Schoolpastoraat / moderator - Rooms

De Moderator
Aandacht en zorg voor leerlingen in het Katholiek Voortgezet Onderwijs
Geachte betrokkene bij de katholieke identiteit van de school,
Elke tijd heeft zo zijn eigen uitdagingen. En antwoorden die vanuit de basis of het werkveld
gevonden, aangeboden en uitgewerkt worden. Een telkens weer verbazingwekkend en fris
gebeuren. Alsof er constant nieuwe soorten bloemen in een continue lente te voorschijn
komen. De bollen van het katholiek onderwijs brengen elke keer weer een mooie en
fascinerende flora voort! Ook nu de bladeren vallen!
Een van die vruchten is het opkomen van mensen die in de katholieke school zich tot doel
stellen de identiteit van de school te versterken en te verdiepen door het vieren, leren en
dienen op een eigentijdse wijze expliciet aan de orde te stellen en met name te ondersteunen.
Die op een inspirerende wijze de werkers en vooral de leerlingen in het onderwijs de
verlegenheid voorbij willen helpen als het gaat over levensbeschouwelijke zaken. En die
vanuit hun persoonlijke betrokkenheid en professionaliteit vanuit de grote schat van de
wereldwijde katholieke geloofsgemeenschap en –traditie mensen op weg willen helpen naar
een betere wereld voor henzelf en hun medemens, naar een leven met de goede God! We
verheugen ons daar als bisschoppen zeer over!
Graag willen we deze ontwikkeling dan ook bevestigen, zoals u uit deze brochure van de
bisschoppelijk gedelegeerden, die met instemming van de bisschoppen wordt gepubliceerd,
kunt opmaken. Bij deze gedelegeerden kunt u ook voor nadere informatie en ondersteuning
terecht.
Graag wens ik u namens de bisschoppen van Nederland een nieuwe lente van betrokkenheid
bij de katholieke identiteit van het onderwijs toe! Moge de rijkdom van Gods liefde zich in
vele tinten tonen in deze zo belangrijke levensfase van de jonge mensen die aan uw zorgen
zijn toevertrouwd!
+ Everard de Jong, bisschopreferent voor het onderwijs
1
De moderator
Inleiding
Hoewel de school direct in verband wordt gebracht met leren, heeft onderwijs per definitie
betrekking op de hele ontwikkeling van de persoonlijkheid, talenten en geestelijke en
lichamelijke capaciteiten van het kind. Een heel docententeam staat klaar om het daarin bij te
staan en te begeleiden. Naast de klassieke leervakken is er veel aandacht voor de persoonlijke
begeleiding. Leerlingbegeleiders, mentoren, schoolmaatschappelijk werksters e.a. vormen
zorgteams die de leerlingen bijstaan, ook bij problemen in de thuissituatie en op school. De
moderator is uitdrukkelijk niet de zoveelste begeleider in de rij, maar is een functionaris die
vanuit de katholieke traditie leerlingen en school wil begeleiden.
Deze brochure beschrijft de belangrijke, specifieke taak en functie van de moderator.
Probleemstelling
Jongeren brengen een groot deel van hun tijd door op school, in een leeftijdsfase waarin zij
zichzelf en de wereld aan het ontdekken zijn, in een fase waarin zij zich bewust worden van
hun eigen levensbeschouwing. Specifiek voor deze doelgroep is dat zij zichzelf, hun
mogelijkheden en onmogelijkheden in de wereld om hen heen aan het ontdekken zijn. Anders
gezegd, zij zijn, al dan niet expliciet, bezig met hun levensbeschouwelijke/godsdienstige
ontplooiing. Dit betekent dat zij geconfronteerd worden met zijnsvragen en met vragen rond
de zin van het bestaan.
Dit zien en erkennen, hier aandacht en een open oor voor hebben, is van groot belang.
De problemen waarmee leerlingen geconfronteerd worden zijn divers. Van pesten in de klas
en ander ongewenst gedrag kunnen leerlingen behoorlijk van slag raken. Maar ook problemen
thuis, alcohol- en drugsproblematiek, seksuele problematiek - van ongewenste intimiteiten tot
ongewilde zwangerschappen - zijn zaken waar leerlingen op een doorsnee school in
Nederland mee te maken krijgen.
Dit zijn levensgrote problemen, die ethische dilemma’s oproepen, waar de katholieke
identiteit van de school de richting van de begeleiding kan bepalen. Geïnspireerd door het
evangelie en de persoon van Jezus Christus is het een enorme uitdaging te werken aan een
veiliger leef- en leerklimaat waarin leerlingen tot rust komen en zichzelf mogen zijn.
De katholieke school kan hiertoe putten uit een rijke traditie. Stonden in voorbije jaren
geestelijken in allerlei varianten de jeugd bij, vandaag de dag wordt hun plaats ingenomen
door de moderator. Een functionaris van en voor de school die, anders dan de andere
begeleidingsfunctionarissen, in woord en daad de katholieke identiteit van de school handen
en voeten geeft.
Taakstelling
De moderator is bij voorkeur een theoloog die een specifieke taak heeft ten aanzien van
identiteitsgerelateerde zaken binnen de school op het gebied van beleid, leren, vieren en
dienen. De moderator heeft een vertrouwensfunctie naar leerlingen, leerkrachten en
medewerkers van de school toe en indien nodig ook naar ouders/opvoeders. De persoonlijke
en individuele ontwikkeling van de particuliere mens en de ontwikkeling van de gemeenschap
staan daarbij centraal.
