PDF - MKB

achtergrond
hoe
voeden
we de
zeven
miljard?
18
FORUM #23/22.12.11
Zeven miljard eters op de aarde. En dat
aantal groeit zeker nog veertig jaar door.
Dat klinkt als handel voor ’s werelds
grootste groentenexporteur. Welke rol
kan Nederland spelen om al die monden
te voeden ?
Tekst: Remko Ebbers | Foto: Bas Beentjes/hh
Gefeliciteerd, we hebben het gehaald. Binnen vijftien jaar een
miljard extra bewoners netto erbij. Een niet geringe prestatie,
aangezien de eerste miljard pas in 1804 werd geteld. De tweede
al een eeuw later in 1927 en nu groeit de wereldbevolking elke
minuut met 12 mensen, heeft een Amerikaans bureau berekend.
Maar om nu te zeggen dat dit najaar wereldwijd de vlag uit ging,
nee. Best merkwaardig als je bedenkt dat al die mensen ergens
moeten wonen en willen eten. Dat levert toch op zijn minst een
luid hoerageroep op van de Nederlandse agrofoodindustrie, zou
je denken. Zeven miljard monden voeden, is handel voor de
grootste groentenexporteur ter wereld en de marktleider in de
internationale professionele groentezadenhandel. Toch?
Op zich wel natuurlijk, maar er zit een addertje onder het gras:
we hebben niet zoveel plek meer over om al dat extra voedsel op
te verbouwen. De Wereldbank schat dat nu nog 10 procent van
de geschikte landbouwgrond op aarde ongebruikt is, terwijl we
over veertig jaar 70 procent meer nodig hebben om aan de vraag
naar voedsel te kunnen voldoen. Niet alleen omdat er meer mensen zijn, door groeiende welvaart krijgen zij een steeds luxer eetpatroon met meer vlees. En voor 1 kilo vlees is gemiddeld ruim
2 kilo gewas nodig.
meer opbrengst
De aarde is niet uit te breiden zoals een woning of bedrijfspand.
Een nieuwe vinden, zit er ook niet in. Dus is er maar een optie: er
zal meer geproduceerd moeten worden per hectare.
19
FORUM #23/22.12.11
achtergrond
Daar zou Nederland wel eens een belangrijke rol bij kunnen spelen.
Het ontwikkelen van productievere gewassen is een kolfje naar
onze hand. De ‘gouden driehoek’ van wetenschap (onder andere
Wage­ningen Universiteit), overheid en bedrijfsleven is wereldwijd
vermaard om de goede resultaten op landbouwgebied. En als het
bedrijven lukt een nieuw ras te introduceren, hebben ze een voorsprong van ongeveer vier jaar op hun concurrenten, met alle verdiensten van dien.
Maar helaas: een belangrijke techniek om de productiviteit te verbeteren, genetische modificatie, is in de Europese Unie en dus ook in
Nederland vrijwel verboden. Voor bedrijven die toch voedsel willen
modificeren, zit er maar een ding op: zij verplaatsen hun onderzoekscentra naar landen buiten de eu, waar ze hun producten ook gemakkelijker kunnen verkopen.
Gentech in Nederland heeft zo’n achterstand op met name de vs, Brazilië en China dat Jan Bolhuis van het Landbouwkundig Economisch
Instituut (lei) begin dit jaar in Forum twijfelde of het bedrijfsleven die
nog kan inhalen. Terwijl de techniek volgens Bolhuis belangrijk is om
gewassen te ontwikkelen die immuun zijn tegen ziektes of die tegen
droogte kunnen. Bolhuis: ‘Wat doen we bijvoorbeeld tegen de invloed
van klimaatverandering op de voedselproductie?’
onnodig moeilijk gemaakt
In de Europese Unie mogen alleen gemodificeerde gewassen ontwikkeld worden als van tevoren is aangetoond dat ze niet schadelijk zullen
zijn voor mens en milieu. Onder het motto ‘Eerst indekken, dan ontwikkelen’. Dat is bijvoorbeeld in de Verenigde Staten veel soepeler
geregeld, waardoor de ontwikkeling van genetisch gemodificeerde
gewassen in de vs niet alleen een veel hogere vlucht heeft genomen,
maar er ook een grote voorsprong is ontstaan ten opzichte van Europa.
