Uitleg voor leraren bij het thema `Erfelijkheid en DNA`

Uitleg voor leraren bij het thema
‘Erfelijkheid en DNA’
Dr. Marieke Peeters, projectmanager Wetenschapsknooppunt Radboud Universiteit (WKRU)
Josje Dinghs, stagiaire WKRU
1
Uitleg voor leraren bij het thema ‘Erfelijkheid en DNA’
1. Waarom het thema ‘Erfelijkheid en DNA’?
Het thema ‘Erfelijkheid en DNA’ is het tweede thema dat volledig uitwerkt is voor de aanpak
ONDERZOEKD excelLEREN van het WKRU. Het eerste thema dat uitgewerkt is voor
ONDERZOEKEND excelLEREN is ‘Waarnemen en Bewegen’ en is in zijn volledigheid te vinden
op de website Wetenschap de klas in! (http://www.wetenschapdeklasin.nl/excelleren/h2bewegen.html). Het thema ‘Erfelijkheid en DNA’ is gebaseerd op de wetenschappelijke
doorbraak van Prof dr. Han Brunner en Dr. ir. Joris Veltman. Het thema is in één van de
projectteams van het WKRU vertaald naar een project onderzoekend leren (Peeters, Meijer
& Verhoef, 2013). Op basis van de ervaringen van het eerste thema ONDERZOEKEND
excelLEREN ‘Waarnemen en Bewegen’ leek ‘Erfelijkheid en DNA’ ons een mooi tweede
thema waarbinnen ook gericht aandacht besteed kan worden aan de begeleiding van
excellente leerlingen, aangezien:
• De activiteiten in de verkenningsfase kunnen goed aangevuld worden met
verdiepende activiteiten voor excellente leerlingen;
• Het thema sluit goed aan bij de belevingswereld van kinderen, het is betekenisvol
voor ze. Het is namelijk de basis van henzelf, wie ze zijn;
• Het thema sluit goed aan bij de actualiteit. Steeds vaker wordt DNA gebruikt om
criminelen op te sporen of voorspellingen te doen over eventuele ziektes in het
lichaam;
• Het thema is geschikt voor excellente leerlingen om zelf onderzoeksvragen bij op te
stellen;
• Binnen het project komen veel soorten experimenten voor, waardoor de koppeling
met het werk van wetenschappers duidelijk naar voren komt.
Toelichting op het thema ‘Erfelijkheid en DNA’
Han Brunner, hoogleraar Antropogenetica, en Joris Veltman, hoofd van de onderzoekssectie
van de afdeling Genetica, hebben onderzoek gedaan naar foutjes in het DNA. Bevindingen
van deze onderzoekers hebben een geheel nieuwe kijk gegeven op de genetische oorzaken
van ziekten. Zij vonden in hun onderzoek naar de oorzaak van verstandelijke handicaps dat
nieuwe mutaties in het DNA een groot deel van de onderzochte verstandelijke handicaps
verklaren.
2. Het project voorbereiden
Voordat het project ‘Erfelijkheid en DNA’ uitgevoerd kan worden in de klas is het belangrijk
dat de leraar dit project goed heeft voorbereid. Deze voorbereiding zal enerzijds bestaan uit
een inhoudelijke verdieping van het thema en de activiteiten die aan bod gaan komen.
Anderzijds, betreft het ook een verdieping in de didactiek van onderzoekend leren en dan
specifiek gericht op hoe je excellente leerlingen daarbij nog beter kunt begeleiden en
maatwerk geven.
Met betrekking tot de inhoudelijke verdieping van het thema, hebben we daarvoor de
volgende documenten:
• Het hoofdstuk ‘Onderzoek naar DNA op het UMC St Radboud’. Dit hoofdstuk gaat
over de wetenschappelijke doorbraak van Han Brunner en Joris Veltman en is
speciaal voor leraren uit het basisonderwijs geschreven. Het hoofdstuk is eerder
2
•
gepubliceerd in het boek ‘Wetenschappelijke doorbreken de klas in! DNA, gedrag en
Infecties’ van het Wetenschapsknooppunt Radboud Universiteit Nijmegen. Dit
hoofdstuk is volledig terug te vinden in bijlage 1.
Als aanvulling op het hoofdstuk is er een powerpointpresentatie beschikbaar. Deze
presentatie gaat vergezeld met een audio-file. Deze powerpointpresentatie heeft
Joris Veltman gegeven aan leraren en pabo-studenten die de Winterschool hebben
bezocht begin 2012. Beide bestanden staan op de website
http://www.wetenschapdeklasin.nl/boeken/boek-2-dna-gedrag-en-infecties-onderde-loep/h2-dna.html
De rechtstreekse link is: https://www.youtube.com/watch?v=zs8N3nrDu1s
Met betrekking tot de voorbereiding van de didactiek voor onderzoekend leren en de
organisatie in de klas verwijzen we leraren naar de volgende documenten:
• Het document ‘Onderzoekend leren met excellente leerlingen’ beschrijft de
volgende aspecten:
- Hoe leren (in potentie) excellente leerlingen?
- Wat houdt de didactiek van onderzoekend leren in?
- Wat zijn de uitgangspunten van ONDERZOEKEND excelLEREN.
http://www.wetenschapdeklasin.nl/uploads/media/Onderzoekend_leren_met_excel
lente_leerlingen_01.pdf
• Om meer grip te krijgen hoe leraren de 3 typen excellente leerlingen het beste
kunnen begeleiden is er een poster voor leraren beschikbaar:
http://www.wetenschapdeklasin.nl/uploads/media/Hoe_reageer_je_op_een_hoogb
egaafde_leerling_-_Motiveren_en_uitdagen__1_.pdf
• Een handleiding die is toegespitst is op het project ‘Erfelijkheid en DNA’, per stap van
het onderzoekend leren zien leraren:
- Welke voorbereiding er nodig is van de leraar per stap;
- Welke activiteiten er met de hele klas gedaan kunnen worden;
- Welke activiteiten er voor excellente leerlingen ingezet kunnen worden.
Deze handleiding is te vinden op http://www.wetenschapdeklasin.nl/excelleren.html
(Erfelijkheid en DNA).
• Voor het voorbereiden en plannen van het project hebben we een planningsblad
gemaakt, deze is te vinden op http://www.wetenschapdeklasin.nl/excelleren.html
(Erfelijkheid en DNA).
Alvast een kijkje in de klas?
• Er zijn vele filmpjes beschikbaar die laten zien hoe het project ‘Erfelijkheid en DNA’ is
verlopen in een klas waarbij niet gedifferentieerd werd tussen ‘reguliere’ en
excellente leerlingen. Deze filmpjes kunnen wel inspiratie en verduidelijking bieden.
http://www.wetenschapdeklasin.nl/boeken/boek-2-dna-gedrag-en-infecties-onderde-loep/h2-dna.html
3
Bijlage 1
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15