EEN QUANTUMSPRONG IN HET MENSELIJK BEWUSTZIJN

INTERVIEW > MAURITS GROEN > DUURZAAM ONDERNEMER
EEN QUANTUMSPRONG
IN HET MENSELIJK
BEWUSTZIJN
Maurits Groen zet zich al veertig jaar in om de ontwrichting van
het klimaat tegen te gaan. Hij kan zich nog steeds verschrikkelijk
opwinden over falend beleid, domheid en kortzichtigheid. Maar hij
weigert gefrustreerd of cynisch te worden. De laatste tien jaar ziet
Groen een kentering. En die stemt voorzichtig hoopvol. “We hebben
een quantumsprong in het menselijk bewustzijn gemaakt. Dat is
nog nooit eerder vertoond.” TEKST ARMAND LANDMAN
M
aurits Groen spreekt niet over
klimaatverandering. “Verandering hoeft niet per se negatief
te zijn toch? Wat er gaande is,
is klimaatontwrichting. Ontwrichting die door de soort homo
sapiens, de ‘wijze’ of ‘denkende’
mens, is veroorzaakt.”
De vraag wat de bouwsector en duurzaamheid met elkaar te
maken hebben, wakkert de gloed in Groens ogen aan. Hij
begint aan een betoog dat bijna anderhalf uur zal duren en
waarin hij zich zienderogen meer opwindt.
“In oktober is het tien jaar geleden dat ik de Amerikaanse
ex-vice-president Al Gore voor het eerst naar Nederland
haalde, destijds vanwege zijn boek en film ‘The Inconvenient Truth’. Ik vond dat ik dat moést doen. Niemand was
geïnteresseerd in het boek of de film. Tot mijn grote verrassing werd zijn komst een groot succes. Terugkijkend was dat
het begin van de kentering.”
De dag na de boekpresentatie van Gore was er een ontbijt,
georganiseerd door Peter Bakker, destijds de baas van TNT,
waarvoor hij een aantal CEO’s had uitgenodigd bij hem op
kantoor. Eén van de aanwezigen was Coen van Oostrom,
baas van OVG. Die sprak toen de historische woorden:
“Geachte ex-vice-president van de VS, ik ben zeer vereerd
bij dit ontbijt aanwezig te mogen zijn. Maar wat heeft de
bouw eigenlijk met het klimaat te maken?” Gore ant-
woordde: “Dat is één van de makkelijkste vragen om te
beantwoorden. De gebouwde omgeving is voor minstens
40 procent verantwoordelijk voor al het energieverbruik.”
Groen: “De relatie tussen bouw en klimaat is daarmee glashelder. De keuze voor fossiele of duurzame energie in
de gebouwde omgeving heeft een geweldige impact.”
Deltaplan
Groen pleit daarom al jaren voor een deltaplan ‘Verduurzaming bestaande gebouwde omgeving’. “Voor nieuwbouw
is het al mogelijk om energieneutraal of zelfs energiepositief te bouwen. Dat begint nu eindelijk op stoom te komen,
al snap ik niet waarom het niet allang gemeengoed is
geworden. Want zolang je huizen blijft bouwen die energie
opgebruiken, doe je aan waardeonttrekking. Je bouwt dan
iets voor de sloop, omdat je nu al weet dat zo’n gebouw binnen afzienbare tijd een structureel nadeel heeft. Dat is dus
gewoon dom.”
Maar wat volgens Groen pas echt helpt, is “verduurzaming
van de bestaande gebouwenvoorraad, woningen en kantoren. En dat we dat snel aanpakken. We hoeven op niemand
te wachten, we kunnen dat regionaal of nationaal doen. Met
Europa hebben we niets te maken, laat staan met internationale verdragen. Verder betekent het werk. Zowel in de
installatiebranche als in aanverwante sectoren. Ik vind het
een gemiste kans - en dat is de allervriendelijkste uitdrukking die ik daarvoor kan gebruiken - dat, toen de crisis
IMPACT 34
Impact_5#03.indd 34
18-08-16 09:45
Groen was hoofdredacteur van
het blad Milieudefensie. Richtte
daarna een milieucommunicatieadviesbureau op. Hij werkte voor het
radioprogramma ‘Vroege Vogels’ en
het tv-programma ‘Puur Natuur’ en
maakte diverse radio- en televisiedocumentaires. Hij was in de jaren 80
en 90 direct betrokken bij het eerste
Nationaal Milieubeleidsplan. In 2006
haalde hij Al Gore voor het eerst naar
Nederland om dat in 2008, 2010 en
2011 te herhalen. In oktober komt
Gore voor de vijfde keer.
