" Specifieke verliessituaties " Verliessituaties komen in het leven van ieder mens voor. Ze zijn onderdeel van het proces van ouder worden. Je verliest het geloof in Sinterklaas, je verliest je speelsheid, je onschuld, sommige van je idealen. Iemand die ouder wordt, verliest zijn jeugdig uiterlijk en zijn conditie gaat achteruit, hij krijgt er levenservaring voor terug. Al deze verliezen betekenen dat je verandert. Maar verliezen worden niet alleen als verlies ervaren maar ook als winst. Verliessituaties hebben dus niet altijd te maken met sterven. Het kan ook gaan om verlies van een deel van je gezondheid of van een lichaamsfunctie, of een manier van leven. Denk bijvoorbeeld aan de gevolgen van een ernstige aandoening of een handicap. Gezondheid en zelfredzaamheid gaan achteruitZelfs het tijdelijk niet kunnen voorzien in zelfzorgbehoeften brengt verliezen met zich mee, zoals zelfstandigheid of eigenwaarde. Verliessituaties hebben met elkaar gemeen dat ze het leven ingrijpend veranderen. Zo'n ingrijpende gebeurtenis wordt ook wel crisis genoemd. De omstandigheden veranderen en deze veranderingen hebben invloed op jou als persoon. Soms raak je ook verwachtingen kwijt. Dan verlies je niet iets dat je al had maar iets dat je verwachtte. Als je bijvoorbeeld door een ongeluk niet in staat bent zelfstandig te wonen, verlies je ook de verwachting van zelfstandigheid . Het verwerkingsproces dat volgt op verliessituaties, is een rouwproces. Zorgvragers hebben te maken met verlies Om te beginnen is er het "verraad van het eigen lichaam II . Het niet functioneren van het lichaam zoals wordt verwacht heeft grote gevolgen. Het lichamelijk functioneren, het uiterlijk en de gezondheid hebben grote invloed op de persoonlijkheid. Je wordt de hele dag geconfronteerd met je ziekte of handicap. Ook kunnen gevoelens van schaamte of afkeer over het eigen lichaam ontstaan. Dat is vooral zo als de gevolgen van ziekte duidelijk zichtbaar zijn. Dat kan effect hebben op hoe anderen erop reageren en ermee omgaan. Soms worden mensen alleen nog maar aangeraakt als ze verzorgd moeten worden. Mensen worden afhankelijk van anderen en moeten veel van hun privacy opgeven. Zijn relatie met anderen en positie in de maatschappij worden er door bepaald. Zijn leven kent minder keuzemogelijkheden. Dit alles betekent dat de identiteit van iemand door hulpbehoevendbeid wezenlijk kan veranderen. Verlies van zelfstandigheid De vrijheid om op je eigen manier dingen te doen raak je kwijt als je niet meer voor jezelf kunt zorgen. Voor basisbehoeften is soms al hulp nodig. Altijd is er dus iemand aanwezig. En die ander doet de dingen ook nog vaak op zijn,eigen manier. Zelfs bij het werken op aanwijzing, waarbij zoveel mogelijk rekening gehouden wordt met de zelfzorggewoonten van de zorgvrager, dan nog is het indirect. Vaak zal de zorgvrager toch de behoefte voelen zich te verantwoorden voor zijn gemaakte keuzes. Verlies van privacy De dag van een zorgvrager wordt voor een groot gedeelte bepaald door anderen. Zeker in instellingen. Bezoekers vragen vaak niet eens of het gelegen komt. Veel van de eigendommen, allerlei privéaangelegenheden, zijn lijf, zijn stemmingen, niets kan hij verborgen houden voor anderen. Verlies van naaststaanden Mensen uit de naaste omgeving nemen een deel van de zorg op zich. De partner, kinderen, buren allemaal raken ze betrokken bij handelingen waar men vroeger niemand voor nodig had. En ze gaan zich met allerlei zaken bemoeien. De relatie verandert er door; wordt minder gelijkwaardig. De situatie van de naasten zelf verandert ook vaak ingrijpend. Een gezinslid met een handicap of ziekte drukt een stempel op de andere gezinsleden. Daardoor voelt men zich soms bezwaard: ik ben de oorzaak van alle moeilijkheden. Schuldgevoelens kunnen de relatie ernstig onder druk zetten. Verlies van contacten Mensen die niet gemakkelijk naar buiten kunnen, verliezen veel sociale contacten. Zij zijn afhankelijk van bezoek van anderen. Er zijn nog steeds mensen die het moeilijk vinden iemand te bezoeken die ziek is. Mensen die ziek zijn kunnen heus nog wel interesse tonen in het leven van anderen. Bij ernstig zieken zal dit minder het geval zijn. Zij hebben meestal wel behoefte aan wat afleiding. Verlies van positie De status van mensen wordt vaak afgemeten aan hun activiteiten. Hij is. En dan volgt zijn beroep. Of men vraagt: Wat doe jij zoal? Werk, studie, zorgen voor je gezin, al deze activiteiten geven je leven inhoud. Wanneer deze activiteiten door ziekte, door een handicap of ouderdom wegvallen, valt daardoor nog meer weg, zoals: .het aanzien dat je had door wat je deed; de contacten die je had via de activiteiten; .de zinvolle besteding van je tijd- Het werk of andere maatschappelijke activiteiten zijn medebepalend voor wie je bent. En het wegvallen daarvan betekent dan ook dat je je zelfbeeld moet herzien. Verlies van toekomstperspectief Gezonde mensen zijn een groot deel van hun leven bezig met de toekomst. Maken plannen. Alles staat in het teken van de toekomst. Daarbij heb je keuzemogelijkheden. De oudere, zieke of gehandicapte mens heeft meestal veel minder om naar uit te kijken. De toekomst kan zelfs dreigend voor hem zijn. Mensen gaan heel verschillend om met verlies en verdriet. Dat heeft te maken met: de persoonlijkheid van de persoon, eerdere (onverwerkte) verliessituaties .de sociale steun die men heeft .