De Grote Oorlog op muziek - Vrienden Prins Claus Conservatorium

16 september 2016 , pag. 34
De Grote Oorlog op muziek
Krieg 1916 wordt zaterdagmiddag
gepresenteerd in het Groninger Forum
met een gesprek en livemuziek. Aanvang 15.30 uur; entree gratis. Het
album Krieg is te bestellen via
www.krieg1916.nl en bij Plato in
Groningen. Vermeulen gaat ook naar
Duitsland met zijn project.
Gitarist/componist HJ Vermeulen
presenteert morgen in Groningen
zijn project Krieg
1916. ,,Het is een
zoektocht naar
het oorlogsverleden van mijn familie’’
JOB VAN SCHAIK
M
orgen is het precies
100 jaar geleden dat de
Duitse soldaat Bernhard Kronauer sneuvelde in het westen van de Oekraïne.
‘Een heldendood’ was het, volgens
het bidprentje dat zijn achterneef
Hendrik Jan (‘HJ’) Vermeulen in
2007 in handen kreeg. Zijn oudoom
was een van de vele slachtoffers van
de Eerste Wereldoorlog.
Morgen presenteert de Groningse
gitarist/componist in het Groninger
Forum het pop/rockalbum Krieg,
dat is uitgebracht op cd en vinyl. Het
vormt de officiële aftrap van het
project Krieg 1916, dat al sinds enkele
maanden op internet staat. ,,Het is
een zoektocht naar het oorlogsverleden van mijn familie’’, zegt Vermeulen, die opgroeide in Stadskanaal.
,,Op het album heb ik muziek gemaakt bij Duitse oorlogsgedichten
uit de Eerste Wereldoorlog.”
Voor Krieg werkte hij samen met
Duitse zangers en zangeressen en
Groningse musici. ,,Ik speel zelf gitaar”, zegt hij. Dat was even wennen,
vertelt Vermeulen (1968), die tien
jaar lesgaf op de Academie voor Popcultuur in Leeuwarden en nu onderwijsontwikkelaar is op het Groningse Prins Claus Conservatorium.
,,Toen ik twintig jaar geleden jazzgitaar studeerde aan het conservatorium dacht ik dat ik de nieuwe Jimi
Hendrix zou worden. Dat is anders
gelopen.”
Hij speelde met Arling & Cameron, begeleidde cabaretier Arno van
der Heyden en was actief in verschillende bands, waarmee hij optrad op
grote popfestivals als Lowlands en
Roskilde. Maar een solocarrière als
gitarist kwam er niet. Krieg is zijn
eerste eigen werk. ,,De laatste drie
jaar speelde ik nog maar sporadisch’’, zegt Vermeulen. ,,Mijn spel
was een beetje roestig geworden.”
Heel erg vindt hij dat niet. ,,Het
verhaal is belangrijker dan mijn ego
als gitarist. De gitaar is wel aanwezig,
maar in een heel andere rol. Ondersteunend.” Het is een van de dingen
die hij aan zijn tijd op de Popacademie overhield. ,,Er ontstond op een
gegeven moment een een omslag in
het denken. We werden als docent
gedwongen om niet meer vanuit het
instrument te denken, maar vanuit
het geheel.”
HJ Vermeulen: ,,Het verhaal is belangrijker dan mijn ego als gitarist.”
Dat heeft invloed gehad op wijze
waarop hij Krieg 1916 aanpakt. Het
idee staat voorop. En de gedachte
om iets met het oorlogsverleden
van zijn familie te doen, speelde al
heel lang door zijn hoofd. ,,Als kind
was ik al gefascineerd door de verhalen van mijn vader”, zegt Vermeulen. ,,Hij vertelde dat vijf broers van
mijn oma waren gesneuveld tijdens
de Grote Oorlog. De ene zou bij de
Slag om Verdun zijn omgekomen,
een andere zou vijandelijk vuur in
zijn gelopen, en zo waren er meer
verhalen.”
