Benjamin - Joods Maatschappelijk Werk

SE
EN MET EEN JOOD
AD VOOR IEDERE
BL
AL
8
4
TA
10
.
10
AR
.
NR
•
NR
KW
•
28
28
NGNG
GR AT IS
GAGA
ARAR
• JA
• JA
1617
2020
NIER
ZOM
• JU
ACHT ERGROND
JMW is verhuisd!
Hans Vuijsje
JMW en de hang naar identiteit
Ouderen die appen
(of juist niet)
Technologie in de mediene
Vechten voor vrouwen
Initiatief nemen om taboes te doorbreken
Themanummer: 70 jaar Joodse ontwikkeling, 70 jaar JMW
UITSTAPJE
JOODS AMERSFOORT
woensdag 12 juli 2017
Gaat u ook mee op
ontdekkingstocht naar
Joods Amersfoort?
PROGRAMMA
10.30 – 11.00 uur
Ontvangst met koffie/thee
en wat lekkers
11.00 – 11.30 uur
Rondleiding in de 18e-eeuwse
Amersfoortse sjoel
11.45 – 12.45 uur
Stadswandeling Joods
Amersfoort o.l.v. ervaren gids
13.00 – 14.00 uur
Lunch kosjer style
14.15 – 15.15 uur
Rondvaart
15.15 uur
Einde
Kosten: € 20
Aanmelden en betalen vóór 5 juli via iDeal op
www.joodseactiviteiten.nl.
U kunt zich ook aanmelden
via [email protected]
of via 020-5776566.
Na aanmelding ontvangt u de
exacte gegevens van het verzamelpunt.
Voor iedereen met een Joodse achtergrond
en eventuele partner
www.joodseactiviteiten.nl
INHOUDSOPGAVE
ARTIKELEN
Joodse Achternamen / Kornalijnslijper 8
Tafel voor twee / Schrijfsters
14
Initiatieven / Vechten voor vrouwen16
Interview / Hans Vuijsje
18
Joods Leven in / Ierland
26
Mijn leven / Salomon Slier
28
Historisch / Maatschappelijk debat 32
Eten en opeten / Pekelaugurken
Terug naar haar roots / 6
34
Nicolienne Wolf werd ‘beroepsjodin'
COLUMNS
Benjamin in Beeld / De Voddenman 4
Benjamin / Nieuws
5
Column / Ferry Biedermann
11
Tien ergernissen / Op het strand
23
Eitzes van Esther / Afkortingen
36
Domineeszoon / 12
David Cassuto hervond zijn volk
NETWERK
Benjamin / uitkomst enquête38
Uitgelicht: Schrijfgroep40
Lev-JMW activiteiten
42
Agenda46
Gewalt! Technologie en werk / 30
Sjoekertjes48
Van Stoomtrein tot Skype
3
Benjamin in beeld
De Voddenman op het Waterlooplein, Patrick Sternfeld
“De analfabeet van de toekomst is niet degene die
het alfabet niet kan lezen maar degene die geen
foto kan nemen.” Dat is een citaat van de DuitsJoodse filosoof Walter Benjamin uit het midden van
de 20ste eeuw. Zelfs Benjamin kon niet voorzien dat
iedereen vijftig jaar later met een volautomatische
camera ter grootte van een reep chocolade op
zak zou lopen. Maar het idee dat foto’s tot het
standaardcommunicatiemiddel zouden uitgroeien, had
hij dus goed gezien. Hoewel er naast veel tekst ook
altijd veel beeld in onze Benjamin staat, is er ruimte
voor meer. Daarom deze nieuwe rubriek: Benjamin in
beeld.
Onze vaste Benjamin-fotograaf Patrick Sternfeld
komt de eer toe de serie te openen met de
Voddenman op het Waterlooplein:
"Het onderwerp moest op een aspect van Joods
Nederland betrekking hebben, een levendig en
aansprekende plaat zijn, waarbij met name mensen in
beeld gebracht moeten worden.
Deze randvoorwaarden bleken in de praktijk al gauw
behoorlijk lastig, eenvoudigweg omdat Joods leven in
het alledaagse straatbeeld vaak niet waarneembaar
is en waar dit nog enigszins het geval is, niet iedereen
ervan gecharmeerd is dat er een foto wordt gemaakt.
Bijgaande foto is het resultaat van goed zoeken.
Ook al is er op de "geijkte plekken" niets in directe
zin waarneembaar dat aan het beschreven idee
tegemoetkomt, op een indirecte manier is dat er wel!
Door op het Waterlooplein op een bankje onder een
van de borden met foto's van markante figuren uit
het verleden te gaan zitten, zorgt er altijd wel iemand
onbewust voor dat hij of zij een contrast vormt, waar
je op zich weer bij stil kan staan."
BENJAMIN NIEUWS
JMW, zeventig jaar, still going strong
J
En dan is er natuurlijk de verhuizing. JMW vertrekt na 41
jaar uit De Lairessestraat en neemt zijn intrek in het kloppend hart van Joods Amsterdam, de Van Boshuizenstraat
12. JMW, zeventig jaar maar ‘still going strong!’
MW viert dit jaar haar zeventigste verjaardag. De
laatste vijfendertig jaar daarvan heb ik mogen
meemaken. In die zeventig jaar is de Joodse
gemeenschap door grote veranderingen gegaan.
JMW heeft steeds geprobeerd zich aan te passen aan de
ontwikkelingen binnen de Joodse gemeenschap, en met
succes. In de eerste jaren na de Sjoa stond de materiële
nood van de overlevenden centraal. Hulp werd in natura
gegeven door bijvoorbeeld kleding en dekens uit te delen,
en met geld. Nadat de hoogste materiële nood gelenigd was
ontwikkelde JMW zich steeds meer tot een brede Welzijnsorganisatie. In 1949 begon JMW de ‘huisverzorging’,
de huidige Thuiszorg. In de vijftiger jaren begon JMW
vluchtelingen en migranten te helpen. De maatschappelijk
werkers streden, samen met het Nederlands Auschwitz
Comité, aan het eind van de zestiger jaren voor de
instelling van de Wet Uitkeringen Vervolgingsslachtoffers
1940-1945. De actie had succes en werd in 1973 afgerond
met de afkondiging van de Wuv. JMW heeft voor tienduizenden vervolgingsslachtoffers rapportages gemaakt
die de aanvragen voor een uitkering ondersteunden.
In de zeventiger jaren werd een start gemaakt met het
Vrijwilligerswerk en het Groepswerk. In de tachtiger
en negentiger jaren hielp JMW zo’n duizend Joodse
vluchtelingen uit de Sovjetunie bij hun asielprocedure. Het
waren de jaren van de ontwikkeling van activiteiten voor
de naoorlogse generatie en de kinderen uit de oorlog. JMW
maakte zich sterk voor kinderen met een Joodse vader. De
Benjamin zag voor het eerst het licht. Zo kan ik nog lang
doorgaan met zaken als de strijd om Artikel 2, samen met
het Verbond Belangenbehartiging Vervolgingsslachtoffers
(VBV), de toevoeging van Mediation aan het takenpakket,
de kwaliteitscertificatie van alle sectoren van JMW etc etc.
Tevredenheid
De tevredenheid van de cliënten en deelnemers blijft hoog.
Dat geldt voor onze hulpverleningsactiviteiten, maar ook
voor de Benjamins die u elk kwartaal gratis ontvangt. In de
afgelopen maanden hebben wij weer een lezersonderzoek
uitgevoerd. De respons was groot. Meer dan 700 lezers
reageerden.
De resultaten van dit lezersonderzoek zullen uitgebreid in
het volgende nummer, het Rosj Hasjana-nummer, worden
beschreven. Ik kan u nu al zeggen dat de waardering voor
het kwartaalblad de Benjamin onverminderd hoog is met
een gemiddelde lezersbeoordeling van 7,9!
Onder de deelnemers aan de enquête die hun naam hebben
opgegeven (de enquête was natuurlijk anoniem) worden
tien Canons van Joods Nederland verloot. De prijswinnaars worden in het komende nummer bekend gemaakt.
Het lezersonderzoek gaf u ook de mogelijkheid om
inspraak te hebben in het nieuwe logo van JMW. U koos
voor behoud en aanpassing van het bestaande logo. Het
bestaande, gemoderniseerde logo wordt in deze Benjamin
gepresenteerd en zult u terugvinden in alle toekomstige
JMW-uitingen.
Afscheid
De jubilea van JMW zijn in mijn loopbaan belangrijk geweest. Bij het veertigjarige jubileum werd het Opbouwwerk
aan het hulpverleningspakket van JMW toegevoegd. Als
coördinator van de Federatie Instellingen Joodse Bejaardenzorg (FIJB), gedetacheerd vanuit JMW, kon ik daarvoor
de basis leggen. Bij het vijftigjarig jubileum mocht ik het
algemeen directeurschap van JMW overnemen van mijn
voorgangster Wilma Stein-Olman. Dit jaar, bij het zeventigste jubileum neem ik als algemeen directeur afscheid
van deze prachtige organisatie en van u, lezers, cliënten,
deelnemers, vrijwilligers en belangstellenden van JMW.
Dat deze organisatie, JMW, nog vele jaren haar werk ter
ondersteuning van de Joodse gemeenschap en iedereen
met een Joodse achtergrond mag voortzetten. Omein!
Vernieuwing
In de aanloop naar de zeventigste verjaardag van JMW is
opnieuw hard gewerkt aan vernieuwingen en voorbereidingen voor de toekomst. Het ontmoetings- en inloopcentrum
Lev is opgezet, gewerkt wordt aan de modernisering van de
Thuiszorg, onderzoek wordt gedaan naar de 3G, de derde
generatie, en een nieuwe vorm van hulpverlening wordt
geïntroduceerd, de blended hulpverlening.
Bij blended hulpverlening wordt meer gebruik gemaakt
van digitale mogelijkheden die ons op dit moment ter
beschikking staan. In juni/juli zal JMW in dat kader een
geheel vernieuwde website lanceren.
Hans Vuijsje
Algemeen directeur-bestuurder
5
WAT BEZIELT ...
Nicolienne Wolf
Van domineesdochter
tot gewoon Joods
Mijn kleindochter Nahish stuurt me
Joods zijn stond voor mij gelijk aan ‘vermoord in de oorlog’. Ze ‘bewandelden niet het rechte pad’. ‘Joden wezen
Jezus af’. Dus besloot ik dat ik anders was en gedroeg me
ook anders.
Als puber van 15 stopte ik met naar de kerk gaan. Werd dit
geaccepteerd? Ja, als ik dan maar iets met mijn Jodendom
ging doen.
Zo kwam ik, door de relaties van mijn pleegvader die
preses van het bestuur van de Hervormde Kerk was, in
contact met opperrabbijn Berlinger en andere Joden. Ik
ontdekte dat wat ik 15 jaar niet op zondag mocht, zij niet
op zaterdag mochten. Niets voor mij. Ik was geen religieus
kind. Toch ging ik me er verder in verdiepen en veel lezen
over Joodse geschiedenis en traditie. Ten slotte vond ik het
stom om te roepen dat ik Joods was en niets wist.
Langzaam begon die Joodse jas mij te passen waarin mijn
stelling was en nog steeds is: "het hoort niet zus of zo, het
kan zus of zo of nog anders".
via Messenger een filmpje over de
oprichting van kibboets Ein HaShofet,
tachtig jaar geleden. Dat was in
1937 en Israël bestond nog niet.
TEKST JOANNE NIHOM FOTO VIA NICOLIENNE WOLF
Z
e besloot een jaar geleden om daar Ivriet te gaan
leren en woont en werkt er nu samen met 27 jongeren uit alle landen van de wereld. Een fantastische ervaring.
Was het onverwacht? Ja en nee. Haar moeder Esther, mijn
dochter, ging na haar middelbare school ook naar Israël.
We zijn immers Joods en gaan geen druiven plukken in
Frankrijk. ‘Gewoon’ Joods, niet religieus, maar wel bewust
van onze achtergrond met gevoel voor traditie, cultuur en
geschiedenis.
Esther en mijn zoon Freek kregen Joodse les maar werden
geen bat- en barmitswa in sjoel. Ook Nahish en haar broer
volgden Joodse les, maar daar bleef het bij.
Beroepsjodin bij JMW
Bewust Joods zijn waarin je je eigen keuzes maakt. Als
ervaringsdeskundige kon ik mensen met een geschiedenis
zoals ik, niet Joods opgevoed, hun Joodse identiteit laten
ontdekken, ontwikkelen en versterken en dit vervolgens
inzetten in mijn werk.
Ik ben 20 jaar beroeps Jodin geweest bij de afdeling
Samenlevingsopbouw van JMW. Medeorganisator van de
grote Woudschoten conferenties voor de Joodse naoorlogse generatie en andere spraakmakende conferenties en betrokken bij de infokrant, diverse cafés en koffieochtenden,
het HOK (Het Ondergedoken Kind), lessen Joodse cultuur,
leiden van groepen en vele andere identiteitsversterkende
activiteiten.
Domineesdochter
Ik ben een onderduikkind, geboren in 1944, en groeide
op in een predikantengezin. Ooit was ik een keurige, nou
ja keurige, domineesdochter. Totdat ik op mijn negende
hoorde dat ik Joods was.
6
Nicolienne Wolf tijdens workshop Toon Hermanhuis
belangrijkste deel van mijn identiteitsschijf.
Nederlandse cultuur is altijd aanwezig.
De Benjamin ontstond nadat het project voor de naoorlogse generatie geïmplementeerd was en ook de andere
generaties bij JMW een plek kregen. De Benjamin was
bedoeld als een landelijk communicatiemiddel tussen
Joden, waarin alle facetten binnen de Joodse gemeenschap
ter sprake kwamen.
“Ik ben het gewoon”
De betekenis van het Joods zijn verschuift dus. De vraag
‘hoe beleef ik mijn Jodendom?’ dekt voor mij de lading
niet als je wil weten wat voor mij Joods zijn betekent.
Jodendom, de religie, is een onderdeel van de Joodse
identiteit. Wat mij betreft moet de vraag zijn: “Hoe
definieer ik mijn Joodse identiteit.”
Joods zijn was voor mij niet vanzelfsprekend. Als
onderduikkind is mijn identiteit me ontnomen. Ik was
‘ondergedoken’ tot lang na de Tweede Wereldoorlog, de
periode waarin ik me een domineesdochter waande. Toen
ik uiteindelijk hoorde dat ik een Joods kind was, heb ik
voor de eerste keer mijn identiteit gedefinieerd. Veel later
kreeg mijn Joodse identiteit een bredere andere inhoud.
Joods zijn is wat mij betreft geen keuze: Ik ben het
gewoon.•
De vele vormen van Joods zijn
Voor mij is de Joodse gemeenschap een bos met allerlei
bomen. Beuken, eiken en berken. De Joodse gemeente is
misschien de beuk die vindt dat hij de enige echte boom in
het bos is. Dat is prima, maar samen met de berk en de eik
vormen we allen een geweldig divers bos. Alle bomen horen
erbij. Een tweede leidraad binnen het werk bij het opbouwwerk van JMW was de Schijf van Vijf van Ido Abraham.
Joodse identiteit met de vijf verschillende facetten die
regelmatig verschuiven.
Joodse cultuur, religie, oorlog en antisemitisme, Israël en
Nederlandse cultuur. Zo overheersen tijdens de meidagen
oorlog en antisemitisme. Als ik een keer in sjoel ben overheerst religie. Wanneer ik in Israël ben, dan is dat land het
7
ACHTERNAMEN
Kornalijnslijper
Hardnekkige kloof tussen
naam en beroep
Kornalijnslijper, vaak moet ik het
spellen wanneer ik mijn naam noem.
Bijvoorbeeld in een telefoongesprek
en soms is dat erg vermakelijk. “Ja,
het is met een K en met tweemaal een
lange IJ, ik spel het wel even, k.o.r.n.a
.l.i.j.n.s.l.i.j.p.e.r. Heeft u dat? Ja, Korna-lijn-slij-per”. Wanneer dat is gelukt
komt er van de andere kant steevast
de opmerking: “wat een mooie naam”
en de vraag: “Waar komt die naam
toch vandaan”.
TEKST & FOTO'S JOCHEM KORNALIJNSLIJPER
Levie Kornalijnslijper, grootvader van Jochem
D
Tobias Benjamin (Naas) die als zoon van Benjamin Leveij
in 1740 ter wereld komt. Tobias Benjamin ging aardewerk
verkopen en kwam later in de kledinghandel terecht. Zijn
leven speelt zich af in het Amsterdamse Vlooijenburg en
Marken, het hart van de oude Jodenbuurt.
Tobias Benjamin neemt op 31 december 1812 de naam
Kornalijnslijper aan en doet dat ook voor zijn zes kinderen
en drie kleinkinderen. Dat dit nog wel enige gewenning
kostte en men ook nog niet bedreven was in het schrijven
zien we aan de wijze van ondertekening in die jaren. Tobias
Benjamin en zijn kinderen plaatsten ondertekeningen
at het een mooie naam is kan ik dan natuurlijk
alleen maar beamen, waarna ik meestal iets
vertel over de kornalijn, ofwel de carneool, en
over halfedelstenen en het bewerken daarvan.
De vraag hoe de naam Kornalijnslijper is ontstaan kan
ik helaas nooit beantwoorden. We zijn nog nergens een
koppeling tegengekomen tussen het kiezen van de naam
en een uit te oefenen beroep.
De naam Kornalijnslijper is, zoals zoveel namen, een
cadeautje van Napoleon die alle Nederlanders van een
naam wilde laten voorzien. We beginnen daarom bij
8
Achteroom Abraham en familie in 1881
Jochem met zijn familie
is een variëteit van een halfedelsteen die chalcedoon heet.
Chalcedon was een Byzantijnse stad die in 185 BC werd
gesticht. De carneool is door ijzeroxide bruinrood gekleurd
en is ondoorzichtig.
als Corlijn, Korlijn, Carlein, Corlijnslijper en later
Cornalijnslijper, terwijl zijn zoon Levie Tobias tekende met
Kornalijnslijper.
Late sporen in de diamantindustrie
Overal Kornalijnslijpen
En dan is er nog Salomon Tobias die naar
Engeland verhuist en verder gaat onder
de naam Solomon Corlyn. Het lijkt
een mooie Engels variatie maar het
heeft ook wel iets van de Corlijn
in de eerste periode. Salomon
had ook niets te doen met
edelstenen of slijpers. In het
register van verzekeringen
staat vermeld, “Dealers in
furniture & metals”.
Tot die periode zijn er dus
geen Kornalijnslijpers
in de diamantindustrie
werkzaam. Onbekend is of
Tobias Benjamin de naam
Kornalijnslijper heeft gekozen
omdat een goede vriend van
hem kornalijnen bewerkte, of
dat de familie oorspronkelijk uit het
kralenslijpersvak afkomstig was.
Wie de kaart van het Meertens instituut
erbij pakt kan zien dat de naam
Kornalijnslijper inmiddels flink over
het land is verspreid. Dat is een
heel verschil met de situatie van
het begin van de 20ste eeuw.
De meeste Kornalijnslijpers en
Cornalijnslijpers woonden in
de 1800’s en begin 1900’s in
de grote steden Amsterdam,
Den Haag en Rotterdam en
na 1900 ook in Enkhuizen.
Na 1945 zijn de weinige
overgebleven gezinnen sterk
uitgebreid en over het hele
land uitgewaaierd.
De nu verspreid over Nederland
wonende Kornalijnslijpers komen
uit drie verschillende takken van de
familie, maar deze zijn uiteindelijk alle drie
voortgekomen uit de stam van Tobias Benjamin (Naas)
Kornalijnslijper. De drie Kornalijnslijpers waaruit deze
takken zijn voortgekomen worden eind 19de eeuw
geboren. Een van hen is Levie Kornalijnslijper, die begin
20ste eeuw van Amsterdam naar Enkhuizen verhuist.
Levie is mijn grootvade. •
“Dealers in furniture
& metals”
Een groot deel van de familie kwam uiteindelijk toch
te zitten in de hoek van het slijpen van diamanten en
aanverwante stenen. Dat blijkt uit een lijst van tegen de
twintig directe afstammelingen van Tobias die later, eind
19de en begin 20ste eeuw, allen daarin werkzaam waren.
