Het leven van je kat redden?

NEDERLANDS KANKERFONDS VOOR DIEREN
Tekst: Janine Verschure. Foto’s: NKFD
Het leven van je kat redden?
Controleer ’m op kanker
Het Nederlands KankerFonds voor Dieren bindt de strijd aan tegen kanker bij huisdieren. En dan moet
je niet alleen denken aan het daadwerkelijk bestrijden van deze vreselijke ziekte. Wat het NKFD vooral
wil, is mensen wijzen op het belang van het vroegtijdig controleren op kanker. Want volgens dierenarts
Johan de Vos, voorzitter van het NKFD, is kanker die in een vroeg stadium wordt opgespoord, vaak veel
makkelijker te genezen.
Foto: Janine Verschure
32
D
e missie van het NKFD is het verbeteren van de
kwaliteit van leven van gezelschapsdieren door
kankerbestrijding. Om dit te bereiken is het geven van voorlichting aan eigenaren over kanker bij gezelschapsdieren, maar ook het bevorderen en ondersteunen
van diagnostiek, behandeling, onderwijs en wetenschappelijk onderzoek van kanker bij gezelschapsdieren erg
belangrijk. Want wanneer niet alleen huisdiereigenaren
maar ook dierenartsen meer alert worden, is het wel degelijk mogelijk om veel leed voor te blijven, vertelt Johan de Vos. “Een op de drie mensen krijgt kanker, en
bij dieren liggen die percentages ongeveer op hetzelfde
niveau. Daarbij moeten we wel rekening houden met het
feit dat de meeste mensen die kanker krijgen, van middelbare leeftijd zijn, of ouder. Dat wil dus zeggen dat je
lang genoeg moet leven om kanker te krijgen. Onze gemiddelde leeftijd neemt toe, dus ook het aantal gevallen
van mensen met kanker. En omdat ook onze huisdieren
steeds ouder worden, zien we ook daar dat kanker vaker
de kop opsteekt.
“Het is moeilijk te zeggen hoeveel katten kanker krijgen”, zegt Johan de Vos. “Maar een voorzichtige schatting leert dat we bij honden mogen uitgaan van één op
de drie, en bij katten één op de vier. Dat zijn enorm veel
dieren.”
Oorzaken
De hondenwereld wordt op dit moment geplaagd door
erfelijke vormen van kanker. Er zijn hondenrassen waar
kanker enorm vaak voorkomt (bij sommige rassen ontwikkelt tachtig procent van de populatie een bepaalde
vorm van kanker). Volgens Johan de Vos is het bij katten
niet zo dat kanker juist bij bepaalde rassen meer voorkomt. “De kankersoorten die katten ontwikkelen hebben
geen erfelijke oorzaak”, vertelt hij. “Tenminste: niet voor
zover we nu weten.”
Er zijn kankersoorten die duidelijk een relatie hebben
met blootstelling aan zonlicht. Er zijn katten die huidkanker krijgen doordat ze te lang in contact waren met
deze schadelijke UV-straling. Melkkliertumoren worden
vaak veroorzaakt door de poezenpil, en er zijn kankersoorten bij katten die een relatie lijken te hebben met
injecties. De kanker ontstaat dan op de injectieplaats.
Maar een heel groot probleem bij katten, zijn de mondholtetumoren. Levensgevaarlijk, vaak moeilijk te ontdekken en… oorzaak onbekend.
Als een kat huidkanker heeft op zijn
oorrand, is het vaak het beste om het
hele oor te verwijderen.
Mondholtetumor: sluipmoordenaar
“Mondholtetumoren zijn een ramp”, vertelt De Vos.
“Het begint al met het feit dat mensen niet weten dat hun
kat een tumor kan ontwikkelen in zijn mond. Eigenaren
die de moeite nemen om regelmatig in de mond van hun
kat te kijken, kunnen zo heel veel ellende voorkomen.
Ga in het bekje van je kat op zoek naar rode plekjes,
infecties, zweertjes op het tandvlees, bloedende plekjes
Een goede mondholte-inspectie moet je leren. Om bijvoorbeeld
onder de tong van je kat te kunnen kijken, moet je met één hand
de mond open houden en met een vinger van de andere hand via
druk op de huid tussen de onderkaaktakken de tongbasis omhoog
drukken.
