8 Productie Janssen Biologics is een dochter­onderneming van één van de grootste farmaceutische bedrijven ter wereld, Johnson & Johnson. In Leiden Bio Science Park staat een grote productie­faciliteit waar Janssen Biologics o.a. het medicijn Remicade maakt, een wereldwijd verkocht middel tegen auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis, de ziekte van Crohn en psoriasis. 9 Een wandeling door Leiden Bio Science Park Toediening patiënt De laatste fase van de ontwikkeling vindt vaak plaats in ziekenhuizen. Genees­middelen in ontwikkeling worden aangeboden aan geselecteerde patiëntgroepen in acade­ mische centra, zoals het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Het LUMC neemt zowel deel aan het begin van het onderzoek naar nieuwe medicijnen, als aan de klinische studies. Als na ongeveer 10 tot 15 jaar onderzoek en ontwikkeling gebleken is dat het middel effectief en veilig is, wordt het geneesmiddel in de handel gebracht en komt het beschikbaar voor de patiënt. A De Stal - Grand café B Naturalis Biodiversity Center C Stationsgebied D CORPUS E Hilton Garden Inn F Niels Bohr tunnel Key to discovery Leiden Bio Science Park is het grootste life sciences cluster in Nederland. Het is een internationaal top cluster met ruim 90 life sciences bedrijven gericht op medicijnontwikkeling, gespeciali­ seerde dienstverlenende bedrijven en toonaan­gevende kennis­ instellingen van MBO tot en met WO-niveau. Voor meer informatie over het park: Email: [email protected] Tel.: +31 (0)71 524 7555 De Leidse Rode Loper is ontwikkeld op initiatief van de Ondernemersvereniging BioScience Park. Leidse Rode Loper app De filmpjes kunt u via de app ‘Leidse Rode Loper’ op uw smartphone of via de website, www.ov-­bsp.nl en www.leidenbiosciencepark.nl, bekijken. De wandelroute is eveneens via uw smartphone te volgen. De Leidse Rode Loper app is gratis verkrijgbaar voor zowel iOS (Apple) als Android in de desbetreffende app stores. De app is alleen beschikbaar in het Nederlands. Juli 2015 De Leidse Rode loper is een wandeling langs bedrijven en kennisinstellingen op Leiden Bio Science Park, die zich bezig houden met de belangrijkste stappen van de geneesmiddelenont­wikkeling. Bij de verschillende bedrijven die werken aan deze stappen, kunt u met bijbehorende filmpjes het proces stap voor stap volgen. 5 2 3 Zerniked 4 g we es e2d him Arc h Arc eg 7 esw d ime 7 g lwe nde Me g lwe nde Me Plesmanlaan Verbeekstraat A reef B B A laan Pesthuis ppo Hi tes ra poc Hip pad Bo ntiu Bo spa d ntiu spa d Leiden Bio Science Park n n lylaa lylaa r Le r Le cto octo Do D A44 Leiden Bio Science Park (sinds 1984) is een uniek, dynamisch N206 bedrijventerrein dat in het teken staat van de biotechnologie. Biotechnologie is het gebruiken en delen van levende organis­ men voor de ontwikkeling en productie van nieuwe produk­ ten en technologieën. In Leiden houdt men zich voornamelijk bezig met de biotechnologie in de gezondheidszorg. Op het park zijn zowel bedrijven als onderzoeks­instituten actief in alle fasen in de keten van de ontwikkeling van geneesmid­delen. De burgemeester van Leiden, Henri Lenfe­ rink, en de voorzitter van Onder­nemersvereniging BioScience Park, Harry Flore, heten u hartelijk welkom bij de Leidse Rode Loper wandeling en filmpjes. Fundamenteel onderzoek Fundamenteel onderzoek is vaak de eerste stap in het Research & Development-traject dat leidt tot nieuwe geneesmiddelen. Het Leiden Academic Center for Drug Research (LACDR) is een modern kenniscentrum van de Universiteit Leiden gericht op de verbetering van de patiëntenzorg door middel van weten­schappelijk onderzoek. Het beter begrijpen van ziekten leidt vaak tot identificatie van nieuwe drug targets. Ma Ma B rië r np iënp erh oerh oe o aa a lstr elstr ve ave aa aa laa laa t t n n Bo hu hu Station Leiden