2008 - De Oerakker

Eeuwig Moes initiatief
Logboek vermeerderingen
2008
1
Inhoudsopgave 2008
X
X
X
X
X
X
Stichting Korensla / Landgoed De Hoevens
Historische tuin Aalsmeer
BijenAkker
Meerboeren, Heimanshof, Genieadvies
Historische Tuin Lent
De Tuinen van Weldadigheid

Appendix 1: info van Ruurd over
Wieringerboon en Evene




Eemlook
Tuin Doorwerth
Hindersteyn
De Ommuurde tuin
03
10
12
13
15
23
24
2
Stichting Korensla (en moestuin Ooijevaarsnest), Alphen n.br.
Verslaglegging ten behoeve van netwerk Eeuwig Moes;
Zaadteelt zeldzame gewassen 2008
Akkerbouw
Collectie:
Wintergranen:
Sintjansrogge
Groninger zesrijige wintergerst
Limburgse kleine rode wintertarwe
Gelderse risweit
Spelt (herkomst: Ardennen)
Zomergranen
Zwarte haver
(Brabantse) gele haver
Aalter troshaver
Naakte trosaar
Evie
Hemelgerst
Bruinkafzomeremmer
Overige gewassen:
Huttentut (Carmil)
Brabantse Grijze Zandboekweit
Alle akkerbouwgewassen staan nog op het veld; een deel wordt in de loop van week 30
geoogst voor GPS, waarbij een deel van het gewas wordt achtergehouden om verder af te
rijpen als zaaigoed. Over de resultaten van de graangewassen zal later in het jaar worden
gerapporteerd.
Moestuin Ooijevaarsnest
Op de moestuin van Zorgboerderij D’n Ooijevaarsnest worden enkele gewassen gekweekt
uitde collectie van Ruurd Walrecht / De Nieuwe Akker. Dit jaar wordt zaad geoogst van de
volgende gewassen:
(ongenummerd) Geelgroene Warmoes (snijbiet)
Deze variëtie hebben wel jaren geleden gekregen van Ruurd Walrecht (toen nog “De
Oerakker”). Gezaaid in 2007, hoewel het zaad al jaren oud was (zaaigoed van 2001!), toch een
zeer goede opkomst. De meeste planten zijn geoogst; dit gewas geeft een zeer smakelijke en
malse groente. We hebben eigenlijk alleen het jonge blad geoogst en als spinazie gegeten.
Wellicht is het ook mogelijk van oudere planten de bladsteel te oogsten, alhoewel die niet zo
dik worden als die van de echte bladsteelrassen. Hiervan hebben we planten laten
overwinteren die vanaf mei een spectaculaire bloeistengel vormen van ongeveer 1.80 hoog
(zie foto), met als toegift een heerlijke honingachtige geur. De bloempjes zelf zijn weinig
3
opmerkelijk, en het afrijpen neemt veel tijd in beslag. Op dit moment (begin juli) nog niet
oogstbaar.
Geelgroene warmoes in bloei, juni 2008
Opmerking: we hebben er de voorkeur aangegeven om van deze variëteit zaad te kweken,
omdat deze op de lijst van vorig jaar niet meer voorkwam. Het zou dus zo kunnen zijn dat wij
de enige zijn die nog zaad hebben van deze variëteit. Daarom hebben we `Gele Snijbiet` (nr.
25” van de lijst van De Nieuwe Akker) die we in 2007 hadden gekregen (en die overigens
goede kiemresultaten gaf; zie verslag van vorig jaar) niet in bloei laten komen, om
ongewenste kruisbestuiving te voorkomen. Van deze “Gele Snijbiet”(nr. 25) is nog wat zaad
overgebleven, dat half juli is uitgezaaid ten behoeve van zaadteelt in 2009.
Een monster van het zaad van “Goengele Warmoes” zal aan CGN geleverd worden.
(nummer onbekend) Venlose bak (peen)
Het zaaisel van 2007 kwam tamelijk slecht op. Hiervan is een klein gedeelte geoogst. Tamelijk
kleine peen, met relatief veel onregelmatige zijwortels (maar dat kan natuurlijk aan onze
grond liggen). Smaak goed, maar niet opvallend. De tien dikste/beste wortels zijn vóór de
winter gerooid en in vochtig zand binnen opgeslagen (conform de richtlijnen uit het VELThandboek). Deze overwintering is echter mislukt. Enkele wortels waren in maart toch rot en
niet meer uit te planten. Uiteindelijk zijn alsnog zes wortels uitgeplant ten behoeve van de
zaadwinning, maar dit is uiteindelijk volledig mislukt. Geen van de planten vertoonde de
benodigde vitaliteit, er werd nauwelijks loof en geen bloeistengels gevormd. Uiteindelijk zijn
ze alle zes in de grond weggerot. Van het zaad was nog wat overgehouden en dat is in
(maart) alsnog op de tuin gezaaid, voor een tweede poging. Nu was de opkomst nog slechter,
hooguit een procent of wat. De ontwikkeling van de planten die wel zijn opgekomen is
ronduit slecht. Er staat nu een onregelmatige rij met een twintigtal plantjes. Het plan is deze
4
nu niet te rooien, maar goed af te dekken en in de grond te laten overwinteren, in de hoop
dat er in 2009 toch nog enig vers zaad geproduceerd zal worden. Maar de verwachtingen zijn
bepaald niet hooggespannen.
(nr. 28) Venlose lage gele erwt
In 2007 gezaaid, maar toen is de oogst geheel opgegaan aan vogels en muizen. Gelukkig
hadden we nog wat zaaigoed bewaard, en dat is in maart 2008 opnieuw gezaaid. Het
opkomst percentage houdt met een kleine dertig niet bepaald over. Het resultaat was twee
zeer onregelmatige rijen van ongeveer vijf meter lang. Die hebben we in de loop van april
aangevuld met het laatste restant van het zaaigoed. Het eerste zaaisel is inmiddels geoogst
(310 gram) en daarvan zal een deel geleverd worden aan CGN; de oogst van het tweede
zaaisel volgt dus nog. Hoewel de oogst niet overvloedig is, hopen we al met al in 2009 goed
kiemkrachtig zaad om wel een behoorlijke oogst te krijgen. Een oordeel over smaak en
kwaliteit hebben we nog niet.