op de tong. Elke onrechtmatigheid die je daar aantreft,
kan een tumor zijn. Als je iets ziet dat er ‘zorgelijk’, geïnfecteerd of geïrriteerd uitziet, ga dan direct naar de
dierenarts. Het punt met mondholtetumoren is dat ze
erg moeilijk te behandelen zijn. Een tumor die de tijd
kreeg zijn werk te doen, betekent eigenlijk praktisch altijd het doodvonnis van de kat. Als je er vroeg bij bent,
kun je soms nog opereren maar het grote nadeel is dat
een kattenmondje zo vreselijk klein is. Je hebt niet, zoals
vaak bij honden, veel vel en lippen over. Daardoor is het
reconstrueren na chirurgische verwijdering van een wat
grotere tumor in de mond van de kat vaak onbegonnen
werk. Niet zelden zien we ons gesteld voor het dilemma
dat een deel van de onderkaak van een kat moet worden
weggehaald om hem te redden. Dat is een verminkende
ingreep waardoor de kat vaak veel kwaliteit van leven
verliest. Het vervelende van mondholtetumoren is dat
ze nauwelijks reageren op chemotherapie en maar heel
soms op bestraling. De bestraling van mondholtetumoren geeft veel bijwerkingen, de kat moet bijvoorbeeld
vaak tijdelijk een voedingssonde krijgen. Kortom: je gaat
een erg lastig traject in, waarbij het nog maar de vraag is
hoe je kat eruit komt.”
33
Oorzaak onbekend
Kortom: behandelen van mondholtetumoren is een hard
gelag. Voorkomen is echter een heel ander verhaal. Johan
de Vos: “We weten niet precies hoe ze ontstaan maar er
zijn aanwijzingen dat een kat die leeft in een omgeving
waarin schadelijke stoffen zijn – denk bijvoorbeeld aan
sigarettenrook – die stoffen in zijn vacht krijgt en oplikt. Daardoor komen ze in de mond terecht en het zou
kunnen dat dit problemen geeft. Het ziet er niet naar uit
dat er een relatie is tussen mondholtetumoren en voeding, maar er is één een publicatie waaruit je zou kunnen opmaken dat katten die veel tonijn uit blik krijgen,
meer kans hebben op de ontwikkeling van een tumor in
de mond. Maar nogmaals: echt wetenschappelijk bewijs
voor deze stellingen ontbreekt. Vroegdetectie is alles.
Kattenmensen die regelmatig het bekje van hun kat controleren, kunnen het leven van hun dier redden.”
Eosinofiel granuloom op tong. Dit is geen kanker, maar
wordt vaak veroorzaakt door voedingsallergie.
Een voorzichtige schatting leert dat één op de vier katten kanker krijgt. Daar
komt nog bij dat veel katten helemaal niet oud genoeg worden om kanker te
krijgen. Ze overlijden bijvoorbeeld vroegtijdig door een verkeersongeval.
Huidtumoren: terughoudendheid kost
levens
Een ander, niet te onderschatten probleem bij de kat,
vormt huidkanker. Katten met ongepigmenteerde (witte
of licht gekleurde) neusjes, oogleden of oorranden lopen
het risico op een plaveiselcelcarcinoom: een vorm van
huidkanker die meestal begint met wat korstjes of bultjes
Controleer op kanker
Om je kat te controleren op mondholtetumoren, is het
zaak hem er eerst aan te wennen dat je zijn bekje aanraakt, vervolgens dat je het bekje opent en nauwkeurig de tong, het tandvlees, het gehemelte inspecteert.
Het is erg belangrijk om ook onder de tong en aan de
binnenkant van de lippen te controleren. Het spreekt
voor zich dat een kat die dit niet gewend is, niet blij
wordt van deze handelingen. Daarom is het zaak je
dier stap voor stap te laten wennen aan het controleren van zijn mond. Begin met het aaien van zijn kop,
rond het bekje en onder de kin. Beloon hem eventueel
met iets lekkers als hij zich rond zijn bekje laat aaien
en probeer vervolgens voorzichtig het mondje te openen. Gebruik geen dwang, probeer het zo te doen dat
de kat het leuk vindt dat je zijn mond open doet. Dit
bouw je, in verschillende sessies langzaam uit, totdat
je daadwerkelijk het mondje van je kat kunt openen.
Vervolgens is het zaak in de mond te kunnen kijken.
(zie ook de foto op de vorige pagina).
Kijk dus ook achterin de mond, onder de tong en naar
de binnenzijde van de lippen. Het beste advies dat we
je kunnen geven is: wen je kat stap voor stap en liefst
al op jonge leeftijd aan controle van zijn bekje en beloon hem met wat lekkers als hij het toelaat. Wanneer
je dit wekelijks oefent, kun je jullie beiden heel veel
ellende besparen.
