Basisboek Pathologie Begrippenlijst
advertisement
Basisboek Pathologie Begrippenlijst A aanleg datgene wat een mens meekrijgt bij zijn geboorte aarsmaden wormpjes (oxyuren) abces ingekapselde ontsteking, waardoor een holte ontstaat gevuld met pus abortus miskraam, spontaan beëindigde zwangerschap gedurende de eerste 16 weken abortus imminens dreigende abortus, die gepaard gaat met symptomen, zoals vaginaal bloedverlies abstineren stoppen van alle behandelingen om de patiënt te laten overlijden accomoderen platter of boller worden van de ooglens om scherp te kunnen zien acromegalie chronische aandoening door overmatige productie van groeihormoon, met als kenmerken: vergroting van onder andere neus, oren, kaak, vingers en tenen actieve immuniteit immuniteit waarbij de antistoffen door het lichaam zelf aangemaakt worden acuut plotseling begin Addison crisis acute verergering van de ziekten van Addison adjuvante behandeling aanvullende behandeling ná een curatieve behandeling adrenaline en cortisol bereiden het lichaam voor op ontwaken, de waakhormonen aerogene infectie besmetting via de luchtwegen afweerreactie verdedigingreactie van het lichaam agorafobie vrees voor grote en te drukke ruimten agranulocytose nauwelijks witte bloedcellen in het bloed door een beschadiging van het beenmerg aldosteron een bijnierschorshormoon dat zorgt voor water- en zoutopname in de nieren; het zorgt voor terugresorptie van Na+-deeltjes algemene ziekteverschijnselen verschijnselen waarbij het gehele lichaam betrokken is, die zich niet meer beperken tot lokale verschijnselen allergie abnormale afweerreactie op een prikkel van buiten anafylactische shock shock optredend door een heftige allergische reactie aneurysma zwakke en verwijdde slagader angiografie röntgenonderzoek van de slagaders met gebruik van contrastvloeistof antidiuretisch hormoon (ADH) hypofysehormoon, dat water terugresorbeert in de nieren antigeen lichaamsvreemde stof of ziekteverwekker antigeen-antilichaamcomplex een antigeen gekoppeld aan een antilichaam waardoor het antigeen geen ziekmakend vermogen meer heeft op het lichaam antihypertensiva middelen om de bloeddruk te verlagen antilichamen antilichamen of immunoglobulinen antimycoticum medicijnen tegen een schimmel antiserum serum met afweerstoffen antistoffen door lymfocyten gemaakte stoffen die ziekteverwekkers kunnen doden 1 Pathologie antistollingsmiddelen geneesmiddelen om de stolling tegen te gaan anurie de nieren produceren minder dan 50 milliliter urine per dag aortabroekprothese de vervanging van het vernauwde gedeelte van de aorta en een deel van de afvoerende beenarteriën door een prothese van kunststof apnoe / apneu ademstilstand arteriële bloedgasanalyse methode waarmee de pO2, de pCO2 en de pH van het slagaderlijke bloed wordt onderzocht arteriële trombose afsluiting van een slagader door een bloedstolsel arteriosclerose proces waarbij door degeneratie het aantal elastische vezels in de arteriële vaatwand afneemt ascites vrij vocht in de buikholte aspiratiepneumonie longontsteking als gevolg van verslikken asthma bronchiale ziektebeeld waarbij sprake is van chronisch ontstoken luchtwegen, met een grotere gevoeligheid van de luchtwegen en aanvalsgewijze kortademigheid, hoesten en een piepende of zagende ademhaling asthma cardiale ernstige benauwdheid door een falend linkerhart aterme partus bevalling na een normale zwangerschapsduur van 37 tot 42 weken atheromateuze plaque plaatselijke ophoping van LDL met cholesterol en dode cellen atherosclerose proces waarbij vetachtige stoffen zich hechten aan de binnenwand van de slagaders atopisch eczeem constitutioneel eczeem, veel voorkomende chronische huidaandoening met een jeukende ontsteking van de huid gepaard gaand met roodheid, zwelling, vochtafscheiding, blaasjes, kloofjes en veelal een extreem droge huid atopische constitutie aanleg voor een allergie auto-immuunziekte afweerreactie tegen lichaamseigen weefsel auto-intoxicatie door het lichaam zelf veroorzaakte vergiftiging automutilatie zelfverwonding, zichzelf opzettelijk letsel toebrengen B bacillen staafvormige bacterie bacteriëmie bacteriën in de bloedbaan bacteriën eencellige plantaardige micro-organismen basaalcelcarcinoom vorm van huidkanker, een huidkleurig bobbeltje met een glanzend, glazig aspect en kleine bloedvaatjes; op den duur verandert het bobbeltje in een zweertje met een korstje benigne goedaardig benigne gezwellen goedaardige gezwellen benigne prostaathypertryofie goedaardige prostaatvergroting besmetting overdracht van ziekteverwekkers besmettingsweg de weg die de ziekteverwekker aflegt bevolkingsonderzoek (secundair) preventief onderzoek onder de bevolking naar bepaalde aandoeningen, bijvoorbeeld borstkanker bezinkingssnelheid van de erytrocyten snelheid waarmee de erytrocyten in (onstolbaar gemaakt) bloed bezinken (BSE) bijniermerg het binnenste gedeelte van de bijnier, dat adrenaline en noradrenaline produceert bijnierschors het buitenste gedeelte van de bijnier, dat verantwoordelijk is voor de productie van aldosteron en cortison; het bestaat uit drie lagen bijnierschorsinsufficiëntie aandoening met een tekort aan bijnierschorshormonen (aldosteron en cortisol); met name het tekort aan cortisol kan ernstige gevolgen hebben bingedrinken snel achter elkaar 5 tot 6 glazen alcohol innemen biologicals biologische medicijnen die bestaan uit stoffen die ook in het lichaam voorkomen. biopsie weghalen van een stukje weefsel bipolaire stoornis ziekte waarbij twee uitersten (tegenpolen) bestaan, namelijk de ontremming (manie) en te sterke remming (depressie) 2 Begrippenlijst bloedstolling samenklontering van bloedplaatjes (trombocyten) waardoor zich een bloedstolsel (trombus) vormt. Daarna ontstaat over de wond een netwerk van fibrinedraden waarin andere bloedbestanddelen blijven steken. Aan de oppervlakte droogt het fibrinenetwerk op en vormt een korst. boezemfibrilleren ritmestoornis waarbij een ongecoördineerde, snelle en onwillekeurige samentrekking van de spiervezels in de boezems van het hart ontstaat borstontsteking ontsteking van de borstklier braakreflex reflex veroorzaakt door prikkeling van het braakcentrum bradycardie te langzame pols (< 50 slagen