moestuinieren voor groentjes

GroenRijk E-book
GroenRijk E-Book moestuinieren 2016
MOESTUINIEREN
VOOR GROENTJES
1
groenrijk.nl
Inhoudsopgave
Basistips voor moestuiniertjes
3
Zaaitips5
Plant- en verpottips
7
Verzorgtips9
Oogsttips11
Kleurplaat13
De moestuin in de winter
14
Handige hulpmiddelen
15
GroenRijk E-Book moestuinieren 2016
2
groenrijk.nl
Basistips voor moestuiniertjes
Een rijke oogst – de vele voordelen
Je eigen groenten, fruit en kruiden kweken is hotter dan ooit. Het is leuk om te doen en gezond. En: jong geleerd is oud gedaan. Al doende en spelenderwijs leren de moestuiniertjes
in de dop een hoop en de kans is groot dat bij hen de liefde voor de natuur in het algemeen
ontkiemt. Wanneer je telkens samen met ze iets lekkers van hun zelfgekweekte oogst klaarmaakt, heb je waarschijnlijk binnenkort een mini-masterchef in de keuken staan. Onderzoek
wijst bovendien uit dat kinderen die moestuineren ook meer groenten eten en zich meer
bewust zijn van gezonde voeding.
Wat vinden kinderen het leukst om te doen?
Met stip op één: water geven en oogsten. Ook vinden ze het mateloos fascinerend te zien
óf en hoe snel hun zaailingen opkomen.
3x succes gegarandeerd
1Maak de moestuin niet te groot. Het moet overzichtelijk blijven, ze moeten er makkelijk bij kunnen
en het moet niet te veel werk worden. Een zelfgemaakte of kant-en-klare vierkante meter moestuin
is ideaal, maar ook een paar bakken of potten zijn
prima om mee te beginnen.
2 Kies groente-, kruiden- en fruitsoorten die snel
groeien, makkelijk te kweken en sterk zijn en waar
kinderen van nature al dol op zijn, zoals sla en
aardbeien. Ook een schot in de roos: soorten
met leuke namen, zoals de prinsessenboon,
Kleinduimpjesla en kerstomaat ‘Tiny Tim’.
3Geef ze vrolijk gekleurd kindergereedschap, zoals
een gieter in de vorm van een kikker of gebloemde
handschoentjes, en leuke labels of windvaantjes
om hun tuintje mee op te fleuren. Of laat ze die
laatste zelf maken. Ook door samen met ze een
regenmeter of insectenhotel voor bij hun
moestuintje in elkaar te knutselen wordt hun
enthousiasme alleen maar groter.
GroenRijk E-Book moestuinieren 2016
3
groenrijk.nl
Basistips voor moestuiniertjes
Goed om te weten
Kinderen vinden andere groenten en kruiden lekkerder dan volwassenen. Vooral aan sterke
en pittige smaken moeten ze wennen. Radijs is bijvoorbeeld leuk en makkelijk om te kweken,
want de rode mini-groente groeit snel, maar heel jonge kinderen zullen hun oogst liever door
hun oudere broers of zussen laten opeten. Het voordeel van het kweken van eigen groenten
is wel dat ze eerder geneigd zijn ervan te proeven. En je kunt ze bijvoorbeeld kennis laten
maken met ronde, gele courgettes of met paarse sperziebonen die weer groen kleuren wanneer je ze kookt.
Van fouten maken leer je
Alles zal niet meteen lukken, maar blijf lekker experimenteren. Gewoon beginnen en dingen
uitproberen en opzoeken. Wijsheid komt immers met de jaren! Dan leer je al doende ook
over groenten, kruiden en bloemen die goede combinaties vormen, en welke soorten je
beter niet opnieuw in het vak van een andere plant. En van welke groenten je de zaden kunt
oogsten en weer uitzaaien. Veel plezier op ontdekkingsreis in je eigen moestuin!