Het moge duidelijk zijn dat hij/zij ook activiteiten initieert en anderen stimuleert taken op zich
te nemen.
Competenties
2
Van de moderator worden bijzondere competenties gevraagd. In de eerste plaats zal hij/zij
belijdend, praktiserend katholiek moeten zijn om vanuit een doorleefd geloof in staat te zijn
de katholieke traditie in de school eigentijds vorm te geven. Tevens dient hij/zij pastoraaltheologische kennis en vaardigheden in huis te hebben om dit werk te kunnen verrichten. Te
weten een luisterende houding, in staat zijn om een individueel pastoraal gesprek te voeren,
enige rituele/liturgische deskundigheid en specifiek een open oog en oor voor de zwakkeren
binnen de schoolgemeenschap.
Beleid-leren-vieren-dienen
Concreet kan deze doelstelling vorm krijgen op vier gebieden:
Beleid
Op beleidsmatig niveau zal deze functionaris aandacht vragen voor de ontwikkeling van heel
de mens en er zorg voor dragen dat de missie en de visie van de school vanuit de katholieke
traditie ingevuld worden.
Leren
Op het gebied van leren kan men denken aan themaweekenden, waar leerlingen zich
gedurende een weekend met een levensbeschouwelijk thema bezighouden, Taizéreizen en
kloosterweekenden, waar zij kennis maken en ervaring opdoen met kloostergemeenschappen
en hun levenswijzen. Ook kennismaking met verschillende maatschappelijke groeperingen in
de marge van de samenleving kan hiertoe gerekend worden. De maatschappelijk stage kan
vanuit een levensbeschouwelijk perspectief ingevuld worden.
Vieren
Op het terrein van schoolvieringen zijn verschillende vormen van grote en kleine
bijeenkomsten in gebed of meditatie mogelijk. Men kan denken aan adventsvieringen, Kersten Paasvieringen, gedachtenis- en feestelijke vieringen (bij het overlijden van leerling of
docent, maar ook een lustrumviering), openingen van dag, week of jaar. Het zal duidelijk zijn
dat een schoolviering niet te vergelijken valt met de liturgie van de parochie, daartoe is de
doelgroep te verschillend. Het werkboek ‘Vieren in het voortgezet onderwijs, praktijkboek’1,
geeft hiervoor goede voorbeelden. Ook het inrichten van een stiltecentrum behoort tot de
mogelijkheden.
De plaatselijke pastor kan hierin ook een rol vervullen.
Dienen
Bij dienen of diaconie denken wij in de eerste plaats aan zorg en aandacht voor elkaar en met
name voor die leerlingen die in de knel zitten. Problemen zien en er wat mee doen, alsmede
het bevorderen van een schoolklimaat waarin het bespreekbaar maken van problemen
vanzelfsprekend is, is bij uitstek de taak van de moderator. Tevens zijn op het dienende vlak
heel wat diaconale projecten mogelijk: vastenproject, adventsproject, 3e-wereldproject en
andere missionaire activiteiten. Deze kunnen door een kleine groep zoals klas of leerjaar of
door de school als geheel uitgevoerd worden.
Hier kan de plaatselijke parochiële of dekenale diaconale werkgroep van dienst zijn.
Inbedding
De moderator is in dienst van de school. Om het werk goed te kunnen verrichten is het
vanzelfsprekend dat hij/zij, ook in zijn/haar levensstaat, overeenkomstig de katholieke leer en
1
E.v.Dam, P. de Haan, G. Meulenbeld, B. de Reuver, T. Roumen, (eind)redactie, Vieren in het voortgezet
onderwijs. Praktijkboek, KBVO, Berne Heeswijk, april 2006
3
traditie leeft en deze kan verkondigen. Daar de functie die hij/zij verricht direct voortvloeit uit
de katholieke identiteit van de school is het vanzelfsprekend dat de diocesane bisschop zich
naar bevinden akkoord verklaart met de aanstelling van de moderator door middel van een
specifieke loyaliteitsverklaring van de kandidaat (analoog aan de akkoordverklaring voor
docenten godsdienst/levensbeschouwing). Deze akkoordverklaring maakt de betrokkenheid
tussen katholieke school en kerk zichtbaar. 2
Conclusie
De katholieke school doet er goed aan een moderator in dienst te nemen daar deze
functionaris een uniek takenpakket heeft, met een eigen specifieke discipline. De leerlingen
zullen er veel baat bij hebben en het zal de identiteit van de school ten goede komen.
Het is van de docenten godsdienst/levensbeschouwing teveel gevraagd deze taken ‘erbij’ te
nemen. Dit zou alleen kunnen als de desbetreffende docent hier substantieel voor wordt
gefaciliteerd.
Het is wel zaak de specifieke competenties die de functie vereist in de gaten te houden en te
zorgen voor een goede (bij)scholing.
Misschien zult u constateren dat iemand uit uw organisatie deze taken al uitvoert. U kunt zich
dan afvragen of het niet goed is dit expliciet te benoemen en in te kaderen. Hiermee honoreert
u de inzet van de functionaris, wat de werkzaamheden èn de school ten goede komt.
Officium Educationis / College van Bisschoppelijk Gedelegeerden voor het Onderwijs
Oktober 2009
2
Canon 229, 512 § 3, 803, 804, Wetboek van Canoniek Recht, Gooi & Sticht, Baarn, 1996.
4
(dit is het logo van het OE/CBGO)
De brochure “De moderator” is een uitgave van het Officium Educationis / College van
Bisschoppelijk Gedelegeerden voor het Onderwijs.
Alle rechten voorbehouden.
5