per minuut) bradypnoe te lage ademfrequentie brandwond wond die ontstaat door hitte (vlammen, hete vloeistoffen), elektriciteit, straling en chemische stoffen bronchospasme vernauwing van de luchtweg door samentrekken van de spieren in wand van de luchtwegen buis van Eustachius verbinding tussen de neus-keelholte en het middenoor bypass omleiding om de vernauwde kransslagader C carcinoma in situ voorstadium van een carcinoom carcinoom kwaadaardige tumor uitgaande van dekweefsel cardiovasculair risicomanagement het behandelen en begeleiden van patiënten op basis van een risicoprofiel voor hart- en vaatziekten cardioversie het via elektroden toedienen van een stroomstoot om de hartritmestoornis te doorbreken en weer een normale, regelmatige hartslag te bereiken cataract staar, troebele lens cattare ontsteking in het oppervlak van de slijmvliezen cellulaire afweer witte bloedcellen die direct reageren op het antigeen centraal veneuze druk druk in de centraal gelegen aders (onder andere de bovenste holle ader) cerebrovasculair accident herseninfarct of hersenbloeding cervixcarcinoom baarmoederhalskanker chemotherapie behandeling met behulp van chemische stoffen cheyne-stokes-ademhaling ademhaling waarbij de diepte en frequentie van de ademhaling zeer onregelmatig zijn door een voortdurende afwisseling van hypopnoe, hyperpnoe, hypopnoe en apnoe cholesterol vetachtige stof cholesterolratio verhouding tussen totaal gehalte aan cholesterol (TC) en HDL chromosoom een onderdeel van de celkern waarin het erfelijk materiaal in de genen licht opgeslagen chronic obstructive pulmonary disease chronische obstructieve longziekten, een verzamelnaam voor longaandoeningen, zoals chronische (COPD) bronchitis en longemfyseem chronisch langzaam, sluipend met een langdurig verloop chronische bronchitis chronische ontsteking van de bronchiën waarbij de symptomen minstens drie maanden per jaar gedurende twee opeenvolgende jaren aanwezig zijn circadiaans ritme het slaap-waakritme of de dag-en-nachtcyclus claudicatio intermittens etalagebenen, een herhaaldelijk optredend zuurstoftekort in de benen door inspanning, waardoor even gerust moet worden voordat de patiënt weer verder kan lopen claustrofobie vrees voor te kleine ruimten coeliakie gestoorde darmfunctie door gluten overgevoeligheid cold turkey plotselinge onthouding van een verslavend middel gepaard gaand met ernstige ziekteverschijnselen colposcoop onderzoek van de baarmoedermond met een sterk vergrotende microscoop comazuipen bewusteloos raken door alcoholgebruik commensalen bacteriën die in ons lichaam voorkomen en geen ziekte veroorzaken en soms ook een nuttige functie hebben complicatie bijkomende aandoening 3 Pathologie conditie toestand waarin het menselijk lichaam op een bepaald moment verkeert constitutioneel eczeem atopisch eczeem, veel voorkomende chronische huidaandoening met een jeukende ontsteking van de huid, die gepaard gaat met roodheid, zwelling, vochtafscheiding, blaasjes, kloofjes en veelal een extreem droge huid contactbloeding bloedverlies tijdens of vlak na de geslachtsgemeenschap contractuur verstijving van gewrichten waardoor een dwangstand ontstaat contusie kneuzing COPD chronic obstructive pulmonary disease; hieronder vallen chronische bronchitis en longemfyseem coronaire sclerose sclerose in de kransslagaderen cortisol een bijnierschorshormoon dat je produceert onder invloed van stress C-reactief proteïne door de lever aangemaakt eiwit; binnen 6 tot 8 uur na het ontstaan van een ontsteking zijn de waarden sterk verhoogd crepitaties kraken CT-angiografie computertomografie bij onderzoek van de vaten curatieve behandeling behandeling die gericht is op genezing curettage een klein beetje weefsel uit de baarmoeder verwijderen via de vagina, met een zuigertje of een lepelvormig instrumentje cytoscopie kijkonderzoek in de blaas cytostatica chemische stoffen die de celgroei remmen D dauwworm een vochtige afscheiding, die lijkt op dauwdruppels afkomstig van rode eczeemplekken debridement wondtoilet, een handeling die is gericht op het schoonmaken van de wond (uitspoelen en verwijderen van afgestorven weefsel) decompensatie het falen van lichaamsfuncties doordat de draaglast groter is dan de draagkracht decompensatio cordis hartfalen decubitus doorligwond, wond die ontstaat onder invloed van drukkrachten, of drukkrachten in combinatie met schuifkrachten deficiëntieziekten tekort aan essentiële voedingsstoffen degeneratie afname van de kwaliteit van weefsel dehydratie uitdroging depressie een langdurende toestand van somber voelen dermatoom verzorgingsgebied van een ruggenmergzenuw desinfecteren ontsmetten DEXA-meting methode om de botmineraaldichtheid te meten diabetes insipidus aandoening waarbij de nieren te veel water uitscheiden, met kans op uitdroging diabetes mellitus chronische aandoening waarbij het koolhydraat-, eiwit- en vetmetabolisme is verstoord, door een (= suikerziekte) absoluut of relatief tekort aan insuline diabetes mellitus type 1 totaal insulineafhankelijke diabetes diabetes mellitus type 2 diabetes waarbij een relatief insulinetekort is diabetische nefropathie nieraandoening door suikerziekte diabetische neuropathie aandoening van de zenuwen door suikerziekte diabetische retinopathie netvliesafwijking door suikerziekte dialyse niervervangende behandeling om afvalstoffen en overtollige stoffen uit het bloed te filteren diastolische druk onderdruk, de laagste druk die tijdens de ontspanningsfase van de hartkamers in de slagaders ontstaat diep veneuze trombose (DVT) een bloedstolsel (trombus) vormt een acute belemmering van de bloedstroom in een diepe ader dipslidemethode methode om bacteriën in de urine aan te tonen direct preparaat materiaal wordt uitgesmeerd op een glaasje en zo nodig bewerkt voor microscopisch onderzoek directe afweerreactie direct optredende ontstekingsreactie met pijn, warmte, roodheid, zwelling en functieverlies 4 Begrippenlijst directe kosten kosten verbonden aan de zorg van zieke mensen (bijvoorbeeld diagnose, behandeling, verzorging) distorsie verzwikking diurese mictie overdag diverticulitis ontsteking van de wand van divertikels (uitstulpingen in de wand van de dikke darm) dominante