De soepeler Amerikaanse regelgeving zorgt er ook voor dat er al jaren
wrijving is tussen de vs en de eu over toelating van genetisch aange-
paste gewassen. Zelfs Europese landen steggelen onderling over de
toelating ervan. Nederland is een groot voorstander, maar Frankrijk,
Duitsland, Hongarije, Griekenland, Luxemburg, Oostenrijk en Bulgarije totaal niet.
‘Er zijn positieve kanten aan een streng beleid’, vindt Anke van den
Hurk, senior beleidsmedewerker bij brancheorganisatie Plantum nl
en van oorsprong veredelaar. ‘Veiligheid is heel belangrijk. Dat genetisch modificeren beperkt mag, maakt ons ook vindingrijk en gemotiveerd om bestaande andere technieken verder te ontwikkelen.’
Toch vindt Van den Hurk het wel jammer dat genetische modificatie in
de praktijk helemaal niet mag. ‘Het is een veredelingstechniek die we
graag zouden willen gebruiken in aanvulling op ons hele pakket aan
methoden. Dat de Europese regels zo overdreven streng zijn, maakt
het voor ons onnodig moeilijk om te veredelen naar een bepaalde
eigenschap en dat geeft ons een achterstand op de markt.’
koudwatervrees
De veredelaars wachten met smart op een modernisering van de regels
en helderheid over de status van het gebruik van een serie nieuwe veredelingstechnieken, zegt Anke van den Hurk. ‘Sinds een jaar of drie is
een commissie van de eu bezig om nieuwe veredelingstechnieken te
beoordelen en het wordt tijd dat ze een beslissing nemen. Het gaat bijvoorbeeld over de methode die gebruik maakt van modificatie als tussenstap om sneller en doelgerichter het juiste ras te veredelen, reverse
breeding. Na die stap gaan we verder met planten waar die modificatie
niet in zit. In de eu lijken ze toch te vinden dat die nieuwe plant ook
onder de wetgeving voor genetisch gemodificeerde gewassen hoort,
terwijl in het uiteindelijke gewas absoluut geen gemodificeerd dna is
te vinden.’
Door de koudwatervrees van de eu is de vergunningsprocedure om
gemodificeerde gewassen op de markt te krijgen ook nog eens buitengewoon duur. Van den Hurk: ‘Het is niet voor niets dat er alleen ver-
Topsector wil meer ruimte
De topsector Agro & Food heeft een ijzersterke uitgangspositie, concludeerde het topteam
onder leiding van Cees’t Hart (FrieslandCampina) in juni van dit jaar. De sector is nummer
1 in de wereld, genereert in totaal 48 miljard euro aan toegevoegde waarde en is goed
voor bijna 10 procent van de Nederlandse economie en werkgelegenheid. Nederland heeft
succesvolle en innovatieve Agro & Food-bedrijven, beschikt over kennisinstellingen van
wereldklasse en staat aan de Europese top van private investeringen, aldus het topteam.
De groei van de wereldbevolking van 6 naar 9 miljard creëert kansen voor de sector. Maar
dan moet er wel geïnvesteerd worden in onder meer innovaties in duurzame voedselsystemen voor de productie van meer hoogwaardig voedsel met minder gebruik van grondstoffen. Goed gecontroleerde experimenteerruimte moet gecreëerd worden voor innovatieve
ondernemingen en initiatieven. Huidige wet- en regelgeving is veelal de belangrijkste beperking voor het uitvoeren van de benodigde experimenten volgens het topteam Agro & Food.
20
FORUM #23/22.12.11
dik nicolai
column scheer
gunningen worden aangevraagd voor bulkgoederen zoals maïs en soja.
Voor kleinere gewassen en groenten is de procedure onrendabel.’ De
Europese Commissie wil dat eu-lidstaten meer vrijheid krijgen om
zelf te beslissen of ze het telen van genetisch aangepaste gewassen toestaan of verbieden. De Nederlandse oud-ministers Gerda Verburg en
Jacqueline Cramer hebben zich daar indertijd hard voor gemaakt. Maar
volgens Van den Hurk is de kans op willekeur dan groot en is het wel
erg tegengesteld aan de idee van één Europese markt met gelijke regels
voor alle lidstaten.
remt discussie
istockphoto
Telen en ontwikkelen is dan wel vrijwel onmogelijk, dat betekent niet
dat gemodificeerde gewassen de eu niet in komen. Vooral voor veevoer worden op grote schaal gemodificeerde gewassen geïmporteerd.
