T-cellen in de aanval tegen kanker!

T-cellen in de aanval tegen kanker!
BIG Challenge bijeenkomst
26 januari 2015
Anniek Goossens-van der Waart
Laboratorium Hematologie
Bas Mulder Award
Jonge onderzoekers met vernieuwende
ideeën om terugval van ziekte te
voorkomen na stamceltransplantatie!
Wieger Norde
Willemijn Hobo
Anniek van der Waart
Bas Mulder Award 2011
Bas Mulder Award 2012
Bas Mulder Award 2014
+
+
+
Wat doen we met de BMA awards
Publicaties van nieuwe vindingen
Opleiden van nieuwe jonge onderzoekers
Ontwikkelen van nieuwe therapieën
Bloedvorming in het beenmerg
Bloedvorming in het beenmerg
Rode bloedcellen:
zuurstoftransport
stamcel
Bloedplaatjes:
wondstolling
Witte bloedcellen:
afweer (legers)
Aanmaak bloedcellen
Per liter boed:
 Rode bloedcellen:
 Witte bloedcellen:
 Bloedplaatjes:
Per minuut:
 Rode bloedcellen:
 Witte bloedcellen:
 Bloedplaatjes:
5.000.000.000.000
5.000.000.000
250.000.000.000
138.000.000
6.000.000
276.000.000
Tijdens deze bijeenkomst: ongeveer 50.000.000.000 bloedcellen!
Bloed-, beenmerg- en lymfeklierkanker
Mutaties
Tekort rode bloedcellen:
vermoeidheid
Tekort bloedplaatjes:
stamcel
bloedingen
Tekort afweercellen:
infecties
Leukemie
Aantal leukemiecellen kan
oplopen tot
250.000.000.000
per liter bloed
leukos (λευκός) = “wit”
aima (αίμα) = “bloed”
Behandeling
Leukemie
~1900/jaar
Lymfoom
Multipel Myeloom
~3200/jaar
STAMCELTRANSPLANTATIE
~1100/jaar
Stamceltransplantatie
Patient
Stamcel
transplantatie
chemotherapie
(en bestraling)
Donor afweercellen gaan in de
aanval tegen achtergebleven
tumorcellen!
= patiënt
= donor
Afweersysteem
• Herkent alles wat vreemd is.
Bacteriën, virussen, maar ook tegen kanker!
• Geheugen
• Balans erg belangrijk, autoimmuun ziektes.
Afweercellen
Generaals
Soldaten
Orders
Dendritische
cellen
Orders
T-cellen
Afweerreacties na Stamceltransplantatie
Kazernes
(lymfeklieren)
T-cellen gericht tegen tumorcellen
virus
tumor-eiwit
T-cellen
‘soldaten’
bacterie
Tumorcellen
Dendritische cellen
‘generaals’
T-cellen doden tumorcellen
Resultaten van de afgelopen 20 jaar!
Overleving 68%
Ziekte-vrije
overleving 44%
SCT gerelateerd
overlijden 16%
Missie onderzoek:
Terugdringen van bijwerkingen en voorkomen dat kankercellen terugkomen!
Ziekte-vrije overleving
Tumor-specifieke T-cellen zorgen voor betere ziektevrije overleving
Veel tumor-specifieke T-cellen
Weinig tumor-specifieke T-cellen
Aantal maanden na allogene
stamceltransplantatie
Extra therapie na stamceltransplantatie
Donor stamcel
transplantatie
Extra T-cel therapie
Tumor: +/?
Andere organen: ++
+++
-
Verschillende T-cellen (soldaten)
Dendritische cel
Generaal
Naïef
T-cellen Onervaren
Soldaten Jong
Stamcelachtig
Ervaren
Fit
Geheugen 1
Ervaren
Ouder
Geheugen 2
Ervaren
Oud
Maken van T-cellen in het lab
Soldaten
Generaal
Stukje tumor
Verouderings
remmer
Maken van T-cellen in het lab
T-cellen met
andere expertise
Week 1
Tumor-specifieke
T-cellen
Week 2
Week 3
Zijn de T-cellen actief?
CCR7
Buitenkant
van de T-cellen
KLRG1
?
Binnenkant
van de T-cellen
Functie
van de T-cellen
Van het laboratorium naar proefdieronderzoek
....?
Onderzoek
in het laboratorium
Onderzoek
met proefdieren
?
Toepassing
in patiënten
Proefdieronderzoek
Instelling met vergunning
↓
Onderzoeker met certificaat voor proefdieronderzoek
↓
Aanvraag projectvoorstel bij
Centrale Commissie Dierproeven
(8 weken)
↓
Aanvraag proefopzet bij lokale
Instelling voor Dierenwelzijn
(3-4 weken)
Proefdieronderzoek
Gebruiken van andere technieken dan proefdieren
Minder dieren gebruiken in de proeven
Gebruik maken de beste modellen
- Minder herhaling
- Bruikbare data voor vertaling naar de mens
Testen van T-cellen in proefdieren
D0
D7
D14
D21
Laboratorium
Muis
Testen van T-cellen in proefdieren
Jonge fitte T-cellen
Aantal
tumor-specifieke T-cellen
Oude T-cellen
Oud
Jong
20x meer soldaten bij injectie van jonge T-cellen
Zorgen jonge T cellen ook voor een beter therapeutisch effect?
Testen van T-cellen in proefdieren
Gebruiken van andere technieken dan proefdieren
Eerst zo veel mogelijk onderzoek in het lab
Minder dieren gebruiken in de proeven
 Tumorgrootte in tijd meten met Luciferase
Gebruik maken de beste modellen
 Menselijke cellen
Tumor plaatsen in het beenmerg van de muis
Testen van T-cellen in proefdieren
D0
D7
D14
D21
Laboratorium
Muis met tumor
Testen van T-cellen in proefdieren
Geen
therapie
Oude
T-cellen
Jonge fitte
T-cellen
Van het laboratorium naar patiënt
Onderzoek
in het laboratorium
Onderzoek
met proefdieren
Toepassing
in patiënten
?
Fitter maken van T-cellen
Testen van fitte T-cellen
in dierproeven
Testen van fitte T-cellen
in patiënt
Team Lab Hematologie – Team LabdHuZes
Onderdeel van het
Radboud Oncologie Team
Facebook.com/LabdHuZes