In 2011 richtte Groen met zakenpartner Camille van Gestel het bedrijf
Waka Waka op: het bedrijf dat een
solar ledlamp produceert en distribueert. De onverwoestbare lamp is zo
efficiënt, dat de extra zonnestroom
kan worden gebruikt om mobiele
telefoons op te laden en radio’s van
energie te voorzien. Er zijn er meer
dan een miljoen uitgedeeld aan mensen in derdewereldlanden.
uitbrak, al die mensen die werden ontslagen toen noodgedwongen thuis op de bank moesten zitten. We hebben
acht jaar lang pakweg 50.000 mensen - dat is 400.000
manjaar! - weggegooid. Dat heeft niet alleen geld gekost,
maar wat dacht je van het levensgeluk van al die mensen
zonder baan? Nog los van de klimaatvoordelen die het had
kunnen opleveren.”
Fossielverslaafd
Zoals Groen het schetst lijkt de omslag naar duurzaam vanzelfsprekend en noodzakelijk. Hoe kan het dat we zo lang
wachten?
“Dat is een combinatie van in bestaande structuren gewortelde gewoonten. De Nederlandse Staat is fossielverslaafd.
Pakweg 20 procent van de inkomsten van de staat is direct en
indirect afhankelijk van fossiele energie. Dat heeft geleid tot
verkeerde beslismechanismen en een gebrek aan verstandig
beleid. Plus het feit dat er belangengroepen - lees: de olie- en
gasbedrijven - zijn. Een zeer fors deel van de winst die Shell
de afgelopen decennia heeft kunnen bijschrijven hebben ze
gratis in Groningen uit de grond gepompt. Honderden miljarden gratis geld over de afgelopen 50 jaar. Dan heb je een
behoorlijk belang te verdedigen. Dan heb je er geen belang bij
dat huizen van het gas af gaan.”
Wat de Nederlandse overheid volgens Groen ook heeft
nagelaten, is de sector op tijd te betrekken bij de op handen
zijnde transitie. “Je moet namelijk wel mensen hebben die
het kunnen uitvoeren. Als er in een eerder stadium beleid
was gemaakt om in Nederland een voorsprong te nemen
op het gebied van duurzaamheid, hadden we daar nu al de
vruchten van kunnen plukken. We hadden er een exportproduct van kunnen maken. Kijk naar Denemarken, waar
bedrijfsleven en overheid de handen ineengeslagen hebben
en letterlijk werk hebben gemaakt van windenergie. Resultaat is dat een Deens bedrijf als Dong Energy nu in Nederland de tender wint voor de aanleg van een windpark op zee.
En reken maar dat daar straks meer Deense bedrijven van
gaan profiteren. Ooit liep Nederland voor op Denemarken,
maar dat hebben we helemaal laten lopen.”
Groen rekent voor hoeveel miljarden euro’s het de samenleving had gescheeld als Nederland al veel eerder was begonnen met de transitie naar duurzaam: “De hele economische
crisis, die 400.000 weggegooide manjaren en dan heb ik het
nog niet eens over de energiebesparing, maar alleen over de
uitkeringen. En wat te denken van het klimaateffect. Daar
kan ik me echt heel boos over maken. We zitten nu met
verdampte verdiensten en niet gerealiseerde besparingen,
en met een opgave die we versneld moeten uitvoeren. Haast
kost altijd geld. Als we het gelijk goed hadden aangepakt
hadden we er heel anders voorgestaan.”
Nog een voorbeeld: “Al in 1980 schreven we in het maandblad van Milieudefensie over nul-energie-woningen.