GroenRijk E-Book moestuinieren 2016
4
groenrijk.nl
Zaaitips
Zaai niet een heel zakje in een keer, maar doe dat met tussenpozen, zodat je niet opeens
met een overschot aan een bepaalde groente zit, maar er over een langere periode van kunt
oogsten. Dat kan bijvoorbeeld heel goed met sla. Bij GroenRijk zijn speciale strooiers te koop.
Fijne, dunne zaadjes strooi je uit over de aarde en dan gooi je er een heel dun laagje aarde
over of duw je ze met je vingers een beetje door de aarde. Dikke zaden, zoals die van de
tuinboon, zaai je wat dieper. Die stop je zo’n 5 centimter diep in de grond.
Laat ongeduldige kinderen sla zaaien in een pot of bak: water geven is zo gebeurd en
ze hebben snel resultaat, want sla groeit snel, of het nu krop-, krul-, veld- of raketsla
(rucola) is.
Lange, smalle bakken zijn voor kleine kinderen handiger dan een vierkantemeterbak, want dan kunnen ze overal beter bij.
Zaai ook wat bloemen in de moestuin. Ieder kind is gek op zonnebloemen en je kan er
een spannend wedstrijdje van maken: wie kweekt de hoogste zonnebloem?! Bijen zijn er
ook dol op vanwege de gele kleur en de nectar en zij zorgen voor de bestuiving van de
groenten. Later kunnen de vogels zich te goed doen aan de zaden. Met zonnebloemen
zorg je dus voor het kweken van groene vingers, pret én een mini-lesje biologie. En wist je
dat de gele, oranje en rode bloemen van Oost-Indische kers eetbaar zijn en een beetje
peperig smaken? De bloemen zijn bovendien gezond, geneeskrachtig en Oost-Indische
kers groeit snel. Leuk en lekker op een salade of een boterham met kaas! Ook mooi en
eetbaar: de hemelsblauwe bloemetjes van komkommerkruid (borage of bernagie) en de
paarse bloemetjes van bieslook.
Wanneer kun je wat zaaien? Dat staat op het etiket van de zakjes. Vanaf maart kun je al
sommige groentensoorten binnen in bakjes in de vensterbank voorzaaien, zoals aubergine, paprika en pepers, die langzaam groeien en warmte nodig hebben. Veel kruiden en
kiemplanten, zoals tuinkers, kun je het hele jaar
door binnen op de vensterbank opkweken.
GroenRijk E-Book moestuinieren 2016
5
groenrijk.nl
Zaaitips
Succesnummers voor groentjes
Deze 5 soorten zijn heel makkelijk zelf te kweken:
- aardbeien
- boontjes
- bieslook
- radijs
- rucola
Gebruik altijd
schone potjes of
bakken en verse potgrond. Bij GroenRijk
zijn er kweekbaksetjes met groeimedium te koop.
1
Stappenplan
2
3
Zaai niet te dicht
of te dik, dan is het
straks veel makkelijker
verspenen (het uitdunnen van de jonge
zaailingen).
Zet de zaai- of
kweekbakjes op een
lichte, zonnige plek
(zowel binnen
als buiten).
GroenRijk E-Book moestuinieren 2016
4
5
Koop of maak
leuke labels (bijvoorbeeld
van ijsstokjes), schrijf de
naam van de groente
of bloem erop (eventueel
ook de datum) en steek
die erbij.
Geef regelmatig
water om de grond
licht vochtig te
houden.
6
groenrijk.nl
Plant- en verpottips
Groeien jouw plantjes in de vensterbank of in de kweekbak buiten ook als kool? Staan er
heel veel dicht op elkaar? Kijk dan welke de grootste zijn en er het mooist uitzien en trek
de andere er voorzichtig uit, zodat de overgebleven plantjes beter kunnen groeien. Als die
zo’n 4 cm hoog zijn en minstens drie blaadjes hebben wordt het tijd om ze in een grotere
pot of bak te zetten.
