doe de baas de deur uit

interview
Door Paul Groothengel, freelance journalist
Doe de baas de
deur uit
Bazen hebben macht. Té veel macht. Ze zadelen afdelingen op met hoge ambities en veel te strakke doelstellingen. De
Deen Lars Kolind pleit ervoor organisaties te ‘unbossen’. Dit zou wel eens de sleutel naar succes kunnen zijn. De meeste
bedrijven hebben het immers moeilijk, juist omdát ze nog zo traditioneel georganiseerd zijn. Kolind roept in zijn boek
‘Unboss’ dan ook op om de baas de deur uit te doen, afdelingen heel anders in te richten en medewerkers veel meer de
vrije hand te geven.
Lars Kolind geeft bazen totaal nieuwe rol
D
e meeste organisaties zijn nog ingericht zoals honderd
jaar geleden: met veel managementlagen. En met bazen die het volledig voor het zeggen hebben. Maar dat
past allang niet meer in deze tijd, stelt Lars Kolind.
Want dat leidt alleen maar tot verspilling van tijd, geld en energie.
Zowel in private als publieke organisaties, zowel bij werkgevers
als werknemers. Dat was de aanleiding voor de Deense ondernemer en managementdenker om zijn ervaringen en ideeën te bundelen in het boek Unboss, dat hij schreef met de nog jonge consultant Jacob Bøtter. Hij had een duidelijke verklaring voor al die
verspilling: de functioneel-hiërarchische, verticale opbouw van
organisaties. ‘Werknemers zijn nu veel beter opgeleid. Ze willen
geen baas meer, ze willen verantwoordelijkheid en zelf hun beslissingen nemen en doorvoeren. Maar dat kan dus niet in de meeste
bedrijven. Dat leidt niet alleen tot die grootschalige verspilling,
het zorgt ook voor veel frustratie. Veel mensen zijn vervreemd geraakt van hun baan. En daarom wilden Jacob en ik een beweging
aanjagen die leidt tot beter strategisch management en tot betere
organisaties. Daarbij is “unboss’’ het overkoepelende werkwoord
dat wij gebruiken.’
Wat verklaart dat traditionele denken, dat in veel organisaties nog
zo dominant is? ‘Vergeet niet dat het gros van de leidinggevenden
hun opleiding kreeg in de jaren tachtig, negentig’, zegt Kolind.
‘Toen lazen ze studieboeken uit de jaren zestig en zeventig, die
literatuur heeft hen gevormd. Maar toen was er nog geen internet,
mobiele technologie of de opkomst van grote en kleine netwerkorganisaties. Veel organisaties hebben hun roots dan ook nog
steeds in het klassieke taylorisme.’ En dat is volgens Kolind gevaarlijk, want het gedachtengoed van werktuigbouwkundige Frederick Taylor staat bol van achterhaalde denkbeelden over het getijdschrift administratie – nummer 7/8 – juli/augustus 2014
drag van werknemers. Het taylorisme ging immers verder dan het
optimaliseren van bedrijfsmatige productieprocessen, het was
vooral een systeem om arbeidsprocessen en het gedrag van arbeiders te beheersen.
Lars Kolind: ‘Er is meer dan alleen harde getallen.’
34
W W W. t i j d s c h r i f t a d m i n i s t r a t i e . N L
Het begrip ‘werk’ gaat op de schop
Waarom moet het roer nou zo radicaal om binnen organisaties?
Omdat het begrip ‘werk’ de komende decennia volledig op de
schop gaat, schetst Kolind: ‘Het arbeidsbestand wordt veel diverser, de aarde wordt vooral een planeet voor de middenklasse. Die
is onderling met elkaar verbonden via digitale sociale media en
dat zal iedere bedrijfstak op zijn kop zetten. Jonge mensen zullen
in hun eerste baan een totaal andere opvatting van werk, managers en ondernemingen hebben dan wij hadden aan het begin
van onze carrière. Het zal de managers-van-nu niet lukken die
nieuwe werknemers dingen te laten doen die ze niet begrijpen of
zinloos vinden.’
Maar wat doen we in een unbossed organisatie met al die overtollige managers? Kolind: ‘Alles begint met vertrouwen. Dat is
de nieuwe taak van het management: creëer vertrouwen en bevorder autonomie. Dan zie je dat werknemers alleen verantwoordelijk hoeven te zijn voor hun eigen gedrag, en ondertussen toch samen werken aan het gemeenschappelijk doel van
de organisatie.’
Belangrijkste doelstelling
Kolind gruwt van de gewoonte van bedrijven om als belangrijkste doelstelling een bepaald winstpercentage na te streven.
Winst is in zijn ogen hooguit een afgeleide doelstelling. Meer
dan ooit behoort de toekomst aan ondernemingen die een duidelijk doel vaststellen en daarvan hun kernbusiness maken.