Wat is een kornalijn ofwel een carneool voor steen? Ik zal
er geen al te wetenschappelijke verhandeling van maken
maar de kornalijnsteen, tegenwoordig carneool genoemd,
Verantwoording:
De gegevens van bovenstaande en andere verhalen over de
familie Kornalijnslijper komen voornamelijk uit een papieren
en digitaal archief, welk haar omvang mede te danken heeft
aan de vele bijdragen van mijn neef, mijn broers en degenen
die hen en mij in de afgelopen 25 jaar van materiaal hebben
voorzien.
9
Carneool
Joods • Wat bezielt mij?
COLUMN FERRY BIEDERMANN
De Trumpvraag
TEKST FERRY BIEDERMANN ILLUSTRATIE JARON BEEKES
D
te dicht langs de
binnenkant van zijn
dij liet gaan en daarna
weer net iets te ver over
zijn achterste.
“Het is niet alsof er iets
mis is met me, Krantz,”
zei hij bars. “Maar mijn
vrouw zit me nu al
weken aan mijn hoofd
te zeuren dat ik moet
kiezen. Weet je wel, het
is zoiets dat met een
ruzie begon en nu wil
ze er niet meer over
ophouden, alsof mijn
hele karakter ervan
afhangt. Nu, nadat
we al meer dertig jaar
getrouwd zijn.”
Krantz zuchtte, hij zag
het mijnenveld al van
heinde en verre aankomen. Waarom kon hij niet gewoon
nu thuis aan het ontbijt zitten met Jessica? “OK, welke
keuze” vroeg hij met benepen stem. “Ze heeft het in haar
hoofd gehaald dat ik deze vraag volgens haar correct moet
beantwoorden. Anders gaat ze naar haar moeder. Ze wil
van me weten wie de beste Jood is, Woody Allen of die
Amerikaanse politicus, je weet wel, van de verkiezingen.”
Krantz streek rabbinaal over zijn baard, “Je bedoelt Bernie
Sanders.” Mendelbaum schudde geërgerd zijn hoofd, “Nee,
nee, die andere, die gewonnen heeft. Die met dat vogelnest
op zijn hoofd.”
De rabbijn zag een uitweg, dit zou snel opgelost zijn, en tot
ieders tevredenheid. “Donald Trump. Die is nu president
en die is niet Joods. Dus je bent er van af, Mendelbaum.”
e rode wijn
had een spatje
op zijn witte
overhemd
gemaakt maar rabbijn
Shlomo Krantz
genoot nog van de
zoete nasmaak van de
kiddoesj, de zegening
van de wijn, die hij als
zaterdagochtendritueel
voltrok in zijn sjoel in
een kleine uithoek van
een van de zuidelijke
buitenwijken van
Amsterdam.
Meestal haastten
alle aanwezigen zich
na afloop naar huis
voor het ontbijt
maar deze keer bleef
Moshik Mendelbaum achter, niet zijn meest geliefde
Jood. Mendelbaum was, net als een groot deel van de
kehilla, in de zeventig maar liep voortdurend rond in een
trainingspak met het logo van een vechtsportvereniging.
Vaak was Mendelbaum nadrukkelijk aanwezig, met zijn
foute moppen en zijn nog foutere politieke kanonnades.
Maar de laatste tijd had de rabbijn hem niet zo gehoord, er
zou dus wel iets mis zijn en hij ontkwam er niet aan om de
man aan te horen.
“Wat kan ik voor je doen, Moshik,” vroeg Krantz. De vale
blauwe ogen waar de rabbijn nog nimmer een sprankje
empathie in had gezien, waren ook nu ondoorgrondelijk.
Mendelbaum krabde zich vol overgave aan de rechterzijde
van zijn trainingspak, waarbij hij zijn nagels net iets
10
met zijn vrouw, Jessica, die vanwege haar carrière als
internationaal lingeriemodel er vaak meer wereldse ideeën
op nahield.
“Als hij Joods wil zijn moet hij dat toch weten,” zei ze,
terwijl ze, op de sjabbat nog wel, haar nagels aan het vijlen
was boven de ontbijttafel. “Een, hij wil niet Joods zijn,
twee, nee, dat moet hij niet zelf weten, en drie, het is de
vrouw van Mendelbaum die het beweert.” Jessica keek
hem meewarig aan, “Shlomi, je moet met je tijd meegaan
en de vrouw van Mendelbaum heeft heel veel vrienden op
Facebook, dus zoek maar geen ruzie met haar.”
In het midden van de week was Krantz ten einde raad. Hij
besloot zijn vriend Chaim, de opperrabbijn van Israël, te
raadplegen. Nog voordat hij de wederzijdse begroetingen
achter de rug had, vroeg de opperrabbijn hem opgewonden,
“Noe, heb je het gehoord? We geven Trump het Joodse
erelidmaatschap.”
Krantz proestte alsof hij zich verslikte op een te groot stuk
gefillte fisch. “Maar Chaim, dat kan toch helemaal niet, dat
soort dingen doen wij toch niet?” Een minzame lach aan de
andere kant van de lijn wuifde zijn bedenkingen weg. “We
moeten met de tijd meegaan. Er was een enorme campagne
op Facebook. Die mevrouw Mendelbaum bij jullie is
formidabel. Plus dat we denken dat het toch beter is om
hem een beetje honing om de mond te smeren.”
Krantz hing beduusd op maar begon zich al snel beter te
voelen. Hij kon nu Mendelbaum in ieder geval een simpel
antwoord geven voor zijn vrouw: natuurlijk is Trump de
betere Jood, want hij heeft het ere-lidmaatschap. •
De man schonk hem een meewarige blik en zei op een
toon waarmee doorgaans zwakbegaafde kleuters worden
aangesproken, “Dat weet ik ook wel, rabbijn.” Krantz kon
zweren dat ‘rabbijn’ spottend werd uitgesproken. “Maar
mijn vrouw vindt van wel.”
Het duizelde Krantz, hij had nog niet ontbeten en wist
zeker dat hij ook een zomergriep voelde opkomen.
“Mendelbaum, dat gaat zomaar niet,” zei de rabbijn nu
op meer besliste toon. “Wij hebben regels voor dat soort
dingen en niet iedereen is zomaar Joods. We zijn een
besloten club en die Trump zit daar niet bij alleen omdat je
vrouw dat zegt.”
Mendelbaum leek onder de indruk van de autoriteit die
Krantz op dit punt uitstraalde maar gaf zich nog niet
gewonnen. Op een wat meer vleiende toon legde hij zijn
dilemma uit, “Zeker, zeker, ik weet dat je moet uitkomen
en zo, maar mijn vrouw zegt dat het buiten kijf staat want
hij is rijk, zijn familie komt uit Duitsland en hij kan niet
met zijn handen van zijn eigen dochter afblijven, net als
Woody Allen. En ze heeft het gelezen op het internet.”
Krantz had het nu wel gehad met de onwetende
trainingsfanaat en zei op pertinente toon, “Zoveel onzin
heb ik nog nooit bij elkaar gehoord. Mendelbaum, ik wil
je niet vertellen hoe je je tegenover je vrouw hoort te
gedragen maar koop een bos bloemen voor haar, morgen,
niet op sjabbes, en zeg haar dat ze die onzin uit haar hoofd
moet zetten.”
De volgende dagen bleef het gesprek Krantz door het hoofd
spoken. Zijn sjabbat-rust, waar hij altijd zo naar uitkeek,
was er danig door verstoord en hij had zelfs ruzie gemaakt
Wij zijn op zoek naar:
Enthousiaste betrokken mensen
die actief willen worden in de
Cliënten- en Deelnemersraad van JMW
Wat doet de Cliënten- en
Deelnemersraad (CDR)
De Wet Medezeggenschap Cliënten
Zorginstellingen (WMCZ) heeft tot
doel cliënten inspraak te geven. De
CDR van JMW geeft gevraagd en
ongevraagd advies aan de directie
over zaken die voor cliënten en
deelnemers van JMW van belang
zijn. De CDR komt hiervoor
gemiddeld één maal in de zes weken
bij elkaar.
Wie wij zoeken
De CDR zoekt iemand met een Joodse
achtergrond,
- die kennis heeft van het werk van
JMW;
- zich betrokken voelt bij de belangen
van de cliënten van JMW;
- zich wil inzetten voor het in stand
houden en verbeteren van de hulp
en dienstverlening aan de Joodse
doelgroep.
Informatie
U kunt aanvullende informatie
opvragen bij het secretariaat
van de CDR, via e-mail:
[email protected].
Uw sollicitatie
Wilt u lid worden van de CDR, dan zien wij uw sollicitatiebrief met in het kort uw motivatie en curriculum vitae
graag tegemoet via e-mail [email protected] of per post: Stichting Joods Maatschappelijk Werk,
t.a.v. de heer M. Degen, plv. voorzitter CDR, van Boshuizenstraat 12, 1083 BA Amsterdam.
Voor iedereen met een Joodse achtergrond
www.joodswelzijn.nl
11
DE OMSLAG
Thuiskomst van
een Joodse
domineeszoon
Mijn vader was een Joodse dominee.
Over hoe dat zat, praatte hij gewoon.
Zijn ouders waren beiden Joods, maar
waren in Nederlands-Indië en het
Nederland van voor de oorlog volledig
geassimileerd.
TEKST & FOTO'S DAVID CASSUTO
David legt voor de eerste keer tefillin
T
Helaas was hij al ziek toen hij met werken stopte en in
de twee jaar die hem nog waren gegund, heeft hij nooit
definitief aansluiting gevonden bij een gemeenschap. Ik
weet dus niet hoe dat zou zijn uitgepakt.
otdat zijn vader in 1941 door de nazi’s werd
gearresteerd wist mijn vader, die toen elf was,
niet eens dat hij Joods was. Zijn dappere moeder,
mijn oma, overtuigde de Duitsers ervan mijn
grootvader vrij te laten en ze doken onder. Zo kwam mijn
vader via de veelal goed-christelijke onderduikfamilies voor
het eerst in contact met religie.
Na de oorlog werd hij opgevangen door niet-Joodse
vrienden in Den Haag, trouwde hij met een niet-Joods
meisje en besloot hij theologie te gaan studeren. Hij was
leraar in hart en nieren en werd dominee. Veel later vroeg
zijn vrouw, inmiddels mijn moeder, retorisch aan hem wat
een Joodse jongen als hij eigenlijk in de Kerk deed.
Hij begon te studeren over Joodse geleerden die het
Nieuwe Testament hadden bestudeerd, zoals Pinchas
Lapide, David Flusser en Martin Buber. Zijn ideeënwereld
werd steeds Joodser. In deze ontwikkeling kwam vanzelf
het moment waarop hij besefte de Kerk te moeten verlaten
om weer helemaal Jood te zijn
“Ik groeide mee in
zijn ont-christelijking”
Omdat ik een trouwe bezoeker was van mijn vaders preken
groeide ik mee in zijn ont-christelijking, vaak zetten we
thuis het gesprek voort. De week van zijn overlijden zou
ik net met mijn eerste baan beginnen. Mijn vragen over
dit alles en wat het voor mijn identiteit zou betekenen
gingen de ijskast in. Misschien was dit onbewust ook wel
onderdeel van het uitstellen van het rouwproces. Ik weet
dat ik er een jaar nauwelijks aan gedacht heb en dat daarna
het dromen over mijn vader onherroepelijk begon.
12
Studentijd in Leiden, David staat vierde van links
Bewustwording via de politiek
Na een studententijd waarin pret maken op de eerste
plaats kwam, ging ik aan het werk met een vaag idee over
een carrière. Ik wilde maatschappelijk actief worden en
werd lid van een politieke partij, de VVD. Het verenigingswerk was leuk, maar verder was het een materialistische
tijd waarin ik er eigenlijk weer op los leefde.
Ten tijde van Pim Fortuyn was ik campagneleider voor
de VVD in Den Haag. De opkomst van, en de moord op,
Fortuyn lijken iets in mij te hebben losgemaakt waardoor
ik kritischer ben gaan denken. Daardoor begon ik meer
te lezen over ethiek, integriteit, over het boeddhisme en
daarna over het Jodendom. Van simpel liberaal bleek ik
veel meer conservatief.
Ik begon me dingen af te vragen over de waarheid en over
waarden, over moraal en de betekenis van alle dingen. Ik
had altijd geloofd in de God van Israël en ook dat Hij het
beste met mij voorhad, maar ik begon nu ook veel meer te
lezen. Ik voelde me heel snel het meest thuis bij de Joodse
vragen en antwoorden.
Ik wilde meer, maar mijn vader was dood en ik had verder
geen goede rolmodellen om me mee te kunnen identificeren. Ik was alleen en maakte een afspraak met een orthodoxe rabbijn. Die zei: “Kijk, je hoeft helemaal niet Joods te
worden om een goed mens te zijn en als je het wel wordt
moet je je aan veel meer geboden gaan houden. Dus als je
meer geboden op je neemt en je gaat ze niet houden, dan
kan je maar beter blijven waar je bent en minder geboden
wel houden, dan maak je de Eeuwige veel blijer!”
Dat nam ik nogal serieus, ik was toen erg met integriteit
bezig, en dacht: ik zal als zelfgekozen Jood maar een zonde
begaan, dat kan natuurlijk niet! Ik heb de gedachte van
uitkomen toen weer losgelaten.
David Cassuto in Vietnam tijdens zijn wereldreis, 2007
sjoel omgebouwde Cabane ofwel de Succa (loofhut) van de
Snoge.
Ondanks dat, en ondanks dat ik bijna geen woord Hebreeuws kende, voelde ik daar twee belangrijke dingen.
Ten eerste wist ik: er is niks anders, al het andere voelde
voor mij nu onwaar. Ten tweede voelde ik me er op de een
of andere manier thuis, verbonden met de mensen die
er waren. Mensen die ik totaal niet kende, die toen heel
apart op me overkwamen en naar ik nu zelf weet, soms
ook wel heel apart zijn.
Maar toch is dit het volk waar ik meer bij hoor, dan bij
welk ander volk. Zelfs al heb ik cultureel nog steeds meer
overeenkomsten met een ander soort Nederlanders waarbij ik hoorde, dan nog heb ik wat betreft waarden, tradities en spiritualiteit alles gemeen met de Joodse wereld. •
Thuis in de Snoge
Maar door het lot geholpen kwam er een eind aan mijn
tijd in Den Haag besloot ik me na een wereldreis in Amsterdam te vestigen. Mijn zuster was lid geworden van de
Portugees Joodse Gemeente en ze nam me een keer mee.
Ik weet nog goed dat de Snoge toen werd gerestaureerd
(het was 2010) en de diensten werden gehouden in de tot
Met Rav Evers in 2015 op een Chassidisch
verlovingsfeest in Jeruzalem
13
TAFEL VOOR TWEE SCHRIJFSTERS
Na het zwijgen
komt het schrijven
Joosje Lakmaker (rechts) en Bertien Minco
Twee boeken. Twee schrijfsters.
Beiden schreven vanuit een zwijgend
TEKST & FOTO'S WOUTER VAN DER SCHAAF
huis, waar de oorlog taboe was
B
ertien en Joosje kennen elkaar niet wanneer ze
aanschuiven aan de eettafel bij Joosje thuis. Maar
er blijken veel verbindingen. Via zus, familie en
wederzijdse vrienden. Zowel Joosje als Bertien
schreven hun boek toen ze de vijftig waren gepasseerd.
"Ik ging op zoek. Omdat ik nooit durfde te vragen", zegt
Bertien. "Er was een soort glazen wand tussen mijn ouders
en mij en ik wilde toch vertellen over dat waar ik niet bij
kon. Dat leidde tot het schrijven van mijn boek."
Het is een ervaring die Joosje voor een groot deel kan
onderschrijven. "Ik wist vrijwel niets van mijn vaders
achtergrond. Hij heeft mij twee keer – terwijl we samen
waren – iets uit zichzelf verteld over zijn vermoorde ouders. Vragen stellen durfde ik eigenlijk niet. Ik begon met
mijn onderzoek toen mijn vader overleden was. Pas zijn
overlijden kon het zwijgen doorbreken.""
verklaard. Bertien Minco koos voor
de autobiografische roman en schreef
"Liever niet op reis". Joosje Lakmaker
koos voor de geschiedkundige
benadering en schreef "Voorbij de
Blauwburg, het verhaal van mijn
Joodse grootvader". Een tafel voor
twee. Over zwijgen en schrijven.
14
Twee wegen
Joosje stortte zich in haar onderzoek op de bronnen
over het leven van haar grootvader, Leman Lakmaker.
En die bronnen bleken in grote hoeveelheid beschikbaar.
Haar grootvader was een gedreven socialist en uitgever.
Optimist ondanks vele tegenslagen.
"Stapsgewijs ontdekte ik in het Gemeentearchief de sporen
van mijn grootvader. Het verhaal dat ik nooit had gehoord
van mijn vader". Het werd een minutieuze reconstructie
van haar familie. Elke stap gedocumenteerd, maar met de
vrijheid om via verbeeldingskracht een eigen invulling te
geven.
Bertien koos een andere route en bleef dicht bij huis maar
stelde wel de brede vragen. Zij koos voor de weg van fictie.
"Ik wilde de vrijheid van de fictie betreden om het mijn
eigen verhaal te laten worden. Ik had die ruimte nodig om
een zeer persoonlijk verhaal te kunnen vertellen. En in
die zin werkte het ook bevrijdend. Het doorbreken van de
stilte."
Twee werelden aan één tafel. Het verhaal van 'de
verheffing' staat centraal in het boek van Joosje. "De
verheffing van de arbeidersklasse is de rode draad in het
leven van mijn grootvader Leman Lakmaker. De religie
had hij categorisch afgezworen. Het ging hem alleen om
'de verheffing' van het volk en elke godsdienst stond dat
in de weg. Mijn grootouders voeden hun kinderen dan ook
volstrekt antireligieus op.
Bertien Minco (rechts) met
Joosje Lakmaker
gedragen. Dan heb ik het wel vermeld, maar koos dan vaak
voor een licht ironische toon." Bertien geeft aan dat het
schrijfproces dwingt tot het maken van keuzes. "Ik kende
in mijn schrijven een groot verlangen naar vrijheid. Een
drang om me door niemand te laten vertellen wat ik wel
of niet mag doen. Dat verlangen naar vrijheid is ook een
deel van mijn erfenis. De erfenis als kind van onderduikers.
En natuurlijk probeer ik met die vrijheid zo zorgvuldig
mogelijk om te gaan. Om het autobiografische element
binnen de fictie respectvol in het boek weer te geven.
Liefdevol en met compassie."
“Mijnenveld van de familie”
Na de dood van mijn vader durfde ik me pas met zijn
geschiedenis bezig te houden. Daardoor heb ik begrepen
hoezeer hij zich door de nazi’s ‘Jood’ was gaan voelen, in
strikt negatieve betekenis. Zijn ouders en zijn hele familie
waren vermoord om hun Jood-zijn, om wat hij zijn hele
jeugd niet had willen zijn."
In het verhaal van Bertien speelt de Groningse achtergrond
van het meer traditioneel levende gezin van de familie
Minco een rol. "Ondernemers, eigen confectiefabriek, het
Joodse leven in de mediene. Wellicht minder idealistisch
naar voren komend dan Leman Lakmaker, maar wel
met een eigen plek in de Groningse gemeenschap. "En
op hun eigen manier ook gericht op verheffing en zorg.
Zo ontdekte ik pas recent dat tussen 1939 en 1942 een
Joods jongetje uit Duitsland in huis was geweest. Het kind
overleefde de oorlog niet. Kon niet mee in de onderduik."
Uiteindelijk toch een zoektocht
Uiteindelijk blijkt dat - welke vorm de schrijfsters ook
gekozen hebben, fictie of non-fictie - het schrijven ook
een zoektocht is geworden naar wie je zelf bent, welke
keuzes je maakt. In welke relatie je staat tot de anderen
in je omgeving. Dat kan leiden tot botsingen, tot vragen
en tot frictie. “Mijn motivatie om te schrijven zit in de
vertelling voor de volgende generatie”, geeft Bertien aan.
“Er zijn nog ontzettend veel waardevolle en mooie verhalen
te vertellen. Daar wil ik wel mee verder gaan.” Voor Joosje
is het boek over haar grootvader ook “een eerbetoon aan
mijn vader die zo´n ellendig einde heeft gehad. Ik worstelde
met de vraag in hoeverre mijn grootvader hem heeft belast
met zijn verheven en dwangmatige ambities. Een definitief
antwoord heb ik niet, maar het is een vraag die voor iedere
generatie relevant is.”
