Onze economie is afhankelijk van grondstoffen

Cluster Duurzaam Almere, EDBA
Inhoud: Regieprogramma van Afval naar Grondstof
1
Regieprogramma van Afval naar Grondstof ................................................................................................... 2
1.1 Macro ........................................................................................................................................................ 2
1.2 Meso ......................................................................................................................................................... 2
1.3 Micro ........................................................................................................................................................ 3
2
Recycling van kleding ..................................................................................................................................... 4
2.1 Katoen ....................................................................................................................................................... 4
2.2 Keten ......................................................................................................................................................... 5
2.3 Rol EDBA en begroting ............................................................................................................................ 6
2.4 Partners ..................................................................................................................................................... 6
3
Recycling van bouwmaterialen ....................................................................................................................... 8
3.1 Bouwmaterialen ........................................................................................................................................ 8
3.2 Keten ......................................................................................................................................................... 9
3.3 Rol EDBA en begroting .......................................................................................................................... 10
3.4 Partners ................................................................................................................................................... 10
4
Recycling van andere materialen .................................................................................................................. 11
1
Cluster Duurzaam Almere, EDBA
1 Regieprogramma van Afval naar Grondstof
Onze economie is afhankelijk van grondstoffen. Als de beschikbaarheid in gevaar komt kan dit leiden
tot onvoorspelbare fluctuaties in prijs en kwaliteit. Onder invloed van verschuiving van
(economische) machtsverhoudingen lopen de Nederlandse economie en de concurrentiepositie
mogelijk gevaar. De afhankelijkheid van grondstoffen heeft daarnaast zijn weerslag op mens,
klimaat, biodiversiteit en milieu, wat eveneens een directe bedreiging van onze welvaart en ons
welzijn kan betekenen.
1.1
Macro
De wereldwijde vraag naar grondstoffen stijgt door de sterke groei van de wereldbevolking en de
welvaart. In 2050 telt onze planeet 9 miljard inwoners. Dat zijn 9 miljard mensen die eten, drinken,
reizen, televisie kijken. Het zijn 9 miljard mensen die gewend zijn aan een hoog welvaart- en
welzijnsniveau (Europa, VS) of daar in rap tempo naar op weg zijn, bijvoorbeeld de BRIC-landen. Op
basis van het huidige grondstoffenverbruik per inwoner hebben we tegen die tijd twee planeten
nodig om de mensheid te onderhouden.
Een toenemend aantal economieën neemt maatregelen om hun grondstoffenvoorziening zeker te
stellen. Het creëren van strategische voorraden, proactieve acquisitie door (semi)staatsbedrijven,
exportbeperkingen en ’landgrabbing’ zijn maatregelen die de grondstoffenmarkten onder druk
zetten en een belemmering vormen voor de vrijhandel. Waar toegang tot schaarsere grondstoffen
moeizamer wordt, neemt het belang van hergebruik en vervanging toe.
1.2
Meso
Europa heeft weinig eigen en ruwe grondstoffen, behalve in de vorm van producten; de ontelbare
auto’s, koffiezetapparaten, mobieltjes en textiel van de Europese consument. Bij stijgende
grondstofprijzen wordt het rendabel die producten opnieuw te gebruiken. Het Ministerie van
Infrastructuur en Milieu zet daarom de komende periode extra in op het sluiten van
materialenkringlopen, oftewel het creëren van ‘grondstoffenrotondes’. Een grondstoffenrotonde
richt zich op het sluiten van kringlopen voor grondstoffen en hoogwaardige recycling, waar zowel
milieu als economie baat bij hebben: de circulaire economie.