Beschrijving: het is echt een lage erwt, max. 30 cm. hoog; behoeft dan ook geen steun. Bij
rijpheid kleuren de peulen zoals normaal is bij erwten naar geelbruin. De erwten zijn vrijwel
rond van vorm, gladzadig en mooi zachtgeel, met bij volledige rijpheid iets naar lichtbruin
neigende tinten (zie foto’s).
Venlose lage gele erwt, oogst 5 juli 2008
Venlose lage gele erwt, 5 juli 2008
De peulen zijn zes tot zeven cm. lang en vrij recht van vorm. Het aantal erwten per peul
bedraagt vijf tot zeven, met incidentele uitschieters naar beneden.
(ongenummerd) Paarse (stok-)spekboon.
5
Al minimaal acht jaar op onze tuin in cultuur, destijds verkregen van Ruurd Walrecht die heeft
meegedeeld dat er in deze selectie vier of vijf verschillende herkomsten zijn samengebracht.
Sommigen menen, dat “Paarse spekboon” synoniem is met het in de handel verkrijgbare ras
“Blauhilde”. Met dat ras hebben wij geen ervaring. In het zaaigoed van Ruurd zijn de
verschillende herkomsten nog steeds herkenbaar. Er zijn bonen met leverkleurige en met
eerder donkerbruine zaden, terwijl er nogal wat variatie is in vorm en grootte. We hebben nu
zelf enkele gelijkvormige selecties gemaakt en gaan deze wat nauwkeuriger beschrijven en in
hun ontwikkeling volgen.
Paarse spekboon, selectie: leverkleurige boon, plat in doorsnede, ruim 1.5 cm. lang en op
doorsnee twee keer zo “hoog” als “dik”.
(ongenummerd) Musseneitjes
Een stokprincesseboon, in 2007 verkregen van een enthousiaste moestuinder in Helmond.
Volgens hem een oud en typisch Brabants ras. Vrij kleine, eironde, witte bonen; in 2008 vrij
onregelmatige opkomst (ong. 50%), dus mogelijk al wat ouder zaaigoed. Een vrij ijl
opkomende plant, blad normaal groen, klimmend tot ong. 2 meter; moet (7 juli) nog in bloei
komen.
(ongenummerd) Boterboon
Zaadgoed verkregen van Bart Nouws, buurman zaliger, die dit ras naar eigen zeggen
minimaal dertig jaar lang heeft geteeld, steeds met eigen zaaigoed. `Boterboontjes` waren in
Noord-Brabant altijd al populair. Gele princesseboon, zwartzadig, bloem min of meer wit tot
zacht-lila; van goede smaak en kwaliteit.
6
boterboon, oogst 2006
boterboon, bloei begin juli 2008
(omgenummerd) Monstransboon
Verkregen van Cees van Bragt , boer in ruste in Kaatsheuvel (Kraanven) die ze al vele jaren in
cultuur heeft. Is waarschijnlijk identiek aan het z.g. “Heilige boontje”; heeft in ieder geval een
sterk gelijkende tekening rond de navel.
7
monstransboontje, oogst 2006
Merkwaardig genoeg geeft de oogst van 2006 geen enkel kiemresultaat.
(--) Bloemendaalse gele (savooijekool)
Jaren geleden al gehad via Ruurd Walrecht, maar kwijtgeraakt. Nu gekocht bij Vreeken. Goede
planten (toch zeker voor onze zandgrond) die nu mooie kroppen maken. De bedoeling is de
mooiste (geelste) planten te selecteren en deze te laten overwinteren voor zaadwinning in
2009.
Bloemdaalse gele, mei 2008
(--)Zeeuwse gele zeempjes (radijs; herkomst: Vreken)
(--)Rattenstaart (radijs; herkomst: Vreken)
nr. 6. Leidse prei
8
Gezaaid in 2007, een vijftiental planten heeft op de tuin overwinterd en staat nu in bloei. Naar
het zich laat aanzien zal een behoorlijke hoeveelheid zaad geoogst kunnen worden (zie foto).
De rest van de planten is vorig jaar geoogst voor consumptie; goede smaakkwaliteit maar
geen erg grote opbrengst (kan ook aan onze zandgrond liggen).
Leidse prei, juni 2008
Loek Hilgers,
19 juli 2008
9
6-11-2008
Hallo Chris.
Bijgaand de gegevens van de lijst van onze zaden voor 2008.
Alleen de goudsbloemen zijn van 2008, de andere kiemingsgegevens slaan op zaad,
wat we in 2007 gewonnen hebben.
De wat hogere kiemingspercentage’s bij ons in vergelijking met de anderen, is
waarschijnlijk te verklaren, doordat wij de zaden in turfmolm in een bakje
voorkiemen en als gekiemd plantje uitpoten.
Ons valt de lage opbrengst van de tuinboon Leidse Hanger op. Vorig jaar slecht
ontkiemd, maar dit jaar met eigen gewonnen zaad wel goede kieming, maar de
opbrengst is maar 50% in vergelijking met ons eigen soort, die op dezelfde dag
gezaaid is. Terwijl de catalogus juist zegt, dat Leidse hangers hoog productief moeten
zijn.
De dille van vorig jaar vergeleken met dille van de fa. Eveleens. In groei en bloei
geen enkel verschil kunnen ontdekken, wel betere kieming.
De andere bonen gaven dezelfde opbrengst, of vanwege het weer, een iets lagere
opbrengst in vergelijking met vorig jaar.
We hebben nu van alle rassen een redelijke hoeveelheid zaaibonen. Is het de
bedoeling dat jullie daar weer wat van willen hebben?