overerving overheersende erfelijke afwijking doorbraakpijn plotselinge verergering van bestaande pijn, spontaan of bij bewegen doorligwond decubitus, wond die ontstaat onder invloed van drukkrachten, of drukkrachten in combinatie met schuifkrachten doppleronderzoek onderzoeksmethode om de bloedstroom in het hart te beoordelen dorstproef test om het concentrerend vermogen van de nier mee te bepalen dotterbehandeling oprekken van de vernauwde kransslagader met behulp van een ballonnetje draagkracht de kracht die de mens heeft om moeilijke situaties te dragen draaglast de last of moeilijke situaties die de mens te verdragen krijgt draagster draagt de erfelijke afwijking en kan deze doorgeven, maar heeft zelf de ziekte niet drain hulpmiddel waarmee lichaamsvloeistoffen afgevoerd worden dreigende abortus abortus imminens, die gepaard gaat met symptomen, zoals vaginaal bloedverlies druppelinfectie besmetting via kleine druppeltjes die vrijkomen door hoesten of niezen dwarslaesie letsel van het ruggenmerg dyspnoe gevoel van ademnood, benauwdheid dyspnoe d’effort kortademigheid bij inspanning dyspnoe de repos kortademigheid in rust E echocardiografie het met ultrageluidsgolven verkrijgen van een beeld van het hart eclampsie het tijdens de zwangerschap of direct daarna voorkomen van insulten bij een zwangere die voor de zwangerschap geen epilepsie had eilandjes van Langerhans klompjes klierweefsel in de pancreas, die onder andere insuline maken en uitscheiden elektrocardiogram hartfilmpje, methode waarbij via elektroden de elektrische impulsen in het hart grafisch weergegeven worden embolie de afsluiting van een bloedvat door een in de bloedbaan meegevoerde embolus (bloedstolseltje, lucht of vetbolletje) embolisatie behandeling waarmee de bloedtoevoer naar de vleesbomen stopt embryonale fase tijdens de ontwikkeling van het embryo empyeem pusvorming in een bestaande holte endemie het aantal mensen met een nieuwe besmetting is ongeveer gelijk aan het aantal mensen dat aan de besmetting sterft of van de besmetting geneest endogene ziekteoorzaken ziekteoorzaken van binnenuit, bijvoorbeeld aangeboren afwijkingen endometriumcarcinoom baarmoederkanker enucleatie uitpellen van de vleesbomen via de buikholte epidemie de ziekte komt op grote schaal voor, maar is vooral gebonden aan een bepaalde plek en tijd epidemiologie de wetenschap die zich bezighoudt met de herkomst, de oorzaken, de frequentie en de verspreiding van ziekten onder de bevolking epiduraal hematoom bloeduitstorting juist buiten de dura mater episiotomie een knip met een schaar in het perineum om de schede te vergroten, om de kans op rupturen tijdens de partus (de bevalling) te verkleinen equaliteit gelijkmatigheid etsende werking beschadigende werking door chemische middelen zoals zuren en logen etter pus, een vloeibare massa die ontstaat in een weefsel met infectie door bacteriën, bestaand uit levende en dode bacteriën, beschadigde witte bloedcellen en afgestorven lichaamscellen euthanasie toedienen van een dodelijke dosis medicijnen op verzoek van een patiënt 5 Pathologie eventrecorder kastje dat de patiënt thuis kan dragen dat veranderingen (events) registreert exacerbatie een periode met plotselinge toename van de ziekte excideren wegsnijden exogene ziekteoorzaken ziekteoorzaken vanuit de directe omgeving expansieve groei breiden zich uit, maar breken niet door hun kapsel heen expiratoire stridor gierende of piepende ademhaling bij lage luchtwegobstructie explosief braken projectielbraken, met grote kracht braken vanwege een afsluiting van de maaguitgang extracellulaire ruimte alle ruimten in het lichaam buiten de cellen extrasystole een te vroeg optredende hartslag door een prikkel die niet ontstaan is in de sinusknoop F fagocytose het opeten van ziekteverwekkers door de witte bloedcel fantoompijn pijn of jeuk aan een deel van het lichaam dat niet meer aanwezig is (na amputatie) farmacodynamiek beschrijving van wat het medicijn met het lichaam doet farmacokinetiek beschrijving van wat het lichaam met een medicijn doet FAST-test test voor het herkennen van een CVA: Face, Arm, Spraak, Tijd favisme massale hemolyse (te gronde gaan van rode bloedlichaampjes) na het eten van tuinbonen feedbackmechanisme een mechanisme dat het evenwicht van een activiteit regelt: bij een verstoring van dat evenwicht stuurt je lichaam een signaal terug naar de bron, die de activiteit dan remt of opvoert FEV1 (Engels) ‘forced expiratory volume in 1 second’, de maximale hoeveelheid lucht die je in 1 seconde kan uitblazen fissuur scheurtje in het bot flegmone ontstekingsproces verspreidt zich in het gehele weefsel flowmetrie meten van de urinestroom tijdens de mictie fobie ziekelijke angst of vrees, gebonden aan een bepaalde situatie foetale fase periode tussen de twaalfde week in de zwangerschap tot aan de geboorte formatio reticularis slaap-waakcentrum in de hersenen fotodynamische therapie behandelwijze waarbij de tumor vernietigd wordt met licht van een bepaalde golflengte na deze te hebben ingesmeerd met een crème met een fotoactieve stof die wordt opgenomen door de tumorcellen foudroyant ziekteverloop zeer snel verloop met ernstige gevolgen of overlijden van de patiënt fractuur botbreuk fundushoogte de bovenste bolling van de baarmoeder G gangreen weefselversterf gaspen happende en kreunende ademhaling gastritis ontsteking van het maagslijmvlies of de maagwand gaswisseling uitwisseling van zuurstof en koolstofdioxide tussen de longblaasjes en de longhaarvaten (op basis van diffusie) gecompliceerde botbreuk botbreuk waarbij een deel van het bot naar buiten steekt (open wond) gele wond een ontstoken wond die pus bevat geleidingsstoornis stoornis waarbij de geleiding van de geluidsprikkel wordt belemmerd gen drager van één erfelijke eigenschap genetisch erfelijk genitale infectie besmetting via de slijmvliezen van de geslachtsorganen gesloten wond een weefselbeschadiging waarbij de huid of het slijmvlies intact is gebleven gewassen plas midstreamurine, schone urine bestemd voor onderzoek gewrichtsmuizen losliggende kleine stukjes bot in een gewricht gezondheid toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welbevinden (WHO) 6 Begrippenlijst