Dat is 36 jaar geleden! hoeveel woningen zijn er sinds die
tijd gebouwd? Hoeveel energie hebben die verstookt? En
IMPACT 35
Impact_5#03.indd 35
18-08-16 09:45
LESSEN VOOR
DE BOUW
Maurits Groen maakt zich ook sterk voor de verduurzaming in de bouwsector. Hier reikt hij de Green
Leader Award voor duurzame versnellers in de bouw uit aan Onno Dwars van Volker Wessels Vastgoed.
Foto: Rob Severijnen/Photoworkx
hoeveel energie hadden we dus kunnen besparen? Daar wil
ik niet eens aan denken.”
Kanteling
Ondanks zijn woede en zijn niet aflatende kritiek op
achtereenvolgende kabinetten is Groen verre van gefrustreerd of cynisch. “Gefrustreerd? Nee joh, dat kost veel te
veel energie. En daarbij, ik zie nu ook een kanteling. Die is
absoluut gaande, over de hele linie. Daarom vind ik het ook
zo mooi om Al Gore weer naar Nederland te halen. Tien jaar
na dato. Destijds kwam het klimaat bij wijze van spreken
nog niet eens in het verkiezingsprogramma van GroenLinks
voor, tien jaar later hebben we een Verdrag van Parijs. En
dat is wat hoor. Mensen beseffen het nog niet echt, maar
“WE BEGINNEN ONS
TE REALISEREN DAT
HET VOLSTREKT IN ONS
EIGEN BELANG IS, DAT
WE IETS MOETEN DOEN”
“Een huis is massa waar energie op
valt. Nu proberen we dat nog buiten te
houden. We verwarmen in de winter
en koelen in de zomer. Als je dat slimmer doet kun je die energie gebruiken.
Ieder gebouw is een energiecollector
voor gratis energie. Als je die energie
probeert te weren, zoals we nu nog
doen, ben je dom bezig. De markt
begint dat te beseffen. Hoe meer
energie een huis kost, hoe minder het
waard is. Zorg dat je de energie die op
huizen valt benut.
Ga allianties aan. Zorg als sector dat je
aanhaakt bij andere sectoren. Branches gaan steeds meer door elkaar
heen opereren. De snelste manier om
failliet te gaan is door dat te negeren.
Kijk naar Google. Die weet beter wat
mensen aan bijvoorbeeld verzekeringen nodig hebben dan de verzekeringsbranche. Deel dus de kennis die
je als bouwbedrijf hebt met andere
sectoren. Ik denk dat een bedrijf als
Tesla nog eerder in de bouw zal stappen dan dat een traditioneel bouwbedrijf over 25 jaar nog bestaat.”
de homo, hopelijk ‘sapiens’, heeft nu besloten, met 195
landen, waaronder Rusland, Venezuela, Zuid-Sudan, Saudi
Arabië, landen die voor 90 procent van hun inkomsten
afhankelijk zijn fossiele energie, om daar nu fundamenteel
een streep onder te zetten. Let wel, dat doen ze op basis
van wetenschappelijke informatie die betrekking heeft op
de verre toekomst. En die het hart van de economie raakt.
Dat is dus echt een quantumsprong in het bewustzijn van
de soort homo sapiens. Dat is nog nooit in de menselijke
geschiedenis vertoond. Voor het eerst lijken we te beseffen
dat we maar één heel klein kwetsbaar aardbolletje hebben.
En dat we in een hard tempo bezig zijn om die bol uit te
wonen. Daar gaat de aarde zelf overigens geen rondje minder om draaien, maar wij gaan er ernstig last van krijgen.
We beginnen ons te realiseren dat het volstrekt in ons eigen
belang is, dat we iets moeten doen.”
De gevolgen van die quantumspong laten zich overal zien.
“De fossiele economie wankelt. Steenkoolbedrijven zijn
al ten dode opgeschreven. Olie- en gasbedrijven stevenen
hard op hun ondergang af. Energiebedrijven lijden megaverliezen. En aan de andere kant staan er ondernemers
als Elon Musk op. Als het die man lukt om met maar 300
miljoen dollar binnen tien jaar een autobedrijf als Tesla op
te zetten, zonne-energie rendabel te maken en raketten te
bouwen die terug op aarde kunnen landen, wat kunnen we
dan wel niet bereiken als we er met zijn allen onze schouders onder zetten?” ●
IMPACT 37
Impact_5#03.indd 37
18-08-16 09:45