drijvende waterweegbree in Limburg - Instituut voor Natuur

drijvende
waterweegbree
in Limburg
An Leyssen, Luc Denys, Jo Packet, Karen Cox, Anne Ronse
drijvende waterweegbree (Luronium natans)
Europees beschermde soort (Habitatrichtlijn)
6-jaarlijkse rapportering over verspreiding en kwaliteit
extra gegevens verzameld om ecologie te begrijpen
• genetische diversiteit
• standplaats: vegetatie + waterlaag + bodem
• landgebruik
• connectiviteit
onderzoek uitgevoerd in heel Vlaanderen
• Limburg: 12 (meta)populaties
• Antwerpen: 10 (meta)populaties
• Vlaams-Brabant: 3 populaties
2007-2012
verspreiding
toestand Limburgse populaties
kwaliteit Limburgse populaties
toestand populatie
• oppervlakte
meer dan helft <5 m² of <100 rozetten
• aantal
• reproductie (bloei/vruchten)
habitatkwaliteit
• zuurtegraad
• schaduw
• pioniersomstandigheden
 dynamische of verstorende processen
 sliblaag
•
•
•
•
•
successie: hoger opgroeiende soorten dan LN
doorzicht waterkolom
eutrofiëring
verzuring
invasieve exoten
toestand Limburgse populaties
Huttebeekvijvers noord (2009)
toestand populatie
• oppervlakte < 1m²
• 1-10 rozetten
• geen bloei of vruchten
habitatkwaliteit
• zuurtegraad
• geen schaduw
• pioniersomstandigheden
 geen dynamische of verstorende processen
 20 cm slib
•
•
•
•
•
successie: > ¾ hoger opgroeiende soorten
‘bodemzicht’
> 30% eutrofiëringsindicatoren (draadwier, mannagras, pitrus, lisdodde)
> 10% verzuringsindicatoren (vensikkelmos, knolrus, veenmos)
geen invasieve exoten
toestand Limburgse populaties
Heuvelsven (2012)
toestand populatie
• oppervlakte ± 100m²
• > 1000 rozetten
• bloei aanwezig
habitatkwaliteit
• zuurtegraad
• geen schaduw
• pioniersomstandigheden
 dynamische of verstorende processen
 sliblaag
•
•
•
•
•
successie: hoger opgroeiende soorten dan LN
bodemzicht
eutrofiëring
verzuring
invasieve exoten
reproductie en dispersie
klonaal
generatief
genetica
genetica
meestal 1 dominante kloon per populatie
• vegetatieve voortplanting: belangrijk
• meerdere klonen kunnen door elkaar groeien
www.plantillustrations.org
lage genetische diversiteit
Dauteweyers
Doodsgeleeg (Kolberg)
1% (laag)
80% (zeer hoog)
vegetatief
generatief
 aandeel vegetatieve reproductie verschilt tussen populaties
grote populaties: grootste genetische diversiteit
 ondersteuning criterium voor kwaliteitsbeoordeling
genetica
genetische verwantschap tussen populaties
nabije populaties, hydrologisch verbonden
• meestal nauw verwant; metapopulaties
• maar geen garantie
ook verwantschap op lange afstanden door dispersie van klonen of
zaden
standplaatskenmerken
pionierssoort
lage abundantie
hoge abundantie
14
12
aantal locaties
standplaatskenmerken
Luronium verdwenen
10
8
hoge abundantie
6
lage abundantie
4
2
0
0
0-5
5-10 10-20 20-40 > 40
slibdikte (cm)
weinig competitieve soort
ondergedoken
vegetatie
hoge emergente
vegetatie
standplaatskenmerken
standplaatskenmerken
meeste water- en bodemkenmerken: weinig verschil tussen 3
klassen van aanwezigheid
nutriënten:
TN
TP
optimale omstandigheden voor Luronium
(Szmeja & Bazydlo 2005)
besluit
besluit
verspreiding
• Limburg bevat belangrijke populaties
toestand Limburgse populaties
• veel kleine populaties
• successie belangrijke oorzaak van achteruitgang
genetisch onderzoek
• vegetatieve + generatieve voortplanting
• belang van metapopulaties
• belang van zaadbank
standplaatskenmerken
• voornamelijk dynamische processen van belang voor het
creëren van geschikt habitat
• niet opgewassen tegen concurrentiekrachtige soorten
• water- en bodemkenmerken minder bepalend, hoewel
eutrofiëring nefast is (door effect op successie)
dank aan: Bert Berten, Lily Gora, veldmedewerkers, alle
waarnemers, plantenwerkgroepen, beheerders, …
verdere lezen?
•
Cox K., Leyssen A., Mergeay J., Ronse A., Packet J., Denys L. (2014)
Genetic assessment of Luronium natans in lower Belgium.
Analysis of population connectivity in an aquatic perennial.
Rapport Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO 2014
(5021339), Brussel. (te downloaden via https://www.inbo.be/nl/publicatie/genetic-assessmentemluronium-natansem-lower-belgium)
•
•
Ronse A., Leyssen A., Denys L., Packet J. (geaccepteerd). Past and
present distribution of the rare aquatic plant Luronium natans
(Alismataceae) in Belgium. Plant Ecology and Evolution.
Leyssen A., Denys L., Packet J. & Ronse A. (in voorbereiding).
Standplaatskarakteristieken van drijvende waterweegbree
(Luronium natans) in Vlaanderen. Rapport van het Instituut voor
Natuur- en Bosonderzoek, Brussel.
waarnemingen: mogen nog steeds doorgeven worden:
[email protected]; www.waarnemingen.be of
floradatabank (flora.inbo.be)