gezondheidsvoorlichting- en opvoeding voorlichting om gezondheid in het algemeen te bevorderen (GVO) gezwel tumor, massa weefsel door woekerende cellen gigantisme reuzengroei glucosurie suiker in de urine GOLD-classificatie classificatiesysteem om de ernst van de COPD uit te drukken volgens GOLD (Global initiative for chronic Obstructive Lung Disease) granulatieweefsel goed doorbloed weefsel dat er korrelig, glanzend en donkerrood uitziet groeihormoon hypofysehormoon dat de productie van groeifactoren reguleert gynaecomastie overmatige ontwikkeling van de mannelijke borstklieren H haematemesis bloedbraken hallucinatie een stoornis in de waarneming die niet te corrigeren is hartblok ritmestoornis waarbij de kamers van het hart slechts enkele of helemaal geen prikkels krijgen doorgegeven hartfalen verminderde pompfunctie van het hart hartinfarct afsterven van een gedeelte van de hartspier door zuurstoftekort hartminuutvolume de hoeveelheid bloed die het hart per minuut uitpompt HELLP-syndroom (hemolysis elevated syndroom met een verhoogde afbraak van rode bloedcellen en bloedplaatjes en met Liver enzymes low platelets) leverfunctiestoornissen hematocriet volume rode bloedcellen per liter bloed hematogene infectie besmetting via de bloedbaan hematogene metastasering de kwaadaardige tumor zaait uit via de bloedbaan hematoom inwendige blauwe plek, bloeduitstorting hemiparese eenzijdige verlamming van arm en/of been hemodialyse niervervangende behandeling waarbij het bloed door een dialyseapparaat geleid wordt hemoglobine hoeveelheid kleurstof in de rode bloedcellen per liter bloed hemolyse massaal te gronde gaan van rode bloedlichaampjes hepatitis B-virus virus dat hepatitis B veroorzaakt hersendood hogere hersenfuncties (geen bewustzijn) en ademhaling ontbreken door schade aan de hersenen; maar hartslag en bloeddruk zijn wel aanwezig herseninfarct letsel in de hersenen door tekort aan bloedvoorziening heupdysplasie wanverhouding tussen de heupkop en de heupkom in het bekken histamine stof die onder andere vrijkomt bij allergische reacties en onder andere een vaatverwijdende en bronchusvernauwende werking heeft homeostase evenwicht hormonale therapie behandeling met hormonen huishoudelijk reinigen het verwijderen van zichtbaar vuil en onzichtbaar organisch materiaal, zodat ziekteverwekkers zich niet kunnen verspreiden of vermenigvuldigen hulpademhaling het inschakelen van de hulpademhalingsspieren bij kortademigheid humaan immunodeficiëntie virus (hiv) het virus dat als verwekker van aids wordt beschouwd humorale afweer afweer van het lichaam door antilichamen of immunoglobulinen hypercapnie te hoge pCO2 in het slagaderlijke bloed hypercholesterolemie vetstofwisselingsstoornis met een te hoog cholesterolgehalte in het bloed hyperemesis gravidarum overmatig braken in de eerste drie maanden van de zwangerschap, met tekenen van uitdroging en gewichtsverlies tijdens de zwangerschap hyperglykemie een overmaat aan glucose in het bloed hyperoxygenatie een overmaat aan zuurstof in het bloed hyperpigmentatie vermeerdering van de pigmentatie van de huid 7 Pathologie hyperpnoe verdiepte ademhaling hypertensie bij herhaalde meting vastgesteld verhoogde bloeddruk hyperthermie kerntemperatuur boven de 41 ºC hyperthyreoïdie aandoening waarbij de productie van schildklierhormonen te hoog is hypertrofisch litteken te veel littekenweefsel waardoor dit boven het oppervlak uitsteekt hyperventilatiesyndroom ontstaan van hyper- en tachypnoe als gevolg van emoties, nervositeit of spanningen, zonder dat hieraan een acidose voorafgaat, waarbij de patiënt te veel CO2 uitademt hypocapnie te lage pCO2 in het slagaderlijke bloed hypofyse een klein kliertje gelegen achter de neusrug, dat is verbonden met de hypothalamus en dat verantwoordelijk is voor de productie van een aantal belangrijke hormonen hypofyseadenoom goedaardig gezwel van de hypofyse hypoglykemie een te laag glucosegehalte in het bloed = te lage bloedsuikerspiegel hypopnoe oppervlakkige ademhaling hypotensie te lage bloeddruk hypothalamus belangrijk centraal onderdeel van de hersenen; de hypofyse beïnvloedt de functie van de hypofyse hypothermie kerntemperatuur beneden de 35 ºC hypothyreoïdie aandoening waarbij de productie van schildklierhormonen te laag is hypovolemische shock shock ten gevolge van te weinig volume in de bloedbaan (bijvoorbeeld door vocht en/of bloedverlies) hypoxemie een te lage pO2 in het slagaderlijke (arteriële) bloed hypoxie zuurstoftekort van de weefsels hysterectomie operatief verwijderen van de baarmoeder hysteroscopie kijkonderzoek in de baarmoeder I IBD inflammatory bowel disease, een (chronische) ontsteking in de wand van de dunne of de dikke darm IBS irritable bowel syndrome, een verkramping van spieren in de wand van de dikke darm ileïtis terminalis ontsteking van het laatste deel van de dunne darm (ileum) ileus afsluiting van een darm immuniteit niet vatbaar zijn voor een infectieziekte immunodeficiëntie een stoornis in de werking van de T- en/of B-lymfocyten immunotherapie behandeling waarbij het afweersysteem tegen de tumorcelen wordt geactiveerd incidentie het aantal nieuwe gevallen van een ziekte per tijdseenheid, per aantal van de bevolking incideren insnijden incubatietijd de periode tussen de besmetting en het daadwerkelijk ziek worden van de patiënt indirecte afweerreactie vorm van afweer waarbij het lichaam immuun wordt voor de ziekteverwekker indirecte kosten kosten door de gevolgen van de ziekte zoals ziekteverzuim, uitkering door ziekte, verloren arbeidsjaren inductiefase eerste behandelfase bij bloedkanker, met als doel alle kankercellen te doden infantiele encefalopathie hersenbeschadiging door letsel tijdens de geboorte infauste prognose voorspelling dat de ziekte slecht afloopt infectie ziek zijn door ziekteverwekkers infiltraat vocht met eiwitten en witte bloedcellen rondom de beschadiging infiltratieve groei de cellen dringen omringende weefsels, bloed- en lymfevaten binnen en vernietigen het weefsel inhalatiecoticosteroïden geneesmiddelen die de ontsteking van de luchtweg afremmen inhalator apparaatje om luchtwegmedicatie in te nemen inspannings-ecg elektrocardiogram gemaakt tijdens inspanning inspiratoire