Schimmels en vraat op tuinplanten

Schimmels en vraat op tuinplanten
Zwakke planten, gaten in verkleurde bladeren of vreemde spinsels? Stel eerst
een diagnose en ga dan milieuvriendelijk dokteren aan zieke tuinplanten.
Er zijn diverse mogelijkheden om zieke tuinplanten er weer bovenop te krijgen zonder
het milieu te belasten. Chemische bestrijdingsmiddelen hebben niet de voorkeur,
aangezien die vaak dodelijk zijn voor andere planten en dieren dan de plaag, en ook het
grondwater kunnen vervuilen.
Tips plantenziekten tegengaan
 Als een plant of gazon er slecht uitziet, hoeft een schimmel of insect niet de
boosdoener te zijn: mogelijk is er een tekort aan voedingsstoffen, licht of
water, omdat de plant niet op zijn ideale plaats staat.
 Is de plant aangetast, ga dan na of het wellicht seizoensgebonden is. In dat
geval gaat de aantasting vanzelf over en is bestrijding vaak niet nodig.
 Zoek uit wie of wat de boosdoener is, zodat u zo nodig gericht actie kunt
ondernemen.
 Kiest u uiteindelijk een chemisch bestrijdingsmiddel, lees dan de aanwijzingen
op de verpakking, en houd u aan de voorgeschreven dosis om milieuschade te
beperken.
Milieuvriendelijk plantenziekte voorkomen
In elke tuin komen wel eens plantenziekten en vraat voor. Meestal gaat dat vanzelf over.
Is dat niet zo, let dan eerst op de omstandigheden in de tuin. Dat kan al veel verbetering
brengen, en voorkomt dat bestrijdingsmiddelen nodig zijn.
Uit onderzoek blijkt dat een groot deel van de milieuschade door bestrijdingsmiddelen
ontstaat door verkeerd gebruik. Let daarom op de aanwijzingen op de verpakking en
houd u aan de dosis; dan is het risico op schade voor het milieu en uw gezondheid het
laagst.
Help natuurlijke vijanden van plagen een handje
Een gevarieerde, natuurlijke tuin is aantrekkelijk voor
natuurlijke vijanden van plagen. Zo’n tuin onstaat als u
zorgt voor schuilplaatsen, een gevarieerde beplanting, en
nestkastjes.
Plant op de juiste plaats
De milieuvriendelijkste manier om vraat en ziekten te
bestrijden, is natuurlijk door te voorkomen dat er een
plaag komt. Kies daarvoor sterke en gezonde planten voor
in de tuin, en vermijdt gevoelige soorten.
Kies sterke en gezonde planten
Gaat een bepaalde plant herhaaldelijk ten onder, dan is die plaats waarschijnlijk niet
geschikt voor die soort. Een gebrek aan licht, water of voedingsstoffen kan de plant
verzwakken, en de weerstand tegen insecten en schimmels verminderen. Vervang de
plant dan door een andere die het op die plek beter doet.
Zorg voor voldoende voedingsstoffen
Planten hebben naast water ook voedingsstoffen nodig; dan blijven ze gezond en beter
bestand tegen plagen en schimmels. Zie voor tips De tuin bemesten.
Voor het verbeteren van zand- of kleigrond, en het stimuleren van het bodemleven is
compost erg geschikt. Compost bevat namelijk naast voedingsstoffen die langzaam
vrijkomen, een gunstige samenstelling van micro-organismen.
Biologie | Afweer VWO | Artikel Schimmels en vraat op tuinplanten
Schadelijke bacteriën, schimmels en bodemziekten worden daardoor tegengegaan.
Compost is alleen niet geschikt voor heidesoorten, azalea en rhododendron.
Ook zelfgemaakt compostwater kan schrale tuinplanten helpen er weer bovenop te
komen: Doe een gieter half vol met compost en vul verder met water.
Goed roeren, even laten staan, zeven en uitgieten.
Onderhoud de tuin regelmatig
Zorg voor tuinonderhoud. Inspecteer de planten regelmatig en verwijder takken of
bladeren die zijn aangetast door vraat of schimmel. Dat voorkomt een grotere plaag.
Gooi de plantdelen bij het groente-, fruit- en tuinafval.
Zitten er beestjes op jonge scheuten van een plant, dan kunt u deze ook met de hand
verwijderen, of met een stevige straal water.
Plantenziekte en vraat herkennen: symptomen
Zijn de omstandigheden in orde, maar herstellen de tuinplanten niet? Lees dan
onderstaande meest voorkomende symptomen, hun boosdoeners en tips voor
bestrijding. Over sommige plagen geeft Milieu Centraal tuin trouwens apart informatie,
zoals Mollen, en Slakken.
Schimmels herkennen en bestrijden
Een witte poederige uitslag op de plant wijst op schimmel.
Maar schimmel kent meer uitingsvormen.
