DSM-5: een inleiding - AZ Sint-Jan

DSM-5: een inleiding
J. De Fruyt
“Het is een systeem dat aanleiding geeft voor
misbruiken. Daarom pleit ik voor de afschaffing
ervan.” Stijn Vanheule
“Eén boek in de kast van uw arts mag uw
argwaan wekken.”
Stijn Vanheule & Ignaas Devisch
“De bijna 400 diagnostische categorieën van DSM-
5 zijn dan niet meer nodig. Met tien brede
syndromen kunnen we wellicht volstaan.
Misschien is de tijd gekomen om naar de patiënt
te luisteren.” Jim van Os
“To give a comprehensive nosology, to classify carefully, to
produce a well-ordered classification almost seems to have
become the unspoken ambition of every psychiatrist of industry
and promise, as it is the ambition of a good tenor to strike a high
C. This classificatory ambition was so conspicuous that the
composer Berlioz was prompted to remark that after their studies
have been completed a rhetorician writes a tragedy and a
psychiatrist a classification“
A history of Medical Psychology (Gregory Zilboorg, 1941)
DSM-I naar DSM-5: een historisch perspectief…
350
292
300
307
317
265
250
182
200
150
106
100
50
0
10
Handboek voor de classificatie van psychische
stoornissen
http://www.dsm-5-nl.org
Verantwoording bij de Nederlandse editie
“Onze indeling vallen nooit samen met een
natuurlijke ordening in de werkelijkheid. We moeten
ons tevredenstellen met een ladekast waarin we
gemakkelijk terugvinden wat we willen beschouwen;
meer hebben we niet te doen.” Hippolyte Taine
Verantwoording bij de Nederlandse editie
Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen!
Niet enkel het Beknopt overzicht van de criteria!
Diagnose is meer dan classificatie alleen: beschrijving van het
pathologisch syndroom, mogelijke oorzaken, ziekteproces, de ernst van
de ziekte en het verwachte verloop bij de individuele patiënt. Classificatie is
bedoeld is bedoeld om groepen patiënten in te delen ter wille van
wetenschappelijk onderzoek, epidemiologische registraties of financiering van
zorg.
The Perspectives of Psychiatry
Has (disease perspective)
Is (dimensional perspective)
Does (behavior perspective)
Encounters (life-story perspective)
Voorwoord
Classificatie van psychische stoornissen en bijhorende criteria, bedoeld om
deze stoornissen op betrouwbaardere wijze te kunnen diagnosticeren.
Praktische, functionele, flexibele gids voor het organiseren van informatie,
die kan bijdragen aan het toekennen van de juiste classificatie en het
bepalen van de geschiktste behandeling.
In de eerste plaats ontwikkeld als een nuttige gids voor de klinische
praktijk, maar daarnaast ook als officiële nomenclatuur in een brede reeks
contexten (clinici en onderzoekers die verschillende benaderingen
aanhangen, verschillende takken van GGZ, epidemiologie… ).
Handboek voor de classificatie van psychische
stoornissen
Deel I: Uitgangspunten van de DSM-5
Deel II: Classificatiecriteria en codes
Deel III: Meetinstrumenten en modellen in ontwikkeling
Appendix
Handboek voor de classificatie van psychische
stoornissen
Deel I: Uitgangspunten van de DSM-5
Deel II: Classificatiecriteria en codes
Deel III: Meetinstrumenten en modellen in ontwikkeling
Appendix
Handboek voor de classificatie van psychische
stoornissen
Deel I: Uitgangspunten van de DSM-5
• Inleiding
• Aanwijzingen voor het gebruik
• Waarschuwing bij forensisch gebruik van de DSM-5
Deel I: Inleiding
Lang proces: 1999 → 2013
Meerdere partners (WHO, WPA, NIMH),
multidisciplinair & transparant overleg,
literatuuronderzoek, veldonderzoek …
• www.dsm5.org (2010, 2011, 2012)
Deel I: Inleiding
Focus op klinische bruikbaarheid, betrouwbaarheid,
validiteit, continuïteit met DSM-IV
Probleem van NAO diagnoses, comorbiditeit,
mismatch met wetenschappelijk onderzoek
Geen radicale shift maar gewijzigde herhaling
• Epistemische iteratie
Deel I: Inleiding
Hoofdstukindeling:
• …een historisch bepaald cognitief schema om klinische en
wetenschappelijke informatie inzichtelijker en beter toepasbaar
te maken…
• …problemen die eerder door de structuur van de DSM worden
veroorzaakt dan door de omschrijving van de afzonderlijke
stoornissen…
• …het is de bedoeling dat, door het opnieuw ordenen en
groeperen van bestaande stoornissen, de herziene indeling een
impuls is voor nieuwe klinische perspectieven en
wetenschappers aanzet tot onderzoek…
Deel I: Inleiding
Hoofdstukindeling:
•
•
•
•
•
•
•
•
Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen
Schizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen
Bipolaire-stemmingsstoornissen
Depressieve-stemmingsstoornissen
Angststoornissen
Obsessieve-compulsieve en verwante stoornissen
Trauma- en stressgerelateerde stoornissen
Dissociatieve stoornissen
Deel I: Inleiding
Hoofdstukindeling:
•
•
•
•
•
•
•
•
Somatisch-symptoomstoornis en verwante stoornissen