stridor gierende of piepende ademhaling bij hoge luchtwegobstructie 8 Begrippenlijst insuline hormoon uit bètacellen in de eilandjes van Langerhans die zorgen voor een daling van het glucosegehalte in het bloed intracellulaire ruimte volume van alle cellen samen intrinsic factor stof gevormd in maagcellen die nodig is om vitamine B12 in de dunne darm op te nemen ischemie te kort aan zuurstof isolatie de patiënt wordt op een aparte kamer gelegd (geïsoleerd) isotopenonderzoek onderzoek met behulp van radioactieve stoffen in de bloedbaan K kaarsvetfenomeen het ontstaan van witte dikke schilfers door krabben bij psoriasis kamerfibrilleren hartritmestoornis waarbij een ongecoördineerde samentrekking van de hartspiervezels van de kamers van het hart ontstaan keizersnede ingreep waarbij een incisie in de buikwand wordt gemaakt om de baarmoeder te bereiken keloïd woekerend littekenweefsel ketonlichamen vetverbrandingsproducten klaplong pneumothorax, doordat er een open verbinding is ontstaan tussen de pleuraholte (de ruimte tussen het longvlies en het borstvlies) en de buitenlucht, waardoor lucht van buitenaf de pleuraholte instroomt en de long door zijn eigen elasticiteit in elkaar klapt klinisch dood hartslag, bloeddruk en ademhaling ontbreken klompvoet aangeboren afwijking waarbij de enkel en voet sterk naar binnen gedraaid staan kolieken aanvalsgewijze krampachtige samentrekkingen van spieren die gepaard gaan met hevige (koliek) pijnen kraambedpsychose psychose die bij de kraamvrouw ontstaat in de eerste week na de bevalling kraamvrouwenkoorts koorts in de eerste dagen na de bevalling kritische temperatuurverandering snelle temperatuurverandering kruisinfectie infectie overgedragen van de ene persoon op de andere kunstmatig verworven immuniteit de immuniteit komt tot stand door de tussenkomst van een ander, bijvoorbeeld door een vaccinatie of het toedienen van antistoffen kussmaul-ademhaling een snelle, diepe ademhaling die doorgaat zonder ook maar één enkele adempauze kwalitatieve test het aantonen ven stoffen of cellen kwantitatieve test het aantonen van hoeveelheden stoffen per etmaal kweek voedingsbodem waarop een monster aangebracht wordt vanuit de infectiehaard L large for gestational age (LGA) macrosomie, een geboortegewicht van meer dan twee standaarddeviaties boven het gemiddelde bij die zwangerschapsduur lawaaidoofheid doofheid door te lange blootstelling aan te sterke geluidprikkel leukopenie tekort aan witte bloedcellen levensverwachting het aantal nog te verwachten levensjaren van een groep mensen van één bepaalde leeftijd levercirrose ziekte van de lever door verlies van levercellen en afzetting van bindweefsel in de lever lichtstijve pupil pupillen die niet reflexmatig vernauwen op licht lijkschouwer arts in dienst van de GG&GD, die de dood vaststelt in geval van een niet-natuurlijke dood linksdecompensatie verminderde pompfunctie van de linker harthelft lipoproteïnen deeltjes die bestaan uit een combinatie van vetten en eiwitten litteken zichtbaar blijvend restant van het wondgenezingsproces waarbij het oorspronkelijke weefsel vervangen is door bindweefsel (en een andere structuur heeft) longcarcinoom een maligne tumor die uitgaat van het longweefsel longembolie plotseling afsluiting van een longarterie door een embolus, bijvoorbeeld door een losgeraakt stukje van een trombus longemfyseem aandoening waarbij de elasticiteit van de longblaasjes afneemt en het aantal longblaasjes afneemt 9 Pathologie longkanker een maligne tumor die uitgaat van het longweefsel longontsteking pneumonie, infectie van de onderste luchtwegen loopoor ontstekingsvocht dat via een scheurtje in het trommelvlies naar buiten loopt luchtwegverwijders geneesmiddelen die de luchtweg verwijden luxatie ontwrichting lymfadenitis lymfeklierontsteking lymfangitis ontsteking van een lymfebaan lymfangitis carcinomatosa metastasering die gepaard gaat met lymfoedeem lymfogene metastasering de kwaadaardige tumor zaait uit via de lymfebanen lytische temperatuurverandering geleidelijke temperatuurverandering M maagperforatie gat in de maagwand macro-organisme dierlijke ziekteverwekkers die met het blote oog waarneembaar zijn macrosomie large for gestational age (LGA), een geboortegewicht van meer dan twee standaarddeviaties boven het gemiddelde bij die zwangerschapsduur macula gele vlek, het centrum van het netvlies maculadegeneratie achteruitgang van de kwaliteit van het weefsel in de gele vlek malabsorptiesyndroom gestoorde opname van essentiële voedingsstoffen door darmaandoeningen maligne kwaadaardig manie ontremming in het gedrag waarbij overactiviteit overheerst melaena teerzwarte (pikzwarte) ontlasting als gevolg van verteerd bloed melanoma in situ voorstadium van melanoom waarbij de tumorcellen zich nog beperken tot de opperhuid (epidermis) melanoom kwaadaardige vorm van huidkanker uitgaande van de pigmentcellen (melanocyten) metabole acidose verzuring die ontstaat door een ophoping van zure stofwisselingsproducten in het bloed metastasen uitzaaiingen metazoën meercellige dierlijke organismen methicillineresistente Staphylococcus bacteriën van het type Staphylococcus aureus die door genmutatie resistent zijn tegen vrijwel alle Aureus (MRSA) beschikbare antibiotica; gevreesd als verwekker van ziekenhuisinfecties micro-embolieën kleine bloedstolsels micro-organisme ziekteverwekkers die alleen met behulp van sterke vergroting, zoals met een microscoop, zichtbaar zijn mictiepatroon mictiefrequentie en hoeveelheden geproduceerde urine per etmaal mictiereflex aanspannen van de blaasspier na vulling van de blaas midstreamurine gewassen plas, schone urine bestemd voor onderzoek miskraam abortus, spontaan beëindigde zwangerschap gedurende de eerste 16 weken moleculair onderzoek onderzoek naar het DNA van de ziekteverwekkers monoklonale antilichamen antilichamen die buiten het lichaam zijn nagemaakt multicausaliteit door meerdere oorzaken myolyse vleesbomen verwijderen via een kijkoperatie in de buik myoom vleesboom N naaldbiopsie weghalen van een stukje weefsel met behulp van een naald natuurlijk verworven immuniteit langs een natuurlijke weg verkregen immuniteit door de ziekte door te maken natuurlijke dood overlijden