Groetjes
Cees van Dam
Uiterweg 32
1431 AN Aalsmeer
0297-322562
[email protected]
NUMMER
NL
SOORTSNAAM
RASNAAM
OPMERKINGEN
v Dam
10
dille
Dille
11
kervel
Fijne Krul
73
goudsbloem
Goudsbloem
x(65%)
129
boon
Vroege Veense
Stoksnijboon
x (90%)
134
boon
Stiense boon
60%
60%
Phaseolus
coccineus,
stokpronkboon;
pronkboon voor
luwte voor
tabaksteelt
niet
gezaaid
10
157
boon
Noordhollandse
bruine
x (80%)
209
erwt
Zoete
Amsterdammer
groter dan
Venlo'sche gele.
Herkomst:
Roelofarendsveen
x (90%)
214
erwt
Vroege Veense
capucijner
x (90%)
254
erwt
Gr. Raspel Late
Kennemer
x (85%)
282
tuinboon
Leidse Hangers
x (80%)
Aanvulling HTA 23 februari 2009
Ik heb eventueel nog zaad van dille beschikbaar van vorig jaar, dan is die niet urgent
voor de vermeerdering. Ook van de Calendula hebben we eventueel zaad, maar
eigenlijk, moet dit nog een jaar opgekweekt worden, voor een grotere hoeveelheid.
Dan de Curbito ‘Muscadet de Provence”. We hadden in 2007 zaad uit Frankrijk, maar
doordat ze gemengd stonden met andere pompoenen durfden we er geen zaad van te
winnen. Afgelopen donderdag kwam ik echter bij een zaak in Aalsmeer van Dixiepak
de Muscadet tegen, en ik zal een pakje meenemen volgende week voor de liefhebber.
11
Even een kort overzicht (een uitgebreider verlsag volgt later)
Gooise sloven (knollen): goede kieming 100%, geen ziekten; zaad in het tweede jaar
Lepelblad: goede kieming 100%,geen ziekten, zaad in het tweede jaar
Stokkievitsbonen: goede kieming 100%, bonen met twee types tekening en grootte
Veel succes met de vergadering
de BijenAkker
Maaike Röder
Henk van Berkel
12
Beste Chris,
Waar mijn aanpak op neer kwam was het verdelen van alle 50 zaadmonsters in
soorten die wel en niet kruisingsrisico hadden (vooral kolen en sla) over
een aantal locaties:
1 mijn eigen tuin (Klei): Centrum Hoofddorp: 1x sla en 1 x tuinbonen
2 mijn 2e tuin (losse zandige klei) : de meeste: op de Geniedijk in
Rijsenhout: boerenkool, de meeste bonen , 1x ui, (totaal iets van 20
vakken)
3 op 100 m van de ze tuin bij een bevriende tuinier (idem zandig) :
spruitkook, 1 x komkommers (kiemkaasje beschikbaar)2x bonen
- 0p 500 m van deze tuin bij een andere bevriende boer (klei) : 2000 m2
voederbiet, een derde kool, de 2e komkommer. een boon
- in de Heimanshof (heemtuin met granenprogramma) alle granen in 2 vakken op
20 -50 m van elkaar (zeer arme compostrijke zure zandige grond)
De resultaten hiervan heb ik uitrgebreid beschreven in mijn rapportje.
Er kwamen nogal wat zaden helemaal niet: 20 soorten (waaronder alle sla). De
2e bevriende boer was wel goedwillend, maar op zijn land mislukte alles (na
x jaar traditioneel boeren nu biologisch boeren leide tot een massale
insecten/slakken plaag dioe alles opvraten
De eerste bevriende boer deed het wel heel goed (alles kwam op en geoogst)
De granen ind e Heimanshof dede het ook niet goed, deels door kiemkracht een
deels (daar kwam ik later achter als nieuwe beheerder na bodemonderzoek)
omdat de grond zo arm en zuur was dat er bijna niet kon groeien (dit jaar na
10 m3 mest lijkt het (met de wintergranen) wel veel beter te gaan.
Ik heb nu pas alle zaden geoogst van de 2-jarige gewassen.Die had ik op de
bijeenkomst mee willen namen:
- platronde amsterdammer ui
- pastinaak
- oerbiet (de rode: het zaadmengsel heette bleke biet, maar dit bevatte 95 %
donderrode lange 'oerbiet en 5 % bleke) het zaad wat ik nu heb is van de
donderrode (een zeer makkelijk en gewenst product die onder gunstige
omstandigheden (veen, zandige klei) bieten produceert van 3- 8 kilo het stuk
en die dan nog lekker zijn>
. Ik ben nu nog bezig de bleke variant apart tot zaadproductie te krijgen
(volgend jaar)
- boerenkool (niet een echt gewenst product: zie mijn commentaar in het
rapport)
- spruiten: deze heb ik nooit gegeten. De kieminng was erg laag (5 planten
geloof ik) maar wat er groeide was wel heel groot. Die heb ik alle maal in
zaad laten komen.
mvg
Franke
Beste Chris en Noortje,
Hierbij in de tabel mijn opmerkingen bij de zaden die ik nog thuis heb.
De opmerkingen over de gewassen zelf staan verder al in mijn rapport van vorig jaar.
Het meest gewaardeerde gewas is nog steeds de biet (die heb ik zelf maar oerbiet gedoopt).
Op mijn klei tuin levert die bieten van 3 ons tot 7 ons. Op het veen heb ik er exemplaren bij
die wel 6 kilo wogen en die door een restaurant nog hogelijk gewaardeerd werden.
Ik heb het zaad liggen, maar weet niet wanneer ik in Wageningen kom voorlopig.
ZIjn jullie hier in de buurt een keer of kanhet in februari?
mvg
Franke
13
DNA nummer Species
4 Allium cepa
21 Beta vulgaris
NLD soortsnaam Naam
ui
Noordhollandse Platronde
biet
32 Brassica oleracea
kool (boeren)
Noordhollandse Donkerrode
Bovengrondse Bleekblad
Winterbiet
Westlandse
47 Brassica oleracea
kool (spruit)
Kennemer Roodnerf
76 Chenopodium quinoa
quinoa
Quinoa
112 Pastinaca sativa
pastinaak
119 Phaseolus vulgaris
boon
Oud Nederlands Pastinaak
landras
Ying Yang boon
jaar aanvraag
2007
2007
2007
2007
2007/08
heb ik
Deze heb ik en van een bleke biet komt ook
aprt zaad in 2009*
heb ik
heb ik
In 2007 niets opgekomen en van jullie zaad
ook niet sin 2008, maar ik heb wel zaad
gekregen uit andere quinoa (uit reformzaak)
2007
heb ik
in 2007 heb ik inderdaad 40 gram zaad
40 gram van geoogst, maar daarvan heb ik niets kunne
2008 vm 2007?
oogsten in 2008
*: De donkerode biet heeft nooit bleke
bladeren. Wel zit er af en toe (5 %) een bleke
biet emet blek bladeren bij. Die heb ik bewaard
en probeer van 5 planten volgend jaar apart
zaad te winnen.