Kolind: ‘Iedere keer als ze winst maken, wordt het vermogen
om het doel te bereiken groter. Werken voor een doel is meer
dan een truc om je business eventjes snel op gang te brengen
en marktleider te worden. Ik denk dat je het risico loopt om in
een neerwaartse spiraal terecht te komen als je alleen maar zaken doet om geld te verdienen. De afgelopen tien jaar gaf een
enorme toename te zien van organisaties die zichzelf als bewegingen definiëren en succes behalen door een verschil te maken. Denk maar aan Wikipedia.’ Organisaties doen het, ook in
financieel opzicht, veel beter als ze worden aangedreven door
passie in plaats van hebzucht. Op de lange termijn zullen de
organisaties die goed doen floreren. Het belangrijkste verschil
is dat het doel vóór de winst komt. Generositeit in plaats van
hebzucht.’
Geen functies maar rollen
Een ander belangrijk punt is zijn focus op rollen in een unbossed
organisatie: ‘Mensen hebben geen functies meer, maar vervullen
meerdere rollen. Voor iedere rol moet je verschillende mensen
klaar hebben staan, die die rol goed kunnen vervullen. Dat geeft
de organisatie een enorme flexibiliteit. En voor de betreffende
mensen is het geweldig, omdat ze een veel bredere oriëntatie krijgen op het bedrijf. Zeker voor specialisten is dat van belang. De
financiële functies zijn functies net als alle andere. Dus ja, ook die
kun je in mijn ogen prima unbossen. En vervolgens bekleden
medewerkers meerdere rollen. Laat de financial ook marketing
doen en klanten te woord staan in het call center’, zegt Kolind
desgevraagd: ‘Zo zie je dat er meer is dan harde getallen. Uiteraard moet je het omgekeerde ook doen met de medewerker in
het call center. Het is mijn ervaring dat vrijwel iedereen het
werk dan veel leuker gaat vinden.’ Daarom betrekt hij medeW W W. t i j d s c h r i f t a d m i n i s t r a t i e . N L
werkers van de finance-afdeling ook graag bij verkoop. ‘Al ben
je nog zo’n number-cruncher, als je het verkoopvak aan den lijve hebt ondervonden, word je vanzelf een betere finance-medewerker, is mijn overtuiging. Simpelweg omdat je de business
veel beter begrijpt. Bovendien integreer je de finance-functie
op deze manier veel hechter in de organisatie, zodat er over en
weer een veel beter begrip ontstaat. Bovendien kan je als finance-afdeling ook beter sturen op soft controls, als je de organisatie beter kent en begrijpt. Hooguit een klein groepje moet
je die uitbreiding van rollen niet aandoen, dat is de introverte
minderheid, die niet goed kan omgaan met onzekerheid en
flexibiliteit. Die laat je met rust, zodat ze hun eigen rol kunnen
blijven spelen.’
Begin bij de top
Wat zijn de belangrijkste belemmeringen voor organisaties die
willen unbossen? Begin eerst maar eens bij de ceo. Als die er geen
zin in heeft, wordt het lastig. Kolind: ‘Die baas wil wellicht unbossen, maar denkt dan direct aan het behoud van zijn eigen rol, zijn
macht en zijn salaris. Die moet je dus geruststellen. Dan zit je met
het probleem van de middle managers. Die kunnen immers grotendeels overbodig worden. Zij fungeren als filters tussen top en
werkvloer en voegen alleen maar negatieve waarde toe. Voor hen
moet je een nieuwe rol vinden; vaak kunnen ze terug naar het
specialisme waar ze vandaan komen. Je kunt ze ook projectmanager maken, of mentor, als ze goed zijn in people management.’
‘de nieuwe taak van het
management: creëer vertrouwen en
bevorder autonomie’
Bij het zoeken naar nieuwe werknemers, is het slim ze te selecteren op hun ‘unboss-aanleg’, benadrukt Kolind: ‘Neem mensen die
ergens ontzettend goed in zijn. Maakt totaal niet uit waarin, als ze
maar ergens in uitblinken. Daarnaast moet je uitvinden of ze de
waarden van jouw organisatie onderschrijven en zich daar thuis
bij voelen. En tot slot moet je zoeken naar mensen die bizarre
combinaties in zich hebben. Een chipdesigner die gek is van
vliegvissen, of in zijn vrije tijd met de scouts op pad gaat, staat
vaak open voor nieuwe dingen en is bovengemiddeld innovatief.
Dergelijke types helpen enorm bij het unbossen van
organisaties.’
Titel: Unboss
Auteurs: Lars Kolind en Jacob Bøtter
Vakmedianet, isbn 978 90 13 12255 8
Prijs: 37,50
35
tijdschrift administratie – nummer 7/8 – juli/augustus 2014