Zo aan de eettafel lijkt het schrijven voor beiden een
overwinning. Lang hebben ze geaarzeld om als naoorlogse
generatie aan het schrijven te gaan. “In mijn jeugd vielen
alle verhalen in het niet bij de Tweede Wereldoorlog”,
zegt Bertien. Alles wat daarna kwam verbleekte bij WOII.
Joosje en Bertien hebben hun recht van spreken genomen
en ieder op hun eigen manier invulling gegeven aan die
verworven vrijheid. •
Confrontatie aangaan met het pijnlijke
Bertien noemt de oorlogsgeschiedenis 'het mijnenveld
van de familie´. "Het zijn allemaal verhalen die in losse
brokjes naar boven komen". Steeds nieuwe stukken in
een oneindige puzzel. Allebei bevestigen zij dat er nog zo
ontzettend veel verhalen te vertellen zijn. Zijn er bij het
schrijven over dit mijnenveld ook zaken onbenoemd en
onaangeroerd gelaten? "Zeker", bevestigt Joosje. "Soms is
het té pijnlijk, te confronterend. Bij mijn onderzoek kwam
ik erachter dat sommige mensen zich onmogelijk hebben
15
INITIATIEF NEMEN
Vechten voor de
gezondheid van vrouwen
Schade door taboes
H
aar jeugdervaringen hebben haar gemaakt tot
wie ze nu is: een strijdbare vrouw die iets voor
de Joodse gemeenschap en de maatschappij
in bredere zin wil betekenen. Haar moeder,
bij wie ze in Amsterdam opgroeide, komt uit Algerije en
is ultraorthodox. Ze is gehandicapt en geestelijk labiel,
vertelt Dina-Perla. De eerste achttien jaar van haar leven
verliepen deels traumatisch, omdat haar moeder niet in
staat was haar liefde en begeleiding te geven.
Haar Joodse vader, afkomstig uit Oekraïne, heeft tijdens
haar jeugdjaren slechts een kleine rol gespeeld. Hij
woonde niet bij hen en er was weinig dagelijks contact.
Dina-Perla vertelt hoe ze soms uit school, eerst het
Cheider en later het Montessori Lyceum Amsterdam,
kwam en er geen eten in huis was. Als klein kind moest ze
al zorgen voor haar moeder, die iedereen binnen het gezin
tegen elkaar uitspeelde, wanen had en haar volledig voor
zichzelf inzette.
TEKST MARIANNE FUCHS EN KARIEN ANSTADT
FOTO'S VIA DINA-PERLA DE WINTER
Ze komt uit een orthodoxe omgeving
waarin sommige dingen niet
bespreekbaar waren en dat had
ernstige consequenties voor haar
gezondheid. Dina-Perla de Winter,
32, leeft nu met de gevolgen van
endometriose en probeert anderen
daar actief over te informeren en voor
“Dat staat voor
seks en hoererij”
de ernstigste gevolgen te behoeden.
“Met een deegroller, krukken of wat er voorhanden was,
ging ze mij te lijf als ik in haar ogen iets verkeerd deed.
Het geweld van mijn halfbroer was minstens zo erg.
Hoewel de omgeving wist hoe het er bij ons thuis aan
toeging, greep niemand echt in.”
Jodendom, taboes, schuld en schaamte
Dina-Perla merkte dat er nergens over gesproken kon of
mocht worden, zowel thuis als op school. Dit ervoer ze
toen ze als twaalfjarig meisje in de puberteit kwam en ging
menstrueren. Iedere maand leed ze extreme pijnen. Toen
de huisarts werd ingeschakeld en de pil adviseerde, zei
haar moeder dat daar niets van in kwam. Ze riep naar haar
dochter: “Dat staat voor seks en hoererij.”
Lang bleef ze hevige pijn houden en had ze geen idee dat
dit eigenlijk niet normaal was.
Achteraf heeft Dina-Perla daar haar ideeën over. “Binnen
Dina-Perla presenteert de petitie aan de Tweede Kamer
16
Dina-Perla tijdens een presentatie
haar verhaal. Dina-Perla zegt dat de vrouwen veel interesse
toonden en vragen stelden. Ook andere thema’s kwamen
aan bod en het werd duidelijk dat er unaniem behoefte was
aan meer sessies over als precair ervaren onderwerpen.
Dat een dergelijke bijeenkomst een sneeuwbaleffect heeft,
bleek uit het feit dat Dina-Perla kort na de bijeenkomst
benaderd werd door twee vrouwen met endometriose, die
naar haar verwezen waren.
de ultraorthodoxie gaat de gemeenschap voor het
individu. Men is sterk afhankelijk van elkaar, bijvoorbeeld
met het sluiten van huwelijken, dus problemen en
geestelijke of lichamelijke ziekten worden zoveel mogelijk
binnenskamers gehouden, om de status van het gezin zo
hoog mogelijk te houden.”
Diagnose endometriose
Pas op latere leeftijd, toen Dina-Perla medische hulp ging
zoeken voor haar aanhoudende klachten, bleek dat ze een
ernstige vorm van endometriose had en geopereerd moest
worden. Endometriose is een chronische aandoening,
waarbij weefsel dat lijkt op baarmoederslijmvlies op
plekken in het lichaam zit waar het niet hoort te zitten.
Uiteindelijk heeft de aandoening er bij Dina-Perla toe
geleid dat ze geen kinderen heeft en dat vindt ze het
ergst. Had ze op tijd de pil gekregen, had dat misschien
voorkomen kunnen worden.
Mede door het besef dat ze geen biologische kinderen
zou krijgen volgde na de opluchting eindelijk van de pijn
verlost te zijn door de operatie en de pil, een depressie.
Ze herwon echter haar kracht en besloot iets positiefs
met haar ervaringen te gaan doen. Vandaag de dag is ze
helemaal gezond door de levensstijl die bij endometriose
hoort.
“Vrouwen zullen het
voortouw moeten nemen”
Wil de Joodse gemeenschap overleven, zo denkt DinaPerla, dan zal er meer openheid, vertrouwen, respect,
liefde en gratie moeten zijn. Vrouwen zullen het voortouw
moeten nemen. “Dogmatische regels blokkeren de
spirituele groei”, zegt ze met veel overtuiging. “Dat geldt
overigens voor alle religies.”
Eind 2017 / begin 2018 komt haar boek Levende
sierlijkheid uit, een gids voor persoonlijke groei en
spiritualiteit. Haar vader is met zijn diepgaande kennis van
filosofie en kabbala een belangrijke inspirator. •
Op de bres voor lotgenoten
In januari 2017 bood ze met lotgenote Gerlise Teseling
aan de Tweede Kamer een petitie aan over endometriose.
Minimaal een op de tien vrouwen in Nederland lijdt
eronder.
Het is haar missie om openheid binnen de orthodoxJoodse gemeenschap te creëren en taboes op te heffen.
Dat ziet ze als noodzakelijk voor de ontwikkeling en het
voorbestaan van zo’n vaak marginale, kwetsbare groep.
Een recente voorlichting over endometriose die ze gaf voor
moeders op het Cheider beschouwt ze als een belangrijke
mijlpaal. Ze verschafte algemene informatie en vertelde
Wilt u meer weten over
endometriose, bezoek dan
de website:
www.endometrioseplatform.nl
Of e-mail naar:
[email protected].
17
18
INTERVIEW: HANS VUIJSJE
Vaste koers over
woelige baren
van identiteit en betrokkenheid
Als er één les is die Hans Vuijsje in vijfendertig jaar
bij JMW heeft geleerd, dan is het dat identiteit telt en
dat de overheid daar best wat meer aandacht aan mag
besteden, ook wat betreft migranten. Hij stapt volgend
jaar op als algemeen directeur maar blijft bezield.
TEKST CARINE CASSUTO FOTO'S PATRICK STERNFELD
V
uijsje is van de stafmedewerkers die in de jaren
tachtig zijn aangetreden de laatst overgeblevene. Hij geeft ook al twee decennia leiding aan
JMW. Daarmee is hij verworden tot het gezicht
van de organisatie, en een van de aanspreekpunten in
Joods-Nederland.
JMW is onder zijn handen gegroeid van een club die thuiszorg en maatschappelijke zorg aan de eerste generatie, de
oorlogsoverlevenden, bood tot een allround organisatie
die maatwerk levert voor de tweede en inmiddels derde
generatie, en belangenbehartiger en gesprekspartner is
voor de diverse overheden. Hij loodste JMW door twee
forse bezuinigingsronden en wist het uniek Joodse karakter intact te houden.
Het is daarmee de enige welzijnsinstelling in Nederland
die identiteitsgebonden werkt, iets dat Vuijsje betreurt,
vooral omdat identiteit een steeds grotere rol in de samenleving is gaan spelen. “Je ziet het nu weer aan de discussie over hoofddoekjes bij de politie. JMW is een unieke
organisatie, wij geven identiteitsgebonden hulpverlening.
Wat je ziet bij algemene instellingen is dat bepaalde
mensen zich bezighouden met de groepen die in de wijk
wonen, bijvoorbeeld de moslims, de Turken. Er is wel
degelijk sprake van een vorm van verzuiling. Voor een deel
is die verzuiling religieus, maar ook sociaal-economisch.
‘Ons Soort Mensen’, wie dat dan ook zijn, willen graag bij
elkaar wonen. Maar dat wordt niet erkend en er wordt ook
geen beleid op gemaakt. Dat vind ik jammer.’’
“De overheid is op instantinburgering gericht.”
“Dat is de boodschap die ik altijd naar buiten breng:
Erken dat mensen uit een andere cultuur, vluchtelingen,
asielzoekers en immigranten, naast het leren van de taal
en Nederlandse gewoonten en gebruiken ook een identiteitsontwikkeling moeten ondergaan. Wil je mensen laten
inburgeren, dan moet je ze de gelegenheid geven zichzelf
te vinden, hun eigen identiteit te vinden en daar hebben
wij heel veel technieken voor, want wij hebben hetzelfde
gedaan en doen dat nog.”
Hij waarschuwt dat de huidige koers tot problemen kan
leiden: “De overheid is op instant-inburgering gericht,
19
Vuijsje heeft een treffend voorbeeld. Het betreft een
niet-Joodse maatschappelijk werker tijdens een reis naar
Auschwitz. “We lopen het paviljoen binnen en daar zag
ze een tekening van haar vader. Haar vader maakte in de
oorlog anti-Duitse tekeningen en die hingen daar. Ze werd
natuurlijk heel emotioneel. En dat wist ik helemaal niet
van haar, maar dat was haar connectie, misschien wel haar
drijfveer.
En zo zijn er veel meer verhalen, iedereen heeft wel een
‘haakje’ met de oorlog.”
maar je hebt daar de tijd voor nodig. Iemand van ouders
die uit Marokko, Turkije of Afghanistan zijn gekomen,
heeft ook een positie tussen zijn ouders en die Nederlandse maatschappij die zo anders is. Die moet de gelegenheid krijgen om daarover te kunnen praten en een eigen
identiteit te creëren. Als ze daar de gelegenheid niet voor
krijgen, bestaat het risico dat een aantal mensen in extremisme vervalt.’’
Vuijsje heeft geprobeerd het ‘JMW’-model’ over te dragen,
maar dat blijkt lastig. “We hebben een aantal pogingen
gedaan, maar dat bleek heel moeilijk. Organisaties, net als
mensen, moeten hun eigen ontwikkelingsgang doorlopen
en dan is het lastig als er iemand naast je staat die zegt het
beter te weten. We doen het al een tijdje en jullie kunnen
zoveel van ons leren.’’
“Door dat zelf op me te
nemen, werd ik emotioneel
ook kwetsbaar.’’
Lusten en lasten van betrokkenheid
Niet dat Vuijsje specifiek op zoek was naar een baan
binnen de Joodse gemeenschap toen hij in 1982 als
beleidsmedewerker binnenkwam. Het was dat zijn oog
op een advertentie in het NIW viel en kinderpsychologen
in die tijd maar moeilijk aan het werk kwamen. “Het is
natuurlijk nooit de bedoeling geweest om 35 jaar te blijven.
Maar naarmate ik langer bij JMW werkte, werd ik me er
steeds bewuster van dat ik voor mijn eigen mensen werkte.
Voor mijn familieleden, voor mijn ooms en tantes, voor
hun kennissen, en hoe belangrijk JMW was. Het grijpt je
zo, het is zo dichtbij, dan blijf je wel en dan ga je je heel erg
inzetten.”
Die betrokkenheid is tegelijkertijd een valkuil. “Als je Joods
bent kun je je over-identificeren en als je niet-Joods bent
moet je een heleboel empathie hebben. Wat je vaak ziet
bij de medewerkers die blijven en die niet Joods zijn is dat
ze altijd wel een link hebben naar iets, een relatie met de
oorlog of met zaken die Joden bewegen.’’
Vuijsje heeft zelf ook meegemaakt dat zijn professionele
distantie in gevaar kwam. “We hebben een hele periode
gehad waarin Joodse oorlogswezen ons verweten dat er
verkeerd met het geld werd omgegaan. Toen ben ik zelf
diep ingegaan op een van de eerste zaken,” vertelt hij.
“Dat was verkeerd. Ik was voor die persoon de verwezenlijking van JMW, eigenlijk een voogd. Terwijl die vrouw veel
ouder was dan ik. Ik ben ook een keer bij haar geweest.
Toen zei ze: “Je kan mijn zoon wel zijn”. En uiteindelijk
loopt dat niet goed. Ik wilde heel graag die informatie geven, laten zien hoe zorgvuldig mensen geprobeerd hadden
te werken, maar de beleving van de groep was heel anders.
En door dat zelf op me te nemen, werd ik emotioneel ook
kwetsbaar.’’
Hij groeide op in een traditioneel Joods gezin en ging naar
het Maimonides Lyceum. Tijdens zijn studie psychologie
liet Vuijsje het Jodendom een beetje los, al at hij in mensa
20
bedacht: dit speelt wel een rol.’’
Het is in deze periode dat JMW ook wel het ‘vierde’ Joodse
kerkgenootschap wordt genoemd. Het is bij JMW-activiteiten drukker dan in sjoel, zeker in de mediene. “Mijn
voorganger zei altijd: De kerkgenootschappen bepalen wie
Joods is en JMW bepaalt wie cliënt is. Ik heb dat een keer
veranderd: De kerkgenootschappen bepalen wie Joods
is en wij als gemeenschap bepalen met elkaar wie tot de
Joodse gemeenschap behoort. JMW heeft altijd gezegd:
we willen er zijn voor iedereen die een binding heeft met
het Jodendom, die volgens de [Israëlische] Wet op de
Terugkeer geaccepteerd wordt. Vanuit die gedacht heb
ik ook het inititiatief voor Jonet genomen. Een Joodse
website die voor iedereen toegankelijk is en daarmee ook
de ver-afstaanden bereikt.’’
en bezocht hij trouw de Joodse studentenfeesten. Totdat
hij in 1979 een leuk Joods meisje ontmoette. ”Ik kwam
haar tegen bij de tramhalte op de Ceintuurbaan bij de brug
over de Amstel, toen ik naar de mensa ging. Dat was Flora
Polak. Ik dacht: Die zal ik maar even meenemen, want die
gaat dezelfde kant op. Ik kende haar wel. Ze zat bij mij
op school, in een lagere klas en ik had haar wel eens in de
mensa gezien, dus ik wist dat ze die kant op ging. Ik had
een autootje, een Mini. Toen heb ik een rondje gereden en
gevraagd of ze mee wilde rijden. Zo is het gekomen.’’
Met de komst van twee zonen, die nu beiden in Israël
wonen, ging het gezin wat orthodoxer leven. “De kinderen
gingen naar de Joodse school en wij gingen een kosjere
huishouding voeren. Ik woonde toen nog in Oost, vlakbij
een collega die vroeg of ik minjeman wilde worden in de
Linnaeusstraat. Zo ging ik ook steeds vaker naar sjoel.”
Nog steeds nodig
Dat JMW nog steeds nodig is, leest Vuijsje af aan de derde
generatie die inmiddels ook de weg naar JMW begint te
vinden. “Elke gewone maatschappelijk werk organisatie
is een concurrent. Hoe komt het dat er nog steeds zoveel
mensen naar JMW komen? Meer dan 4.000 cliënten
en deelnemers per jaar nemen activiteiten van JMW af.
Waarom gaan ze niet naar een algemene organisatie? Dat
komt toch omdat ze hun problemen in de context zien van
hun Joodse achtergrond en hulpverleners zoeken die je
niet alles hoeft uit te leggen. Waar je niet hoeft te denken:
Begrijpt hij of zij me? Dat is wat mensen zoeken.’’
Om de wensen en behoeften van de derde generatie in
kaart te brengen, heeft JMW een aantal panels georganiseerd. “Je ziet dat het niet zozeer gaat over hulpverlening,
maar over de vraag waar je als derde generatie in de
samenleving en in de Joodse geschiedenis staat. Het is
de laatste generatie die grootouders heeft gekend die de
oorlog hebben meegemaakt. Ze hebben vaak veel verteld
aan die derde generatie, meer dan aan de tweede generatie.
Dat was veel moeilijker,” vertelt Vuijsje. Toen JMW de
panels wilde afronden, is een groep deelnemers onder
begeleiding van JMW doorgegaan erover te praten, over
het bewustzijn over de Tweede Wereldoorlog en ook over
thema’s als terrorisme en antisemitisme, zegt Vuijsje.
JMW heeft nog steeds de handen vol aan het restitutie-werk, zoals de uitkering uit het zogeheten Art. 2 Fonds
van de Claims Conference. Daarvoor moeten mensen
aantonen dat ze nog in leven zijn en komen ze onder meer
bij JMW hun handtekening zetten op een formulier dat
dan gestempeld wordt.
Mediene en Woudschoten
Bij JMW begeleidde Vuijsje als beleidsmedewerker
de belangenbehartiging voor de Joodse ouderenzorg
waaronder de verhuizing van Beth Shalom van Osdorp
naar Buitenveldert, en de verhuizing van het Centraal
Tehuis Rotterdam naar het Mr. L. Visserhuis in Den Haag.
Voor JMW zelf werd in die tijd de aanzet gegeven voor het
opbouwwerk.
“Dat was vooral voor de mensen in de mediene heel
belangrijk. Die voelden zich verwaarloosd, want alles
gebeurde in Amsterdam. En we kregen de mogelijkheid
om in iedere regio in de mediene een opbouwwerker neer
te zetten en groepen samen te stellen. De doelstelling was
eenzaamheidsbestrijding en het had natuurlijk heel veel
met identiteit te maken, bij elkaar komen. Als je bij elkaar
was, dan begreep je elkaar,” vertelt Vuijsje.
“Van daaruit kwam het Project Naoorlogse Generatie.
Wat een heel belangrijk project is geweest. Wat er was,
was kerkgenootschappelijk, maar wij wilden ook de
niet-gebonden, verder afstaande mensen samenbrengen,
om die de mogelijkheid te geven om samen iets te doen en
uiteindelijk heeft dat geleid tot een hele hoop activiteiten,
ook buiten JMW om. Dat was precies de bedoeling.” Met
het Project Naoorlogse Generatie, waaronder de conferenties in Woudschoten, kwam er ruimte voor de tweede
generatie. Voor sommige deelnemers was het de eerste
keer dat ze met mede-Joden samenkwamen en tot op de
dag van vandaag is ‘Woudschoten’ een historisch begrip.
In de aanloop naar het interview heeft Vuijsje “ook even
zitten denken: Waar sta ik nou? Nou, heel duidelijk in de
tweede generatie. Werkend voor de eigen leeftijdsgroep,
zorgend voor de eerste generatie en natuurlijk oplettend op
wat er zich afspeelt bij de kinderen, de derde generatie”.
Gevraagd of hij daar nou ‘last’ van heeft, laat hij een bulderende lach horen. “Nee, natuurlijk niet,” om dan serieus te
vervolgen: “Een keer was het me wel heel duidelijk, ik kan
me herinneren dat mijn kinderen zich in een kast hadden
verstopt en dat er een oerreactie kwam: ‘Niet verstoppen
in een kast!’ En toen was ik me er best heel bewust van
waar dat vandaan kwam. Dat was het moment waarop ik
“Als ik naar feestjes, ga,
ben ik ook altijd JMW”
“Dat is altijd in mei! Ik vind het pijnlijk dat het in mei is
en dat het zo gebeurt, maar het is deel van ons werk. Dan
wordt eerst de wachtkamer vol stoelen gezet en dan komt
er een grote stroom binnen. En dan komt mevrouw Cohen
of meneer Polak, en zegt: Kijk, dit heb ik gekregen van de
Claims Conference. Mag ik een stempel? Ik ben d’r nog.’’