Toen zijn vader in 2007 overleed
dook het bidprentje van zijn oudoom Bernhard op. ,,Toen had ik een
aanknopingspunt en kon ik gericht
onderzoek gaan doen.” Hij spitte in
archieven, deed onderzoek in Bad
Honeff, waar de familie van zijn vader vandaan komt, pluisde oude re-
FOTO REYER BOXEM
‘Het laagje
beschaving
van mensen
is flinterdun’
gionale kranten uit en ging in de
Oekraïne op zoek naar de plek waar
Bernhard sneuvelde. Over zijn andere oudooms vond Vermeulen niks.
,,Het onderzoek gaat nog steeds verder. Krieg is een deel van het verhaal.
Misschien had mijn vader verhalen
over andere verwanten samengevoegd.”
Het album is min of meer door
toeval ontstaan. ,,Ik dacht eerst aan
en boek of een film. PJ Harvey’s ‘oorlogsalbum’ Let England shake was
een belangrijke inspiratiebron. Die
sfeer sprak me aan. Toen dacht ik:
met muziek kan het dus ook. Het lag
natuurlijk voor de hand, als musicus, maar blijkbaar had ik 30 jaar nodig om dat te beseffen.” Een andere
inspiratiebron was het boek Europa,
Europa van Geert Buelens, over dichters in de Grote Oorlog. ,,Bij het lezen
van sommige gedichten kwamen de
klanken vanzelf.”
Bij de keuze van de gedichten
heeft hij naar verschillende invalshoeken gezocht. Voor het album
koos hij werk van onder anderen Alfred Lichtenstein, Hugo Balle en
Georg Trakl. ,,Ik wilde eerst ook wat
doen met een gedicht van Adolf Hitler. Maar toen ik daarmee aan de slag
ging, kwam er niks. Blijkbaar was het
een slecht gedicht.” Er komt zeker
een vervolg op Krieg. ,,In welke vorm
weet ik nog niet. Misschien een documentaire. Ik heb ook contact met
een Duitse filmmaker van Iraanse
afkomst die een speelfilm over mijn
oudoom wil maken.”
Vermeulen wil ook graag een project starten met jongeren en muziekstudenten, waarbij werk van
oorlogsdichters uit andere landen
als uitgangspunt wordt genomen.
En dan is er nog de Tweede Wereldoorlog. ,,Mijn vader heeft in de
Tweede Wereldoorlog meegevochten met de Duitsers”, vertelt Vermeulen. ,,Als 17-jarige heeft hij zich
vrijwillig aangemeld en na de oorlog
is hij veroordeeld. Hij is een van de
20.000 Nederlanders die meevochten met de Duitsers.”
Het is een gevoelig onderwerp en
het verhaal van Vermeulens vader is
allerminst alledaags. ,,Maar blijkbaar moest het verhaal over mijn
oudoom er eerst uit om de rest te
kunnen onderzoeken.” Waarom
mensen de keuzes maken die ze maken, is een van de thema’s die hij
aansnijdt. ,,Mijn vader heeft sinds
zijn 13de geen contact meer gehad
met zijn ouders. Zij vertrokken in
1938 naar Curaçao, waar mijn opa bij
Shell ging werken. Mijn vader bleef
alleen achter in Nederland. Dat heeft
ongetwijfeld een rol gespeeld.’’
Vermeulen wil geen standpunt innemen, maar mensen laten nadenken over oorlog en de gevaren van
nationalisme. ,,Ik wil het boven het
persoonlijk uit tillen”, zegt hij. ,,Dezelfde sentimenten en mechanismen die in 1914 speelden, zie je nog
steeds. Na de ramp met de MH17 gingen er stemmen op om militairen
naar Oekraïne te sturen. Heel gevaarlijk. De Eerste Wereldoorlog
heeft aangetoond dat het laagje beschaving van mensen flinterdun is.
Ook dichters gingen de loopgraven
in om te moorden.”