Gebruik een pot of bak met gaatjes in de onderkant, zodat te veel (regen)water eruit kan
lopen. Of maak met je ouders zelf een bak met vier opstaande randen van stevig en
onbehandeld (lariks- of douglas-)hout of oude stenen. Kies daarvoor een zonnige plek.
Leg onderin een vierkante-meterbak zonder bodem eerst anti-worteldoek, om het
opkomen van onkruid tegen te gaan. Vul de bak dan met een laag verse aarde met
meststoffen erin van minstens 20 centimeter diep. Prik met je vinger of de onderkant
van een potlood gaatjes in de grond en zet daar voorzichtig je kleine plantjes in. Druk
de aarde voorzichtig aan en geef water, zodat de aarde goed om de worteltjes van de
plantjes gaat zitten.
Wil je je verschillende groenten makkelijk uit elkaar houden? Zet er dan labels met de
naam bij en maak eventueel een raster van bijvoorbeeld de lamellen van een oude
luxaflex, of met houten latjes of met touwtjes die je aan stokjes of met punaises aan de
houten zijkanten vastmaakt, zodat je allemaal aparte vakken krijgt.
Je kunt ook kant-en-klare groente- en kruidenplantjes (‘poot- of plantgoed’) bij GroenRijk
kopen en die buiten in een bak of pot of kant-en-klare vierkante-meterbak zetten.
GroenRijk E-Book moestuinieren 2016
7
groenrijk.nl
Plant- en verpottips
Veel groenten en kruiden die je zelf binnen hebt gezaaid kunnen pas naar buiten als het
niet meer gaat vriezen. Dat is meestal vanaf half mei. Maar er zijn ook plantjes die je al
eerder meteen buiten kunt zaaien. Die hoef je niet meer te verpotten of te verplanten,
alleen een beetje ‘uit te dunnen’ als er te veel plantjes dicht bij elkaar groeien. Wanneer je
welke groenten en kruiden meteen buiten kunt zaaien of planten staat op het etiket van
de zaadzakjes.
Meteen buiten zaaien (o.a.):
Medio-eind februari – snij- en veldsla, kervel
Maart – m
eiraap, radijs, raapsteel, rode biet, rucola, tuinboon, vroege wortels,
komkommerkruid
April –andijvie, bietjes, doperwt, krop- en krulsla, pastinaak, Oost-Indische kers, zonnebloem
Meteen buiten planten:
Medio/eind februari – ui, sjalot.
Maart – aardbei, aardpeer, krop- en bindsla, peultjes, ui.
April – aardappels (beschermen bij nachtvorst), vroege bloemkool en broccoli.
GroenRijk E-Book moestuinieren 2016
8
groenrijk.nl
Verzorgtips
Zorg ervoor dat je plantjes niet uitdrogen, dus kijk regelmatig of de blaadjes slap hangen
en of de grond erg droog aanvoelt. Geef geen water midden op de dag als het warm en
zonnig is, want dan kunnen de blaadjes van je plantjes verbranden. Het is het beste om in
de ochtend water te geven.
Sommige soorten willen graag af en toe wat compost of speciale mest voor groenten.
Net zoals wij eten nodig hebben om te groeien. Planten hebben hun eigen ‘schijf van vijf’
van voedingsstoffen die ze in bepaalde hoeveelheden nodig hebben. Dat is best ingewikkeld, want er zijn ook stoffen waar ze ziek van worden als ze er te veel of te weinig
van binnen krijgen. Zoek op internet naar de verzorgingstips voor de groenten die jij in
de tuin hebt als je er vragen over hebt. Een paar indicaties:
Veel voeding: aardappelen, aardbeien, kool, tomaten.
Matig voeding: bieslook, bietjes, radijs, selderij, sla, spinazie, uien.
Geen voeding: erwten, bonen en de meeste kruiden.