21
feestjes of verjaardagen ga, ben ik ook altijd JMW. Toen
mijn kinderen op school zaten was ik niet alleen ouder,
maar had ik natuurlijk ook een relatie met de scholen als
directeur van JMW. Je zit altijd in die situatie. JMW is een
hele complexe organisatie die steeds kleiner is geworden
en sinds 2003 aan het overleven is. We hebben veel
subsidies en al die subsidies moet je proberen overeind
te houden. Dat betekent dat je altijd wel bezig bent. Er is
weinig ruimte voor andere dingen. Ook als je op vakantie
bent, of ziek, ben ik ook nog bezig. Dan ga je toch nog
achter de computer zitten. De intensiteit van het werken
bij JMW is niet altijd makkelijk, zeker ook omdat privé
en werk zo door elkaar heen lopen. Heel belangrijk is dan
je partner als steun en klankbord en enig begrip van de
kinderen.”
Terugkijkend is Vuijsje het meest trots op het simpele
feit dat JMW nog bestaat. “Dat vind ik het mooiste dat ik
heb mogen doen. In mijn tijd hebben we JMW overeind
gehouden, hoe moeilijk het ook was. Als een Joodse
organisatie voor een Joodse doelgroep,” zegt hij.
“JMW is een van de weinige zorgorganisatie die nog een
Joods bestuur en een Joodse Raad van Toezicht heeft en
werkt voor een Joodse doelgroep. Hoe lang dat nog kan,
weet ik niet maar daar ben ik het meest trots op.’’ •
Gevraagd naar zijn mooiste ervaring, hoeft Vuijsje
niet lang te denken. “Wat ik heel mooi vond was het
brievenproject, van Joodse ouderen en vmbo-leerlingen.
Tegenwoordig gaat dat natuurlijk per mail. Die leerlingen
sturen een verhaal naar ons, wij sturen dat door en de
ouderen reageren daar dan op,” vertelt Vuijsje.
Een deel van de kinderen is van migranten afkomst,
waaronder ook veel moslims en anderen die niet altijd
even positief staan tegenover Joden, of weinig idee
hebben van het Jodendom en de Tweede Wereldoorlog.
“Op een van die eerste bijeenkomsten was er een drietal
Turkse kinderen en de leerkracht had al gezegd: Die willen
helemaal niets met Joden. We eindigen dan in de Hollandsche Schouwburg. Daar ontmoeten ze elkaar en dan
krijgen ze het boek met de briefwisseling. En daar zat een
hele lieve Joodse oma met drie Turkse kleinkinderen. Dat
vond ik echt ontroerend. Dat deed me wel wat. Die hadden
elkaar gevonden, die zagen elkaar daar en die hadden iets
met elkaar gekregen. Over de vooroordelen heen. Dat
vond ik mooi. Dan weet je waarvoor je het doet.’’
Over het leven na JMW heeft Vuijsje nog niet nagedacht.
Daar heeft hij het simpelweg te druk voor. “JMW slokt je
op. Het verschil tussen werk en privéleven is er niet. Als
ik uitga, zit ik ook in een Joodse omgeving. Als ik naar
sjoel ga, kan ik ook aangesproken worden. Als ik naar
22
COLUMN
op het strand
Zand schuurt, zeker bij Jolan Toff, die al uitkijkt
naar tien ergernissen op het strand deze zomer.
Het gloeiend hete zand. De eerste twee meter
gaan nog wel, daarna beland je in de hel.
De jetset-sfeer, de passiviteit, alleen maar bruin
willen worden. De macho tattoo cultuur. Ook ijdele
vrouwen met hun gelifte borsten.
Je stapt altijd op iets scherps, een
kroonkurk of schelpen
Je wilt lekker afkoelen in zee maar het wemelt
van de kwallen, of het blijkt dat de bodem
rotsachtig is en je beter zwemschoenen aan had
kunnen trekken. Die heb je natuurlijk niet bij je.
De volgende dag, goed voorbereid, mag je van
de life-guard maximaal drie meter de zee in.
Je bent je de hele dag aan het insmeren,
zit onder een parasol, draagt een pet en
houdt je T-shirt aan. Blijk je aan het eind
van de dag toch verbrand te zijn.
Je ligt net lekker, klopt er iemand zijn handdoek
over je uit. Daarna krijg je zand over je heen
door die keffende spelende honden en komt
de bal van vervelende kinderen voor de tiende
keer tegen je aan en doet je koffie omvallen
Hoe voorzichtig je ook met je meegebrachte
boterhammen bent, je voelt altijd het
zand tussen je kiezen schuren.
De file naar het strand, vervolgens kun je de
auto nergens kwijt. Je huurt een krankzinnig
dure strandstoel en na een kwartier zie je de
mist vanuit zee opkomen en sta je weer in
de file naar huis. Daar aangekomen blijken
al je spullen onder het zand te zitten
Op een overvol strand schuiven toch
mensen tussen jou en je buren. Na drie
minuten gaan zij smerige zware shag roken.
De wind staat precies jouw kant op.
foto: patrick sternfeld
Mensen die hun troep achter laten.
23
LEVEN IN DE MEDIENE
Hulpmiddel of
stoorzender?
Verschillend omgaan met technologie
TEKST BARBARA TANENBAUM
FOTO'S VIA DE GEÏNTERVIEWDEN
H
ier spreekt de fictieve hoofdpersoon Hendrik
Groen die iedere dag verslag doet vanuit een
bejaardenhuis in Amsterdam-Noord, in “Zolang er leven is: het nieuwe geheime dagboek
van Hendrik Groen, 85 jaar”.
Het fragment gaat verder over wat het betekent: “Iedereen
kan altijd en overal met iedereen spreken. (…) Mensen van
mijn generatie hebben zo veel ‘vooruitgang’ meegemaakt
dat het niet meer te bevatten is. Ik ben de laatste tien,
vijftien jaar langzaam maar onontkoombaar mijn grip op
de wereld een beetje verloren.”
Is Hendrik een uitzondering? Voelt het voor meer ouderen
zo? Dat deze vooruitgang niet meer te bevatten is? Hoe
kijken Joodse ouderen eigenlijk naar moderne technologie? Is het een hulpmiddel, of is het een stoorzender?
Die vragen legde ik voor aan drie dames van rond de tachtig. Ze wonen allen buiten Amsterdam en zijn vrijwilligers
bij de JMW-koffieochtend in hun regio. Wat betekenen
moderne communicatiemiddelen voor het verbonden en
actief blijven in de mediene?
Erna Houtkooper
“Een 3D-foto van mijn
ongeboren kleinkind
via de app. Dat is mooi
om te krijgen.”
“Ik ben geboren in een tijd zonder tv
en zonder auto. Er was in onze straat
één iemand met een telefoon. Daar
mochten we de dokter bellen als dat
De gretige gebruiker
Erna Houtkooper-Barend is een fitte, doortastende vrouw
van 77 uit Purmerend die niet meer zonder zou kunnen.
“Je kunt de computer en het mobieltje niet meer wegdenken uit het huidige leven,” zegt ze met overtuiging. “En je
hebt er ook het gemak van. Snel even iets opzoeken, vlug
met iemand contact leggen. Het hoeft niet ingewikkeld te
zijn als je een beetje je hersens gebruikt.”
Ze heeft een computer waarmee ze goed overweg kan,
een smartphone met WhatsApp, in de auto gebruikt ze de
nodig was. (…) Nu is er, afgezien van
enkele halsstarrige bewoners van
dit huis, niemand meer zonder tv,
computer en telefoon.”
24
tomtom voor de snelste route en ze fotografeert met haar
mobiel.
“Je hebt altijd je fotoalbum bij je. Je hoeft niet meer thuis
een album te maken. De kwaliteit is ook heel goed. En je
deelt mooie momentopnames. Zo kreeg ik bijvoorbeeld een
3D-foto van mijn ongeboren kleinkind via de app. Dat is
mooi om te krijgen.”
“Ik vind het leuker als
mijn kinderen even bellen.”
Erna is ook lid van de Facebookgroep Joodse Activiteiten
Noord-Holland, waar ze berichten plaatst over de
koffieochtend in Zaandam. Ze heeft ook een keer een
oproep gedaan dat ze graag een keer een barmitswa zou
willen bijwonen. Rabbijn Spiero heeft haar toen persoonlijk
uitgenodigd om aanwezig te zijn voor die van zijn zoon.
Dat Facebook dat mogelijk heeft gemaakt, vindt ze heel
bijzonder.
Maar er zijn ook grenzen aan digitale hulpmiddelen in
huis. “Iedereen zegt tegen me: je moet een iPad nemen.
Daar trek ik me niets van aan. Ook een e-reader heb ik niet,
al denk ik dat het voor sommige mensen een uitkomst is.”
Erna heeft haar mobiele telefoon altijd bij zich, maar ook
in de bereikbaarheid moet je grenzen stellen: “Je hoeft niet
elke minuut van de dag bereikbaar te zijn.”
Mientje Springer
een mobiele telefoon om bereikbaar te zijn, verder niets.
Mensen zeggen: begin er maar aan, anders lukt het straks
niet meer, maar het lukt me nog best aardig.”
“Het feit dat ze geen email
heeft, belemmert haar
niet in haar werk.”
Mientje werkt al veertig jaar als vrijwilliger bij JMW.
Ook verzorgt ze al jaren dementerenden in het mr L.E.
Visserhuis in Den Haag. Het feit dat ze geen email heeft
belemmert haar niet in haar werk. “In het verpleeghuis
weten ze dat ik geen computer heb. Ze bellen me dan op
als er iemand is overleden die ik lang verzorgd heb.”
Bovendien vult ze haar dag met zaken die voor haar
belangrijker zijn dan het gebruikmaken van techniek. “Ik
vind het heerlijk om in de tuin te werken. Ik fiets nog. Ik
zit op bewegen voor ouderen. Ik voel me er gelukkig bij.
Mensen hebben wel dat alles [computers e.d. red.] maar
worden er niet gelukkiger van.” •
De beperkte gebruiker
Willy van Biesen-Pop, 80, waant zich buiten de deur graag
onbespied. “Als ik het pand verlaat, wil ik niet bereikbaar
zijn. Ik voel me zo bekeken.” Ze realiseert zich dat het voor
anderen vervelend is, dus neemt ze haar iPhone wel mee
als ze op pad gaat. Ze belt haar man als ze in trein op weg
naar huis is, omdat hij dat graag wil. “Je moet concessies
doen.”
Over de constante stroom van informatie is Willy helder:
“Voortdurend alert moeten zijn wat de ander meemaakt,
vind ik niet prettig.” Ze gebruikt dan ook geen WhatsApp
of sms en geen Facebook. “Het leidt zo af, al die berichten.
Je blijft ermee aan de gang iedere keer als je ‘ting’ hoort.
Als ik ergens mee bezig ben, wil ik doorgaan, anders moet
ik opnieuw opstarten. Dan ben ik uit mijn concentratie.”
Heeft u hulp nodig met de computer,
telefoon of ander apparaat en woont
u in Amsterdam of omgeving?
Lev-JMW biedt hulp! Via ‘In je
nopjes aan de knopjes’ komt er
iemand bij u thuis om tegen een
kleine vergoeding te helpen met
het gebruik van (nieuwe) apparaten.
Neem contact op via:
[email protected] of
020 -5776588.
Geen gebruiker
De derde en laatste dame is de 83-jarige Mientje Springer
in Den Haag. Computers en Mientje gaan niet goed samen.
Ze werkte jaren geleden als vrijwilliger op kantoor toen
daar de computer geïntroduceerd werd. “Ik kreeg gratis les.
Ik ben naar de eerste cursus gegaan, kreeg toen een heel
dik boek en dacht: nee, dit ga ik niet doen. Ik had er geen
zin in en geen geduld voor.”
Ze heeft niet het gevoel dat ze mee moet met iets vaags als
de vooruitgang. “Ik heb geen zin meer om dat te leren. Ik
kan me nog best redden zo. Ik heb geen computer. Ik kijk
bijna geen tv. Ik heb nooit een fototoestel gehad. Ik heb
25
JOODS LEVEN IN IERLAND
Joods leven
in Ierland
Ierse Joden omarmen nieuwe diversiteit
I
n alle gesprekken met ouders, leraren en leiders van
de Iers-Joodse gemeenschap klinkt hetzelfde thema
door: "We zijn klein in aantal en dus is er in Ierland
alleen maar de weg van de gezamenlijkheid".
Mijn ontmoeting met de Joodse gemeenschap van de
Republiek Ierland begint bij de Stratford National School in
de hoofdstad Dublin, de enige Joodse basisschool van het
eiland, inclusief het Britse Noord-Ierland. Er is verder ook
een Stratford College voor voortgezet onderwijs, samen de
Stratford Schools genoemd.
"Onze scholen zijn klein. Zowel de basisschool als de
middelbare hebben zo'n 120 leerlingen," zegt basisschoolhoofd Claire Harrington. Dat zijn, zo wordt al snel
duidelijk, zowel Joodse als niet-Joodse leerlingen.
"In de jaren tachtig nam door de toenmalige economische
crisis de Joodse bevolking dramatisch af. En daarmee ook
het aantal leerlingen op onze scholen. Onze enige keuze
was overgaan op een gemengde school. Een ontwikkeling
die ook zijn positieve kanten kent," zegt Harrington.
TEKST & FOTO'S WOUTER VAN DER SCHAAF
De Joods-Ierse gemeenschap was aan
het verdwijnen na een dramatische
afname in de jaren tachtig. Maar
door het economische wonder van
de hightech vestigen zich er nu
veel Israëliërs. Dat vergt wel enige
wederzijdse aanpassing.
"Eigenlijk vreesden we voor
het voortbestaan van de
Joodse gemeenschap”
Nora Tilman, medewerkster van de Joodse Gemeente,
zegt dat de gemeenschap momenteel is gestabiliseerd op
rond de 2000 leden. "Stabiel, maar eigenlijk nog steeds
kwetsbaar,” merkt ze op.
Maurice Cohen is de beste persoon op het eiland om de
opmerking van Nora te toetsen. De vrolijke zestiger is
sinds zes jaar voorzitter van de Joodse Gemeente van
Ierland. Een drukbezet man die graag tijd uittrekt voor zijn
verhaal.
"Ik ben de derde generatie in Ierland. Mijn grootouders
kwamen uit Oost-Europa en Engeland. Een 'mixture'. Ik
ging naar het Stratford College. In de jaren tachtig was
er een enorme terugloop. Eigenlijk vreesden we voor het
Maurice Cohen, hoofd Joodse Gemeente Dublin
26
Nora Tilman, Stratford National School
Stratford National School, Dublin
per definitie achterloopt op de werkelijkheid. Nog te vaak
kijken we om naar hoe het was in plaats van vooruit naar
wat we willen bereiken."
Cohen onderstreept dat de gemeenschap een discussie
moet durven aangaan over integratie, identiteit en
diversiteit. “We zullen juist in die diversiteit kracht moeten
vinden en verder ontwikkelen”. Hij zegt: “Glory comes
from diversity.” Hij wil leren van Joodse gemeenschappen
in andere landen die een soortgelijke ontwikkeling
doormaken.
“Want uiteindelijk gaat het om het levendig voortbestaan
van de Joodse gemeenschap in Ierland. Als voorzitter zie
ik het als mijn opdracht om nieuwe stemmen binnen de
gemeenschap te laten klinken, zodat er continuïteit is en
duurzaamheid van de Joodse en Ierse identiteit. Als we nu
niet handelen komen we straks in de problemen." •
voortbestaan van de Joodse gemeenschap. Nu is het aantal
Joodse inwoners stabiel. En het bijzondere is dat we naast
de geboren en getogen Ierse Joden de laatste jaren een
fikse instroom zien van Israëliërs.”
Weg van de ‘tefilla-centred benadering
Cohen zegt dat de meeste Israëliërs in de high-tech sector
komen werken. “Yahoo en Google hebben hier grote
vestigingen. Eerst dachten we dat hun komst maar tijdelijk
zou zijn, maar het lijkt erop dat steeds meer Israëliërs zich
hier blijvend vestigen. En dus zien we tegelijkertijd een
toename van het aantal Israëlische kinderen dat naar de
Stratford Schools komt."
Het gegeven dat momenteel meer Joden afkomstig uit
Israël dan Ierse Joden in het land wonen betekent niet per
se dat de Israëliërs zich al te zeer mengen in het Joodse
leven in Dublin. "Dat is voor ons zeker een uitdaging", zegt
Cohen.
"Eerst dachten we dat het vanzelf zou gaan. Toen dat niet
het geval bleek, vonden velen van ons dat de Israëliërs zich
maar moesten aanpassen. Nu pas zien we in dat we goed
moeten nadenken wat beide groepen bindt. En dat is zeker
niet persé alleen het geloof. Dat is een misvatting. Hij zegt
dat de gemeenschap moet loskomen van wat hij een 'tefillacentred' benadering noemt.
De Joodse gemeenschap is sinds
ongeveer 400 jaar in Ierland
gevestigd. Waarschijnlijk kwamen
de eerste Joden als vluchtelingen
uit Spanje. Veel later kwam een
tweede instroom - rondom 1860 voornamelijk vluchtelingen uit OostEuropa, gevolgd door een derde groep
in de jaren '20 van de vorige eeuw. En
nu de derde grote groep uit Israël?
Ze hebben er wel voor gezorgd dat de
Joodse gemeenschap de laatste tien
jaar in aantal is verdubbeld.
Levendig voortbestaan
"Het is zoeken naar nieuwe wegen. We gaan dus op dit
moment door een fase van transformatie, waarin we
vooral moeten kijken naar de duurzaamheid op langere
termijn. Hoe organiseren we het samengaan van de twee
'communities', de Joods-Israëlische en de Joods-Ierse.”
Hij gaat de komende tijd daarom het gesprek aan met de
nieuwkomers.
Toch ziet Cohen een lastigheid want: "Bij dit soort
initiatieven is het wel eens vervelend dat de 'mindset' bijna
27
MIJN LEVEN
Salomon Slier, 79 jaar, alleenstaand,
geboren en getogen in Rotterdam
TEKST JOLAN TOFF FOTO PATRICK STERNFELD
Leven
verloren, maar omdat hij gemengd gehuwd was
werd hij niet gedeporteerd en wij als kinderen ook
niet. Hij kon moeilijk over de oorlog praten. Hij
is vrij jong overleden, op zestigjarige leeftijd.
Ik heb 15 jaar een administratieve baan gehad bij
een scheepvaartbedrijf, uiteraard in Rotterdam.
Daarna volgde ik de HBO opleiding maatschappelijk
werk en had 25 jaar een baan als maatschappelijk
werker bij een stedelijke koepel. Daar deed ik vooral
opvoedingszaken en financiële problematiek.
Ook groepswerk zoals echtscheidingsgroepen,
weduwen/weduwnaars en mensen die in de
WAO terechtkomen was heel leuk om te doen. Je
bereikt meer mensen en die helpen elkaar ook.
Bijzonder was mijn taak als begeleider van
jongerengroep Apollo voor homojongens en lesbische
meiden. Coming out was voor hen in de jaren zeventig
en tachtig zeker niet makkelijk. Ik kon mij dat, als
ervaringsdeskundige, heel goed voorstellen. Het hielp
mij ook. Die generatie heeft het spits af moeten bijten.
Na mijn pensionering deed ik nog bijna 15 jaar
vrijwilligerswerk bij mijn oude werkgever en
gaf taallessen aan allochtone Nederlanders.
Hier in het zorgcentrum, waar ik nu woon, heb
ik samen met anderen de Roze Salons opgericht.
De vorige directeur, ook roze, zag het belang
hiervan in. Wij komen tweemaal per week met
ruim veertig deelnemers bij elkaar. Het zijn erg
plezierige bijeenkomsten met diverse activiteiten.
Ik was ooit penningmeester bij Sjalhomo
in Amsterdam. Een door JMW gesteunde
groep van Joodse homomannen en
-vrouwen. Een heel fijne en belangrijke
emancipatiegroep binnen Joods Nederland.