Voedings- en eetstoornissen
Stoornissen in de zindelijkheid
Slaap-waakstoornissen
Seksuele dysfuncties
Genderdysforie
Disruptieve, impulsbeheersing- en andere gedragsstoornissen
Middelgerelateerde en verslavingsstoornissen
Deel I: Inleiding
Hoofdstukindeling
•
•
•
•
•
•
Neurocognitieve stoornissen
Persoonlijkheidsstoornissen
Parafiele stoornissen
Overige psychische stoornissen
Bewegingsstoornissen en andere bijwerkingen van medicatie
Andere problemen die een reden voor zorg kunnen zijn
Deel I: Inleiding
Meer overeenstemming met ICD-11, met in de toekomst logische volgorde
• Nederlandse editie: ICD-9-CM
Dimensionale/kwantitatieve inschatting
• Heterogeniteit van psychische stoornissen: van genetica tot symptomen
• Groeperen van stoornissen: bv. internaliserende vs. externaliserende
stoornissen
Aandacht voor belang van ontwikkelingsfase, geslacht (sekse & gender) en
cultuur
• Hoofdstukindeling en afzonderlijke hoofdstukken
http://www.dsm-5nl.org/documenten/cultural_formulation_interview__cfi_.pdf
Deel I: Inleiding
‘Andere gespecificeerde’ en ‘ongespecificeerde’ classificaties vervangen
NAO categorie
• +/- aangeven van redenen waarom niet voldaan aan de criteria van
een specifieke stoornis
Niet langer multiaxiaal systeem
• As 1: klinische stoornissen
DSM-5
• As 2: persoonlijkheidsstoornissen en zwakzinnigheid
• As 3: somatische aandoeningen
• As 4: psychosociale en omgevingsproblemen → V-codes (ICD-9-CM)
• As 5: Algehele beoordeling van het functioneren → WHODAS
http://www.who.int/classifications/icf/whodasii/en/
Deel I: Aanwijzingen voor het gebruik
Bedoeld om clinici, getraind in het gebruik, behulpzaam te zijn bij het
classificeren van psychische stoornissen van hun patiënten, als onderdeel
van psychiatrische diagnostiek, die een geïnformeerd behandelplan moet
opleveren.
De verschillende symptomen, beschreven in de criteriasets, vormen geen
uitvoerige definities van de onderliggende stoornissen.
De diagnostische formulering bevat een nauwkeurige klinische
voorgeschiedenis en een bondige samenvatting van de sociale,
psychologische en biologische factoren die kunnen hebben bijgedragen
aan het ontstaan van een bepaalde psychische stoornis.
De clinicus moet zelf beoordelen wat per afzonderlijk criterium de ernst en
de waarde is en wat dat betekent voor de betreffende diagnose.
Deel I: Aanwijzingen voor het gebruik
Er is klinische training nodig om te kunnen herkennen wanneer de
combinatie van predisponerende, precipiterende, in stand houdende en
beschermende factoren resulteert in een psychopathologische aandoening
waarbij de lichamelijke klachten en verschijnselen de grenzen van het
normale overschrijden.
Het uiteindelijke doel van een diagnostische formulering is dat de
beschikbare contextuele en diagnostische informatie kan worden gebruikt
om een uitvoerig behandelplan op te stellen waarin rekening is gehouden
met de sociale en culturele context van de betrokkene.
Deel I: Aanwijzingen voor het gebruik
Psychische stoornis =
• Een syndroom, gekenmerkt door klinisch significante
symptomen op het gebied van de cognitieve functies, de
emotieregulatie of het gedrag van een persoon, dat een uiting is
van een disfunctie in de psychologische, biologische, of
ontwikkelingsprocessen, die ten grondslag liggen aan het
psychische functioneren.
• Psychische stoornissen gaan gewoonlijk gepaard met
significante lijdensdruk of beperkingen in het functioneren op
sociaal of beroepsmatig gebied of bij andere belangrijke
levensgebieden.
• …
Deel I: Aanwijzingen voor het gebruik
Classificatie van een psychische stoornis betekent niet automatisch
dat behandeling noodzakelijk is.
Classificatie:
• Criteria + diagnostische en bijkomende kenmerken
• Subtypes: onverenigbaar en elkaar uitsluitend
• “Specificeer of”, bv. bipolair of depressief type bij
schizoaffectieve stoornis
• Specificaties: verenigbaar en elkaar niet uitsluitend
• “Specificeer (indien)”, bv. gemengde/melancholische
kenmerken bij depressieve stoornis
• Specificaties voor ernst en beloop
Deel I: Waarschuwing bij forensisch gebruik van
de DSM-5
“Deze risico’s zijn het gevolg van het feit dat de vraagstukken
en belangen die relevant zijn voor de wet, niet goed passen bij
de informatie waaruit een klinische diagnose bestaat.”
Handboek voor de classificatie van psychische
stoornissen
Deel I: Uitgangspunten van de DSM-5
Deel II: Classificatiecriteria en codes
Deel III: Meetinstrumenten en modellen in ontwikkeling
Appendix
Handboek voor de classificatie van psychische
stoornissen
Deel III: Meetinstrumenten en modellen in ontwikkeling
•
•
•
•
Meetinstrumenten
Culturele formulering
Alternatief DSM-5 model voor persoonlijkheidsstoornissen
Aandoeningen die verder onderzoek behoeven
http://www.dsm-5-nl.org