Houd slakken en rupsen weg bij je plantjes met een glazen cloche (een soort bolle deksel),
een laag fijngemaakte eierschalen of schelpen, met kopertape of door de randen van de
pot of bak in te smeren met een dikke laag vaseline. Kijk elke dag even of er geen slakken
of rupsen bij je plantjes zitten.
GroenRijk E-Book moestuinieren 2016
9
groenrijk.nl
Verzorgtips
Heb je tomaten- of bonenplantjes? Die worden hoog en willen graag een klimrek. Maak
voor de bonen een wigwam van bamboestokken die je bovenin met een stuk touw aan
elkaar vastbindt. Je kunt er ook een courgette-, pompoen- en komkommerplant in laten
klimmen, want dat worden flinke planten met lange stelen. Maak dan nog een stuk
(kippen)gaas vast aan je wigwam. Zet een bamboestok bij de tomatenplant en bindt de
plant daaraan vast met een stukje touw. Pas op dat je de stok niet te dicht bij de stengel
en dus midden in de wortels van de plant prikt.
De meeste groenten en kruiden houden van een beetje losse grond. Pak dus af en toe je
harkje om de grond voorzichtig een beetje los te maken. Kijk dan meteen ook of er geen
onkruid, zoals paardenbloemen, in je tuintje of bak groeit. Probeer dat met wortel en al uit
de grond te halen.
Als een plantje ziek is en rare vlekken krijgt moet je dat meteen met wortel en al uit de
grond halen en weggooien, voordat je andere plantjes ook ziek worden.
Om de grond niet uit te putten en ziekten te voorkomen moet je de groenten en kruiden
elk jaar van plek laten wisselen.
Plant ook Afrikaantjes in de moestuin; ze houden aaltjes (een soort miniwormen die de
wortels van je planten opeten), mieren en witte vliegen (een soort luizen) op afstand.
GroenRijk E-Book moestuinieren 2016
10
groenrijk.nl
Oogsttips
Sla. Er zijn veel verschillende soorten sla. Van snijsla en
rucola oogst je het liefst de verse blaadjes. Je plukt de
buitenste blaadjes of knipt deze vlak boven de grond
af, dan groeien ze vanzelf weer aan, zodat je er nog een
tijd van kunt blijven oogsten. Als ze ‘doorschieten’ (heel
hoog worden en bloemetjes krijgen) zijn ze niet meer
lekker. Kropsla oogst je door de hele krop in een keer
uit de grond te halen.
Van spinazie, winterpostelein en snijbiet kun je ook
telkens weer oogsten, zolang je de blaadjes maar niet
te kort afscheurt of -knipt.
Courgettes oogst je liefst als ze zo’n 10 centimeter lang
zijn. Dan smaken ze lekkerder dan als ze veel groter
zijn. Dat geldt ook voor komkommer en de peulen van
tuinbonen.
Pompoenen zijn rijp als het steeltje waaraan ze groeien
is ingedroogd.
Een meloen is rijp om geplukt te worden als hij zoet
ruikt, als hij bij het steeltje wat zachter aanvoelt en het
steeltje makkelijk loslaat als je de vrucht oppakt.
Uien, sjalotten en knoflook oogst je als het loof
geel wordt. Haal ze in hun geheel uit de grond,
maak ze schoon met wat keukenpapier en laat
ze drogen voordat je ze in het koelvak van de
ijskast doet.
GroenRijk E-Book moestuinieren 2016
11
groenrijk.nl
Oogsttips
Radijsjes groeien heel snel. Al zo’n 3 weken na het
zaaien kun je ze al eten. Jong zijn ze het lekkerst. Als
radijsjes goed worden uitgedund groeien ze mooi rond.
Knolletjes of raapjes zijn 6 tot 7 weken na het zaaien
eetbaar. Oogst babyknolletjes als ze een doorsnede
van 5 centimeter hebben.
Voor wortels heb je geduld nodig. Zo’n 3 maanden
nadat je ze hebt gezaaid kun je eens kijken of je
flinke exemplaren in de grond hebt zitten.