Symptomen
Soort schimmel
Oranje vlekjes op het blad
Roestschimmel (vooral bij stokroos)
Witte wollige plekjes op de bovenkant van het
Echte meeldauw
blad
Bleekgele vlekken bovenop het blad en wit
Valse meeldauw
poederig pluis eronder
Gele en zwarte vlekken op het blad, uiteindelijk
valt het af
Bruinzwarte vlekken op blad en stengels,
verkleuring op knollen en vruchten
Sterroetdauw (bij rozen)
Aardappelziekte (pythophtora, vooral bij aardappel en tomaat)
Omgevallen en dode kiemplantjes
Smeul
Verdorde grassprieten (in het gazon) die aan
elkaar plakken, soms met rozerode draadachtige
Rooddraad
woekering
Bruine plekken (in het gazon) met sneeuwwit
pluis
Biologie | Afweer VWO | Artikel Schimmels en vraat op tuinplanten
Sneeuwschimmel
Preventie schimmels
Plantversterkende middelen op basis van vetzuren, mineralen en plantextracten, of op
basis van algen- of zeewierextract, werken preventief tegen schimmelziekten op planten.
Deze middelen zijn kant-en-klaar te koop.
Ook een extract van compost kan schrale tuinplanten helpen er weer bovenop te komen:
Voeg 2 liter (zelfgemaakte) compost toe aan 10 liter water;
laat dit ruim een week staan, en roer elke dag even om;
zeef het geheel, en spuit het vocht over de planten.
Als planten lang vochtig zijn, bevordert dat de groei van schimmels. Houdt daarom de
bodem vrij van onkruid en geef de planten het liefst ’s ochtends water. Zo kunnen
planten en de bodem overdag drogen.
Bestrijding schimmels
Knoflookthee is een milieuvriendelijk middel tegen diverse schimmels, zoals echte
meeldauw en roestschimmel:
Voeg vijf knoflookballen in stukjes toe aan een liter kokend water, laat 24 uur trekken;
zeef het knoflook eruit en voeg drie liter water toe voor verdunning; spuit de thee
dagelijks, gedurende vijf dagen over de plant (bij roestschimmel: enkele keren per dag
tot de schimmel verdwijnt).
Zwavel
Kiest u toch voor een bestrijdingsmiddel, neem dan een middel op basis van zwavel: dat
belast het milieu het minst. Zie de verpakking om te zien welk middel het best werkt
tegen welke schimmel, en houdt u aan de voorschriften op de verpakking. Tegen
sommige bestrijdingsmiddelen raken schimmels bijvoorbeeld snel immuun: u mag ze
maximaal drie maal per jaar gebruiken.
Aardappelziekte: cymoxanil
Aardappelziekte komt voor op aardappel- en tomatenplanten. Het is alleen te voorkomen
door plantenrassen te kiezen die immuun zijn tegen de schimmel pythophtora: vraag
advies aan de leverancier. Is aardappelziekte eenmaal aanwezig, voer de planten dan
meteen af (via het gft), om verdere besmettingen in de omgeving te voorkomen. Tegen
de ziekte helpen alleen chemische bestrijdingmiddelen. Middelen op basis van de
werkzame stof cymoxanil belasten het milieu minder dan middelen met andere werkzame
stoffen.
Luizen herkennen en bestrijden
Is de plant verzwakt, en ziet die er vies en plakkerig uit? Dan zijn luizen waarschijnlijk de
boosdoeners. Groene en zwarte luizen zitten vaak op jonge scheuten. Takluizen en
dopluizen zitten vaak op takken en stam. Daarnaast komen ook wolluizen, schildluizen,
bloedluizen en coniferenluizen voor in de tuin. De luizen leven op plantensappen, maar
scheiden de suiker uit (honingdauw), daarvan krijgen de planten het smerige uiterlijk.
Vervang planten die keer op keer last krijgen van bladluis, door een soort die beter
geschikt is voor die standplaats.
Biologie | Afweer VWO | Artikel Schimmels en vraat op tuinplanten
Zitten er beestjes op jonge scheuten van een plant, dan kunt u deze ook met de hand
verwijderen, of met een stevige straal water.
Lieveheersbeestje of plantenextract tegen luizen
Bent u er op tijd bij, dan kunt u luizen biologisch
bestrijden met de larven van lieveheersbeestjes
en gaasvliegen. U hangt dan een zakje met
larven in de boom of struik.
U kunt ook zelf een plantenextract maken, dat
jaagt diverse insectensoorten weg. Voor
onderstaand recept is brandnetel bruikbaar,
maar ook rabarberblad, uienloof, of vlierblad.
Laat 1 kg blad 20 minuten koken in 2 liter water;
Voeg een eetlepel zachte zeep (groene zeep) toe
en zeef het geheel;
verdun het met water (1 deel extract + 4 delen
water), verspuiten.
Gebruik liever geen oplossing van groene zeep en spiritus. Dit oude huismiddeltje is niet
altijd effectief, en kan schadelijk zijn voor de plant.
Organische vetzuren
Is een bestrijdingsmiddel toch nodig, kies dan een middel op basis van kaliumzouten van
vetzuren. Deze zeepachtige stoffen hebben nauwelijks gevolgen voor het milieu.