34
op oorrand, ooglid of neus. Johan de Vos: “Vaak denken
mensen dat hun kat zich gestoten heeft, of dat hij heeft
gevochten. Korstjes en plekjes op ongepigmenteerde
kattenhuid, die niet snel genezen, zouden echter altijd
aanleiding moeten zijn voor een bezoek aan de dierenarts. Plaveiselcelcarcinoom is een heel langzaam voortschrijdende vorm van kanker die goed te behandelen is.
Mits je er dus op tijd bent. Vaak zien we dat katten van
middelbare of oudere leeftijd deze kanker krijgen. En
denk niet ‘mijn kat komt niet buiten, dus hij krijgt geen
huidkanker’. Ook katten die regelmatig achter het glas
op de vensterbank liggen te zonnen, kunnen plaveiselcelcarcinoom ontwikkelen.”
De behandeling van huidkanker bij katten, moet echter
behoorlijk rigoureus plaatsvinden. De Vos: “Als een kat
huidkanker heeft op zijn oorrand, is het vaak het beste
om het hele oor te verwijderen. Wanneer de dierenarts
alleen de aangetaste huid wegsnijdt, zie je vaak dat op
de wondrand, de kanker terugkomt. De chirurg moet
wat dat betreft vrij hard optreden en veel wegsnijden.
Op die manier worden de overlevingskansen van de kat
behoorlijk vergroot.” Volgens De Vos is het vaak zo dat
dierenartsen te terughoudend zijn bij het opereren van
katten met huidkanker. “En dat kost levens.”
Melkkliertumoren: weg met die pil
Johan de Vos: “Wanneer je poezen op jonge leeftijd castreert en nooit de poezenpil gebruikt, is de kans op melkkliertumoren bijna nul. Maar wanneer een poes ooit één
keer in haar leven één poezenpil kreeg, loop je al een
risico. Natuurlijk kan het gebeuren dat een fokpoes van
een fokker per se niet krols mag worden en daarom de
pil krijgt, maar ook hier zijn andere mogelijkheden om
de kattin niet krols te laten worden. Maar ik zou zeggen:
voorkom dat je een poezenpil moet geven. Wanneer je
niet met je kat fokt, is castreren het devies.”
Hoewel deze foto er onschuldiger uitziet dan voorgaande, is er hier wel degelijk sprake van kanker, namelijk
een plaveiselcelcarcinoom op de tong.
Het verschil tussen castratie en
sterilisatie
Wanneer een poes wordt gecastreerd, worden de eierstokken en soms ook de baarmoeder verwijderd.
Dat betekent dat de poes niet meer krols wordt en dat
het hormoongestuurde gedrag verdwijnt. Als je een
poes zou steriliseren, worden de eileiders afgesloten.
Eileiders en baarmoeder blijven dan zitten. De poes
kan niet meer zwanger worden, maar de krolsheid en
het hormoongestuurd gedrag blijven bestaan.
Voor katers geldt hetzelfde: als een mannetjes gecastreerd wordt, verwijdert de dierenarts de zaadballen.
Hierdoor verdwijnt ‘mannengedrag’ als sproeien en
kan de kater geen nageslacht meer verwekken. Zou
je een kater steriliseren, dan zou alleen de zaadleider
worden dichtgeschroeid of doorgeknipt en zou de kater zijn teelballen houden. Bij katten (en de meeste
andere huisdieren) worden zowel de mannen als de
vrouwen eigenlijk altijd gecastreerd en niet gesteriliseerd, omdat het juist de krolsheid bij vrouwtjes en
het testosterongestuurde gedrag bij mannetjes is, dat
ons stoort.
Over prikjes, bobbeltjes en kanker
‘Vaccin induced sarcoma’ of tegenwoordig ‘Injection site
sarcoma’ genoemd, is een vorm van kanker waarvan
men in eerste instantie dacht dat ze vooral ontstond bij
katten die werden gevaccineerd tegen rabiës (hondsdolheid). Op de plaats van de injectie ontstond een bobbeltje. Dat leek in eerste instantie compleet onschuldig,
maar later bleek dat dit bobbeltje een soort onderhuidse
inktvis was: kanker. Johan de Vos: “Inmiddels weten we
dat dergelijke sarcomen niet alleen veroorzaakt worden
als een kat wordt ingespoten met een (geïnactiveerd)
vaccin, maar ook na inspuitingen met prikkelende injectievloeistoffen of op plekken waar ‘iets’ de huid indrong,
zoals een beet van een andere kat. Een chronische prikkel
in onderhuids weefsel kan bij katten tumoren geven. De
tumor, die je vindt als een bolletje onder de huid, wordt
vaak verward met een reactie op de vaccinatie. Ook door
de dierenarts. Maar dat bolletje laat als een soort inktvis
vingertjes groeien onder de huid en verspreidt zich veel
Ook kanker: een plaveiselcelcarcinoom op de kaak.