Spruitjes oogst je van onder af naar boven.
Heb je een vrijgekomen plekje grond?
Dan kun je er weer iets nieuws planten of zaaien.
Heb je te veel aardbeien? Maak er jam van!
GroenRijk E-Book moestuinieren 2016
12
groenrijk.nl
Kleurplaat
GroenRijk E-Book moestuinieren 2016
13
groenrijk.nl
De moestuin in de winter
Tja, het is doorgaans koud en nat, dus we zitten voorlopig liever binnen dan buiten. Toch kun
je al het een en ander doen om je voor te bereiden op het nieuwe moestuinseizoen. En er is
ook wintermoes waar je nu nog van kunt oogsten.
Oogsten
Boerenkool en andijvie. Die smaken zelfs lekkerder als het gevroren heeft, omdat het zetmeel in de groenten dan omgezet wordt in suikers. Pluk telkens de onderste bladeren en
je kunt er de hele winter van blijven oogsten.
Spruitjes. Begin bij de onderste exemplaren en draai die van de stam af.
Late prei, die je in het voorjaar hebt gezaaid. Haal ze in hun geheel uit de grond en maak
ze goed schoon, voordat je ze opeet of in de koelkast legt.
Zaaien
In een kas of koude bak kun je in januari sla, tuinbonen en winterspinazie zaaien.
In de vensterbank kun je in januari en februari beginnen met het voorzaaien van doperwten, pepers en paprika’s.
Kiem- of spruitgroenten, zoals tuinkers, mosterdkers en alfalfa, kun je het hele jaar door
in de vensterbank kweken. Ze groeien heel snel, zo lang je ze maar vochtig houdt. Dat kan
zelfs in een leeg plastic bakje op een laag watten of keukenpapier of een dun laagje aarde.
Gezond en lekker op een boterham!
Ook veel kruiden kun je het hele jaar door binnen in een pot opkweken.
Planten
Als het niet vriest kun je bessenstruiken en fruitbomen planten.
In februari kun je al sjalotten en uien planten.
In maart kunnen de aardperen de grond in.
Tegen vorst beschermen met een laag stro of compost.
Artisjokplanten, pastinaak, wortels en schorseneren.
En: P
lannen maken en zaden kopen! Knutsel ook alvast je eigen vogelverschrikker,
regenmeter, windvaantjes of insectenhotel in elkaar!
GroenRijk E-Book moestuinieren 2016
14
groenrijk.nl
Handige hulpmiddelen
Lekker leesvoer
Een moestuin beginnen door Silke Kluth.
Kosmos Uitgevers, 21,95, verschijnt begin april 2016.
De nieuwe moestuin door dé groenten- en kruidenspecialisten van de Lage Landen,
kwekers Peter Bauwens en Kathelijne Thiers van De Nieuwe Tuin in België.
Kosmos Uitgevers, 24,95.
Moestuin in pot door Peter Bauwens.
Uitgever Forte Groen, 14,95.
De slimme moestuin door Lucy Halsall, over moestuinieren op kleine schaal.
Uitgever Forte Groen, 24,95.
De Groene Hemel, een gouwe ouwe van schoolmeester Bert Ydema, die veertig jaar lang
moestuinierde met schoolkinderen in Amsterdam.
Kosmos Uitgevers, nog verkrijgbaar via www.bol.com, inclusief dvd.
Informatieve websites
www.denieuwetuin.be
www.onzeschooltuin.nl
www.onzevierkantemetertuin.nl
www.plantaardig.com
www.velt.nu
(Kinder)gereedschap
tuinhandschoenen
laarzen of klompen
gieter
plantenspuit
schepje en harkje
snoeischaar
kweekbakjes
plantenlabels
een mand of zak om je oogst in te doen
een bezem of een veger en blik
GroenRijk E-Book moestuinieren 2016
15
groenrijk.nl