Organische vetzuren zijn vetten die specifiek het plaagdier aanpakken, maar
onschadelijkheid zijn voor de plant. Ze worden gebruikt in de vorm van een
zeepoplossing. Organische vetzuren zijn goed afbreekbaar. Ze zijn te koop in tuincentra.
Pyrethrinen
Werken bovenstaande middelen onvoldoende, dan kunt u een middel nemen op basis
van pyrethrinen. Pyrethrinen zijn zeer giftig voor waterinsecten en vissen, maar wel zeer
snel afbreekbaar (in zowel water als bodem). Voor het milieu zijn pyrethrinen daarom
weinig schadelijk, mits u zich aan de gebruiksaanwijzing houdt.
Mijten herkennen en bestrijden
Dof blad, soms met spinseldraden aan de onderkant, ontstaat
door mijten. Dat zijn kleine spinachtige beestjes die vooral
voorkomen op fruitbomen, coniferen en lindebomen.
Bestrijden van mijten
Van de bestrijdingsmiddelen tegen mijten, is een middel op basis
van minerale olie of zwavel het minst milieubelastend. Middelen
op basis van de stof tebufenpyrad zijn ook toegestaan, maar dit is
schadelijk voor waterleven:
voorkom dus altijd dat dit in vijvers of grondwater belandt.
Boosdoener van vraat bestrijden
Kijk in de tabel of u symptomen van uw plant(en) herkent; de meestvoorkomende
veroorzakers van vraat staan hier vermeld. Dit is mogelijk uw boosdoener.
Symptomen
Insect
Ronde happen uit de bladrand
Taxuskever (gegroefde
lapsnuitkever)
Kleine ronde gaatjes aan blad
en stengelvoet van
kruidachtige plant
Aardrups (larve van diverse
nachtvlinders)
Biologie | Afweer VWO | Artikel Schimmels en vraat op tuinplanten
Verdord gras en losse zoden
Engerlingen (larve van meikever
en junikever)
Ronde kale plekken in gazon
emelten (larve van
langpootmuggen)
Slordige gaten en
beschadiging aan nieuwe
scheuten.
Wants
Rhodondendron bloeit niet;
gele plekjes bovenzijde blad
en bruine roestachtige vlekken
aan de onderzijde.
Japanse vlieg (soort wants)
Vraatbeestjes verwijderen
Vang rupsen en kevers zoveel mogelijk weg, dan kunt u een
plaag in de kiem smoren. Rupsen kunt u gemakkelijk met de
hand pakken. Taxuskevers verzamelt u door tussen
aangetaste planten planken op de bodem te leggen; de
kevers schuilen aan de onderkant, waardoor u ze ’s ochtends
kunt weghalen.
Biologische bestrijding
Voor biologische bestrijding kunt u krielkippen loslaten in uw
tuin, die zijn dol op taxuskevers. De kippen zijn niet geschikt
voor een tuin met jonge beplanting, want ze eten ook graag
jonge blaadjes.
U kunt tegen taxuskevers ook speciale aaltjes kopen (microscopisch kleine wormpjes);
die parasiteren op de larven en bestrijden de plaag. Andere soorten aaltjes zijn weer
geschikt voor bestrijding van aardrupsen of emelten en engerlingen.
Emelten krijgen trouwens weinig kans in het gazon als u het in september kort maait en
niet besproeit. Verticuteren of prikrollen helpt ook, omdat ze slecht tegen verstoring
kunnen. Dit helpt ook tegen engerlingen.
Bestrijdingsmiddelen tegen insecten
Werkt bovenstaande allemaal niet, dan kan een bestrijdingsmiddel helpen. Middelen op
basis van kaliumzouten van vetzuren zijn dan een goede keuze: ze werken tegen
insecten en hun larven, zijn goed afbreekbaar en weinig giftig. Middelen op basis van
pyrethrinen helpen tegen hardnekkige aantasting door rupsen en kevers.
Tegen emelten en engerlingen kunt u een middel kopen op basis van imidacloprid; maar
dit middel doodt ook natuurlijk vijanden en is zo slecht afbreekbaar dat u dit maar één
keer per jaar mag gebruiken. Vanwege de risico's voor bijen is de toelating vervallen.
Dezelfde milieubezwaren gelden voor middelen op basis van de werkzame stof
thiacloprid, die toegelaten zijn voor het bestrijden van zuigende en bladetende insecten
in sier- en moestuin.
Meer informatie
 Een moestuin kent specifieke plagen en ziekten, meer daarover staat op
www.plantaardig.com.
 Uitgeverij Roodbont geeft een gids uit voor het herkennen, voorkomen en
beheersen van ziekten en plagen in de tuin. Bestel de gids via de website
www.roodbont.nl.
 Uitgebreide informatie over plagen en plantenziekten staat op
www.neerlandstuin.nl.
Bron: http://www.milieucentraal.nl/themas/ongedierte-in-huis-bestrijden/schimmels-en-vraat-op-tuinplanten
Biologie | Afweer VWO | Artikel Schimmels en vraat op tuinplanten