verder dan je kunt voelen. Hierdoor zijn veel dierenartsen die zo’n kat gaan opereren, geneigd om veel te weinig weefsel weg te halen. Als je deze kanker aantreft, is
het zaak om heel agressief te operen: soms moet je om
de kat te redden bijvoorbeeld een deel van de borstwand
of een stukje van een wervel weghalen. Als je dat niet
doet verspreidt de kanker zich vliegensvlug en is de kat
niet meer te redden. Soms moet je als katteneigenaar, je
dierenarts hierop wijzen. Ten eerste op het feit dat een
onschuldig lijkend bobbeltje een injection site sarcoma
zou kunnen zijn, en ten tweede dat hij als dat het geval
is, rigoureus moet snijden in je kat.”
Overigens lijkt het soms ook voor te komen dat een kat
een dergelijk sarcoom ontwikkelt op de chip.
Een heel groot probleem bij katten, zijn
de mondholtetumoren. Levensgevaarlijk,
vaak moeilijk te ontdekken en… oorzaak
onbekend.
Verzekering
Veel huisdierenverzekeraars zien kanker nog altijd als
een aparte ziekte en staan niet te springen om kankerbehandeling, dus bijvoorbeeld chemo- en radiotherapie, in
hun algemene pakket op te nemen. “En eigenlijk is dat
vreemd”, zegt De Vos. “Stel nou dat je een kat hebt met
Chronische ziekte
Einddoel van het NKFD is dat eigenaren en dierenartsen kanker gaan zien als één van de ziektes die een
kat kan krijgen in de loop van zijn leven. De Vos: “Je
moet het je zo voorstellen: je hebt op dit moment een
heleboel kattenziektes én kanker. Dat idee moet gaan
veranderen. Kanker is gewoon één van de ziektes die
een kat in de loop van zijn leven kan krijgen. Het kan
zijn dat een kat geneest van kanker, maar als dat niet
het geval is, kan hij vaak nog best een aantal jaren een
prima leven hebben mét kanker.”
35
nierproblemen. Die moet op dieet, allerlei bloedonderzoeken, medicijnen. En dat voor de rest van het leven!
Ik denk zeker wel dat die duurder uit is dan een kat die
een chemobehandeling moet ondergaan. Wij zouden willen dat er een basisverzekering komt die alles dekt. Of
dat nu nierfalen, arthrose of kanker is. Op dit moment
nemen de meeste huisdierenverzekeraars kanker wel op
in hun pakket als aanvullende dekking.”
Veel huisdiereigenaren gaan er ten onrechte vanuit dat
hun dier wel verzekerd zal zijn tegen kanker, en als het
dan ziek wordt kloppen ze tevergeefs aan bij hun verzekeringsmaatschappij. Dat is erg zuur. Op dit moment is
het advies van het NKFD aan alle katteneigenaren die
een ziektekostenverzekering voor hun dier willen afsluiten of al hebben afgesloten, om goed te kijken of kankerbehandeling is meeverzekerd.
Boven: jonge kat met een tumor die uitgaat van de tandaanleg.
Is succesvol geopereerd.
Onder: dezelfde kat na de operatie.
Kat met Plaveiselcelcarcinoom
aan de oorschelp na operatie.
Plaveiselcelcarcinoom aan de oorschelp begint met rode verkleuring van de huid
op de oorschelpen (verbrande oorpunten). Daarna ontstaan korstjes op de oorranden (carcinoma in situ).
36
Kat die succesvol is bestraald voor een uitgebreid plaveiselcelcarcinoom van de neusspiegel.
Chemotherapie
Veel mensen hebben een uiterst negatief idee van chemotherapie bij de kat. Vaak wordt gedacht dat chemo enkel
kortdurend levensverlengend werkt en vaak gaan we er
ten onrechte vanuit dat katten die chemotherapie krijgen, daar ziek van worden. Johan de Vos: “En dat terwijl
we weten dat de meeste dieren helemaal niet ziek worden
van chemo. Vooral katten met bijvoorbeeld lymefklierkanker, kun je vaak heel succesvol behandelen met chemotherapie. Katten kunnen solitaire lymfomen krijgen,
bijvoorbeeld in de neusholte en die krijg je gewoon weg
onaanzienlijk. Johan de vos: “Voor een poes met lymfeklierkanker zou je heel grof geschat moeten rekenen op
zo’n 2500 tot 3000 euro. En vaak praten we dan over
een levensreddende therapie, niet alleen over levensverlengende chemo.”