14
Historische Tuin Lent.
Ingezaaid in 2008:
soort
ras
opgekomen
kiemkracht
sla
Wonder der 4 jaargetijden
Vleutense Vroeg
0%
Lentegroet1
Batavia Dorée du Printemps
Batavia Blonde à Bord Rouge
ui
Beltzumer ui
prei
Gros Jaune du Poitou
Nieuw Zeelandse spinazie
16%
tuinboon
Leidse Hangers2 (groot)
94%
Leidse Hangers (middel)
Leidse Hangers (fijn)
acc.nr. zaaidatum
98
101
102
103
5
7
282’
282’
aantal
18 april 50
0
90
18 april 50
18 april
18 april
18 april
18 april
18 april
267
20
50
50
100
100
21 mei
282’
18 april 50
18 april 50
18 april 50
1
15
7
26
14
50
48
47
0%
0
5%
30%
14%
26%
14%
8
47
96%
94%
Geoogst:
Lentegroet: De plant vormde geen krop, maar vormde onmiddellijk een bloeistengel. Op 30
juni stond de plant al in knop (zie foto). De plant ging bloeien toen ik met vakantie ging (half
juli). Toen ik terugkwam van vakantie, waren de meeste zaden door de wind verspreid; mijn
collega had ze helaas niet verzameld. Heb nog 11 zaadjes kunnen bemachtigen (voor volgend
jaar…).
1
2
Geen nieuw zaad van ontvangen; restje van vorig jaar gebruikt.
Nieuwe generatie, in 2007 geoogst; deze waren verdeeld in groot, middel en fijn.
15
Batavia Dorée du Printemps: Ging in oktober bloeien, zaad geoogst half september. (Veel?)
meer dan 10 gram geschoond zaad (meer dan 10.000 zaden; tot nu toe pas 6 gram
geschoond). Hiervan op 24 oktober 50 zaden ingezaaid voor een kiemkrachtbepaling.
Resultaat: (1 dec) 48 plantjes opgekomen; kiemkracht 96%. Goed zaad, regeneratie gelukt!
16
Batavia Blonde à bord rouge: Ging in oktober bloeien, zaad geoogst half september. Meer
dan 10 gram geschoond zaad (ca. 10.000 zaden; tot nu toe pas 6 gram geschoond). Hiervan
op 24 oktober 50 zaden ingezaaid voor een kiemkrachtbepaling. Resultaat: (1 dec) 48 plantjes
opgekomen; kiemkracht 96%. Goed zaad, regeneratie gelukt!
17
Beltzumer ui: van de 26 zijn er 12 doodgegaan (snotterige bollen). Al half augustus
vergeelden de meeste planten (nog wel stevige bollen). Half september uit de grond gehaald
en te drogen gelegd.
18
Gros Jaune du Poitou: van de 14 zijn er 7 gestorven (blad werd wit/glazig en snotterig). De
andere begin oktober uit de grond gehaald (de akker zou worden gemest en geploegd) en in
een emmer in de koude kas te overwinteren gezet.
19
Nieuw Zeelandse spinazie: Het kiemen duurde wel 2 maanden! (volgend jaar eerder
uitzaaien…). Op 10 oktober 187 zaden geoogst (de akker zou worden gemest en geploegd).
Deze zijn echter wel wat kleiner dan het uitgangsmateriaal; misschien nog niet rijp? Er is nog
uitgangsmateriaal over. (Geen foto’s van)
Leidse Hangers: Het was niet duidelijk of er nu grote, middel of fijne bonen voor het
uitzaaien zouden moeten worden gebruikt. Er is dus maar van alledrie 50 bonen uitgezaaid.
(Kiemkracht bleek uitstekend; regeneratie gelukt). Het verschil in afmetingen van de bonen
kwam ook tot uiting in de afmetingen van de planten. In half juni begonnen de eerste
bloemen te bloeien. Na terugkomst van mijn vakantie bleek er niet te zijn gewied; vooral de
“middelplanten” waren half overwoekerd, zodat (zo bleek bij de oogst) vooral de onderste
peulen (= de grootste) waren gaan schimmelen. Dit komt to uitdrukking in de oogstcijfers:
geoogst in 2008:
vermenigvuldiging
uitgangsmateriaal 2007
groot
16,6
middel
10,5
fijn
4,9
groot
middel
fijn
gezamenlijk
54
438
287
779
0
292
214
506
15
158
56
229
totaal
69
888
557
1514
Er is evenwel streng geselecteerd op het aanzien van de zaden: Als er ook maar een klein
vlekje op zat, werden ze weggegooid; die zijn ook niet meegeteld in bovenstaande tabel
(anders was de opbrengst ongeveer twee keer zo groot geweest).
20
Algemene zaaimethode (voor alle gewassen): Uitzaaien in potgrond in zaaibak onder plastic.
(Slazaden nog eens van direct zonlicht schermen met een krantenpagina.) Na ontkiemen
verspenen in potgrond in plastic bloempotjes. Bij doorwortelen uitzetten op de koude grond.
(Direct verspeende plantjes in de koude grond leek niet verstandig, van wege het feit dat dit
dikke kleigrond is, dat bij uitdrogen hard (en scherp) wordt.)
Nog enkele foto’s:
sla: Batavia Dorée du Printemps
sla: Batavia Blonde à Bord Rouge
21
tuinboon: Leidse Hangers bloem, jonge peul,
gerijpt
22
De Tuinen van Weldadigheid, ontvangen 1 maart 2009-03-02
Hierbij mijn bevindingen in 2008 m.b.t. de drie soorten boontjes die ik vorig jaar heb
gekregen:
136, soldaatjes: gezaaid begin juni onder gunstige omstandigheden, kiemkracht goed
(plm 80%). Ongeveer 3 kg geoogst. Ook nog een beetje zaad over.