door natuurlijke oorzaak, bijvoorbeeld een hartstilstand necrose weefselversterf necrotiserende ontsteking een stof die overal in het lichaam kan ontstaan als gevolg van beschadigd weefsel of een allergische reactie 10 Begrippenlijst negatieve discongruentie de groei van de foetus loopt achter op de verwachte groei neo-adjuvante behandeling aanvullende behandeling voorafgaande aan een curatieve behandeling neovascularisatie nieuwvorming van (kwetsbare) bloedvaatjes neuropathische pijn pijn veroorzaakt door letsel van een zenuw nierinsufficiëntie onvoldoende functioneren van de nier niet natuurlijke dood overlijden door bijvoorbeeld moord of een ongeval nociceptieve pijn pijn veroorzaakt door verwonding of aan organen nodulair melanoom een ‘hoopje’ tumorcellen in een moedervlek, zichtbaar als een donkerblauw/grijsachtig bobbeltje NO-meting meten van de hoeveelheid stikstofmonoxide (NO) in de uitademingslucht non-compliance therapieontrouw normoglykemie een normaal glucosegehalte in het bloed nycturie nachtelijk plassen O obesitas vetzucht, adipositas obsessief-compulsieve stoornis stoornis waarbij het denken en handelen dwangmatig verloopt obstipatie moeizame en soms pijnlijke defecatie met harde, droge ontlasting ochtendurine eerste geproduceerde urine na opstaan oligurie productie van minder dan 500 ml per etmaal omgekeerde isolatie maatregelen om patiënten te beschermen tegen een mogelijk besmetting van buitenaf oncologie de wetenschap die gezwellen bestudeert ongecompliceerde botbreuk botbreuk waarbij de huid nog intact is (gesloten wond) open wond wond waarbij de huid of het slijmvlies beschadigd is Opiumwet wet met regels voor het voorschrijven, verstrekken en gebruik van opiaten oppervlakkig verspreidend melanoom melanoom waarbij de tumorcelen niet diep in de huid groeien en zich oppervlakkig verspreiden, waardoor ze een relatief groot oppervlak beslaan opportunistische infectie infectie die ontstaat door een falend immunologisch systeem opstijgende infectie infectie die zich verspreidt naar hoger gelegen organen orthopnoe kortademigheid tijdens liggen orthostatische hypotensie te lage bloeddruk die ontstaat door een plotselinge verandering van de lichaamshouding, zoals vanuit rugligging overeind komen osmose waterverplaatsing door concentratieverschillen in verschillende ruimten osteoporose botontkalking overbelasting belasting die hoger is dan het weefsel aan kan overloopblaas de vulling van de blaas met achtergebleven urine levert zoveel druk in de blaas op dat urine verloren gaat P palliatieve behandeling behandeling die is gericht op het verminderen van de klachten bij een ongeneeslijke ziekte palliatieve chirurgische therapie operatieve behandeling die is gericht op het verlichten van de klachten bij een ongeneeslijke ziekte palliatieve sedatie toedienen van slaapmedicijnen en pijnstillers voor het comfort van de patiënt palliatieve zorg zorg die is gericht op het comfort van de patiënt pandemie de infectieziekte komt voor in meerdere landen en soms zelfs meerdere werelddelen paniekstoornis toestand waarbij de angst zo overheerst dat die niet meer onder controle te krijgen is PAP-klasse code om de mate aan te geven waarin afwijkende cellen in de baarmoederhals aanwezig zijn partus baring, geboorte passieve immuniteit immuniteit door het krijgen van antistoffen van een ander pathogene bacteriën bacteriën die in ons lichaam ziekte veroorzaken patiëntenvoorlichting voorlichting aan kleine groepen patiënten pCO2 koolstofdioxidespanning, dit is de hoeveelheid opgelost koolstofdioxide (CO2) in het bloed perceptiestoornis stoornis waarbij de geluidsprikkel niet wordt waargenomen 11 Pathologie perfusie bloeddoorstroming van de longen perifere weerstand de druk in de arteriolen en de venulen perinataal rond de geboorte perineumruptuur ruptuur in het gebied tussen de vagina en de anus peristaltiek ritmisch samentrekken van holle organen met voortstuwing van de inhoud tot gevolg peritoneale dialyse niervervangende behandeling waarbij het buikvlies als filter functioneert peritonitis buikvliesontsteking peritonitis carcinomatosa metastasering die gepaard gaat met ontsteking van het buikvlies peritonsillair abces abcesvorming binnen de keelamandel pitting oedeem oedeem waarin je een putje kunt duwen placenta praevia de placenta ligt deels of volledig over het ostium internum van de baarmoederhals plaveiselcelcarcinoom kwaadaardige vorm van huidkanker die in beginsel lijkt op een zweertje met een korst of op een verhoornd wratje pleuritis carcinomatosa metastasering die gepaard gaat met ontsteking van de pleurabladen pneumonie longontsteking, infectie van de onderste luchtwegen pneumothorax klaplong: doordat er een open verbinding is ontstaan tussen de pleuraholte (de ruimte tussen het longvlies en het borstvlies) en de buitenlucht, waardoor lucht van buitenaf de pleuraholte instroomt en de long door zijn eigen elasticiteit in elkaar klapt pO2 zuurstofspanning, dit is de hoeveelheid opgelost zuurstof (O2) in het bloed polsdruk het verschil tussen de systolische en de diastolische druk polydipsie sterk dorstgevoel polyurie productie van meer dan 2 liter per etmaal polyurie vermeerderde uitscheiding van urine poortwachterklier de lymfeklier die doorgaans als eerste wordt aangetast bij een uitzaaiing porte d’entree de plaats waar een ziekteverwekker het lichaam binnenkomt positieve discongruentie de groei van de foetus loopt voor op de verwachte groei postnatale depressie toestand na de bevalling met stemmingswisselingen en vermoeidheid, verminderde eetlust en hulpeloosheid postnatale psychose toestand na de bevalling met verlies van contact met de werkelijkheid predispositie aanleg voor een ziekte pre-eclampsie hypertensie met proteïnurie, die gepaard gaat met hoofdpijn, visusstoornissen en braken pre-existente hypertensie een verhoogde bloeddruk die reeds voor de zwangerschap aanwezig was, of tijdens de eerste helft van de zwangerschap is ontdekt premature baby een te vroeg geboren baby prenataal voor de geboorte prevalentie het aantal gevallen per duizend of per honderdduizend op een specifiek moment in de bevolking preventie voorkomen van (de gevolgen van) ziekte primaire infectie