Ook werkte ik samen met mijn broer en twee
andere Rotterdammers mee aan een boek met
namen van de bijna 7.000 vermoorde Joden van
Rotterdam. Mijn vader heeft zijn hele familie
Mijn mooiste herinnering
Mijn broer en ik hebben het initiatief genomen voor het
oprichten van een monument op de plaats waar een Joods
werkkamp stond in de gemeente Hardenberg, in Overijssel.
Dat kwam omdat een naamgenoot van onze familie uit
Amsterdam daar ook te werk was gesteld. De inwijding was
heel mooi en emotioneel. Een religieuze ervaring voor mij
om dat te mogen doen.
Sport
Ik doe een beetje fitness en kijk op tv graag naar
atletiek en naar een E.K. of W.K voetbal.
Het is leuk als Feyenoord kampioen wordt en het
hele centrum van de stad dan volstaat met duizenden
supporters.
Joods
Dat is het probleem als je uit een gemengd huwelijk komt.
Ik heb me kunnen losmaken van de christelijke achtergrond van mijn moeder. Ik heb een Joodse opvoeding
erg gemist. Het doet pijn dat ik het Joods zijn niet echt
heb kunnen beleven. Het homo zijn speelde daar ook
nog doorheen. Ik ga niet naar sjoel maar doe elke dag het
ochtend- en avondgebed. En de koffieochtenden van JMW
woon ik vaak bij.
28
Uitzicht
Mop
Grootste wens
Uit mijn raam, op de derde etage,
kijk ik uit op een mooi plantsoen.
Vooral in de lente is het prachtig.
Het allermooiste is het uitzicht
vanaf de Erasmusbrug, vooral
in de avond met de rivier en de
skyline van de stad, schitterend.
Ik lach graag en veel, maar moppen
zijn niet zo mijn ding.
Ik durf niet meer te vliegen, maar
zou graag nog eens naar Israël
gaan. Het liefst zou ik daar blijven.
Hekel aan
Negatieve en benepen mensen.
Het antisemitisme houdt mij erg
bezig, zeker nu het weer toeneemt.
Ik vind dat een enge, angstige
ontwikkeling. Mocht het te erg
worden dan is er wel gelukkig nu
Israël.
Krant
Ik heb geen abonnementen, maar
lees hier het Rotterdams Dagblad,
AD en de Volkskrant.
Televisie
Ik kijk heel veel. Het Journaal en
de meeste actualiteitenrubrieken,
waaronder Jinek en Pauw en
Umberto Tan. De laatste vind ik
de meest prettige interviewer.
Verder zie ik programma's over
geschiedenis en natuur, of om te
ontspannen de comedy zenders.
Boek
Boeken over geschiedenis en
wetenschap. Astronomie is het meest
fascinerend. Al mijn hele leven lees
ik hier veel over en geniet ik daarvan.
We staan voor grote ontdekkingen in
het heelal.
Winkel
Met name de boeken- en
platenafdeling van o.a. de
Bijenkorf en Donner. Kleinere
winkels zijn wat persoonlijker.
Markt
Ik woonde dertig jaar in het
centrum van Rotterdam vlakbij de markt. Daar ging ik vaak
heen vanwege de leuke sfeer.
Eten
Schei uit, waar houd ik niet
van. Ik eet graag en veel te veel.
Zalm en makreel, heerlijk
Een enkele keer uit eten,
kosjer-style dan.
29
Kom graag
In het centrum, de markt, de centrale
bieb of de bios, bij vrienden en in de
roze salons, waar we vaak lezingen of
een film hebben.
Bewondering voor
Mensen als Martin Luther King,
Obama en wetenschappers die
ontdekkingen doen waar de mensheid
mee gebaat is. In dat verband heb ik
grote bewondering voor een klein
land als Israël, dat zeker een goed
figuur slaat met wetenschappers van
naam.
JMW
Fantastische organisatie.
Zij voorzien in het vacuüm
voor mensen die in Joods
Nederland tussen de wal en
het schip dreigen te vallen.
De gespreksgroepen staan op
een hoog niveau. Ik heb er zelf
ook heel veel aan gehad en er
goede mensen ontmoet. •
CULTUUR: 70 JAAR JOODSE ONTWIKKELING
Gewalt!
De toekomst
komt eraan
Van bureauvullende
typemachine tot Blended hulp
I
n 1835 reed de eerste stoomtrein op het Europese
continent. Wat is er sindsdien niet allemaal
uitgevonden en ontwikkeld! De auto, het vliegtuig, de
telefoon, de telex. En vanaf eind jaren zeventig lijkt
alles helemaal in een stroomversnelling te zijn gekomen
toen de computer en de mobiele telefoon hoe langer hoe
meer hun intrede deden in het maatschappelijk leven.
Welzijnsinstellingen bleven niet achter en ik heb de hele
ontwikkeling meegemaakt bij JMW waar ik in 1981
ging werken. Op een reuze typemachine die bijna mijn
hele bureau in beslag nam tikte ik toen mijn rapporten.
Maakte je een foutje dan gebruikte je type-out (witte
correctievloeistof). Wat was ik blij toen ik na een tijdje een
elektrische typemachine kreeg, dat ging toch al een stuk
sneller want je hoefde niet zo hard aan te slaan.
In de loop van de jaren negentig moest iedere medewerker
aan de computer. In het begin keken velen van ons naar
de computer zoals destijds de mensen op het stationnetje
naar de stoomtrein keken: het was spannend en wennen.
Je moest een cursus volgen om alle mogelijkheden te
ontdekken.
TEKST KARIEN ANSTADT
Er bestaat een oud Jiddisch liedje
over de stoomtrein, getiteld Die Ban.
Op de LP met dat nummer geven
de instrumenten het ratelende en
sissende geluid van de locomotief
weer. Het liedje vertolkt de
mengeling van opperste verbazing
en schrik waarmee de mensen op het
stationnetje in een Sjetl in Polen,
‘het gevaarte’ voorbij zien komen en
Bereikbaarheid en contact
uitroepen: “beneden komt er water
Wat hebben computer, internet, websites nu allemaal
opgeleverd voor Joods Nederland? De onderlinge
communicatie en de snelheid waarmee deze gepaard
gaat hebben vormen aangenomen die we ons een aantal
decennia geleden niet hadden kunnen voorstellen. We
mailen, we bezoeken websites (iedere Joodse organisatie
heeft er wel een), we chatten, maken gebruik van
Facebook. We weten elkaar snel te vinden, we creëren
nieuwe netwerken, ontwikkelen samen nieuwe activiteiten.
Op internet is van alles te vinden: films, muziek,
uit en van boven rook.
Gewalt! (lieve help!).”
30
beeldende kunst, poëzie en zo komt Joodse cultuur in
diverse vormen bij ons thuis. Bijvoorbeeld de site Jonet,
door JMW ontwikkeld in samenwerking met Crescas, de
Joodse Omroep, het Joods Historisch Museum, Maccabi,
het NIW en Jonag. Deze online community is bedoeld
voor iedereen met een Joodse achtergrond, maar ook
voor niet-Joden, die geïnteresseerd zijn in Jodendom
en Jodendomsbeleving. De site informeert en probeert
bruggen te slaan tussen Joden onderling en ook tussen
Joden en niet-Joden.
wilt kun je elkaar iedere dag even horen én zien.
Ik had het erover met mijn destijds naar Nederland
geëmigreerde 96-jarige moeder en zei: “moet je je
voorstellen mamma, dat jouw moeder in de jaren dertig
had kunnen Skypen met haar moeder in Polen i.p.v. eens
in de paar weken een brief te schrijven, of te krijgen!”
Mijn moeder reageerde toch kritisch: “Dat kan allemaal
wel waar zijn, maar het vervangt toch niet de fysieke
aanwezigheid van iemand, de omhelzing. En een met de
hand geschreven brief waarbij de tijd voor formulering
en het uiten van gevoelens genomen was voelde altijd
als iets heel persoonlijks en tastbaars. Die bewaarde je
zorgvuldig.”
“Op deze manier wordt
isolement doorbroken”
“Het directe persoonlijke
contact ook in stand
houden”
Jonet biedt een agenda met Joodse activiteiten, nieuws,
zowel Nederlands als internationaal, de mogelijkheid om
nieuwe contacten te leggen en te discussiëren door middel
van een forum. Ook maakt de vrienden- en datingsite
Jingles deel uit van Jonet. Op deze manier wordt
isolement doorbroken. Dit is met name van belang voor
Joden die in de mediene, buiten Amsterdam, wonen.
De nieuwe technologie biedt ook nieuwe
hulpverleningsmogelijkheden. Zo is er de Blended
hulpverlening ontwikkeld, waarbij de cliënt ‘waar deze ook
verblijft’ zelf de regie heeft. JMW zal hiermee na de zomer
starten.
En daar hebben we naast de voordelen ook de
schaduwzijde te pakken. De snelle communicatie kan
ook ten koste gaan van de zorgvuldigheid, van echte
aandacht. Het tempo in ons dagelijks leven is hoog en
we dreigen weinig tijd te nemen voor bezinning. Sociale
media spelen zo’n allesoverheersende rol dat we onze
directe omgeving soms helemaal niet meer zien. Dat wordt
de uitdaging voor de toekomst: gebruik maken van de
nieuwe communicatiemogelijkheden, maar het directe
persoonlijke contact ook in stand houden. Je telefoon
uitzetten als je met iemand uit eten gaat of in gezelschap
bent. Communicatie als middel gebruiken en niet als doel.•
Techniek geen vervanging voor fysiek contact
De wereld is klein geworden. Als je vroeger emigreerde
nam je met tranen in de ogen afscheid, want zou je elkaar
ooit weer zien? Nu Skypen ouderen in Beth Shalom met
hun kinderen en kleinkinderen in Israël of Amerika. Als je
31
HISTORISCHE COLUMN
Joden in het maatschappelijk debat
TEKST BART WALLET FOTO'S CREATIVE COMMONS
De positie van Joden in de
sommigen. Anderen vonden dat politiek engagement
wel mocht, maar zich eerder tegen de Sovjet-Unie en het
communisme moest richten, niet tegen de Amerikanen
die in 1945 Europa hadden bevrijd. Een bestuurslid van
zijn eigen Amsterdamse Liberaal Joodse Gemeente, dr. Ies
Swelheim, trad uit protest af.
Soetendorp was niettemin overtuigd dat hij deed wat
hij moest doen. Hij zag het als zijn opdracht om op alle
politieke, sociale en maatschappelijke thema’s het licht
van het Jodendom te laten schijnen. Hij was er bovendien
van overtuigd dat het Jodendom een ‘renaissance’
Nederlandse maatschappij is vanaf
1945 aan grote veranderingen
onderhevig geweest. Aanvankelijk
werd vooral over de Joden heen
gekeken, alsof zij er niet meer waren.
Later ontstond juist een grote roep
om een duidelijke Joodse bijdrage aan
het maatschappelijk debat. Waarom
was dat? Een case study: Joods
activisme rond de Vietnamoorlog.
H
et was in 1967 een en al drama en
opschudding. In Amsterdam stond voor 20
mei een grote demonstratie gepland tegen het
Amerikaanse militaire optreden in Vietnam.
De linkerflank van het politieke spectrum liep zich warm
om de Amerikaanse ‘bondgenoot’ eens flink de waarheid
te zeggen. Bijzonder trots waren de organisatoren, onder
leiding van oud-verzetsstrijder Piek Nak, dat zij voor het
eerst ook een rabbijn ten tonele konden voeren: de liberale
Jacob Soetendorp, die inmiddels zo bekend was geworden
dat hij als ‘de rabbijn van Nederland’ bekend stond.
Jacob Soetendorp in 1967, foto Jac. de Nijs / Anefo
doormaakte en voor het eerst de ruimte kreeg om van
grote betekenis te zijn voor de niet-Joodse samenleving.
Politiek-sociaal activisme vloeide voor hem voort uit zijn
religieuze lezing van de bijbelse profeten.
Israël als splijtzwam
Soetendorp zou in de protestmars meelopen en een van de
hoofdsprekers zijn vanaf het podium in de oude RAI.
Uit eigen Joodse kring kreeg Soetendorp daarvoor al de
nodige kritiek te verstouwen. Veel daarvan richtte zich
op het feit dat de mars op sjabbat gehouden zou worden
en Soetendorp desondanks mee zou lopen. Maar daarbij
bleef het niet. Een rabbijn moest zich bij zijn leest houden,
zich tot religieuze en strikt Joodse zaken beperken
en zich vooral niet met politiek inlaten – zo meenden
De opschudding werd echter nog groter, toen Soetendorp
zich daags voor de protestmars terugtrok. Naast zijn
betrokkenheid bij Vietnam, speelde nog sterker zijn
band met de staat Israël. Terwijl de bombardementen
in Vietnam doorgingen, ontrolde zich daar een
nieuwe conflicthaard. De Egyptenaren hadden de
VN-vredesmacht gesommeerd uit de Sinaï-woestijn
te vertrekken, zodat de Egyptische troepen deze
32
De zesdaagse oorlog, juni 1967 met onder anderen Moshe Dayan
en Yitzhak Rabin in Jeruzalem, foto Ilan Bruner, Israel Government Press Office
Door de bril van de Sjoa
hoofd werd gezien. Joden mochten aanwezig zijn, maar
veel meer dan over hun eigen belangen spreken, was er
niet bij.
Vanaf het begin van de jaren 1960 verschoof dat echter
razendsnel. De Jodenvervolging kwam nu in het centrum
van de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog te staan.
Met schaamte werd daarbij teruggeblikt op de eigen rol.
Het was nu zaak om de fouten van de oorlog nooit meer te
maken: nooit meer Auschwitz, nooit meer discriminatie,
sociale uitsluiting en antisemitisme.
Joden werden daardoor, in veel gevallen zonder dat
ooit geambieerd te hebben, tot dragers van de nieuwe
publieke moraal. Zij vertegenwoordigden louter
door hun aanwezigheid de morele vragen van de
Tweede Wereldoorlog. In het kielzog daarvan kwam
belangstelling voor het Jodendom en voor de bronnen
van de Joodse cultuur. Rabbijn Jacob Soetendorp was die
rol op het lijf geschreven: met veel enthousiasme vertelde
hij over het Jodendom, die ‘wereld van optimisme’, aan
een breed niet-Joods publiek. Zonder schroom legde hij
bovendien een link naar het actuele politieke debat. Zo
kwam hij ook bij Vietnam uit.
Daar botste echter twee lessen die activisten trokken uit
de Tweede Wereldoorlog. Dat was enerzijds de afschuw
van oorlog, welke dan ook, en anderzijds steun aan
de Joodse staat Israël. Voor Soetendorp woog op het
beslissende moment dat laatste toch het zwaarst. De
andere organisatoren hadden begrip voor die afweging,
maar kozen zelf om de eerste lijn de overhand te geven.
Hoezeer Joden in de periode 1960-1990 ook centraal
waren in het publiek debat en er naar hen geluisterd werd,
soms kwamen ze toch weer alleen te staan. Israël had
voor hen een betekenis die, ondanks alle sympathie in de
samenleving, velen niet konden navoelen.
Hoe was dat zover gekomen? Nog niet lang daarvoor,
in de jaren 1950, werd in de Joodse gemeenschap alom
geklaagd dat de overheid Joden niet langer zag staan.
De gemeenschap was zo klein geworden, dat zij over het
Bart Wallet is historicus, gespecialiseerd in Joodse
geschiedenis, en verbonden aan de Vrije Universiteit en de
Universiteit van Amsterdam.
gedemilitariseerde zone konden binnentrekken tot aan
de Israëlische grens. De VN gaf aan die druk toe. Alom
werd dit gezien als de voorbode van een nieuwe ArabischIsraëlische oorlog.
Hoezeer Soetendorp ook wilde dat het bombarderen in
Vietnam stopte, hij zag met schrik hoe de VN tegelijkertijd
Israël als een baksteen liet vallen. Hij begreep dat in
de oorlog die zou komen – die als snel bekend werd
onder de naam Zesdaagse Oorlog – Israël met name één
bondgenoot nodig had: de Verenigde Staten. Hij kon het
niet over zijn hart krijgen deel te nemen aan een antiAmerikaanse demonstratie, terwijl datzelfde Amerika
hard nodig was om het land te verdedigen dat hem zo lief
was: Israël.
“Joden werden… tot
dragers van de nieuwe
publieke moraal”
Met deze Vietnam-affaire zitten we in het hart van
een uitzonderlijke periode in de geschiedenis van de
Nederlandse Joden. Vanaf de jaren 1960 tot aan de jaren
1990 werd in het publieke debat nadrukkelijk gevraagd
om Joodse participatie. Aan Joden werd nadrukkelijk
gevraagd de Joodse traditie te laten spreken, niet louter
over Joodse kwesties, maar juist ook over de algemene.
Het Jodendom, rabbijnen en ‘seculiere’ cultuur-Joden
werden nu gezien als belangrijke stemmen die niet gemist
mochten worden in de maatschappij.
33
ETEN & OPETEN
De pekelaugurken
van Basia
TEKST RAYA LICHANSKY FOTO VIA BASIA
Z
e groeide op in Polen en kwam via Israël in
Amsterdam terecht. Als kind wist ze niets van
de Joodse keuken, al stonden gehakte lever
en pekelaugurken wel altijd op de zondagse
ontbijttafel. “En matzes noemde mijn moeder ‘dieetcrackers’, want dat stond op de doos!”
“In Israël ontdekte ik dat die ‘Joodse jas’, zoals ik het ben
gaan noemen, me fantastisch zat en dat ik er trots op was
Joods te zijn. In Israël is mijn rug als het ware rechtgezet,
terwijl ik me van Polen altijd ben blijven herinneren dat ik
me er minderwaardig voelde. Desondanks had ik heimwee
naar Polen.”
“Van Joodse identiteit en Joods leven was toen ik klein
was eigenlijk geen sprake. Als kind was me wel op het
hart gedrukt niet te zeggen dat ik Joods was, maar ik had
geen flauw idee waarom niet en wat dat betekende, en ik
was te klein om ernaar te vragen,” vertelt muziekjournaliste Basia Jaworski. Ze werd enkele jaren na afloop van
de Tweede Wereldoorlog, in 1948, geboren in het Poolse
Lublin en groeide op in Sopot, in de buurt van Gdansk.
“Later heb ik me gerealiseerd dat de familie en vrienden
die jaarlijks in de zomer in Sopot bij ons kwamen en
met wie we feesten en verjaardagen vierden, allen Joods
waren, en dat die vreemde taal die wij als kinderen niet
konden verstaan, Jiddisj moet zijn geweest.”
“In 1967, toen de Zesdaagse Oorlog uitbrak, barstte het
antisemitisme in Polen in alle hevigheid los. Als ‘zionisten’
raakten zowel mijn vader als mijn moeder hun baan kwijt
en het feit dat ik als meisje van 19 nog geen partijlid was,
hielp ook niet mee. Uiteindelijk zijn we vertrokken en
gingen we na twee weken Wenen op aliya.”
“Zonder pekelaugurken
kan ik niet leven!”
Basia trouwde in 1972 met Victor, ‘een echte hippie’,
en ging met hem naar Amsterdam dat in die jaren
hippiehoofdstad van Europa was. “Ik zag Amsterdam
vanuit de lucht, en zag Gdańsk! Ik wist meteen: dáár wilde
ik wonen!” Maar het zou nog even duren voor het zover
was: Basia en Victor werkten, zonder verblijfsvergunning,
in een kartonfabriek in het Noord-Limburgse
Grubbenvorst en leerden in de avonduren de taal. Met
haar nieuw verworven verblijfsvergunning vertrok Basia
naar Amsterdam en ging Slavistiek studeren aan de UvA.
Victor en Basia scheidden. In het studentenhuis waar ze
een kamer had ontmoette ze haar latere man Hans, met
wie ze in 1978 een dochter kreeg. Samen werden ze lid
van de Werkgroep Israël (het latere CIDI), die net was
opgericht. “Hij was niet Joods, maar nog fanatieker proIsraël dan ik!”
Ontheemd in Israël
“In Israël vonden we familie en oude vrienden met wie
we al jaren het contact waren kwijtgeraakt, en begon
voor mij het ontdekken van het begrip ‘Joods’. Ik heb
alle aanknopingspunten zelf moeten ontdekken, maar
voelde me, ondanks de grotendeels Poolse omgeving in
Bat Yam waar we waren gaan wonen, ontheemd. Intussen
had ik razendsnel Ivriet geleerd en was ik algemene
literatuurwetenschap, met als bijvak film, gaan studeren
aan de Universiteit van Tel Aviv.”