201, burgundy: niets opgekomen vanwege zeer slecht moment van zaaien (eind juni).
Een kleine week na het zaaien 70 mm regen in 2 uur en daarna lang erg nat.
177, Heinrichs Riesen, gelijk gezaaid met burgundy. Hier wel enkele bonen
opgekomen (plm 5%). De oogst was iets meer dan wat ik in de grond had gestopt...
Van 177 en 201 is over de kiemkracht dus weinig te zeggen.
Verder heb ik van 194, drentse kievitsboon, een flinke hoeveelheid geoogst.
Van de nrs.136 en 194 kan ik woensdag evt. boontjes meenemen. Laat het maar horen
als je dat wilt.
Met vriendelijke groet,
Lambert Sijens.
Info van Taco IJzerman, de Ommuurde Tuin, gekregen 27 februari 2009
nr
SPECIES
NL
SOORT
donor
RASNAAM
bestelling 2009
54
Brassica oleracea
kool (blad)
DNA
Dwarshaspel
WIL IK GRAAG PROBEREN
49
Brassica oleracea
kool
(boeren)
DNA
Groninger Zilverhart
WIL IK GRAAG PROBEREN
DNA
Eetlathyrus
WIL IK GRAAG PROBEREN
Beta vulgaris
biet
DNA
Egyptische Platte Ronde
verkrijgbaar bij de Bolster
Brassica juncea
kool
DNA
Green in Snow
verkrijgbaar bij Bingenheimer
Brassica rapa
DNA
Teutoburger Lange Gele Raap
verkrijgbaar bij Vreeken
Phaseolus vulgaris
kool
(raap)
boon
DNA
Guy Dirx
Guy Dirx is geen ras, maar een belg die
veel met oude rassen doet
82
Cucurbita spp.
pompoen
Muscat de Provance
verkrijgbaar bij Biau Germe
83
kardoen
DNA
Kardoezen
kardoen? Beschrijving sla?
sla (veld)
DNA
Coquille de Louviers
verkrijgbaar bij Biau Germe
27
Cynara
cardunculus
Valerianella
locusta
Beta vulgaris
biet
(winter)
DNA
Deventer Zwartblad,
langpuntige winterbiet
heb ik nu staan, zaad komt dit jaar
28
Borago officinalis
borago
DNA
Borago
borage is algemeen verkrijgbaar
46
Brassica oleracea
kool?
DNA
Kortstronk Purple Sprouting
heb ik nog, zaai ik dit jaar uit
69
Brassica
rapa/napus
Cochlearia
officinalis
Spinacia oleracea
kool
(raap)
lepelblad
DNA
Gooise Sloven
heb ik nu staan, zaad komt dit jaar
DNA
Lepelblad
heb ik nu staan, zaad komt dit jaar
spinazie
DNA
Nieuw Zeelandse
is gewoon in de handel
298
26
303
63
291
278
78
267
Lathyrus sativus
23
Appendix 1
Info gekregen van Ruurd Walrecht, 14 februari 2008 over Wieringerboon
Hej Noortje
Die Wieringerboon heb ik opgevraagd uit Canada. Op de lagere land-en tuinbouwschool in
Schagen hadden we in een klas een vitrine met chemicaliën, zaden enz. en daarin ook een
verzegelde glazen pot met de Wieringerboon.Opvallend tweekleurig.Ik vroeg aan mijn leraar
of ik daar wat zaad van kon krijgen en dat met een deel van de oogst daaruit de bonen daar
op school weer mee ververst konden worden.De leraar vond deze interresse wel leuk en
ontzegelde de pot en ik kreeg er bonen van mee die ik direkt zaaide in steriel volièrezaad.De
bonen waren al heel oud en waren hun kiemkracht verloren.Ik zal toen 13-14 jaar zijn
geweest en toen ik 19 was ben ik op Wieringen aan het traceren geslagen(woonde in de
gemeente ernaast) en via een lange weg kwam ik op een adres van Wieringer emigranten die
in Canada wonen.Emigranten nemen vaak iets mee,zoals de huismus nu ook Noord-Amerika
voorkomt.
Van hen-de naam van de familie weet ik niet meer en veel aantekeningen zijn indertijd door
vandalisme verloren gegaan-kreeg ik zaad toegestuurd.Uiteraard teelde ik deze boon vooral
op de sateliettuin op Wieringen.
De boon is afwijkend i.v.t ieder ander west Europees landras wat betreft habitus.Daarbij is de
grote geelbruine vlek rond de corona op een wit veld ook een uitzondering.In NoordAmerika
komen veel bonen van dit type voor in allerlei variaties en met de zelfde korte peul.Dit zag ik
eens in een amerikaans boek.Dit waren bonen die door de landbouwende indianen van de
oostkust worden geteeld met maïs en wat dus eens uit het zuiden via Mexico kwam.Veel
Phasaeolus bonen komen zuidelijk weg en zijn via Europa weer naar NoordAmerika terug
gegaan via emigranten.De waddeneilanden hebben altijd een kombinatie in hun huishouding
gehad van landbouw,veeteelt en visserij(zgn.blauwboeren)maar ook de walvisvaart en de
grotevaart waren het werkterrein van de zonen(van Römö tot Texel)van deze eilandenMen
scheepte.in op Amsterdam en sloegen vers water in op de rede van Texel,maar verbleven in
de luwte van Wieringen bij storm.Allerlei lijntjes/mogelijkheden richting Zo kan juist deze boon
direkt of indirekt vanuit Amerika zijn gekomen op Wieringen.Voor een voormalig eiland als
Wieringen vindt ik de boon te zwak voor storm en nat oogstweer om hier ontstaan te zijn en
het rijketuinbouw gebied met de meeste bonenrassen van weleer--West Friesland--en de
Woudboon uit Friesland zouden qua oogstzekerheid een ras als deze ,vanuit teeltkundig
oogpunt bezien,verdrongen moeten hebben Voor klein eigen gebruik--Wieringen was heel
sterk verkaveld,dus zal "klein"regel zijn geweest--kan de byzonder mooie boon met goede
konsumptiekwaliteit voor partikulieren ,geteeld tussen de tuinwallen en juthouten hekken,juist
wel aantrekkelijk zijn geweest.