infectie als direct gevolg van het binnendringen van een ziekteverwekker primaire preventie voorkomen van ziekte primaire wondgenezing Genezing van een wond met gladde wondranden. De gladde wondranden vallen tegen elkaar, waarna ze door het ontstaan van het fibrinenetwerk gaan verkleven. Er ontstaat zo een zeer smalle wond die een klein litteken achterlaat. De wond geneest snel. prodromale stadium het stadium waarin zich prodromen of waarschuwingssignalen voordoen prodromen waarschuwingssignalen voorafgaand aan een ziekte, bijvoorbeeld aan een hartinfarct proefexcisie wegsnijden van een stukje weefsel progressief verloop toename van het aantal en de ernst van de verschijnselen projectielbraken explosief braken, met grote kracht braken vanwege een afsluiting van de maaguitgang prolactine hypofysehormoon dat de ontwikkeling van het borstklierweefsel stimuleert prolaps verzakking van organen in de buikholte prostaatcarcinoom prostaatkanker 12 Begrippenlijst prostaatspecifiek antigeen (PSA) alleen door de prostaat aangemaakt eiwit provocatietest test om de gevoeligheid van de luchtweg vast te stellen voor een bepaalde stof, veelal histamine of metacholine psoriasis niet-besmettelijke huidaandoening waarbij er dikke, rode, schilferende plekken op de huid zichtbaar zijn psychose toestand van verwardheid, waarbij wanen en hallucinaties op de voorgrond staan PTSS posttraumatische stressstoornis, een langdurige toestand van gespannenheid door een traumatische gebeurtenis punctie weghalen van vocht met behulp van een naald pus etter, een vloeibare massa die ontstaat in een weefsel met infectie door bacteriën, bestaand uit levende en dode bacteriën, beschadigde witte bloedcellen en afgestorven lichaamscellen pylorusstenose vernauwing van de maaguitgang Q Q-koorts een op de mens overdraagbare ziekte van dier op mens R radicale behandeling ruim verwijderen van de tumor, inclusief lymfeklieren radiotherapie behandeling met behulp van straling recessieve overerving ondergeschikte erfelijke afwijking rechtsdecompensatie verminderde pompfunctie van de rechter harthelft recidief terugkerende ziekte reconvalescentiefase herstelfase refluxziekte regurgitatie, aantasting van de slokdarm door terugvloeien van maagzuur refluxziekte ziekte van slokdarm door terugstromen van zure maaginhoud in onderste deel van slokdarm regeneratie herstel regeneratievermogen herstellend vermogen regulariteit regelmaat regurgitatie refluxziekte, aantasting van de slokdarm door terugvloeien van maagzuur remissie periode met een afname van de verschijnselen zonder dat de ziekte geheel verdwijnt remodellering proces waarbij het granulatieweefsel omgezet wordt in bindweefsel (littekenvorming) REM-slaap stadium 5 in de slaapcyclus waarin het geheugen wordt geordend resistentie ongevoeligheid van de ziekteverwekker tegen een bepaald middel resistentiebepaling gevoeligheidsbepaling van bacteriën voor antibiotica respiratoire acidose verzuring die ontstaat door een te hoge pCO2 respiratoire insufficiëntie de pO2 in het bloed kan niet via de ademhaling op peil gehouden worden restverschijnselen verschijnselen die blijven bestaan na doorlopen van de ziekte retentie ophopen van maag of darminhoud door een blokkade of afsluiting Rijksvaccinatieprogramma een vaccinatieprogramma van de overheid, dat alle kinderen in de gelegenheid stelt zich tegen bepaalde infectieziekten te laten inenten rode wond een genezende wond die goed doorbloed granulatieweefsel bevat rumineren door manipulatie het voedsel opgeven en opnieuw kauwen ruptuur scheur S sarcoom kwaadaardige tumor uitgaande van steunweefsel SCEN-arts onafhankelijk arts die zorgvuldigheidseisen van euthanasie toetst schaafwond wond die ontstaat door een schurende kracht op de huid scherp geweld krachten op het weefsel door een voorwerp of object met een scherp oppervlak, zoals een mes 13 Pathologie scheurwond wond die ontstaat wanneer de huid en de onderliggende weefselstructuren met kracht uiteengerukt worden scheurwonden wond waarbij het weefsel uit elkaar gescheurd is, waardoor de wond rafelige randen heeft schildklier klier aan de voorzijde van de hals, vóór het strottenhoofd dat schildklierhormonen afgeeft onder invloed van de hypofyse schimmelinfectie infectie door een schimmel schimmels en gisten meercellige plantaardige micro-organismen schouderdystokie wanverhouding tussen schouders en hoofd van de baby waardoor de schouders van de baby tijdens de baring ingeklemd kunnen raken schub plotselinge opvlamming van multipele sclerose scybala harde brokken ontlasting secundaire infectie een infectie die niet direct ontstaat door het binnendringen van een ziekteverwekker secundaire preventie vroegtijdig opsporen van de ziekte secundaire wondgenezing Genezingsproces bij wonden die veel vuil bevatten (geïnfecteerd zijn), diep en/of breed zijn, rafelige wondranden hebben (bijvoorbeeld een scheurwond). De wondranden kunnen hierdoor niet bij elkaar komen voor een snelle genezing. sediment bezinksel dat na centrifuge van urine ontstaat sensibilisatie gevoelig worden van het lichaam voor die stof of ziekteverwekker waardoor het afweersysteem wordt geactiveerd sepsis een levensbedreigend situatie, waarbij bacteriën zich vermenigvuldigen in de bloedbaan septische shock shock als gevolg van sepsis serologisch onderzoek bloedonderzoek op antistoffen tegen bepaalde micro-organismen serumziekte overgevoeligheidsreactie op de toediening van soortvreemde eiwitten in het antiserum shunt verbinding tussen slagader en ader sikkelcelcrisis klontering van afwijkende rode bloedcellen (sikkelcelziekte) bij lage zuurstofspanning slaapcyclus bestaat uit 5 stadia; per nacht doorloop je 4-5 slaapcycli. slaaphygiëne maatregelen om de slaap zo optimaal mogelijk te maken slokdarmdivertikel uitstulping naar buiten in de wand van de slokdarm small for gestational age (SGA) een abnormaal laag geboortegewicht snijwond wond met gladde wondranden, die ontstaat door het snijden met een scherp voorwerp, (ook het scalpel van de chirurg) door de huid en de onderliggende weefselstructuren solutio placentae vroegtijdige loslating van de placenta door een bloeding achter de placenta somatotropine opbouwend en herstellend