Centraal C Station Leiden Centraal 9 C n sthuislaa Pe B B Sc tte Sc 9 Plesmanlaan A44 Sc Sc S hip chip ho h lwe olwe g g te cra Ba B rge arge laa laa n n SylviusSy welvi g usweg GalileiwGa eglileiweg r ed nik H d spa at tra iss n eur Sc h ho ipho lwe lwe g g laan Verbeekstraat 1 Bla B uwe lauwe Vog V elw ogelw eg eg Nac Nac hteg hteg aall aal aan Plesman Zer H 1 Een wandeling door Leiden Bio Science Park l Morssinge rsv eld tte rsv eld sweg sweg StationStation laan 2 3 4 reef eg eg DarwinDwarwinw fweg fweg Rijnho Rijnho 4 Plesman Einsteinw eg eef eg eg nw nw w t o ew t o N N206 3 Zer Zerniked Ne N206 Einsteinw eg ed nik eef te we ortdr ifg d nn f Sateri ree lwe rtd Poe ndifo Sa l Poe at tra iss n eur hip Einsteinw eg Einsteinweg eef r 1 EinsteinEin westgeinweg aw eg Goliuspad Einsteinw eg Einste8inweg EhrenfeEhrenfe stweg stweg aw eg lm ring g g we we ven ven tho intho E Tja J.H. Oor J.H Oor tweg tw. eg lm 6 Galileiweg H. Goliuspad Tja 6 eef eef sdr sdr inu inu Alb Alb eg eg ntw antw na n Du . Du H ohrweg 1 n Wasse Ein G. ohrweg eg aarsew Galileiweg g ing rin r ete ete elw oelw Po P G. 5 Niels B eg aarsew n Wasse g g rwe rwe rge rge sbu sbu Rijn Rijn Niels B F Wassenaar seweg at at stra stra Paviu sPaviu s E Niels BNoiehls Boh rweg rweg Wassenaar seweg at tra rs ge Ka g ing rin r ete ete elw oelw Po P Will Will em e Eint m Eint hov hov ens ens traa traa t t Rh R ijn hijn ho h fwe of g D ring ring ate ate enw enw est est ege ndege E ur V Wasseerlengde naarse weg V Wasseerlengde naarse weg D Ka End ur E A44 l Morssinge 2 Vaccin ontwikkeling Na de drug target ontdekkingsfase van het potentiële geneesmiddel volgt de ontwikkelingsfase bij bedrijven en kennis­instellingen op Leiden Bio Science Park. Crucell (onderdeel van Janssen Pharmaceutical Companies van Johnson & Johnson), bij­voorbeeld, ontwikkelt vaccins tegen infectie­ziekten zoals hepatitis, kinder- en reizigersziekten. 3 DNA-onderzoek Met behulp van genomics (geavanceerde DNA analysetech­ nieken) wordt de werk­zaamheid van geneesmiddelen onder­ zocht, bijvoorbeeld om de antibiotica resistentie van bepaalde bacteriën te be­palen. Ook in andere ziektegebieden, zoals kanker, spelen genomics een steeds belangrijkere rol bij het identificeren van pa­tiënten die baat kunnen hebben bij nieuwe medicijnen. BaseClear is een laboratorium dat zich toelegt op genomics, synthetische biologie en forensisch onderzoek. 4 Klinisch onderzoek De veiligheid en werkzaamheid van nieuwe geneesmiddelen moeten ook worden aangetoond in patiëntonderzoeken. Het Centre for Human Drug Research (CHDR) is gespeciali­ seerd in het opzetten en uit­voeren van vroege fase klinische stu­dies die de werking van farma­cologische stof­fen onder­ zoeken bij gezonde vrijwilligers en patiënten. 5 Formulering Nadat de werkzaamheid en andere belang­­rijke eigenschappen van het geneesmiddel zijn vastgesteld, worden alle benodigde stoffen gecombineerd in een enkel farmaceutisch product, zoals een pil of vloeistof. Deze stap in het proces heet formu­ lering. In Leiden werkt het bedrijf OctoPlus aan methoden om medicijnen te ontwikkelen tot injecteerbare stoffen. 6 Afgifte medicijn Om het geneesmiddel op de juiste plaats in het lichaam werkzaam te laten zijn is effectieve geneesmiddelafgifte essentieel. De bloed-hersenbarrière is bijvoorbeeld één van de lastigste hindernissen bij de behandeling van hersen­ ziekten. BBB-Therapeutics heeft zich toegelegd op slimme drug delivery technologieën waar­door medicijnen wel in het menselijk brein werkzaam kunnen zijn. 7 Stabiliteit medicijn Een medicijn moet onder alle omstandig­heden stabiel zijn, het moet zowel in de tropen alsook op de Noordpool werkzaam zijn. Proxy Laboratories onderzoekt de stabiliteit van medicijnen in klimaatkamers en voert kwaliteitscontroles van (bio)farmaceutische producten uit.