Via een aktie van het blad Moestuin hebben de redakteur en ik dit ras over Nederland kunnen
verspreiden maar daar waren geen Wieriger gegadigden bij.Via August Pruimboon zijn op het
Wieringermuseumin "Jan Lont" potten metde boon te bezichtigenDaarna is via de Oerakker
ook veel van deze boon uitgegeven.
Ik teel dit ras dus nu 37 jaar,rekende ik net uit,en in naam van De Oerakker, stond ik eens op
de fruittentoonstelling in Frederiksoord.Daar vroeg iemand om wat zaaizaad van deze
aantrekkelijke boon en deze man heeft, via leuke krantenartikeltjes, deze boon ook weer
kunnen verspreiden.Dit artikeltje kreeg ik ook in veelvoud toegestuurd door relaties.Daarom
schrijf ik dit antwoord aan jou zo volledig mogelijk omdat deze bovengenoemde goede man
het verhaal niet goed heeft kunnen herhalen zodat de werkelijkheid -onbedoeld-wat geweld is
aangedaan.Wat heel leuk is,was dat ik door allemaal mensen daarna benaderd bent geweest
met de vraag of ik wel eens van de Wieriger boon gehoort had en of ik deze òòk heb.Dat gaf
enig idee in welke hoeken van Nederland de boon dus verspreid inmiddels was.DE boven
genoemde leraar zei alleen dat de boon van Wieringen kwam en ik heb de vrijheid genomen
om de boon Wieringerboon te noemen.
Dit is alles wat ik weet en hoop dat ik daarmee de vraag van de man voldoende beantwoord
heb.
Warme groet
Ruurd
24
Info gekregen van Ruurd Walrecht, 29 februari 2008 over Evene
Hej Noortje
Zelf heb ik de eeft uit een botanischetuin (plm.30 jaar geleden)die geen land of plek van
herkomst doorgaf.Later heb ik andere herkomsten naast deze gezaaid en bekeken en daar
op het oog geen verschillen in kunnen ontdekken.
Lange tijd vroeg ik me af waarom men vroeger in Europa evene teelde want ik kon geen meel
uit de korrels malen.Omdat de schoof zomooi groen blijft en het zaad zo vast houdt dacht ik
dat mischien de droge schoven met zaad en al ingeschuurd werden voor Paardenvoer.Alleen
een paard kan dit als voer ekonomisch gebruiken.Daarbij is de opbrengst van eeft heel hoog
van schrale grond.Omdat vooral Drenthe evie teelde en deze provincie destijds veel paarden
fokte voor de export(een licht type Friespaard)bedacht ik die kombinatie.Later werd dit
vermoeden bevestigt door een Oostenrijks bron toen ik naar
Johannesrogge=SintJansrogge=Midsommarrag=Svedjerug=Finnrog zocht.
Deze rogge had vrijwel het zelfde areaal als Eeft en paste ook zogoed op schrale grond.Hier
in Värmland teelde men het ook samen met Svedjerag.Svedje betekend brandkultuur.Men
zaaide hier deze granen op het vooraf afgebrande bos om de mineralen vrij te maken.In oost
Nederland was schapenmest van de potstal de bemesting voor beide.
Info gekregen van Ruurd, 29 en 30 november 2008 over Brassica’s
Info gekregen van Ruurd Walrecht, 29 en 30 november 2008 n.a.v. vragen over Kool
Hej Noortje
De website van de Oerakker heb ik een tijdje geleden gezien.maar dat heb ik niet
bijgehouden.Ik ga dus gauw kijken.
Wat leuk van dat vlasthemaveld.Wat ik me al tijden afvraag is het volgende.Is bij het CGN
ook Rigavlas(tonzaad) uit Baltikum aanwezig.Deze was zo belangrijk voor de valsteelt
inVlaanderen en west Nederland.Tot de 1e wereld oorlog de jaarlijkse import onmogelijk
maakte en dat was de ontdekking van Fries witbloeivlas voor de vlasgebieden buiten
Fryslân.Een gebied van NW Spanje tot Skane in Zweden.De sel.Concurrent daaruit was weer
zo belangrijk voor de verdere vlasveredeling in vele landen.
Het zou prachtig zijn als die nog bestond voor in zo'n verhaal ter velde.
Geelgroene Heilbrunnen is een vrij lichtgekleurde heterogene boerenkool.Heilbrunnen van
de tuinstreek bij Erfurt en Gatersleben.
Geen uitspringer in kwaliteiten.
Dwarshaspel.Waar ik een sateliettuintje had bij een weg de Dwarshaspel bij het Groninger
dorp Zevenhuizen hadden de mensen al zolang zij konden heugen een "kool"die ze lieten
groeien en bloeien en zich zelf uitzaaien.Ze wisten de herkomst niet ,maar uit vogelzaad
opgekomen(4m.van het voederhuisje)is niet onmogelijk.
Het is duidelijk en bladkool(Br.napus)maar deze kende ik niet terwijl ik toch veel bladkolen
heb uitgetest.De winterhardheid was opmerkelijk goed.
Bremer Schkeerkool(uitspraak)Sjkeerkohl)komt uit het Oostfriessprekende deel van
noordDuitsland van daar deze schrijfwijze en uitspraak.Het is verwant aan Groninger groene
snijmoes en de bekendere Groniger blauwe snijmoes.Deze Bremer is vooral anthocyaanarm
itt. tot de Gr.blauwmoes.Het is een Br.napus.Voor de winter gezaaid en met wat stro op de
grond prima als winter groente maar overigens net als de Ned.snijmoes het jaar rond te
zaaien als groente.Voor zaadteelt in aug.sept zaaien en overwinteren.Het schkeer slaat op
het afscheren=snijden van de jonge groente.(scheerkool=snijkool)
Blauwrandkapper.Kapper slaat op de vale kleur.Kapper is een verbastering van capucijner
en slaat op de vale kleur van de pijen van monniken.Vaal is de kool helemaal niet .In
tegendeel.