‘En dan zijn we bij een andere ongerijmdheid’, zegt Van den Hurk. ‘De
Europese gezondheidsdienst efsa heeft diverse gemodificeerde landbouwproducten veilig bevonden voor consumptie, maar toch vinden
diverse lidstaten dat toelating niet automatisch mag. En als ze wel
geïmporteerd mogen worden, mogen we ze niet zelf in de eu ontwikkelen of telen.’
Volgens de Wageningse hoogleraar Richard Visser is het hoog tijd de
regelgeving over toelatingen en nieuwe veredelingstechnieken onder
de loep te nemen. ‘Veel belangrijker is dat de wet- en regelgeving ook
leert. Als na verloop van tijd technieken bewezen veilig blijken, zouden ze onder een milder regime moeten kunnen komen.’ Nu wordt de
discussie teveel bepaald door emotie en overvoorzichtige politici die
hun handen niet willen branden, vindt hij. In de discussie lijkt het
alleen te gaan over de extremen zoals muizencellen in tomatenplanten, zegt Van den Hurk (Plantum nl). ‘Het zou al heel erg schelen als
politici gemodificeerde gewassen vergeleken met gewone teelten. De
eu staat toch ook kunstmatige kleur- en smaakstoffen toe, laat ze voor
gentech ook op die manier kijken.’ 
Flex
Wat doe je als je twee afspraken in dezelfde stad hebt met enkele
uren ertussen? Dan zoek je een plek op met WiFi en klap je je
laptop open. Ben je zomaar aan Het Nieuwe Werken.
Mijn flexplek was een grand café in Rotterdam. Het tafeltje
waaraan ik zat, was groot genoeg voor mijn 10 inch laptop. Klein
genoeg om mee te nemen in tas en trein. Ik heb er wel een draadloze muis bij gekocht, want voor dat gepiel met die ingebouwde
muis ben ik te oud.
Ik was niet de enige die er zat te werken, getuige het sollicitatiegesprek links van mij en de zakelijke bespreking rechts. Niet de
activiteiten die ik daar snel zou plannen. De twee dames van het
sollicitatiegesprek bestelden bijvoorbeeld een lunch; moet je als
sollicitant ook nog op je tafelmanieren letten.
Om niet weggekeken te worden door het personeel, bestelde ik
ook maar een cappuccino.
Ooit heb ik op die manier een halve dag doorgebracht in een
McDonald’s in Madrid. Tijdens een verregende liftvakantie naar
Zuid-Spanje vonden mijn vriendin en ik troost in de café Americano die daar geschonken werd. Schuilend voor de regen lazen we
onze vakantieboeken, terwijl we om het uur koffie bijbestelden
om onze aanwezigheid te rechtvaardigen. Zuid-Spanje hebben we
nooit gehaald. Maar mijn vriendin is wel mijn vrouw geworden.
In Rotterdam wilde Het Nieuwe Werken niet zo vlotten, omdat ik
werd afgeleid door de heren van de zakelijke bespreking. Het ging
er zo te zien verhit aan toe, met stemverheffing en blikken en
gebaren van verontwaardiging. Je zult maar voor je lol naar een
café gaan en aan de tafel ernaast terechtkomen.
Inmiddels had ik ook een lunch besteld, zodat het geheel iets
weg kreeg van een lunchvoorstelling. Hoe de beide eenakters zijn
afgelopen weet ik niet, want mijn volgende afspraak wachtte.
Die vond plaats in een andere eetgelegenheid, waar wij de enige
gasten bleken.
Ditmaal liet ik mij afleiden door de vraag naar het waarom van
de geringe klandizie. En ondertussen voelde ik me lullig door de
karige bestelling van een cappuccino en een flesje fris voor mijn
gesprekspartner. Wij zouden deze tent niet gaan redden.
Gelukkig kon ik de volgende dag weer naar kantoor. Terug naar
Het Oude Werken.
Paul Scheer
21
FORUM #23/22.12.11