Herfstcarnaval voor plant en dier - IVN Hellendoorn

Herfstcarnaval voor plant en dier
Planten sturen hun zaden de wereld in. Per
ballon, parachute of zweeftoestel. Soms gaan
ze varend over water of liftend met een mens
of dier. Sommige worden afgeschoten door
een katapult… Veel zaden zitten verpakt en
zijn een lekker hapje voor dieren.
Voor de Spreeuwen en Merels, Roodborstjes
en lijsters is het nu volop genieten van al dat
lekkers. Ze doen zich dan ook tegoed aan
overrijpe, gistende bessen van vlier en
lijsterbes. De vogels maken er een
schransfestijn van, tot ze er dronken van
worden. Overal zie je blauwe spatten. Het
eindproduct van heel veel eten en drinken
tijdens het herfstcarnaval. Bessen bieden zich
aan door kleur en smaak. Het gaat een vogel
om het sap en het vruchtvlees. De meegegeten zaden worden niet verteerd. Deze zullen
ergens terecht komen waar ze kunnen
ontkiemen. En daar is het de plant om te
doen. Op de gekste plekken komen vlierplantjes omhoog. Zelfs in de dakgoot of op
een boom of muur zie je ze in het voorjaar
groeien. Het is geen toeval dat najaarstrek en
besaanbod samenvallen. Vogels en bessen
hebben elkaar nodig. De lange reis van
broedgebied naar overwinteringsplaats kost
de vogel veel energie. Hij kan nu best een
extraatje gebruiken.
Vlier
Vlierbessen zijn bij vogels favoriet. De vlier
komt dan ook over de hele wereld voor, met
uitzondering van de echt koude streken. De
bessen werden en worden ook door mensen
genuttigd. Bij opgravingen van paalwoningen
van 2.000 jaar voor Christus werden bessen
van de vlier gevonden. Vermoedelijk de
restanten van de huisdrank uit die tijd, een
soort brandewijn. Het sap van de vlierbes is
rijk aan vitamine C en helpt verkoudheid te
voorkomen.
Ook de Lijsterbessen zijn zeer gewild bij
vogels. De struik heet eigenlijk: Sorbus aucuparia. Sobere betekent: drinken. Aucuparia
betekent: de vogelvangst dienende. De
lijsterkraaltjes werden vroeger als lokmiddel
gebruikt om lijsters in een soort strik te vangen. De vogels werden voor een paar centen
aan opkopers verkocht.
Vruchten en zaden wachten bij rijpheid op
transport. De vogels vormen wat betreft de
bessen daarbij een onmisbare schakel in het
natuurgebeuren. Maar zij niet alleen. Er zijn
veel manieren waarop zaden verspreid
worden. Alle systemen zijn er op gericht dat
de zaden ver van de moederplant terecht
komen. Veel zaden zijn erg licht en worden
door wind of water meegenomen. Sommige
zijn voorzien vleugeltjes, valschermen of
drijvertjes.
Zaden van de Gele lis en de els drijven als
bootjes over water. Er zijn planten die een
inrichting hebben om zaad weg te schieten,
zoals het Springzaad in mijn tuin. Bij veel
planten worden dieren ingeschakeld bij het
transport. Er zijn planten met kleverige en
ruwe zaden, die aan de pels van zoogdieren
blijven hangen. De vergeten voorraad van de
eekhoorn of Vlaamse Gaai levert in het
voorjaar ergens een bosje planten op.
Er zijn zaden waaraan een zogenaamd
mierenbroodje vastzit. Een lekkernij voor
mieren die de zaadjes zelf verder transporteren. Vlak ook mens niet uit, die aan
schoenzool, kleding of transportmiddelen aan
de verspreiding meehelpt.
Vooral bij planten die door de wind verspreid
worden lijkt de natuur op zeer verkwistende
manier te werk te gaan. Er worden heel veel
zaden gevormd. Lang niet alle zaden komen
goed terecht. Gelukkig maar. Wanneer 1 %
van de zaden van de paardebloem goed
terecht komt, wordt de plant al in stand
gehouden. Je kunt je verwonderen over het
technische vernuft waarmee planten zonder
denkwerk hun zaden de wereld insturen. Het
lijkt mij echter beter om er gewoon maar van
te genieten wanneer vogels in de struiken van
uw tuin komen tafelen. We hebben elkaar
allemaal nodig, nietwaar?
oktober 1993
Herman Kremers