25
Het is een heel oud witte koollandras en in heel west Europa geteelt onder de vele
synoniemen als Bleu de Pontoise( link met Nederland is dat dat deel in Frankrijk eens een
moeras was wat door oa.Nederlanders is drooggelegd en gekoloniseerd.( stad
Poitou).Januarie King en Blaugrünerwinter zijn de andere namen.Is ook in Zwitserland
geteeld onder een verbastering van de Franse naam.De Engelsen zijn trouw gebleven aan dit
ras en komt daar in de handel in div.selekties voor.In de Betuwe is dit landras het langst
geteeld en daar komt vooral mijn zaad vandaan.
Een platte kool met rel.kleine pit.Zoet en een fijnestruktuur.Blad is ietsje gesavoid maar vooral
sierlijke bladrand.Het blad vertoont veel anthocyaan bij grote lichtintensiteit zoals hier in
Zweden en bij kou.Is uitzonderlijk winterhard.Zaaien maart voor herfstteelt en mei voor winter
en vorjaarsoogst.Bleek hier in Zweden ook een goede bewaarkool(beter dan Amager en
Langedijker bewaar--minder bothrytus)Veel bauwgroen chlorophyl en een dikke waslaag wat
een blauwgroen aanzien geeft met een mooi kontrast van lila nerven.Hier in Zweden wordt ze
net zo rood als rode kool.Alle sel.rassen binnen dit parapluras zouden eigenlijk veilig bij het
CGN moeten zijn.Unwinn's en Suttonseeds ed hebben nog wat sel.in de handel maar net als
in Ned. zijn er in de UK hybr. met witte kool die als F1Hybriden dit oude ras lijken te
verdringen.
Kortstronk Purplesprouting broccoli.Dit is een kruizing van mij.Toen ik met de Oerakker was
gestopt en in Appelscha voor mezelf begon was dat meer veredeling.Met de stichting van de
Nieuwe Akker in Veenhuizen deedt ik biede naast elkaar.Daarom had ik deze kruizing
nog.Purplesproutng broccoli is een groente die ik van februarie tot mei oogst.Heel mooi en
lekker die blauwpaarse broccoliescheuten.Een heel wintersterk gewas maar erg lang.Net
zolang en daar ook opgelijkend als wilde kool.Deze lengte maakte het gewas tijdens
zware vorst gevoelig voor harde wind(celschade)waardoor een deel planten wegrotte onder
die omstandigheden.Ik had dit ras daarom gekruisd met JanuarieKing(Blauwrandkapper)om
de stronk korter te krijgen en dat lukte.Het is overigens een eerste generatie.Nadeel is dat de
bloemstengels tijdens de volle bloei makkelijk van de stronk breken als ze niet opgebonden
worden maar voor groente teelt was het een goed begin.Het was mijn bedoeling dit
kruizingsprodukt nogmaals met Purplespr.broc.terug kruizen.
Hartelijke groet
Ruurd
Hej Noortje
Hier nog even een aanvulling op de Blauwrandkapper(Januari king).Deze gegevens vlogen
me later in het geheugen.
Nog een paar synoniemen zijn De Pontoise,Blauwrand winter en Chou Milan d'Hermitage.Het
is een ras dat destijds in Nederland door van der Ploeg(Barendrecht)en Zwaan(Enkhuizen)
werden verkocht.Beide bedrijven opgegaan in Nickerson-Zwaan.Ook
Turkenburg(Bodegraven) had het ras in de katalogus.Het is vooral in de Betuwe geteeld.
In het boekGROENTE van Roger Phililips en Martin Rix van Het Spectrum wordt verwezen
naar een beschrijving over Januarie King van de hand van de gebr.Vilmorin.Hier wordt het
een oude Franse varieteit genoemd en in 1883 geregistreerd.(blz.23)Ook wordt hier de
sel.Januari King Hardy Late Stock van het zaadhuis Tozer genoemd.
Of het een oerspronkelijk Frans ras is weet ik niet maar dit type-maar dan als zomerkool -is
heel gewoon in noordItalië(Cavola Verza=groene kopkool)
Blauwrandkapper neemt een tussenpositie in en daarom vaak bij de Savoyekool
ingedeeld(Chou Milan) maar de kwekers deelde het vooral in bij witte kool.Het is dus en kool
die in het gebied dat de Romeinen als eerste bij hun rijk trokken,het keltische gebied van de
Po-vlakte en het deel van het huidige zuidoost Frankrijk wat die Romeinse jongens
gemakshalve hun Provincie noemde.Van de handelstad Milan kwam het onder die naam-de
bergen over in de streek de Savoi(bij tijden hoorde beide gebieden tot het zelfde graafschap
of danweer zelfde rijk)Vanaf de Savoi veroverde deze kool westEuropa waar een duidelijkere
aftekening kwam in Witte-rode en groene(savoye)kool.Het duitse Wirsing voor savoyekool
komt ook van het italiaanse Verza=groen.
26
Op de schilderijen van de meesters van de Rotterdamse School(Aartzen,Cuyp enz.)komt
naar mijn weten geen kool voor die in de richting van de Blauwrandkapper gaat dus òf kwam
de Blauwrand daar niet meer voor òf kwam nòg niet voor en is veel later pas naar
Nederland/Vlaanderen gekomen.De uitzonderlijke kwaliteiten maken dat latere uitbreiding
logisch zou zijn ook al voldoet de kool niet aan de eisen die men aan vorm,kleur enz.stelde
en nog steld.Een terrein van gissingen dus.
Ik schrik van de lengte van mijn verhaal,maar neem eruit wat je nodig hebt.
Med Vänliga Hälsningar
Ruurd
Info gekregen van Ruurd Walrecht 21 februari 2009 n.a.v. vragen over granen en boon
Hej Noortje
Vanaf dinsdag neem ik me al voor je te mailen maar daar was steeds geen tijd voor.
Ik beantwoord van het weekeinde je vragen.