Joodser leven en eten in Amsterdam
In Amsterdam viel alles op zijn plek. Ik voelde me er
helemaal thuis, mijn heimwee verdween als sneeuw
voor de zon en door het contact met de leden van de
Werkgroep Israël werd mijn Joodse identiteit versterkt.
Toen Helena werd geboren, gingen we traditioneel
Joods leven. We vierden sjabbat met de challes die ik op
vrijdagochtend zelf bakte, en lieten geen enkele Joodse
34
foto: raya lichansky
Śledzie w śmietanie
de Pools-Joodse haringsalade van Basia
•
•
•
•
•
•
•
•
2 potjes zure room
mespuntje suiker
2 theelepels citroensap
zout en versgemalen peper
4 zoute haringen
2 grote goudrenetten
2 niet te grote uien
5 grote pekelaugurken
Pel de uien en snijd ze in piepkleine blokjes (0,5 cm)
Schil de appelen, snijd ze in blokjes, zelfde maat als
de uien
Snijd ook de augurken in kleine blokjes
Schep alles door de zure room en laat in de
koelkast op smaak komen
Doe de salade in een schaal er garneer naar keuze
met stukjes pekelaugurk en maak af met dille
Bereidingswijze:
Roer de zure room los met suiker, citroensap, zout
en peper
Snijd de haring overdwars in stukjes
Tip van Basia: haring van vorig jaar (ook die van de
supermarkt) is prima voor deze salade.
Nieuwe haring moet je puur eten, met een glaasje
ijskoude Poolse wodka!
feest- of gedenkdag zomaar passeren. Pesach vierden
we met mijn ouders, die speciaal daarvoor uit Duitsland
overkwamen, waar mijn zusje Halina (1953) was gaan
wonen en mijn moeder met haar diploma als oogarts
moeiteloos aan het werk kon.”
Ondertussen had Basia, nooit te beroerd om aan te
pakken daar waar het nodig was, zichzelf leren koken.
“Toen ik klein was speelden eten en koken geen rol van
betekenis. Mijn moeder kon alleen maar bakken, en wat
onze huishoudster kookte vond ik helemaal niet lekker.
Alleen het zondagse ontbijt, dat was speciaal! Heel
uitgebreid, met gehakte lever en twee soorten haring, en
altijd wodka erbij. En soms hadden we wat mijn moeder
‘dieetcrackers’ noemde, matzes!”
Toen ze eenmaal de weg wist in de keuken, deinsde ze
nergens meer voor terug. “Ik maakte zelfs gefilte Fisch,
helemaal zoals het hoort: een hele karper gevuld met
snoekballetjes. Daar was ik drie dagen mee bezig! De bigos
uit mijn jeugd, een zuurkoolschotel met veel vlees, heb ik
omgebouwd tot een vegetarische versie, toen mijn dochter
geen vlees bleek te verdragen. Sindsdien eet ik helemaal
geen vlees meer, alleen af en toe vis.”
Op de vraag wat haar lievelingseten is antwoordt Basia
zonder enige aarzeling: “Ingelegde haring, zuurkool, en
vooral pekelaugurken, de enige echte Poolse! In Nederland
worden pickles altijd te zoet gemaakt, zelfs de zoute, en ik
mis de knoflook erin. Nee, zonder pekelaugurken kan ik
niet leven!” •
Op haar weblog basiaconfuoco.wordpress.com schrijft Basia
onder meer over Joodse muziek.
35
EITZES VAN ESTHER
CIZ, V&V, ELV, WLZ
Afkortingen bij heupbreuk
en verhuizing
TEKST ESTHER SCHOLTENS
Vraag:
Mijn 85-jarige moeder is twee maanden geleden gevallen
en heeft haar heup gebroken. Het schijnt dat ze van haar
fiets wilde afstappen, een onhandige beweging maakte
en met een harde klap op de weg terecht is gekomen.
Gelukkig reed daar op dat moment geen auto.
De eerste week na het ongeluk waren er vooral veel pijn
en stress, maar ook een succesvolle operatie en een eerste
poging tot herstel. Vervolgens belandden mijn moeder en
ik in een wereld van het ‘tijdelijk en permanent verblijf’.
Transferverpleegkundigen, indicatiestellers, revalidatie,
zorg en verpleging en heel veel afkortingen. Inmiddels
ben ik het overzicht kwijt. Wat een toestand, zeg! En
aangezien ik geen broers of zussen heb, sta ik er ook nog
eens alleen voor.
Mijn moeder verblijft inmiddels al zes weken op de
revalidatieafdeling van een zorgcentrum. De indicatie
daarvoor is afgegeven door het Centrum Indicatiestelling
Zorg (het CIZ) en heet V&V 9 (Verpleging en Verzorging).
Op deze afdeling werkt ze met de hulp van allerlei
professionals aan haar verdere herstel. Het gaat langzaam,
ze is immers niet meer de jongste, maar ze kan nu al
achter een rollator wat heen en weer schuifelen.
De revalidatiearts: “Wilt u naar huis, mevrouw Polak?”
Mijn moeder: “Ja, fijn!”
Maar ze kan helemaal niet naar huis! Ik woon te ver
weg en mijn vader is vorig jaar overleden. Sindsdien
kwakkelt mijn moeder met haar gezondheid. En dan heb
ik het niet alleen over haar lichamelijke gezondheid.
Ze is angstig, eenzaam en nerveus geworden. Ze belt me
drie keer per dag en tussendoor klopte ze bij haar buren
aan. Dat zijn lieve mensen hoor, maar niet in staat om
naast de zorg die ze voor hun drie jonge kinderen hebben,
iedere vraag van mijn moeder te beantwoorden.
Ook is ze in het afgelopen jaar drie keer gevallen. Als ze
’s nachts niet goed kan slapen gaat ze rondspoken. Ze staat
echter niet meer zo vast op haar benen. In slaapdronken
toestand is het dus al een paar keer fout gegaan.
Wat kan ik doen om te voorkomen dat mijn
moeder naar huis wordt gestuurd?
Eitze:
Het is, zoals u zelf al aangeeft, inderdaad een hele toestand.
Niet in de laatste plaats omdat vallen en een heup breken
indrukwekkende gebeurtenissen zijn die de meeste
ouderen niet in de koude kleren gaan zitten. Het doet me
goed te lezen dat de operatie voorspoedig is verlopen en uw
moeder achter de rollator alweer uit de voeten kan.
Het komt vaak voor dat familieleden (vaak de kinderen)
vervolgens een ander scenario voor ogen hebben dan de
patiënt zelf. Dat is, ook in uw geval, best begrijpelijk. Uw
Naar huis
Mijn moeder laat het intussen allemaal maar over zich
heenkomen. Ze zegt overal ‘ja’ op, waardoor ik dus achter
de feiten aan blijf hollen.
36
het schetsen van dat beeld gebruik van verschillende
informatiebronnen: het medisch dossier, de huisarts,
maar zal ook bij u te rade gaan. U kunt dan bijvoorbeeld
ook aangeven dat uw moeder het liefst naar het Joods
verzorgingshuis Beth Shalom verhuist.
Het lijkt me overigens best waarschijnlijk dat uw moeder
die V&V 4 krijgt en opgenomen kan worden in een
verzorgingshuis.
moeder woont misschien al heel lang in hetzelfde huis. Ze
heeft er van alles meegemaakt en er bovendien met uw
vader gewoond. Dat ze ‘Ja, fijn!” antwoordt op de vraag of
ze naar huis wil, is dan ook niet zo raar.
Zorg nodig
Ik begrijp uit uw verhaal dat dit echter niet zo’n verstandig
antwoord was. Want: de situatie was al zorgelijk en nu is
ze ook nog minder mobiel (fietsen zal bijvoorbeeld niet
meer gaan). De beste Eitze die ik kan geven is: ga met
de maatschappelijk werker of transferverpleegkundige
van het zorgcentrum praten. Leg uw bezwaren bij deze
professional neer en vraag die om contact op te nemen met
het CIZ. Dit centrum voert de WLZ uit, de Wet Langdurige
Zorg, zoals jullie ook al hebben gemerkt toen ze langdurig
op de revalidatieafdeling moest worden opgenomen.
Uw moeder heeft nu een V&V 4 indicatie nodig om voor
langdurige zorg met verblijf in een verzorgingshuis in
aanmerking te komen. Voor zo’n indicatie moet uw moeder
gedurende 24 uur en 7 dagen per week de nabijheid van
zorg nodig hebben.
Een medewerker van de CIZ doet onderzoek naar uw
moeders woon/leefsituatie. Deze zal een zo breed mogelijk
beeld schetsen van wat uw moeder nog wel en niet kan,
maar ook hoeveel hulp en zorg er in de thuissituatie al is.
U woont niet bij uw moeder om de hoek en de buren zijn
evenmin 24 uur per dag benaderbaar voor het bieden van
zorg.
Uw moeder is angstig en nerveus waardoor de kans
op nachtelijke onrust groter is. Het CIZ maakt voor
Eerst even logeren
Mocht uw moeder bezwaar hebben tegen een verhuizing
naar een verzorgingshuis, dan zouden jullie ook kunnen
onderzoeken of ze er eerst een tijdje kan logeren. Dat kan
ook in Beth Shalom. Hieraan komen geen CIZ, WLZ of
V&V’s aan te pas. Tijdelijk verblijf in een verzorgingshuis
is namelijk een EVL, een eerstelijnsvoorziening, die
aangevraagd kan worden door de huisarts of in het geval
van uw moeder, door het zorgcentrum waar ze nu verblijft.
Dan kan ze rustig op adem komen van alle toestanden
en ervaren hoe dat is, het leven in een verzorgingshuis.
Ze zal er wellicht minder eenzaam zijn. Hopelijk doet
ook de nabijheid van de zorg haar goed. Het is voor veel
ouderen die naar een verzorgingshuis verhuizen een
geruststellend idee dat er altijd mensen rondlopen die je
kunt aanklampen met vragen of voor hulp.
Mocht u vragen hebben over verhuizen naar een verpleegof verzorgingshuis, neem gerust contact op met JMW. Hier
werken hulpverleners die u kunnen helpen wijs te worden
uit alle afkortingen waarmee u te maken krijgt! •
CIZ, V&V, ELV, WLZ...
37
BENJAMIN
ENQUÊTE
UITKOMST
B
ij elke enquête is het weer spannend hoe de
respondenten zullen reageren. Na een stroeve
start vanwege een slecht leesbare link bracht
een nagezonden reminder per ansichtkaart
alsnog uitkomst met ruim 724 respondenten. De
enquête had tot doel om zowel verbeterpunten te
benoemen voor De Benjamin als input te verkrijgen voor
een aantal te maken beleidskeuzes op het gebied van
algemene communicatie, het nieuwe blended (een nieuw
manier van) werken en het logo. Wij zijn blij u te kunnen
meedelen dat de uitkomst heeft geleverd waar op
was gerekend. Zoals u van ons gewend bent wordt het
resultaat meegenomen bij nieuw te ontwikkelen beleid.
hun Jodendom te doen. Een meerderheid (67%) van de
respondenten of hun partner is geen lid van een Joods
kerkgenootschap. 15% geeft aan lid te zijn van een of
meer Joodse organisaties.
Ten aanzien van de Jodendomsbeleving zijn de culturele
en sociale verbondenheid (30%) de belangrijkste factor,
op enige afstand gevolgd door het traditioneel Joods
zijn (23%). Iets meer dan de helft van de respondenten
neemt deel aan Joodse activiteiten in Nederland.
Welke functie vervult De Benjamin?
De Benjamin wordt goed gelezen. Slechts 10% van de
respondenten leest hem niet altijd. De twee belangrijkste
functies zijn informatie over Joods Nederland c.q. de
Joodse wereld en over Jodendom. Voor 42% speelt het
argument ‘contact houden met de Joodse wereld’, terwijl
36% informatie over Joodse activiteiten zoekt, al dan
niet van JMW.
Respons en representativiteit
De representativiteit van de enquête biedt geen
aanwijzing voor grote vertekening. De respons
is met ca. 10 procent redelijk. Opmerkelijk is de
oververtegenwoordiging van zowel mannen als van 60
tot 80 jarigen (de Naoorlogse en Inoorlogse generatie).
Welke persoonlijke interesses ziet men graag terug in De
Benjamin?
De persoonlijke belangstelling gaat vooral uit naar
Joodse cultuur, geschiedenis en humor (70%) en naar
informatie over de Joodse wereld (eveneens 70%).
Zowel Israël (38%) als religie (26%) scoren vrij laag.
Voor verhalen over het Joodse leven heeft 49% een
bijzondere belangstelling.
Beoordeling van De Benjamin
De Benjamin ontvangt een rapportcijfer van een 7,9. Een
overgrote meerderheid (ca. 85%) van de respondenten
vindt dat De Benjamin goed invulling geeft aan de functie
van een kwartaalblad en 78% vindt dat De Benjamin geen
verbetering behoeft. Als verbeterpunten noteerden wij
onder meer aandacht voor de Mediene, leesbaarheid
van De Benjamin (in letterlijke zin), een iets modernere
opmaak, een hoger gewenst niveau van verhalen en
columns en een beter gevulde agenda.
Beveelt men De Benjamin wel eens aan en hoeveel
mensen lezen hem mee?
Ruim de helft van de respondenten heeft De Benjamin
wel eens aanbevolen onder familie, vrienden of
kennissen. De Benjamin heeft met 20% een substantieel
aantal meelezers door derden. In een aantal gevallen
wordt De Benjamin zelfs in de wachtkamer gelegd.
Achtergrond respondenten
Van de respondenten heeft 93% een Nederlandse
achtergrond. Het percentage met een Israëlische
achtergrond (nog geen 3%) verschilt van dat van de
Nederlandse Joden die in Israël zijn geboren en/of
opgegroeid (minimaal 12%).
35% van de respondenten is alleenstaand (c.q. weduwe/
weduwnaar of gescheiden). Dit verschilt van de Joodse
bevolking als geheel, waar dit percentage 25% bedraagt.
83% van de respondenten hebben/hadden kinderen. Van
degenen met kinderen zijn in ca. 90% van de gevallen de
kinderen uitwonend.
Circa 1/3 van de kinderen blijkt in actieve zin iets met
De facebookpagina van De Benjamin
Slechts 15% van de respondenten heeft De Benjamin
facebookpagina wel eens bezocht en 10% heeft de
pagina geliked. Een groot deel van de respondenten blijkt
niet op Facebook actief te zijn.
38
Waardering kan niet in
geld worden uitgedrukt -
Maar u kunt wel de
Benjamin steunen!
I
n de recente Benjamin-enquête waardeert
u, de lezer, ons met een heel mooi rapportcijfer van 7,9! Veel dank daarvoor en we
doen ons best dat nog beter te krijgen.
De Benjamin wordt gratis verspreid onder eenieder die het wil en is ook op het internet te lezen. Om dit alles mogelijk te maken, steunen we
op honderden donateurs die gul hun portemonnee opentrekken voor het blad. Zo doneerde u
over heel 2016 een bedrag van liefst € 47.209
aan de Benjamin.
Welke informatie wenst men te ontvangen over de
kernactiviteiten van JMW
De respondenten willen vooral informatie over activiteiten,
bijeenkomsten en groepen van JMW (55%). Minder belangrijk vindt men informatie over het Maatschappelijk Werk
(38%), oorlogsuitkeringen (31%) en andere werksoorten.
Niet minder dan 71% wil graag via internet geïnformeerd
worden over de activiteiten van JMW, waarbij een duidelijke voorkeur bestaat voor een digitale nieuwsbrief. Een
substantiële minderheid (23 %) wil info op papier.
Doneren kan op verschillende manieren, zowel
eenmalig of doorlopend. Voor het doorlopend
doneren kunt u ons een simpele machtiging
afgeven. Beide opties (eenmalig en doorlopend)
zijn mogelijk met de bijgevoegde acceptgiro,
(OLA). Wilt u fiscaal nog aantrekkelijk doneren
dan bestaat de mogelijkheid om daarvoor een
simpele akte op te stellen die u terugvindt op
www.debenjamin.info.
Interesse in de nieuwe manier van werken van het MW
65% kijkt nog wat afwachtend naar de nieuwe manier
van (blended) werken bij JMW. Dat zal zeker ook te maken
hebben met de onbekendheid van blended werken. JMW
zal met deze uitkomst rekening houden en daar ook op in
spelen.
U committeert zich dan minimaal voor de
periode van vijf jaar met als groot voordeel dat
u geen fiscale drempel heeft.
Rechtstreeks doneren kan ook via
rekeningnummer NL15INGB0000204420 ten
name van Stichting JMW Bijdragen & Fondsen,
Amsterdam.
JMW communicatie
Over de communicatie van JMW naar cliënten en
deelnemers zijn de respondenten tevreden.
Nieuwe logo
Bij een respons van 87% heeft 59% een voorkeur voor
aanpassing van het oude logo. 41% verkiest het nieuwe
logo.
Omdat de Nederlandse belastingdienst JMW
heeft aangemerkt als een Algemeen Nut
Beogende Instelling ‘ANBI’ zijn alle giften aan
de Stichting JMW Bijdragen & Fondsen fiscaal
aftrekbaar.
Overige aandachts- en verbeterpunten
De Mediene voelt zich soms tekort gedaan. In enkele
gevallen gaat dit gepaard met een vraag naar thuiszorg
in de Mediene. Andere thema’s die onvoldoende aan bod
komen waar soms meer aandacht voor wordt gevraagd
zijn een (uitgebreidere) agenda, Vaderjoden, de NOG, het
HOK en een betere leesbaarheid (letterlijk).
Digitalisering is voor de groep respondenten geen
vanzelfsprekendheid. Een nieuwsbrief per e-mail is ok,
maar Facebook lijkt voor velen (die vaak ook niet op
Facebook actief zijn) een stap te ver te zijn.
Wij stellen uw hulp, samen met al die andere
trouwe en enthousiaste Benjamin lezers,
bijzonder op prijs.
Nogmaals grote dank
voor uw bijdrage!
Graag maken wij van de gelegenheid gebruik om
iedereen te bedanken voor het invullen van de enquête,
als wel het geven van belangrijke feedback. Onder
de participanten zijn 10 prijswinnaars verloot, allen
personen die De Benjamin redactie berichtten dat ze aan
de anonieme enquête hadden meegedaan.
39
UITGELICHT: SCHRIJFGROEP
Schrijven over dingen
waar je nauwelijks over durft te denken
TEKST BARBARA TANENBAUM
H
(…) Ik hou van deze groep, ik zou voor niets anders
vanochtend mijn huis uit zijn gekomen.”
et is geen schrijfcursus, maar een schrijfgroep.
Er wordt geen huiswerk gegeven, maar ter
plekke geschreven. Na tien keer stopt de groep.
Maar deze start eigenlijk altijd direct daarna
weer op met elke keer een ander thema.
Samen en met elkaar en dat al zeker tien jaar. Iedere twee
weken komen negen mensen uit Amsterdam, Amstelveen
en daarbuiten naar JMW om met elkaar te schrijven over
verschillende thema’s.
Groepswerker Hetty van Emden
begeleidt de groep al jaren. “Er is veel
vertrouwen en vertrouwelijkheid.
Herkenning. Acceptatie. Iedereen
mag zijn wie hij is.” Dat is wat de
groep volgens Hetty zo bijzonder
maakt.
Mensen voelen zich veilig om
persoonlijke verhalen met elkaar te
delen. ‘Freija: “Als de anderen hun
verhalen voorlezen is het voor mij
vaak een verademing om zoveel
dingen te herkennen. Ik ben blijkbaar
helemaal niet de enige die dingen beleeft en verwerkt,
zoals ik ze beleef al dan niet verwerk.”
De J van JMW
Hetty: “In deze groep wordt veel gedeeld wat persoonlijke
dingen betreft. De J van JMW maakt dat dat kan. Dat
is heel mooi. Iedereen heeft een Joodse achtergrond.
Dat geeft een gevoel van verbondenheid, van iets
gezamenlijks.”
“Ik hou van deze groep,
ik zou voor niets anders
vanochtend uit mijn huis
zijn gekomen.”
