pdf bestandKringloop van water

THEMA WATER > Van kleuter t.e.m. derde graad > Lessuggesties en activiteiten
2.
2. Lessuggesties
Lessuggesties en
en activiteiten
activiteiten op
op
klasniveau
klasniveau
Via afbeeldingen voor de jongste kinderen
2.3. De kringloop van het water
De kringloop van het water vormt de voornaamste factor
van de klimaatregeling op aarde. Men heeft berekend dat
jaarlijks over heel de planeet 450 000 kubieke km zeewater
en 70 000 kubieke km zoet water verdampt.
Het water dat in de vorm van neerslag terug op de aarde
valt, verdampt opnieuw voor meer dan twee derde. De rest
stapelt zich op in de sneeuw en de ijskappen, vloeit af naar
de zeeën via rivieren of dringt in de grond en vormt er
grondwaterlagen.
Dat grondwater kan soms gedurende duizenden jaren in de
ondergrond verblijven of grote afstanden afleggen alvorens
in de vorm van een bron opnieuw aan de oppervlakte te
komen.
De watercyclus werkt helaas niet zonder problemen. De
totale hoeveelheid water die aanwezig is op onze planeet
blijft constant. Toch hernieuwen de voorraden aan bruikbaar water zich niet overal aan hetzelfde ritme als de
onttrekking door de mens.
Dat is onder andere het geval voor bepaalde grondwaterlagen. Het water heeft zich in de loop van geologische tijdperken daar verzameld. Dat water wordt nu intensief benut,
vaak voor irrigatie op grote schaal in de landbouw.
Overmatige wateronttrekkingen kunnen een vermindering
van het debiet van de bronnen of een verdroging van waterlopen en van vochtige zones veroorzaken.
Planten kunnen erdoor afsterven, de verdeling van vochtige
zones kan veranderen en soms zijn terreinverzakkingen het
gevolg.
Bron: BELGAQUA Belgische Federatie voor de Watersector
vzw (www.belgaqua.be)
Op een eenvoudige manier kun je de kringloop van het water aan kleuters duidelijk maken aan de hand van opeenvolgende tekeningen.
Met afbeeldingen van een zee, de zon, waterdamp, wolken,
wolken met neerslag, bergen en een rivier kun je aan het
magneetbord de kringloop van het water verduidelijken.
Later kunnen de kleuters de afbeeldingen zelf in de juiste
volgorde hangen terwijl ze de kringloop van het water aan
de andere kinderen uitleggen.
Via een coöperatieve werkvorm voor oudere leerlingen
Je noteert op het bord: ‘Het water op onze aarde is altijd op
reis.’
Denken: Vraag de kinderen om over de zin na te denken en
voor zichzelf enkele bedenkingen op te schrijven.
(3 minuten)
Delen: Laat de kinderen per twee praten over wat ze
noteerden. (3 minuten)
Uitwisselen: De kinderen kunnen nu hun bedenkingen
verwoorden voor de klasgroep. Hierbij noteer je als leerkracht de sleutelwoorden op het bord. (5 minuten)
Maak per sleutelwoord een titel en geef hierbij een korte
instructie op maat van de kinderen. Laat enkele kinderen
a.d.h.v. de sleutelwoorden of de titels ‘De kringloop van het
water’ met eigen woorden navertellen.
Aanvullend kun je filmpjes uit
www.schooltv.nl/beeldbank tonen.
De vervuilde kringloop
De kinderen beseffen dat we zuinig met water moeten omspringen omdat we hier op aarde slechts beschikken over
een beperkte hoeveelheid bruikbaar zoet water. Ze zien
in dat we er ook voor moeten opletten dat we het water
tijdens zijn reis in de kringloop niet vervuilen.
Zowel in de lucht, op het land, in de ondergrond, in de
rivieren en in zee wordt water op allerlei manieren verontreinigd. En het neemt die vervuiling mee doorheen de
kringloop. Dat vervuild water kom steeds terug in
de voedselkringloop.