Ik heb op je advies op de site van de Oerakker gekeken zodat ik weet wat voor gegevens er
over de Oerakkerkollektie al bekend zijn maar kan er niet bijkomen.
Omdat ik een hele tijd ziek bent geweest en nog steeds aan het verbouwen ben ben ik laat
met de gegevens opsturen aan je.Ik begin daar dan ook spoedig aan.
Hier is het ook nog volop winter maar het voeld zelfs zoel als het maar 6 graden vriest.Zo
past het lichaam zich aan.Ondanks de dikke sneeuw waar we al tijden van genieten en de
vaak 20 minusgraden, maken de vogels al weken zomergeluidjes.We denken dat de
lichtintensiteit meer doet met de vogelhormoontjes dan de temperatuur.
Een heel fijn weekeinde en ik mail gauw
Vriendelijke groet
Ruurd
Zowel Zucherspargel- als de Vale Argentijnse boon komen bij kwekerij Belle Epoque
weg.(Meise in België).Zucherspargel is als zaad vaal,ovaal en middel groot en als slaboon
lichtgroen met rode strepen.Een in alle opzichten onaantrekkelijk ras.De vale Argentijnse is
inderdaad wel heel variabel en ik had 4 typen apart gehouden om nog een jaar uit te
proberen.De andere typen hadden veel vlekkenziekte en heb daar geen zaad van
aangehouden.
De reden dat ik deze en nog enkele uitheemse rassen in de kollektie had
opgenomen(Midnight BlackTurttle,Cranberry,Hidatsa,De rijstboon ofwel Comtesse de
Chambord,Roi de Belges enz) was om met alle kleuren en vormen de biodiversiteit zichtbaar
te maken.Dus naast de Nederlandse(land-)rassen laten zien hoe groot de zichtbare variatie is
binnen de soort en dat de niet zichtbare variatie(zoals bijv.resistenties)net zo varieerd en
daarmee het belang van het bewaren van dat wat nog over is op Aarde om de toekomstige
mens aanpassingsmogelijkheden te kunnen waarborgen.
Dit kwam in ieder gewas natuurlik terug maar op een dag dat een rondleiding door een
plotselinge bui in het water kon vallen kon ik de mensen-die vaak van ver kwamen-toch dit
verhaal bieden binnenshuis(binnen konteners feitelijk).
27
De hele Oerakker was vooral gespecialiseerd op landrassen.Vandaar de bonte
grond(klei,venig zand en dekzand)op een perceel en de grote van 4 hectare.De akkers waren
5 m. breed,de paden 2,5mbreed en ik geloof 150m. lang.De belendende akkers waren met
een niet verwant gewas beplant.Bijv.een lange akker met bonen en daarnaast een akker met
haver omwisseld met gerst en aan de andere kant bijv een akker met Zeeuwse witte
wintertarwe.
Van Sintjansrogge hebben we wel 900kg graan geoogst.Om die hoeveelheden ging het en
geeft een beeld hoeveel individuen er onderdeel van een landras uitmaakte om zoveel
mogelijk variatie in het landras te bewaren.
Zo bestond de Friese gele woudboon uit 200 herkomsten.Alle bonen werden met 2 regels
goudsbloemen uiteen gehouden om vermenging te voorkomen(in elkaar haken van peulen
tijdens het oogsten) en verbastering te verminderen.
De landrassen hadden dus grote oppervlakten en de sel.rassen en kruizingsrassen slechts 2
regels.Aan de kopse kant van een akker had ik dan de rasjes zoals hierboven.Omdat de
vermeerdering hier niet heel belangrijk was stonden ze naast elkaar met het risiko op
kruizingen maar de plek was gunstig omdat aan de kopse kant van de akker,dus langs een
hoofdpad,meer ruimte was om de bezoekers tijdens een rondleiding ruimte te geven.
Maroccan Frost is in de handel als siergewas.Het ging hier om de beharing.Een behaard
gewas heeft in een droog land natuurlijk voordelen maar in een natklimaat grote
nadelen.Daar was het voor bedoeld.Het zaad kocht ik bij Vreekenzaden-Dordrecht.Bij dit
overigens fantastische bedrijf moet men de naam niet serieus nemen.Ton Vreeken
populariseerd nogal graag rasnamen en dat mag natuurlijk al zou dat in mijn geval
onverantwoordelijk zijn.
Zeeuwse witte wintertarwe heb ik heel lang geleden van de heer Heringa (Rivro)gehad en
later aangevuld met zaad van de Vakgr.Landbouwplantenteelt en grasl.kunde en van
kweekbedr.
Van der Have.
De Zeeuwse witte haver komt ook bij de vakgroep weg of de het Rivro(?)
De zeeuwse 6-rijige wintergerstzeker komt van de vakgroep.
Hemelgerst is een naakte veelrijige zomergerst van Europeesche herkomst.
Hemelgerst is een naam die ik een keer in Nederlandse literatuur tegenkwam maar in Duitse
literatuur gewoon was.Dit is van mij dus een keuze binnen de bestaande synoniemen.Het is
geen rasnaam maar een naam voor alle gerst van dit type.Zo heb ik dit jaar ook 2-rijige
kafloze gerst geteeld die in het Duits Paradiesgerste heet.Voor mij als zelfvoorziener zijn de
kale granen ideaal.Even door de vlokkenhandmolen en het is klaar voor de muesli.Ik kan me
voorstellen dat dat vroeger ook tot veel waardering leidde en dat daaraan de romantische
namen als Hemel-en Paradijs--ontstonden.De naam kafloos-- is botanisch niet korrekt en kale
of naakte gerst klinkt zo bloot en kouwelijk.Vandaar
Dit landras is een mengsel van vele herkomsten van het zelfde type.Als na vele jaren telen er
geen echt verschil te zien was teelde ik het verder gemengd.Wel teelde ik dan naast elkaar
en lette op kiemkleur,hoogte,tijd van de eerste zichtbare aarvorming enz,enz.
Ik hoop dat je nu een goed beeld bij de vragen hebt doordat ik vrij uitgebreid het totale
principe van de gewasen wat uitwerkte.
Veel sukces
Met vriendelijke groet
Ruurd
28