Bestraling
Sinds kort kunnen huisdieren met kanker ook worden
bestraald in Utrecht en Gouda, met apparatuur waarvan
de straling dieper doordringt in het lichaam. De Vos:
“Tot voor kort moesten mensen met hun dier naar Parijs,
Wanneer jij als mens een vreemd bobbeltje ontdekt, ga je via je huisarts naar
de oncoloog. Een huisarts haalt geen kanker weg. Terwijl de dierenarts dat wel
allemaal zelf doet. En daar gaat best wel eens wat mis.
met chemotherapie. Katten houden gewoon hun vacht en
worden er bijna nooit ziek van. Wel zien we vaak tijdelijk verlies van snorharen en soms kan een langharige kat
wat minder mooi in het haar gaan zitten als gevolg van
chemo. Maar als dat betekent dat je kat blijft leven, heb
je dat als eigenaar er toch graag voor over?”
De kosten voor chemotherapie bij de kat zijn echter niet
Wenen of Zurich en er was maar een kleine groep mensen bereid die moeite ook daadwerkelijk te nemen. We
mogen er gerust vanuit gaan dat er veel dieren in leven
blijven, nu er ook de mogelijkheid is om in ons land te
bestralen.” Bij de gezelschapsdierenkliniek waar Johan
de Vos werkt, Dierenziekenhuis Zeeuws Vlaanderen,
heeft men de mogelijkheid om dieren te bestralen. “Op
onze locatie De Ottenhorst bestralen we bijvoorbeeld re37
gelmatig katten met neusspiegeltumoren. Met prachtige
resultaten. Het zou daarom enorm jammer zijn wanneer
katteneigenaren ervan uitgaan dat kanker het einde van
hun kat betekent. In veel gevallen is er heus wel wat aan
te doen. Mits je er op tijd bij bent en, ook heel belangrijk
in dit verband, wanneer je terechtkomt bij een goede dierenarts die weet wat hij doet.”
Inhaalslag dierenartsen
Ac
Bestraling van een kat op de afdeling Oncologie van de
faculteit Diergeneeskunde Utrecht. Foto: afdeling Oncologie
faculteit Diergeneeskunde.
a
de
Volgens Johan de Vos moet in de veterinaire wereld een
grote inhaalslag worden gemaakt voor wat de behandeling van dieren met kanker betreft. Ook de opleiding
tot dierenarts laat wat dat betreft wel wat steken vallen.
“Wanneer jij als mens een vreemd bobbeltje ontdekt, ga
je via je huisarts naar de oncoloog. Een huisarts haalt
geen kanker weg. Terwijl de dierenarts dat wel allemaal
zelf doet. Daar is in principe niks mis mee, maar een gedegen oncologische kennis is een eerste en heel belangrijke stap. Het onderwijs in de oncologie moet sterk worden verbeterd. Nu zit dat niet eens standaard in het curriculum voor de studenten aan de Faculteit Diergeneeskunde in Utrecht en er is in Nederland aan deze faculteit
geen hoogleraar veterinaire oncologie. En dat terwijl als
een dierenarts afstudeert en vervolgens gaat werken in
een eerstelijns dierenartspraktijk, de kans bijna honderd
procent, dat hij/zij tijdens de eerste werkdag een dier tegenkomt met kanker.”
TINLEY
mie
Martin Gaus
WERK MAKEN
VAN KATTEN!
Dé specialist in het gedrag van ka�en
Opleiding tot gediplomeerd kattentrimmer/ster
• Katten trimmen zonder narcose!
• 4 modules en een examen
(los inschrijven mogelijk)
• MBO-niveau
• Zeer praktijkgericht
• Vrijstellingen mogelijk
(afhankelijk van vooropleiding)
1 daagse workshop ka�engedrag
Opleiding: Ka�engedragstherapeut
Hulp bij probleemgedrag van uw kat
Ook voor uw opleiding tot Kattengedragstherapeut, Kynologisch gedragstherapeut,
Instructeur of erkend Hondenuitlaatservice kunt u bij ons terecht.
Daarnaast verzorgen wij diverse cursussen en workshops.
Voor uitgebreide informatie, het complete overzicht of een inschrijfformulier:
Martin Gaus Academie
www.tinley.nl
Bronsweg 11a - 8211 AL Lelystad - telefoon: 0320 22 95 95
www.martingausacademie.nl
38
ademieKatten_92,5x130mmFC_Kattenmanieren.indd 1
18-10-12 09:06