2
Cluster Duurzaam Almere, EDBA
1.3
Micro
Ons land en onze stad Almere wil en kan via de EDBA een belangrijke rol spelen in deze circulaire
economie. Het doel is de economische groei verder los te koppelen van het verbruik van
grondstoffen. Dus niet verbruiken en opmaken, maar gebruiken en hergebruiken, anders treft op den
duur de schaarste onze economie in het hart
3
Cluster Duurzaam Almere, EDBA
2 Recycling van kleding
De rotonde zal veel werkgelegenheid aantrekken. Op dit moment gaat er in de Nederlandse
afvalsector alleen al jaarlijks € 6 miljard om en maar liefst 30.000 mensen vinden hier werk. Vooral
laaggeschoold personeel kan in de rotonde aan het werk en het aantal banen dat gecreëerd wordt
loopt in de honderdtallen. Een belangrijk ontwikkeling is dat de gemeente Almere binnen enkele jaren
de kosten voor deze werkloze inwoners zelf moet gaan betalen, kortom, er is niet alleen een
maatschappelijk nut vanuit de schaarste van grondstoffen, maar ook een simpel economisch motief.
2.1 Katoen
In de markt is een hele grote behoefte aan een vervanger van katoen voor het maken van textielen.
Katoen is het laatste jaar in prijs verdubbeld door mislukte oogsten en door een prijzenoorlog tussen
landen als China, Pakistan en Turkije die gronden en katoenplantages opkopen om de macht over de
grondstof in handen te hebben.
Even wat cijfers op een rij over de katoenteelt (Wereld Gezondheids Organisatie):




Katoenteelt neemt 2,5% van de landbouwoppervlakte in de wereld in beslag
25 % van de insecticiden die op aarde gebruikt worden, worden gebruikt in de katoenteelt
1 miljoen personen worden vergiftigd waarvan 22.000 doden elk jaar
Katoen is de derde verbruiker van water voor irrigatie ter wereld, na rijst en tarwe, maar
voor maïs en fruit en groenten
Er is tussen de 7 000 en 9 000 liter water nodig, afhankelijk van de gebruikte technieken, om 1 kilo
katoen te produceren, terwijl er “slechts” 900 liter water nodig is voor 1 kilo tarwe en 1 900 liter voor
een kilo rijst. Meer dan 50% van de katoenteelt ter wereld wordt geïrrigeerd. Water is een bron die
steeds meer uitgeput raakt, maar essentieel voor de productie van voedsel in veel landen. Het
merendeel van het water wordt niet benut voor de teelt, maar bevordert wel verzilting van de grond,
waar een derde van het geïrrigeerde landbouwareaal onder lijdt. Van de na al honderd miljoen
hectare landbouwgrond die vanwege verzilting braak ligt, is een groot deel veroorzaakt door nietduurzame katoenteelt.
4
Cluster Duurzaam Almere, EDBA
Op zoek naar een andere grondstof dan katoen, een beter milieu, een duurzame economie en meer
werkgelegenheid, houdt de EBBA zich bezig met verschillende (internationale) partners voor het
sluiten van de productieketen voor het recyclen van katoen.
2.2
Keten
De keten ziet er als volgt uit:
Als opmaat van de textielrotonde is in mei 2012 het Leger des Heils Reshare gestart met een kleding
sorteerunit in Almere. Rendabele uitbreiding kan plaatsvinden door het sorteren van textiel met een
ondergrens van 1 miljoen kilo textiel per jaar. Deze stap is cruciaal voor het slagen van de kringloop.
Om de gerecyclede kleding te kunnen volgen, wordt samengewerkt met Martin Havik, oprichter van
REMO Recycle Movement, welke een track & trace systeem aan het ontwikkelen is. Dit houdt in dat
de informatie over de kleding in het hele proces wordt opgeslagen in een database, waardoor door
middel van de QR-code op de tag informatie gelezen kan worden over de betrokken partners in het
proces en de hoeveelheden bespaarde liters water en CO2 uitstoot. Dit systeem is uniek in de wereld
en een cruciale stap in het recyclen van textiel. Het Leger des Heils Reshare en de EBDA hebben
geïnvesteerd in het mogelijk maken van REMO.