Voor ‘Nora’ is het Joodse karakter van de groep echt
een meerwaarde: “Vroeger zat ik in een niet-Joodse
schrijfgroep, die heel anders was. De onderwerpen waren
grilliger, speelser, helemaal niet zo serieus. (…)
Maar schrijven bij JMW is een serieuze zaak. De
onderwerpen raken ons hart. Wij schrijven soms over
dingen waar je anders nauwelijks over durft te denken,
laat staan praten. Dingen die met onze families te maken
hebben, en wat ermee gebeurd is.” Dat vertrouwen en die
vertrouwelijkheid, dat is de kracht van de groep.
Serieuze aanpak
Hetty bedenkt elke keer een thema. Ze schrijven dan
twintig minuten. Iedereen leest zijn of haar eigen verhaal
voor en er wordt kort over gesproken. Daarop volgt nog
een tweede verhaal. “En iedereen schrijft altijd, ook al
hebben ze er geen zin in.”
‘Ellen’ beaamt dat: “Eigenlijk zie ik op tegen elke
schrijfsessie. (…) Toch, als zo’n sessie eenmaal is begonnen,
geniet ik ervan. Dan voel ik me op mijn gemak en ook kan
ik dan, bijna, mezelf zijn.”
Toch is de achtergrond van de mensen uit de groep
uiteenlopend. Hetty: “Sommigen zijn katholiek opgevoed
of weten pas sinds kort dat ze Joods zijn. Een paar
hebben in Israël gewoond.” Ondanks de verschillen, is de
onderlinge band sterk.
‘Helga’: “Langzamerhand is de groep een soort familie
geworden. We kennen elkaar goed, ook al komen we
nauwelijks bij elkaar over de vloer (…). We schrijven goed,
maar nog belangrijker is dat we goed naar elkaar luisteren.
Om privacyredenen zijn de namen van de schrijvers gefingeerd.
Spreekt dit u aan en woont u in de provincie
Zuid-Holland? In het najaar gaat in Delft
een groep van start onder leiding van
groepswerker Judith Bruinsma.
Data: 3 oktober, 7 november,
28 november, 19 december.
Tijd: 19.00 – 21.00 uur.
Kosten: 10 euro per keer.
40
t
Aangenaam
dichtbij
n
Va
star
en
7
201
f zomer
na
nieu
(7e) g we
roep
e
w ij e
OUDERENGENEESKUNDE tijd voor de oudere patiënt
ORTHOPEDIE met nieuwe heup/knie na twee dagen weer thuis
VAATCHIRURGIE behandelplan in één dag bekend
LIESBREUK EN GALBLAAS afspraak en operatie op één dag
Zelfstandig en verzorgd wonen
UROLOGIE behandeling in samenwerking met de huisarts
DERMATOLOGIE specialisten in huidkankerzorg
Mooi kleinschalig woonzorgcentrum in Benoordenhout,
Den Haag met ruime appartementen en verpleeggroepen.
geen wachttijden
vakkundige behandeling
aangename sfeer
snel weer thuis
Zelfstandig blijven wonen ook als u veel zorg nodig hebt? Dat kan in
onze 35 appartementen met het zogenoemde Volledig Pakket Thuis.
Dit pakket kunnen we sinds kort ook aanbieden aan ouderen die dichtbij
ons woonzorgcentrum wonen.
Voor ouderen die niet meer de regie over hun leven kunnen voeren, zijn
er psychogeriatrische en somatische verpleegplaatsen in zes kleinschalige
woongroepen. U kunt gebruik maken van een gezellig restaurant en een
zonnige tuin. Er zijn winkels en terrasjes op loopafstand.
P
Parkeerplaatsen te huur in onze ondergrondse parkeergarage.
Maak uw afspraak online op www.ziekenhuisamstelland.nl
Voor meer informatie: 070 3143800
of de website: www.jbc-visserhuis.nl
gee
f
Geef aan Cefina, de schakel
tussen (n)u en later
bijvoorbeeld met een certificaat voor Rosj Hasjana
Steun
Joods Bijzonder Onderwijs
Jeugdorganisaties Haboniem en Bne Akiwa
Joods Maatschappelijk Werk
Beveiliging
IBAN NL91 INGB 0000 1918 00
STEUNT
41
jongeren
zorg en
beveiliging in
Joods Nederland
020 442 07 82
[email protected]
www.cefina.nl
ACTIVITEITENLADDER
JOODSE ACTIVITEITEN EN LEV-JMW
Deze activiteiten zijn voor iedereen met een
Joodse achtergrond en zijn/haar partner.
Juni
Voor het laatste Joodse
nieuws, inspirerende
columns, een volle agenda
en zoveel meer.
Jonet is niet politiek en
niet religieus en slaat
bruggen tussen Joden en
niet-Joden.
20 Het Actua team van JMW komt naar Bejachad Den Bosch
om te praten over Joodse familietradities. Wat heb jij meegekregen van je ouders?
Of heb je niets meegekregen? Wat wil je zelf nog doorgeven? (Joodse Activiteiten)
21 Het Actua team van JMW komt naar
Joffie Koffie Rotterdam (Joodse Activiteiten)
27 Het Actua team van JMW komt naar Utrecht (Joodse Activiteiten)
28 Het Actua team van JMW komt naar Misjpoge aan de Zaan Zaandam
(Joodse Activiteiten)
29 Film ‘The Farewell party’
(Amsterdam - Lev-JMW)
Uw donatie is bijzonder welkom
en fiscaal aftrekbaar. Ga naar
www.jonet.nl/donaties.
Juli
2
Eerste activiteit nieuwe ontmoetingsgroep Shalom uit de Polder in Almere
(Joodse Activiteiten)
12 Dagtocht Joods Amersfoort met een bezoek aan de sjoel, een wandeling en een boottocht (Joodse Activiteiten)
25 De jaarlijkse zomerse BBQ van Lev-JMW (Amsterdam - Lev-JMW)
27 Film ‘The Frisco Kid’
(Amsterdam - Lev-JMW)
Augustus
20 Wandeling Joods Deventer bij Joo-oost (Joodse Activiteiten)
31 Film ‘Et si on vivait tous ensemble?’ (Amsterdam – Lev-JMW)
Informatie over activiteiten of cursussen:
Joodse Activiteiten [email protected] of
020 5776566 (ma t/m do 9.00 uur -17.00 uur)
Lev [email protected] of 020 577 65 88 (ma
t/m do 9.00 uur -17.00 uur), Kastelenstraat 80 te
Amsterdam.
42
ACTIVITEITENLADDER
Vrijwilligers gezocht
Wekelijkse activiteiten
Maandag
•Tekenen en schilderen om 13.00 uur
Vrijwilliger gezocht voor de
ontmoetingsgroep Tsafon in Heiloo
Woont u in de buurt van Heiloo en is uw eigen
administratie goed op orde? Of bent u een goede
gastheer/ vrouw? Misschien is deze vrijwillige functie wel
iets voor u.
Dinsdag
•Meer Bewegen Voor Ouderen om 12.30 uur
•Joodse Geschiedenis om 14.00 uur
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met
Shirley Ensel via [email protected] of 020
5776585.
Woensdag
•Stoelyoga om 11.00 uur
•Spelletjes (tweewekelijks), waaronder backgammon, rummikub, klaverjassen om 13.00 uur
•Israëlische bibliotheek* geopend van 12.30 uur tot
15.30 uur met veel Hebreeuwse boeken te leen
Oproep: gastvrouw/ heer gezocht
Lev, het ontmoetingscentrum van JMW, is op zoek
naar een gastvrouwen/ heren, die het café en de
ontmoetingsruimte bemannen/ vrouwen. Van maandag
tot donderdag is het centrum open voor koffie, thee,
een praatje, cursussen, informatie en advies, hulp bij
het opzetten van eigen activiteiten, soep met broodjes,
gezelligheid, lezingen, films, gespreksgroepen en nog veel
meer.
Donderdag
•Inloopspreekuur van de ouderenadviseur van 9.30
uur tot 11.30 uur voor al uw vragen over ouder
worden (gratis)
•Koffie-inloop. Iedere week komt een vaste club
mensen in het Lev café bij elkaar. Iedereen is daar
van harte welkom van 10.00 tot 12.30 uur.
•Handwerken, breien, haken, quilten of iets anders op het gebied van handvaardigheid. Kom
naar Lev-JMW. Met elkaar is het altijd gezelliger.
Lous de Waal is aanwezig en heeft van (bijna) alle
technieken verstand. Misschien heeft u nog wel
een goede tip voor een van de andere deelnemers
of heeft iemand een fantastische nieuwe truc voor
u. (toegang gratis). Van 10.30 tot 12.00 uur. Woont
u in Buitenveldert of Amstelveen en kunt u niet op
eigen gelegenheid naar Lev-JMW komen, dan kan
de chauffeur u thuis op halen. Kosten €3 per keer
(leden BSP € 2,50). Graag een dag van tevoren
opgeven.
Taken: de gastvrouw en gastheer heten de mensen
welkom, serveren de koffie, thee, soep en een broodje en
bieden ondersteuning bij het programma en de activiteiten.
Heeft u belangstelling? Neem dan contact op met LevJMW.
JMW zoekt interviewers
op vrijwillige basis
Profiel:
- u bent geïnteresseerd in anderen
- u vindt het leuk om met mensen in gesprek te gaan
- u kunt goed met de iPad overweg
Herkent u zichzelf in dit profiel?
Dan zijn wij op zoek naar u.
JMW spreekt met 60 plussers in Amsterdam met een
Joodse achtergrond. Wij willen graag weten waar deze
groep mee bezig is en inzicht krijgen in ‘de grootste
zorg’ en ‘de grootste kracht’. Daarbij willen wij mensen
met dezelfde interesses aan elkaar verbinden. Wij willen
mensen die wat te bieden hebben, koppelen aan mensen
die hulp vragen. Dat is de Zelfkrachtmeter van JMW.
U interviewt mensen met behulp van de
zelfkrachtmeterapp op de iPad.
Heeft u hier belangstelling voor, of wilt u meer informatie?
Dan kunt u mailen of bellen met Irene Hirsch.
OPROEP: BLIJF OP
DE HOOGTE!
Is uw e-mailadres onlangs gewijzigd of
ontvangt u geen post van ons omdat uw
e-mailadres niet bij ons bekend is? Geef het
aan ons door via info@joodseactiviteiten.
E: [email protected]
T: 020 5776588
nl! Wij versturen alle informatie rondom
activiteiten, dagtochten, cursussen, films,
themabijeenkomsten uitsluitend per e-mail.
43
Joods
• Wat
bezieltJoden,
mij?
Wat
houdt
ondanks hun talloze interne
meningsverschillen, bijeen? Is het God? Zijn het de
feestdagen, de sjabbat en de gebruiken? Is het
antisemitisme? Is het de verbondenheid met Israël?
Is het humor en zelfspot? Hebben seculiere Joden
eigenlijk wel een échte Joodse identiteit? Of is dat
bij hen iets vaags, dat hen nauwelijks van niet-Joden
onderscheidt?
Kortom: Wat betekent het om Joods te zijn?
80plus Joden uit zorgcentrum Beth Shalom in
Amsterdam Buitenveldert geven daar diverse en
verrassende antwoorden op. Ook andere
betrokkenen – niet allen Joods noch 80plussers –
werpen daar hun licht op.
ISBN: 978 90 6446 096 8
De meeste Amsterdamse
Bestellingen en nadere inlichtingen
Prijs: € 19,95
boekhandels en de JHM
ook via www.amphorabooks.nl of
Verkrijgbaar bij alle boekhandels
Museumshop hebben dit boek
[email protected]
in Nederland.
in voorraad.
WALK ISRAEL 2017
MAAK DEEL UIT VAN EEN BIJZONDERE TRADITIE
Doe mee aan deze onvergetelijke sponsorwandeltocht waarbij de kinderen van Youth Futures in Israël
gesteund worden, zodat zij betere kansen krijgen in hun leven. Komend jaar lopen we van de Dode Zee
naar Jeruzalem. Ga jij ook mee van 29 oktober tot 3 november op deze indrukwekkende reis?
MELD
NU A JE
AN!
WWW.ISRAELACTIE.NL/WALK-ISRAEL.HTML
IBAN NL91 INGB 0000 7777 77
Elk jaar wandelen we samen met deelnemers vanuit heel Europa een
gedeelte van de Israel National Trail. “The holy grail of hikes” loopt van
Dan in het noorden naar Eilat in het zuiden van Israël. Tijdens het lopen
is er ook gelegenheid om te genieten
van de omgeving, het lekkere weer en
de historische sites.
Samen maken we Israël sterker!
020-644 8429 [email protected]
Postbus 7858 1008 AB Amsterdam
44
Joods • Wat bezielt mij?
Benjamin Service Pakket:
Voor €18,50 per jaar kunt u lid worden van het
Benjamin Service Pakket.
Het BSP werkt samen met Amstelring
Servicepakket. Met dit (gezins)lidmaatschap
kunt u gebruik maken van allerlei aanbiedingen
voor zorg- en gemaksdiensten, artikelen en
cursussen. Het volledige aanbod kunt u lezen
op www.benjaminservicepakket.nl. naast de
algemene diensten hebben wij ook een aantal
‘Joodse’ diensten zoals JMW à la carte en In je
nopjes aan de knopjes. U krijgt €2,50 korting op
de maaltijden van JMW à la carte.
In samenwerking met
Amstelring Ledenservice
bieden wij u:
Personenalarmering
Informatie bij Lev-JMW via
[email protected] of 020 5776588.
Natuurlijk wilt u zo lang mogelijk zelfstandig
blijven wonen. Daarbij is het belangrijk dat
u zich veilig voelt in uw huis. De dienst
personenalarmering helpt u daarbij. Met één
druk op de knop kunt u hulp vragen als er iets
aan de hand is.
Uitgelicht voor het Benjamin Service Pakket
Met de personenalarmering krijgt u een
zendertje met een alarmknop die u altijd bij u
dient te dragen om uw nek of pols, waarmee
u 24 uur per dag contact kunt krijgen met de
meldkamer. De meldkamer schakelt vervolgens
de juiste hulp in als dat nodig is. Dat kan iemand
zijn uit uw naaste omgeving, zoals uw zoon,
dochter, buurman of buurvrouw. Maar ook
bijvoorbeeld de ambulance. Het voordeel van de
personenalarmering is dat u ondanks mogelijke
beperkingen langer zelfstandig kunt blijven
wonen. Diverse verzekeringen bieden zelfs
korting op personenalarmering. Zo heeft u dag
en nacht een gerust gevoel.
‘Vers bij u thuis’
maaltijdservice
Kunt u of wilt u niet meer elke dag zelf koken? Maak
het u gemakkelijk met de maaltijden van ‘Vers bij u
thuis’. De maaltijden zijn vers en gezond. Er worden
geen conserveringsmiddelen gebruikt voor het
bereiden van de maaltijden.
Opwarmen kan heel eenvoudig met het unieke
systeem ‘de mealbutler’. De butler brengt uw
maaltijd op zeer eenvoudige en veilige wijze op de
perfecte temperatuur. U eet wanneer het u uitkomt.
Als extra service kunnen wij ook uw dagelijkse
boodschappen en broodproducten (uit eigen kosjere
bakkerij) aan u bezorgen.
Kijk voor meer informatie op
www.amstelringledenservice
of bel met 020-3335100.
Vers bij u thuis hanteert geen bestelverplichting. U bestelt
wanneer het u uitkomt. Onze maaltijden en bakkerijproducten worden
O.R.T. bereid en zijn altijd verzegeld met de hechsjer.
Leden van het BSP krijgen korting op iedere maaltijd. +31 (0)20 3472424
of www.versbijuthuis.nl
45
Joods • Wat bezielt mij?
AGENDA
De bijeenkomsten zijn voor iedereen met een
Joodse achtergrond en eventuele partner.
Een impressie van onze
huidige activiteiten:
Amsterdam / Lev-JMW
Filmmiddag
Het Lev-JMW café is geopend van
maandag tot en met donderdag van
10.00 tot 16.00 uur. U bent van harte
welkom om in het gezellige Lev-café
koffie, thee of een heerlijke kosjere
lunch te gebruiken.
Lev is bereikbaar via lev@
joodswelzijn.nl of 020 5776588.
Iedere laatste donderdag van de
maand is er filmmiddag.
Wij starten donderdag 29 juni met
The Farewell Party, een Israëlische
film. Een groepje vrienden in een
bejaardentehuis in Jeruzalem bouwt
een machine waarmee je euthanasie
kunt plegen. Hiermee willen ze een
vriend aan een waardig einde helpen.
Maar zodra de overige bewoners lucht
krijgen van het bestaan van deze
machine vragen veel meer mensen
om hulp. Nu komen de vrienden voor
een emotioneel dilemma te staan.
Een lichtvoetige film over euthanasie,
vriendschap en afscheid nemen.
Een film van Tal Granit & Sharon
Maymon.
Voor onze actuele agenda kunt u
kijken op www.joodswelzijn.nl >lev
ontmoetingscentrum 60+
ZOMERSLUITING: van 7 augustus
tot 20 augustus is Lev-JMW
gesloten ivm de zomervakantie.
Zomerexcursies
Wil u in de zomer met een klein clubje
naar Artis, de Hortus, Pampus of naar
het filmmuseum Eye? En zoekt u
andere belangstellenden? Het LevJMW team wil graag samen met u
kijken of het te realiseren is. Heeft u
een ander doel? Dan is dat natuurlijk
mogelijk.
Schaak mee met André
André Agsteribbe, voormalig
voorzitter van Maccabi Schaken
wil graag een schaakclubje
oprichten. Heeft u belangstelling?
Laat dat dan weten bij Lev-JMW.
BBQ
Onze jaarlijkse BBQ vindt plaats op
dinsdag 25 juli. U kunt dan genieten
van heerlijk vlees van de barbecue
en alles wat bij een barbecue hoort.
Natuurlijk zullen
er ook
vegetarische
hapjes zijn.
Geef dat even
door bij opgave.
Aanvang maaltijd:
17.00 uur.
Donderdag 27 juli: The Frisco kid.
Een klassieke Western uit 1979
met Gene Wilder in de hoofdrol. Een
rabbijn uit Polen zwerft door Amerika
om een Joodse gemeente te gaan
leiden in San Francisco. Onderweg
komt hij in aanraking met Indianen
en raakt hij bevriend met een
bankovervaller, die met hem meereist
tot zijn bestemming.
Geschreven door Michael Elias en
Frank Shaw. In de cast: Gene Wilder
en Harrison Ford.
Donderdag 31 augustus: Et Si On
Vivait Tous Ensemble?
Komedie geregisseerd door Stéphane Robelin. Met Guy Bedos, Daniel
Brühl en Geraldine Chaplin. Vijf goede
vrienden op leeftijd, vijf verschillende
karakters. Claude is een vrouwenliefhebber. Het koppel Annie en Jean
zijn twee tegengestelden: hij is een
politiek activist, zij houdt van het rijke
conventionele leven. Dan is er nog
de feministe Jeanne. En Albert is
onbezorgd en vol levenslust. Vijf oude
vrienden en allen met problemen met
het ouder worden. Samen hebben ze
een goede oplossing om de problemen onder ogen te komen: ze gaan
samenwonen.
Kosten: € 5 film/ €10 inclusief lunch.
46
Samen Joodse liedjes zingen
Iedere laatste woensdag van de
maand. Data: 28 juni, 26 juli, 30
augustus. Kom samen Joodse liedjes
zingen onder begeleiding van Anja
Timmermans en Jacob van der Wijk.
Tijd: 14.00 uur – 15.00 uur
Kosten: €5. Graag vooraf opgeven.
Pedicure
Ieder laatste maandagochtend van
de maand is onze pedicure Tirza
van Koutrik aanwezig. U kunt kiezen
uit een voetreflex of een pedicure
behandeling. Drie behandelingen: om
10.00 uur, 11.00 uur, en om 12.00 uur
Kosten: Pedicure: €30, voetreflex
€25. Graag van te voren aanmelden.
26 juni en 1 juli is Tirza op Lev-JMW.
28 augustus is zij niet aanwezig in
verband met zwangerschapsverlof.
