Hoofdstuk 3: Morgen is vandaag

Hoofdstuk 1: Van spel naar theorie
Het maken van de juiste keuze is niet altijd makkelijk. Profiteren van de inzet van de
ander. Dergelijk gedrag heet meeliftgedrag. Je lift mee op de inspanningen van de
ander en doet zelf niks.
Dit probleem - wel of niet samenwerken - staat bekend als het gevangendilemma.
Hierbij wordt er van uitgegaan dat iedereen rationeel handelt. het nemen van
beslissingen waarbij de uitkomst afhangt van de keuze van de ander.
Bij de speltheorie spelen twee partijen tegen elkaar, waarbij het besluit van de ene
invloed heeft de inkomsten van de ander.
In de speltheorie zijn verschillende elementen van belang:
• spelers, zij nemen de beslissingen
• informatie, heeft invloed op beslissingen
• strategie, het doel is zo hoog mogelijke opbrengst
• uitbetaling, de verwachte opbrengst
• evenwicht, een goede oplossing van het spel
Soorten spelen:
• Gewoon spel: meerdere spelers plus spelregels en uiteindelijk een winnaar
• Economie spel: economie als spel met spelers en vaak meerdere winnaars in het
marktevenwicht of bij het consumentensurplus en producentensurplus bij vrije
werking van de markt.
De speltheorie voorspelt de uitkomst van het spel, het nash-evenwicht. Deze
uitkomst van het spel kan gevonden worden in het evenwicht. Dat moet zo:
• Onderstreep voor beide spelers de beste opbrengst gegeven de actie van de
andere speler
• Bepaal de uitkomst van het spel (dat is de cel van de opbrengstenmatrix waar beide
spelers hun eigen hoogste of beste opbrengst hebben.
• In het evenwicht kan er geen speler meer op vooruit gaan door zelf een andere
actie te kiezen!
Een dominante strategie is de strategie die het meest oplevert, ongeacht de
strategie van de ander. Als voor beide partijen de dominante strategie de beste is, is
er een evenwicht in dominante strategieën.
Een zelfbinding is een afspraak die hoe dan ook wordt nageleefd. Ook
is straffen een manier omcoöperatief gedrag af te dwingen. Meeliftergedrag is het
profiteren van de inspanningen van een ander.
Economie
Samenvatting M5
Hoofdstuk 2: Samenwerken
Een gevangendilemma kenmerkt zich door het feit dat wat de ander ook doet, je
altijd dezelfde strategie kiest, de zogenaamde dominante strategie. Deze leidt niet
tot het beste resultaat. Het beste resultaat kan alleen bereikt worden indien er
bindende afspraken gemaakt worden.
Het gevangendilemma is afkomstig uit de speltheorie. De speltheorie bestudeert het
nemen van beslissingen waarbij de uitkomst afhangt van de keuze van de ander.
Meeliftersgedrag is het profiteren van de inspanningen van een ander.
Door samenwerken kan het collectieve belang bereikt worden door ook het eigen
belang te dienen.
Collectieve goederen zijn niet individueel leverbaar bovendien kan niemand van
gebruik uitgesloten worden. Er kan dus geen individuele prijs bepaald worden.
Iedereen heeft er voordeel van zonder rechtstreeks een prijs te betalen. Dit is een
van positieve externe effect.
Bovendien kan er kan geen winst mee behaald worden. De overheid mag als enige
collectieve goederen leveren. Collectieve goederen worden via belastingheffing
betaald.
Door de positieve externe effecten van collectieve goederen zal niemand hier
vrijwillig aan bij willen dragen! Iedereen wil het liefste dat anderen er voor betalen
zodat de niet-betalers kunnen profiteren Dit is meeliftgedrag = niet (mee)betalen,
wel de voordelen!
Individueel belang zal dus boven collectief belang gesteld worden en dus is de
overheid genoodzaakt om collectieve goederen te produceren en te financieren via
belastingheffing (viacollectieve dwang).
Economie
Samenvatting M5
Hoofdstuk 3: Morgen is vandaag
Dreiging zijn mogelijke acties die het doel van de medespelers kunnen beïnvloeden.
Destrategie geeft een overzicht van alle mogelijke acties van tegenstanders en de
mogelijke reacties hierop.
Bij een herhaald spel speelt men een economiespel met meerdere ronden.
Eenopbrengstenboom is een diagram met daarin de opbrengsten van alle spelers bij
alle mogelijke combinaties van acties.
Bij een sequentieel spel speelt men een economiespel waarbij de deelnemers na
elkaar hun acties kiezen. Bij een simultaanspel speelt men een economiespel waarbij
de deelnemers tegelijkertijd hun acties kiezen.
Een toetreder is een nieuwe speler oftewel een onderneming die als nieuwe
aanbieder op een markt wil gaan deelnemen. Hij gaat de concurrentie aan met
een zittende ondernemer. Dit is een bestaande speler, een onderneming die al actief
is op een bepaalde markt.
Hoofdstuk 4: Samenwerken
In de economie is er vaak sprake van situaties waarin beide partijen voordeel kunnen
behalen. Via onderhandelingen wordt dan bepaald welk deel van het totale voordeel
naar de ene en welk deel naar de andere partij gaat.
Constante-waardespel: een economiespel waarbij de totale opbrengst gelijk is voor
alle mogelijke combinaties. Voorbeelden zijn loonafspraken (CAO), afspraken tussen
winkels ofonderhandelingen tussen fabrikant en winkel.
Verzonken kosten: vooraf gemaakte kosten (moeten nog terugverdiend worden) die
niet of heel moeilijk voor iets anders gebruikt kunnen worden. Dit is meestal het
geval bij eenspecifieke investering. Dit is een investering die in een andere situatie
geen enkele waarde heeft.
Economie
Samenvatting M5