5
Cluster Duurzaam Almere, EDBA
2.3
Rol EDBA en begroting
Mogelijke inzet EDBA
Toelichting
Opzetten ketennetwerk Nederland
- Italië
Doel: partijen interesseren om mee te werken
aan de circulaire economie: het sluiten van de
keten van het recyclen van textiel
Kijken wat het beste aansluit bij de vraag van de
ondernemer: financieringsvraag,
organisatorische kwesties, vragen op het gebied
van wet- en regelgeving
Werkconferenties, mijlpalen vieren, regionale
exposure, AltaRoma
Op basis van businesscases en per case
beoordelen
In Brussel zijn er veel fondsen voor innovatie,
duurzaamheid en nieuwe materialen. Het
schrijven van een subsidieaanvraag is
gespecialiseerd werk
Presentatie “Nederland als textiel
rotonde”
Vervolgbijeenkomsten
Inzetten investeringsfonds EDBA
Inhuur bureau voor schrijven
Europese subsidie aanvragen
2.4
Indicatie
aanjaagkosten
€ 5.000,-
€ 5.000,-
€ 5.000,PM
€ 7.500,-
Partners
Verschillende partners in binnen en buitenland werken nauw samen om de keten gesloten te krijgen.
Op 19 september 2012 heeft de EDBA tijdens de ISWA (International World Solid Waste Congres) in
Florence een presentatie gehouden met een aantal partners uit deze keten en is een Letter of Intent
(L.O.I.) ondertekend tussen de EDBA en de gemeente Prato (IT).
6
Cluster Duurzaam Almere, EDBA
Er is al veel bereikt en we mogen best een beetje trots zijn. Tegelijkertijd moet geconstateerd
worden dat de markt voor het inzamelen van kleding aan het veranderen is. Naast de klassieke
ophaalcontainers zullen de retailers met eigen containers ook een rol gaan spelen in deze markt.
Businessmodellen veranderen. De gemeente Almere en de EDBA delen de ambitie om via het middel
kledinginzameling en de aanverwante processen werkgelegenheid te creëren in Almere voor met
name mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt. In Almere is het familiebedrijf Vos Textiel
reeds actief in het sorteren van kleding. Deze onderneming wil groeien en heeft hier ook fysiek
ruimte voor in haar bedrijf.
7
Cluster Duurzaam Almere, EDBA
3 Recycling van bouwmaterialen
In de rotonde zal niet alleen werkgelegenheid in het recyclen van kleding gevonden worden. Ook het
recyclen en hergebruik van bouwmaterialen is een steeds meer gehoord onderwerp. Dit houdt in dat
materialen uit de bouw (afval uit nieuwbouw of afval uit sloop) gebruikt worden om nieuwe
woningen en gebouwen te bouwen. De stad levert zo zijn eigen grondstof. Dit proces in de circulaire
economie wordt ook wel urban mining genoemd.
3.1
Bouwmaterialen
De bouw is een sector waarin zeer grote grondstof volumes omgaan en het potentieel om bij te
dragen aan de circulaire economie is dan ook enorm. Nu wordt de waarde van gebouwen nog over
een bepaalde periode afgeschreven naar nul, terwijl in de circulaire economie een gebouw wordt
gezien als een grondstoffenbank en van grote waarde is, ook aan het einde van de levensduur.
(http://www.squarewise.com/nieuws/squaretable-circulaire-economie-in-de-bouw)
Alleen al voor het steenachtig bouw- en sloopafval komt er momenteel op jaarbasis zo'n 23 Mton
vrij. Deze omvang zal de komende 15 jaar oplopen tot zo'n 33 Mton (Ministerie VenW 2006). De
productie en verwerking van beton- en metselpuin bepaalt ongeveer 55 procent van de milieudruk
van het bouw- en sloopafval. Door beton- en metselpuin te vermalen tot grondstof voor diverse
producten, kan de milieudruk in de hele keten met maximaal 6 procent worden verlaagd (Succes met
de ketenbenadering, Min VROM, okt 2010).
De transitie naar circulariteit in de bouw vraagt om:
 Zichtbaarheid van circulariteit in de vorm van vooruitstrevende projecten en koplopers om
het gedachtengoed verder te brengen en financiers over de streep te trekken.