hormoon, het slaaphormoon spasticiteit onvrijwillige en ongecontroleerde samentrekkingen van spieren speculum eendenbek spina bifida ‘open rug’, een onvolledige sluiting van het wervelkanaal in het laagste gedeelte van de wervelkolom spirocheten spiraalvormige bacteriën spirometrie longfunctieonderzoek spondylitis ankylopoetica ziekte van Bechterew spore een bacterie in een rustfase sputum slijm dat uit de luchtwegen wordt opgehoest stafylokokken grampositieve bolvormige bacterie startpijn pijn bij bewegen na een periode van rust startstijfheid stijfheid bij bewegen na een periode van rust statinen geneesmiddelen die de aanmaak van cholesterol in de lever verminderen, waardoor het cholesterolgehalte sterk daalt steatorroe vetdiarree als gevolg van een overmaat aan vet in de ontlasting steekwonden wond ontstaan door een steek van een scherp voorwerp, zoals een mes 14 Begrippenlijst stent een buisvormig verend metalen hekwerkje dat in het bloedvat geplaatst wordt en zo de doorgang openhoudt sterilisatie methode om materialen geheel vrij te maken van ziekteverwekkers stil infarct hartinfarct zonder de bijgaande verschijnselen van een hartinfarct stollingseiwitten eiwitten die betrokken zijn bij het stollingsproces stomp geweld krachten op het weefsel door een voorwerp of object met een stomp oppervlak, bijvoorbeeld een knuppel stopverfontlasting grijswitte ontlasting door het ontbreken van galkleurstof stridor gierend geluid tijdens de ademhaling stuwing pijnlijke zwelling van beide borsten na de bevalling subarachnoïdale bloeding bloeding in het spinnewebvlies subduraal hematoom bloeduitstorting juist onder de dura mater subklinische infectie in lichte mate doormaken van een infectie zonder duidelijk herkenbare ziekteverschijnselen superinfectie een infectie bovenop een andere infectie syndroom van Cushing syndroom waarbij sprake is van een overmatige cortisolproductie systolische druk bovendruk, de hoogste druk die in de slagaders ontstaat tijdens de uitdrijvingsfase van de hartkamers T tachycardie te snelle pols (> 100 slagen per minuut) tachypnoe te hoge ademfrequentie temperatuurregulerend centrum hersencentrum dat de lichaamstemperatuur instelt terminale zorg zorg die is gericht op comfort van de patiënt in de laatste dagen van het leven tertiaire preventie voorkomen dat de symptomen van ziekten verergeren therapieontrouw het niet opvolgen van de behandeling, bijvoorbeeld voorgeschreven medicijnen niet slikken tienjaarsoverleving percentage patiënten dat 10 jaar na het stellen van de diagnose nog in leven is toxine gif trachelectomie verwijderen van de baarmoederhals met behoud van de baarmoeder transient ischaemic attack (TIA) tijdelijke periode van bloedeloosheid, bijvoorbeeld in de hersenen triple therapie behandeling van infectie in maag met bacterie helicobacter pylori door drie medicijnen (twee antibiotica en maagzuurremmer) trisomie 21 celkern met drie in plaats van twee chromosomen 21 trombolytica geneesmiddelen om het bloedstolsel op te lossen trombose aandoening waarbij er een bloedstolsel wordt gevormd in de bloedvaten trombus bloedstolsel ter plaatse tumor gezwel, massa weefsel door woekerende cellen U uitstrijkje methode om cellen van de baarmoederhals af te nemen voor onderzoek ulcus ventriculi zweer in de maagwand uremie verhoogd ureumgehalte in het bloed uremisch coma coma door ophoping van ureum in het bloed urge-incontinentie aandrangincontinentie urine-incontinentie onvrijwillig urineverlies urinekweek methode om bacteriën uit de urine te kweken urodynamisch onderzoek drukmetingsonderzoek om de daadwerkelijke druk in de spier van de blaas te meten urotheelcelcarcinoom blaaskanker uterus myomatosus baarmoeder met meerdere vleesbomen uterusextirpatie operatief verwijderen van de baarmoeder 15 Pathologie V vaccinatie inenting vaginaal toucher het voelen van de baarmoeder via de vagina veneuze druk druk in het aderlijk stelsel veneuze trombose afsluiting van een ader door een bloedstolsel ventilatie voortdurende verversing van lucht in de longblaasjes (alveoli) door inademing van verse lucht en uitademing van gebruikte lucht vertigo duizeligheid vibrionen kommavormige bacteriën vijfjaarsoverleving percentage patiënten dat 5 jaar na het stellen van de diagnose nog in leven is virulentie aanvalskracht van een ziekteverwekker bij een virulente ziekteverwekker zijn slechts kleine aantallen van de ziekteverwekker nodig om een infectie te veroorzaken virussen zeer klein micro-organisme dat de cellen van een gastheer, bijvoorbeeld de mens, nodig heeft om zich te kunnen vermenigvuldigen vlokkentest wegnemen van vlokken uit de placenta door middel van een punctie vochtbalans het evenwicht tussen opname en afgifte van water door het lichaam vogelgriep H5N1-virus dat grote sterfte veroorzaakt onder vogels, vooral kippen en kalkoenen; wordt zelden overgedragen op de mens vriescoupes dunne plakjes bevroren weefsel voor onderzoek onder de microscoop vruchtwaterembolie toestand waarbij er vruchtwater in de circulatie van de moeder is gekomen, en daar ernstige complicaties kan veroorzaken vruchtwaterpunctie door middel van een punctie wegnemen van vruchtwater uit de amnionholte vullingsgraad de mate van bloed dat de slagaders per hartslag, bij het voelen van de pols, passeert W waan een stoornis in het denken die niet te corrigeren is weerstand het verweer tegen ziekteverwekkers Wet op de geneesmiddelen wet met regels over de productie en het gebruik van geneesmiddelen wond verbreking van de natuurlijke samenhang van het weefsel door invloeden van buitenaf wondexcisie chirurgische verwijderen van afgestorven weefsel wondsepsis ernstige infectie van de wond wondtoilet débridement, een handeling die is gericht op het schoonmaken van de wond (uitspoelen en verwijderen van afgestorven weefsel) zelfonderzoek jezelf onderzoeken op bijvoorbeeld knobbeltjes in de borst of zaadballen ziekte van Addison chronische bijnierschorsinsufficiëntie ziekte van Cushing verhoogde ACTH-productie door de hypofyse zwangerschapshypertensie een verhoogde bloeddruk in de tweede helft van de zwangerschap, terwijl er voor de zwangerschap een normale bloeddruk bestond zwarte wond 16 wond met afgestorven weefsel
