uitleggen tussen
het klimaat en
waterschaarste
(c3)
Leerlingen kunnen
in eigen woorden
het verband
3. Arabische wereld situering
Ppt
Atlas
-
Ppt
Atlas
22 landen verspreidt over NoordAfrika en het Midden-Oosten (Azië)
Er wordt bijna uitsluitend Arabisch
gesproken.
-
Rivieren: Nijl, Tigris, Eufraat, Jordaan
-
Landen: Egypte, Ethiopië, Irak,
Israël, Jordanië, Kenia, Soedan,
Syrië, Turkije, Oeganda
Verbetering oefening, overlopen van de cijfers
en letters
Door welke landen stroomt de Nijl?
Hoe komt het nu dat er juist daar zo’n
waterschaarste is? Dat is wat we nu gaan bekijken
aan de hand van de 3 factoren.
4. Factoren die waterschaarste
beïnvloeden
Duo werk:
Jullie mogen nu per 2 oefening 3 voorbereiden. Maak
gebruik van de tabellen en de determineertabel in de Ppt
bijlage. Let op! Gebruik de rode lijn en niet de
Atlas
blauwe! Eventueel kan je ook gebruik maken van de
Atlas.
-
-
Is er veel regenval in Egypte?
Wat is het klimaat van Egypte?
Wat kunnen we hieruit concluderen in het
verband met waterschaarste, is regen een
belangrijke waterbron voor de Arabische
wereld?
OLG:
- Als regen geen grote bron is, van waar zou
Egypte dan nog water kunnen halen? (tip:
denk aan de oefening van de watervoorraad)
a) Klimaat
-
Weinig tot geen regenval
Warm altijd droog
Regen is geen goede waterbron voor
Egypte.
-
Fossiel water oppompen
Ppt
b) Bevolkingsgroei
-
In de Arabische wereld is de
uitleggen tussen
de bevolkingsgroei
en waterschaarste
(c3)
-
Leerlingen kunnen
in eigen woorden
het verband
uitleggen tussen
economie en
waterschaarste
(c3)
-
Lesfase 5:
5’
Ppt
Welke economische sector gebruikt het
meeste water in de Arabische wereld?
ppt
Vergelijk de cijfers van de Arabische wereld
met die van Vlaanderen.
Waar gaat het grootste deel van het water
gebruikt in de landbouw naartoe?
Aan welke soort landbouw wordt er gedaan in
deze landen? Gebruik hiervoor je atlas.
Kijk eens naar de Nijl op je
bodemgebruikskaart. Wat valt je op?
Stel ik heb 50 flesjes water, en jullie moeten hier
een hele week op overleven. Ik geef er 30 aan 1
persoon, en al de anderen krijgen maar 1 flesje.
-
Leerlingen kunnen
een voorbeeld
geven van een
conflict
veroorzaakt door
waterschaarste
(c2)
Vergelijk de landen van de Arabische wereld
met Vlaanderen. Waar is de sterkste
bevolkingsgroei?
Welke gevolgen heeft deze sterke groei met
betrekking tot het water?
En wat als we kijken naar de bevolkingsgroei
van de stedelijke bevolking?
Waarom zou er in een stedelijke omgeving
meer waterverbruik zijn?
bevolkingsgroei groter dan in
Vlaanderen
- Er zal minder water per persoon
beschikbaar zijn
- Ook een grotere groei van de
stedelijke bevolking
- In de steden is een beter uitgebouwd
pijpleidingnetwerk en zal er dus meer
water verspilt worden.
c) Economie
-
De landbouw
-
Arabische wereld: Landbouw
Vlaanderen: Industrie
-
Irrigatielandbouw
-
Geen/ hier en daar veeteelt
-
Aan de Nijl wel akkerlandbouw
 door irrigatiesystemen van de Nijl
5. Conflicten
Wat zouden jullie dan doen?
Er gaan dus spanningen en conflicten ontstaan rond
het gebruik van het water.
OLG:
Kijk even aandachtig naar het filmpje, achteraf ga ik
hier vragen over stellen.
-
Waarover gaat het conflict in het filmpje?
Waar ontspringt de Blauwe Nijl?
Wat doet Ethiopië, en welke gevolgen heeft
dit voor Egypte?
Behoort Ethiopië tot de Arabische wereld?
Filmpje
conflicten in het
Nijlgebied
Ppt
-
Conflict ten gevolge van
waterschaarste in Egypte. Ethiopië
wil een dam bouwen maar Egypte
heeft schrik dat dit de watertoevoer
van de Nijl gaat reduceren zodat ze
minder water gaan hebben.
Blauwe Nijl ontspringt in Ethiopië
Ethiopië maakt geen deel uit van de
Arabische wereld, en kan dus wel aan
akkerbouw doen want zij kunnen wel
gebruik maken van regen.
Leerlingen kunnen
actief op zoek
gaan voor
oplossingen voor
wereldwijde
problemen (C5)
Lesfase 6:
5’
Voor elk conflict en probleem moet er natuurlijk ook
een oplossing zijn.
Groepswerk:
Ga samenzitten in groepjes van 4. Bedenk nu zelf
een aantal oplossingen voor de waterschaarste in de
Arabische landen. Jullie krijgen hiervoor een paar
minuten de tijd.
OLG:
-
Slot
Welke oplossingen hebben jullie gevonden?
Kijk eens naar de foto’s, kunnen jullie nog
oplossingen bedenken aan de hand van deze
foto’s?
Ppt
6. Oplossingen
-
Zoutwater omzetten in zoet water
(met machines)
Zoet water naar de Arabische wereld
transporteren
Stukken van ijskappen gebruiken als
zoet water
Het fossiele water oppompen
…
Vandaag hebben we een heel actueel probleem
besproken. Dit probleem zal de komende jaren
steeds verergeren, dus ik hoop dat jullie nu thuis ook
een beetje zuinig gaan zijn met water. Want zoet
water is een schaars product.
Opmerkingen i.v.m. bijlagen:
 Steeds kopie toevoegen van ingevuld werkblad of -boek.
 Indien gebruik gemaakt wordt van transparanten of digitale presentatie: handouts toevoegen (verkleind, zwart/wit).
 Indien de klasopstelling gewijzigd wordt: plan en/of omschrijving toevoegen.
BORDSCHEMA
Agenda: Waterschaarste in de
Arabische wereld
1.
2.
3.
4.
Watervoorraad
Waterschaarste
Situering: Arabische wereld
Beïnvloedende factoren
a) Klimaat
b) Bevolkingsgroei
c) Economie
5. Conflicten
6. Oplossingen