 Pro activiteit vanuit bouwbedrijven zowel ‘upstream’ (opdrachtgevers) als ‘downstream’
(leveranciers) in de waardeketen. Het bouwbedrijf moet als regiepartij in deze fase het
initiatief nemen.
 Commitment vanuit de top van bouwbedrijven door het circulaire gedachtengoed te
verspreiden en de ruimte te creëren voor experimenten.
 Innovatieve contractvormen die de juiste prikkels geven aan partijen om duurzaamheid
integraal en voor de lange termijn toe te passen.
 Nieuwe concurrerende business modellen. Opschaling vanuit experimentele schaal is nodig
om een dusdanig volume van herbruikbare materialen in bouwwerken te bereiken dat
noodzakelijk is om impact te bereiken.
 Een nieuwe procesarchitectuur gericht op samenwerking tussen de opdrachtgever, het
bouwbedrijf en leveranciers met als basis transparantie en vertrouwen.
 Een nieuwe procesarchitectuur gericht op samenwerking tussen de opdrachtgever, het
bouwbedrijf en leveranciers met als basis transparantie en vertrouwen.
(http://www.squarewise.com/nieuws/squaretable-circulaire-economie-in-de-bouw)
Almere geeft een enorme groeiopgave. De komende jaren zal Almere moeten verdubbelen in aantal
inwoners, wat betekent dat er 60.000 woningen bijgebouwd moeten worden en 100.000 extra banen
moeten komen. Hiervoor moeten bedrijf- en kantoorpanden gebouwd worden. Het bouwafval zal in
de toekomst in Almere een zekere factor zijn.
8
Cluster Duurzaam Almere, EDBA
3.2
Keten
In de circulaire economie wordt een gebouw wordt gezien als een grondstoffenbank en van grote
waarde, ook aan het einde van de levensduur. Dit is gevisualiseerd in onderstaand plaatje.
9
Cluster Duurzaam Almere, EDBA
3.3
Rol EDBA en begroting
Mogelijke inzet EDBA
Toelichting
Opzetten ketennetwerk Almere MRA
Doel: partijen interesseren om mee te
werken aan de circulaire economie: het
sluiten van de keten van het recyclen van
bouwmaterialen
Leren van de ervaringen van Cirkelstad en
positieve aspecten implementeren in
Almere
Kijken wat het beste aansluit bij de vraag
van de ondernemer: financieringsvraag,
organisatorische kwesties, vragen op het
gebied van wet- en regelgeving
Onderzoeken samenwerking
Cirkelstad
Netwerkbijeenkomsten
3.4
Indicatie
aanjaagkosten
€ 5.000,-
€ 1.000,-
€ 5.000,-
Partners
Binnenkort zullen er gesprekken plaatsvinden met marktpartijen uit Almere, zoals Reimert Bouw en
Infra, de Vijfhoek, Alfen BV. Windesheim etc om de circulaire economie in de bouw in Almere in kaart
te brengen. Dit onderzoek wordt samen gedaan met VVM (Vereniging van Milieuprofessionals). VVM
inventariseert in Nederland po 7 verschillende thema’s de circulaire economie, waarvan rond juni
2013 een rapport zal verschijnen. De geïnterviewde partijen kunnen een podium krijgen tijdens de
milieubeurs in de Brabanthallen in oktober 2013.
Tevens zal de mogelijkheid tot samenwerking worden onderzocht met het project Cirkelstad uit
Rotterdam.
10
Cluster Duurzaam Almere, EDBA
4 Recycling van andere materialen
Uiteraard zullen in de rotonde naast werkgelegenheid in het recyclen van kleding en afval uit de bouw
ook andere materialen gevonden worden. Ook het recyclen en hergebruik van bijvoorbeeld plastic
wordt in Almere en Flevoland op grote schaal gedaan. Gedurende het jaar zullen meerdere
afvalstromen in kaart gebracht gaan worden.
11