Spelletjesmiddag
met Loek en Lilly
Iedere twee weken kunt u deelnemen
aan de spelletjesmiddag van Loek
en Lily. Er worden toernooitjes
rummycub, backgammon en
klaverjassen georganiseerd. De
winnaar van de middag ontvangt een
leuk prijsje. Entree gratis. Graag even
van te voren aanmelden. Heeft u zelf
een idee? Kom het bespreken met
Loek en Lilly. Start spelletjes: 13.30
uur
Israëlische Bibliotheek
Sinds enkele maanden is Amsterdam
een bibliotheek rijker: Tsavta’s
Hebreeuwse Bibliotheek. In onze
gezellige bibliotheek hebben we meer
dan 1000 boeken voor volwassenen
en kinderen. De bibliotheek werd
opgericht door Tsavta-JMW en wordt
beheerd door een groep enthousiaste
vrijwilligers. De bibliotheek is open op
woensdag van 12.30 uur - 15.30 uur.
Lid worden kost €12,50 euro en wij
vragen een borg van €10.
Voor meer informatie:
[email protected]
Ouderenadviseur
Iedere donderdagochtend van 9.30
tot 11.00 uur is onze ouderenadviseur
aanwezig om u op allerlei gebied te
ondersteunen. U kunt met vragen
Joods • Wat bezielt mij?
AGENDA
bij haar terecht
over eventuele
aanpassingen in huis,
brieven en regelingen waar u
zelf niet uitkomt of een gesprek over
wat het voor u betekent om ouder te
worden.
Samen zwemmen of wandelen
door de straten van Amsterdam?
Een zwemclubje oprichten of
wandelen door de straten van
Amsterdam met Lev-JMW als
uitvalsbasis? Of samen naar
de nieuwbouw op de Oostelijke
Eilanden?
Een interessante spreker
uitnodigen voor een lezing?
Een film zien en daarna nog
gezellig napraten?
Naar een museum gaan waar u op
eigen houtje niet naar toe kunt?
Boeken lezen met andere
gelijkgestemden?
Of heeft u een ander goed idee?
Deel ze met het team van LevJMW! Dan kunnen wij samen aan
het werk om het idee te realiseren.
Cursussen op Lev Tekenen en schilderen
Maandag 13.00 – 15.00 uur. Toegang
gratis
Meer Bewegen voor Ouderen
Dinsdag 12.30 - 13.15. €18 per
maand.
Joodse Geschiedenis
Dinsdag 14.00 - 15.30. €20 per
maand.
Stoelyoga
Woensdag 11.00 - 12.00 uur.
€20 per maand.
Handwerken, breien, haken, quilten Donderdag 10.30 tot 12.00.
Toegang gratis.
Handwerken: met elkaar is het altijd
gezelliger! Lous de Waal is aanwezig
en heeft van (bijna) alle technieken
verstand. Misschien heeft u nog wel
een goede tip voor een ander? Of
heeft iemand een nieuwe truc voor u.
Lev-JMW koffieochtend
Donderdagochtend van 10.00 tot
12.30 uur komt een vaste club
mensen in het Lev café bij elkaar.
Iedereen is daar van harte welkom.
Museumbezoek:
samen is het gezelliger
Steeds meer mensen vinden het
leuk om samen naar het museum
te gaan. Daarom is er een tweede museumclubje in oprichting.
Bezoek samen met anderen een
tentoonstelling of museum en
drink na afloop een kopje koffie en
praat lekker na. Heeft u belangstelling? Neem dan contact op met
Lev-JMW.
Dagtochten
Op 14 juni gaat Lev-JMW met de
bus naar Stavoren. Dan via Hoorn
en met de boot over het IJsselmeer.
Dat wordt genieten! 13 september is
onze laatste dagtocht. Op moment
van drukken is de bestemming nog
onbekend.
JMW à la carte
Iedere dinsdagavond kunt u genieten
van een heerlijke kosjere maaltijd in
de Bob Goudsmitzaal zaal van Beth
Shalom. Prijs: €15 (leden van het
BSP krijgen € 2,50 korting). JMW à la
carte is een samenwerkingsverband
tussen Beth Shalom en JMW.
U kunt het volledige programma ook
bekijken op: www.joodswelzijn.nl /
-> Lev ontmoetingscentrum 60+
Almere
Nieuwe ontmoetingsgroep:
Shalom uit de Polder
De nieuwe ontmoetingsgroep is
voor iedereen met een Joodse
achtergrond in Flevoland.
Op zondag 2 juli komt de Joodse
kindermuziekband Concertino naar
Hotel van der Valk in Almere. Er is ook
een Joodse quiz met leuke prijzen.
U bent van harte welkom op deze
eerste bijeenkomst. Tijd: 13.30 tot
16.00 uur. Kosten: €12,50 inclusief
nasj, drank en veel gezelligheid.
Kinderen: €9,50.
Aanmelden en informatie
bij Yaëla Schulkes via
[email protected]/
06 44 62 29 27 of Joyce Emanuels
[email protected]/
06 42 96 21 24
47
Apeldoorn
HaMakor -Geen JMW groepBijna iedere derde vrijdag van de
maand. Tijd: 10.00 uur - 13.00 uur.
Iedereen is welkom. Kosten €2.
Aanmelden: Ritha Groot
T 055 533 68 96 of 06 13468309
E [email protected]
Arnhem
Koffieochtend Arnhem
Donderdag 7 september appeltjes
met honing en Joods-Israëlische
muziek.
Donderdag 5 oktober een
interessante lezing.
Donderdag 2 november gezellig bij
elkaar. Elke eerste donderdag van
de maand, van 10.30 tot 12.30
uur, komen wij gezellig bij elkaar.
Graag aanmelden bij:
Mily v/d Berg 0317424746
Diny Menco 06290505589
Den Bosch
Bejachad
Rond Rosj Ha’sjana in
september organiseert
Bejachad Den Bosch weer
een feestelijke maaltijd!
Let op uw mailbox of
brievenbus!
Informatie en aanmelden:
Koos [email protected] of Ingrid
073 5214 805
Den Haag
Mitzwe Bar
In juli en augustus zijn er geen
activiteiten! Dinsdag 12 september
bent u weer van harte welkom in het
Mr. Visserhuis. Tijd: 13.30 – 15.00 uur.
De uitnodiging met verdere informatie
ontvangt u natuurlijk van te voren.
Fijne zomer! Waar: Brasserie
Mazzaltov in het Mr. Visserhuis, Theo
Mann Bouwmeesterlaan 75, Den
Haag.
Aanmelden en inlichtingen:
Mientje 070 3606504 of Bella:
[email protected]
Breda
Finjan
In juli en augustus zijn er geen
activiteiten! Woensdag 13 september
start van het nieuwe seizoen, hou
AGENDA (VERVOLG)
de datum vrij in uw agenda!
U bent welkom van 10.00 –
12.00 uur in de synagoge aan
de Schoolstraat.
Informatie en aanmelden bij
Baruch: debibliotheek@planet.
nl of 013 5078654 of 06
20117881
Drechtsteden
Culturele Werkgroep
Drechtsteden
Heiloo
Heerenveen
Zaandam
Woensdag 14 juni uitstapje
naar Elburg. Juli en augustus
zomerstop.
Woensdag 13 september
Maurits Valk vertelt zijn
verhaal: ‘Zolang ik schilder’.
Kosten: €12,50 inclusief koffie
en gebak en een lunch.
Aanmelden: Ro Dalsheim:
06 23 50 20 77 of roben_
[email protected] of
Richard Frankfort 0592 39 93
66 [email protected]
Woensdag 28 juni komt het
Ateam van JMW langs over het
onderwerp van generatie op
generatie (Le dor wa dor)
Woensdag 30 augustus
sjmoesochtend.
Woensdag 27 september
sjmoesochtend met lezing.
Bijeenkomsten iedere laatste
woensdag van de maand van
10.00 uur tot 12.00 uur.
Informatie: Erna HoutkooperBarend T 06 22 47 31 71 of
E [email protected]
Gooise Nesjomme
Juli en augustus zomerstop.
Donderdag 14 september
sjmoesochtend met veel
gezelligheid en lekkers.
Bijeenkomsten in principe
iedere 3e donderdag van de
maand.
Informatie: Edith BernardsBaas via 035 541 47 50
[email protected],
www.gooisenesjomme.nl
Van 12 mei tot en met 26 augustus 2017 presenteert
Museum Sjoel Elburg twintig quilts van de Joodse
textielkunstenares Marlene Sanders (1948). De
kleurrijke, handgemaakte quilts zijn geïnspireerd op
markante momenten uit het heden en verleden in de
eeuwenoude Joodse traditie en op diepgaande studie
van de thora. Ze zijn niet bedoeld als dekens voor op
het bed, maar het zijn ‘art quilts’ die de functie hebben
van schilderijen aan de wand.
Juli en augustus zomer stop.
Woensdag 6 september
komen we weer bij elkaar na
de zomerstop. Bijeenkomsten
vanaf 19.30 uur, start
bijeenkomsten 20.00 uur.
Informatie: Reina Oudgenoeg
072 533 31 27 of
[email protected]
Rotterdam
Hilversum
Quilts in Sjoel Elburg
Tsafon
Culturele Werkgroep
Drechtsteden heeft een
nieuwe naam: Bne Dor 2.0!
Op zondag 10 september
organiseert de werkgroep weer
een leuke nieuwe activiteit.
Tijd: 12.30 – 14.30 uur.
Ben u heel nieuwsgierig naar
de activiteiten van Bne Dor
2.0?
Voor meer informatie kunt
u contact opnemen met
Bertie Rodrigues, emailadres:
[email protected]
Mifgasjiem
SJOEKERTJES
Christendom en antisemitisme
Van 7 september 2017 tot en met 6 januari 2018
presenteert Museum Sjoel Elburg een spraakmakende
tentoonstelling over de complexe dynamiek tussen
christendom en antisemitisme. Antisemitisme wordt
meestal onmiddellijk gekoppeld aan de moord op zes
miljoen Joden door de nazi’s in WOII, of aan de huidige
uitbarstingen van geweld tegen Joden en Joodse
instellingen door islamitische terroristen. Minder
bekend is de opmerkelijke rol van het christendom
met betrekking tot het ontstaan en voortbestaan
van het antisemitisme gedurende vele eeuwen. De
tentoonstelling ‘Christendom en antisemitisme’ wil de
kennis hierover vergroten.
Joffie Koffie
Ook in de zomer bent u van
harte welkom bij Joffie Koffie
in Rotterdam!
En wel op woensdag 19 juli, 16
augustus en 20 september.
Tijd: 10.30 – 12.30 uur. Exacte
informatie volgt.
Informatie: Beppie 0181
637487/ streep.de.leeuwe@
planet.nl Ali 010 4152580
/ 06-51183038 of
[email protected]
Internationale conferentie overlevende
oorlogskinderen
Misjpoge aan de Zaan
De Wereldfederatie van Joodse kinder-overlevenden
van de Holocaust en hun nakomelingen organiseert 5
tot 8 november een conferentie in Jeruzalem.
Voor meer informatie ga naar www.holocaustchild.org en
klik op conferences.
Mussar Summer Academy
22 en 23 juni 2017 in de Uilenburgersjoel, Amsterdam.
Boeiende Keynotesprekers, workshops en joodse
nesjomme. Over Joodse spirituele, morele en ethische
universele waarden voor jong en oud. Beide dagen
all inclusive catering (ort). Donderdag € 99,- incl.
kaarslichtconcert in de PIG, Vrijdag € 65,- tot 17.30
uur.
Geïnteresseerden met collegekaart, neem contact op.
(Heb je budgettaire uitdagingen, bespreek het met de
penningmeester) www.mussar.eu, [email protected]
Zwolle
JOO-OOST
Het Joodse
Sprookjesboekje
Zondag 20 augustus
wandeling door Deventer en
tentoonstelling over geroofde
kunst tijdens en na de Tweede
Wereldoorlog.
Aanmelden: Marion de Klijn E
[email protected]
of Anneke Kopuit as.kopuit@
ziggo.nl/ 0570 517502. Entree:
€12,50 (inclusief nasj en
drank).
Onlangs verschenen
joodse sprookjesboek
“De Knikkers en de
Kroon” een modern
sprookje vol oude
levenslessen, op
subtiele wijze in de
vertelling verwerkt. Door Marga Vogel. € 12,95 te koop
bij boekhandel en bol.com. ISBN 978 94 92094 0 94.
48
Joods • Wat bezielt mij?
GESPREKSGROEPEN
De groepen zijn voor iedereen met een Joodse achtergrond.
Is een gespreksgroep iets voor mij?
Huidig aanbod
50+ en alleen
Doordat je leven ingewikkeld is (geweest) en je
aandacht in de jaren dat je volwassen werd uitging
naar het vormgeven van je eigen leven heb je achteraf
keuzes gemaakt die je betreurt. Je had misschien
kinderen gewild of je hebt nooit echt ruimte gemaakt
voor een partner in je leven. De oorzaken kunnen te
maken hebben met de aandacht die je ouders van
je opeisten of de druk die je ervoer om ‘het kind te
zijn dat alles goed moest maken’, of andere thema’s
die wellicht te maken hebben met het zijn van de 2e
generatie.
Duur: 4 bijeenkomsten
Kosten €40
Vraag je je af of een gespreksgroep iets
voor jou is? Het is voor mensen vaak
prettig om zaken met elkaar te delen
in een veilige (Joodse) omgeving. Je
vindt herkenning bij elkaar en erkenning
omdat je hoort dat je niet de enige bent
die bepaalde thema’s zo ervaart.
Nieuw aanbod
Zorgen over Mantelzorgen
Bent u mantelzorger? Glipt uw partner en uw tijd
steeds meer uit handen?
Het aangeven van je eigen grenzen, maar ook van
de grenzen van de ander voelt als een enorme druk.
Wanneer neem je de juiste beslissing? En hoe vind je
de balans tussen je eigen (werkende) leven en de zorg
van je naaste zonder schuldgevoel?
Praat met andere mantelzorgers over verschillende
dilemma’s en emoties waar u tegenaan loopt.
5 bijeenkomsten
Kosten : €50
Plaats: Amsterdam
Na-oorlogse generatie - 2e generatie
Hoe kan je last hebben van de oorlog, als je deze niet
zelf heb meegemaakt? Toch droom je er soms over.
Je hebt vragen over de relatie met je ouders, over je
Joods zijn, over het aangaan van intieme bindingen
en nog veel meer. In deze groep kun je in gesprek met
anderen tot nieuwe inzichten komen.
Duur 5 bijeenkomsten
Kosten: €50
Joodse cultuur in één dag
Hoe zat dat ook alweer? Wanneer begint de sjabbat
en wat is Jom Kippoer? Wat was ook alweer een
choepa en wat een brit mila? Spijker uw kennis van het
Jodendom in één dag helemaal bij.
Kosten: €35
De 3e generatie
Voor iedereen die binnen de ‘derde generatie’ valt en
zich graag wil verdiepen en bezig wilt zijn met zijn of
haar (Joodse) identiteit. We komen 1x per maand bij
elkaar op verschillende locaties.
Nieuwe schrijfgroep in Delft
Woon je in (de buurt van) Delft en heb je altijd
al samen met anderen willen schrijven?
Dit najaar gaat een kortdurende
schrijfgroep in Delft van start.
De groep komt op de volgende data
bijeen: 3 oktober
7 november, 28 november en 19
december. Tijd: van 19.00 tot
21.00 uur, inloop vanaf 18.30
uur. De kosten bedragen € 10
per avond. Aanmeldingen:
r.vandenberg@joodswelzijn.
nl onder vermelding van
Schrijfgroep Delft.
Gespreksgroepen kunnen overal in het
land plaatsvinden. JMW komt graag in
de Mediene.
Met 6 deelnemers starten wij een
gespreksgroep.
Voor opgave en informatie
[email protected]
020-5776566
49
COLOFON
Joods • Wat bezielt mij?
JMW
BUREAUS
Bureau Amsterdam
Spreekuur maandag t/m vrijdag 09.30-12.00 uur
en woensdagavond op afspraak
Tel. 020 577 65 77
e-mail [email protected]
Bureau Arnhem
Uitsluitend telefonisch spreekuur
dinsdag 09.30-11.30 uur
Tel. 026 445 12 89
e-mail [email protected]
Bureau Den Haag
Uitsluitend telefonisch spreekuur
dinsdag 14.00 -15.30 uur
Tel. 070 355 56 72
e-mail [email protected]
De Benjamin wordt uitgegeven door JMW en verschijnt
vier keer per jaar in een oplage van 9.000 exemplaren.
Het blad wordt op aanvraag gratis verstuurd naar in
Nederland wonende abonnees. Personen in het buitenland
ontvangen de Benjamin indien minimaal €25
(meer is welkom) per jaar wordt gedoneerd.
U kunt zich abonneren door gebruikmaking van de
antwoordbon in deze Benjamin,
of door registratie op de website www.debenjamin.info.
Wilt u de Benjamin steunen, dan kunt u een donatie
overmaken op rekening NL15INGB0000204420
ten name van Stichting JMW Bijdragen & Fondsen,
Amsterdam.
Sluitingsdatum voor het aanleveren van kopij voor het
volgende nummer is 4 september 2017
Bureau Eindhoven
Benjamin redactie
Hoofdredacteur: Michel Kotek
Redactie: Karien Anstadt, Ferry Biedermann,
Marianne Fuchs, Esther Scholtens, Jolan Toff,
Barbara Tanenbaum, Wouter van der Schaaf,
Lea van Coeverden & Patrick Sternfeld.
Uitsluitend telefonisch spreekuur
dinsdag 09.30 -11.30 uur
Tel. 040 243 45 45
e-mail [email protected]
Bureau Enschede
Uitsluitend bereikbaar via kantoor Amsterdam
Tel. 020-5776577
e-mail [email protected]
Redactieadres JMW
Van Boshuizenstraat 12
1083 BA Amsterdam
tel 020 577 65 18 (redactie)
tel 020 577 6566 (abonnementadministratie)
E-mail: [email protected]
www.debenjamin.info
Bureau Friesland, Groningen, Drenthe
Uitsluitend telefonisch bereikbaar
via kantoor Amsterdam.
Tel. 020 5776577
e-mail [email protected]
Vormgeving
Luna 3, Utrecht
Bureau Rotterdam
Uitsluitend telefonisch spreekuur
dinsdag 14.00-15.30 uur
Tel. 010 466 86 66
e-mail [email protected]
Druk
Hega Offset, Rijswijk
Foto voorpagina
Hans Vuijsje door Patrick Sternfeld
Bezoek onze website
www.joodswelzijn.nl
Voor een volledig en actueel overzicht van de
openingstijden, diensten en activiteiten!
Sluitingsdatum voor het aanleveren
van kopij voor het volgende nummer:
17 juli 2017
50
Wij wensen iedereen
een fantastische zomer
Waar wacht je nog op? Maak nu je eigen profiel aan en check wie van de 850 actieve leden
jou happy kan maken. Jingles is er voor iedereen met een Joodse achtergrond.
Per 1 juli compleet vernieuwd en ook met App, www.jewish-friends.eu
jonet.nl/jingles
Antwoordbon 108
naam
voorletter(s)
voornaam
adres
postcode
woonplaats
telefoon vast
telefoon mobiel
e-mail
geboortedatum
nationaliteit
man
vrouw
Ik heb wel/geen Joodse achtergrond (*doorhalen wat niet van toepassing is)
(indien van toepassing)
naam partner
voorletter(s)
voornaam
geboortedatum
man
vrouw
nationaliteit
wel
geen Joodse achtergrond
Ik wil graag een gratis abonnement op de Benjamin.
Ik wil graag informatie over de gesproken Benjamin.
Ik wil graag lid worden van het Benjamin Service Pakket.
Ik wil meer informatie over:
Ik wil deelnemen aan één van de volgende groepen:
Gespreksgroep rouwverwerking
50+ en alleen
Kind in de oorlog
Joodse cultuur in één dag
Kind van een Joodse vader
Jongere tweede generatie
Mozaïek van je leven
Maak het hokje van uw keuze zwart
Uw persoonlijke gegevens worden conform
de wet op de privacy behandeld.
Deze bon zenden naar:
JMW – Benjamin abonnementenadministratie
datum
handtekening
VAN BOSHUIZENSTRAAT 12,
1083 BA AMSTERDAM
51
JMW is na 41 jaar verhuisd!
Dinsdag 6 juni opende JMW het nieuwe kantoor
op de Van Boshuizenstraat 12, 1083 BA in
Amsterdam-Buitenveldert (hoek Van Heenvlietlaan).
Tot ziens bij het nieuwe JMW!
www.joodswelzijn.nl