1
THEMA WATER > Van kleuter t.e.m. derde graad > Lessuggesties en activiteiten
Soorten waters
Tijdens een onderwijsleergesprek brainstorm je over andere vormen van water. De inbreng van de leerlingen noteer je in
een schema op het bord volgens de eigenschappen: natuurlijk stromend en natuurlijk stilstaand, kunstmatig stromend
en kunstmatig stilstaand.
Stromend:
•gracht
•sloot
•beek
•rivier
•stroom
•zee
•oceaan
•...
Stromend:
•kanaal
•afleidingskanaal
•riool
•...
Natuurlijk
Water
Stilstaand:
•meer
•moeras
•ven
•plas
•overstromingsgebied
Een waterreis
Als de leerlingen de kringloop van het water kennen,
kunnen zij die illustreren aan de hand van een (beeld)verhaal. De waterdruppel “Flup Vandendrup” kan zo allerlei
avonturen meemaken. Flup komt bijvoorbeeld als regendruppel op het dak van de school terecht.
2
Kunstmatig
Stilstaand:
•vijver
•stuwmeer
•...
Daar wordt hij afgetapt door een kind dat hem gebruikt
om het klasbord te poetsen. Helemaal vuil verdwijnt hij in
de riool die uitmondt in een waterzuiveringsstation. Na
reiniging wordt hij afgevoerd naar zee waar hij verdampt.
Het kan nuttig zijn om te verwijzen naar de verschillende
functies die water kan hebben. Dan krijg je telkens een
ander (beeld)verhaal.
THEMA WATER > Van kleuter t.e.m. derde graad > Lessuggesties en activiteiten
Neerslag
Wolk in een fles
Neerslag meten
In elke klas kunnen kinderen iets over het weer leren.
Van jongs af aan hebben kinderen voeling met de aspecten
van het weer. Neerslag, temperatuur, wind en bewolking
kun je op een eenvoudigeof op een grondige manier
behandelen.
Vanaf het vijfde leerjaar kan nog een extra link worden
gemaakt met het klimaat. De kinderen kunnen de soort bewolking, de temperatuur, de windrichting en –snelheid e.d.
opmeten en noteren, maar ook de neerslaghoeveelheid.
Ze controleren daarvoor een (zelfgemaakte) pluviometer.
Na meten en noteren volgt een bespreking en
interpretatie van de gegevens.
• Viel er veel of weinig neerslag?
• Was het een koude of warme periode?
• Was het een periode met veel of weinig wind?
• Was dit typisch voor het seizoen waarin we ons bevinden?
• Wat waren de gevolgen van dit weer voor mens (kleding, woning, humeur, mobiliteit, energiegebruik,
arbeid, vrijetijdsactiviteiten, vakantie …), dier (verblijfplaats, voedsel, aanwezigheid…) en plant (groei,
aanwezigheid, bloeiwijze …)?
• Neerslaghoeveelheid
Op www.overstromingsvoorspeller.be
staat onder actuele info een real-time
neerslagtabel.
Dit heb je nodig:
• doorzichtige fles
• heet water
• ijsblokje
Dit moet je doen:
• Vul de fl es met heet water (geen kokend water).
• Laat de fles vijf minuten staan en giet dan driekwart van het water eruit.
• Leg ijsblokjes op de opening van de fles en kijk
wat er gebeurt.
Wat er moet gebeuren:
De kinderen zien dat een deel van het water in de warme lucht verandert in waterdamp. In de buurt van het
koude ijs, verandert de waterdamp in kleine druppeltjes.
De waterdamp condenseert tot een wolk.
Maak regen in de klas
Een wolkje kun je laten ontstaan uit de waterkoker.
Uit die waterdamp maak je ‘regen’ door de waterdamp
te laten beslaan op een spiegel. Die ‘regen’ kun je terug
in de waterkoker laten vloeien.
Buienradar
Om te zien waar er op dit moment regen valt, kun je een
‘buienradar’ op het internet raadplegen. Je ziet er ook een
kaart met de bewolking. De aanwezigheid van wolken
betekent niet altijd dat er neerslag valt.
Uit welke richting brengt de wind de regen meestal?
3