Lesbrief_mundozine4_De opdrachten

De aarde schokt
Haïti werd op dinsdag 12 januari 2010 om 16:53:09 opgeschrikt door een zware aardbeving met een
kracht van ongeveer 7,3 op de schaal van Richter. Na twee weken waren er al meer dan 200.000
doden. Een verschrikkelijke ramp. In het thema 4 Rampen en plagen heb je geleerd dat bij een
aardbeving de korst van de aarde beweegt. Waardoor beweegt de aardkorst?
A. Lees de tekst ´We hebben geluk gehad´ en bestudeer de foto´s van de reportage.
B. Jij bent een journalist in het rampgebied op Haïti. Beschrijf voor de krant in Nederland in een kort
verslag wat je om je heen ziet en wat je gehoord hebt.
We hebben geluk gehad
` De straten zijn bezaaid met lichamen. Sommigen
in lakens gewikkeld. Anderen liggen daar open en
bloot. We mogen er niet bij komen.
Fotoreportage: De dag na de aardbeving
Heel veel mensen zijn op zoek naar familieleden.
Ook zijn er mensen die wat ronddwalen, omdat ze
nergens meer naartoe kunnen.
De supermarkt is helemaal kapot . Normaal
gesproken is de winkel altijd vol met mensen. Ik ga
zelf ook vaak naar de winkel. Ik had daar kunnen
zijn tijdens de aardbeving.
Alles is om ons heen is kapot. Het is een grote
bende. Waar halen we nu eten en drinken
vandaan?
We hebben heel veel geluk gehad. We slapen
vannacht op straat. Er zijn nog steeds schokken en
de muren die nog overeind staan kunnen nog
instorten.
Vlak voordat de aarde begon te schudden, speelde
ik met twee vriendjes naast een muur die is
ingestort.
Als de ramp een uur later had plaatsgevonden,
waren we allemaal verpletterd geweest. We
hebben geluk gehad. ´
Dagboekfragment
IFRC/Eric Quintero
De aardkorst in beweging
Waardoor beweegt de aardkorst? De aardkorst drijft op een dikke taaie laag magma. Magma bestaat
uit gesmolten gesteente. Doordat de aardkorst niet een geheel is en de platen drijven kunnen ze
bewegen. Er zijn ongeveer 9 grote platen en meerdere kleine platen, die tegen elkaar botsen en van
elkaar wegdrijven. De meeste aardbevingen vinden plaats waar de platen van elkaar en tegen elkaar
bewegen. Aan de randen van de platen komen dan ook de meeste zware aardbevingen voor.
C. Zoek in het landenregister waar Haïti ligt. Welke kaart heb je daarvoor gebruikt?
D. Gebruik de kaart (GB192B). Welke twee botsende platen hebben de aardbeving van Haiti
veroorzaakt?
E. Op welke plaat ligt Nederland?
F. Leg uit waarom in Nederland weinig zware aardbevingen voorkomen.
G. Bestudeer de kaart (GB 188-189). De platen waar Afrika en Zuid-Amerika op liggen, drijven van
elkaar af. Waaraan kun je zien dat Afrika en Zuid-Amerika ooit tegen elkaar gelegen hebben?
H. Laten we eens gaan puzzelen. Op het knipblad staat afbeelding 1: de kaart van de wereld. Volg de
instructie op het knipblad. Beantwoord daarna de onderstaande vragen:
- Leg de werelddelen zoals op het linker plaatje.
- De werelddelen lijken op een puzzel. Probeer de puzzel op te lossen door de
werelddelen in elkaar te schuiven. Wat valt je daarbij op?
Een drijvende kracht
Een aardbeving ontstaat door beweging in de aardkorst. Maar waardoor komt de aardkorst in
beweging? Hiervoor moeten we onder de aardkorst kijken. De aarde bestaat uit verschillende lagen.
Dat zie je in bron 4. In de buitenmantel zit vloeibare taaie magma. Juist die vloeibare taaie magma
speelt een belangrijke rol.
I. Lees de tekst Een drijvende kracht en bestudeer bron 1. Waaruit bestaan de volgende lagen?
- de binnenkern bestaat uit:
- de buitenmantel bestaat uit:
J. Waaruit zal de overgangszone bestaan? Verklaar je antwoord.
Bron 1 De Aarde van binnen naar buiten
De kern van de Aarde is erg heet tussen de 4000 en 6000
graden Celsius.
- de binnenkern (ijzer en nikkel in vaste vorm)
- de buitenkern (ijzer en nikkel in vloeibare vorm)
De kern is erg heet. Logisch dat het gesteente van de mantel
voor een deel vloeibaar is.
- de binnenmantel (vast heet gesteente)
- de buitenmantel (dik taai vloeibaar gesteente)
- de Aardkorst (gestold gesteente)
De dikte van de Aardkorst verschilt. Onder de oceanen is de
korst ongeveer 5 kilometer dik. De korst met daarop land zijn
ongeveer 40 kilometer dik. We kennen daarom twee typen
aardkorsten:
- de oceanische korst ( +/- 5 kilometer dik)
- de continentale korst (+/- 40 kilometer dik)
wiki Commons
Magma duwt tegen de aardkorst
De aardkorst bestaat uit platen en drijven op magma. De kern is erg heet en magma is vloeibaar.
Waar de magma de aardkorst raakt, duwt het de aardkorst een richting op. Het duwen tegen de
aardkorst zorgt voor de beweging van de platen. Deze beweging noemen we de convectiestroom.
Het is de hete kern die de magma in beweging brengt. Convectiestromen vind je overal waar gassen
of vloeistoffen verwarmd worden.
Schema: De convectiestroom
1 vanuit de kern wordt de magma verhit
2 de hete magma zet uit en stijgt naar de korst
3 de hete magma koelt af en krimpt
4 de afgekoelde magma daalt weer richting de kern
5 vanuit de kern wordt de magma weer verhit
Kern
De zwarte pijlen geven de duwrichting aan.
K. Lees de tekst Magma duwt tegen de aardkorst en bestudeer het schema: De convectiestroom.
Wat valt je op aan de draairichting van de convectiestromen?
L. Hieronder staan 8 foto’s van een lava-lamp in de verkeerde volgorde. Ook hier is sprake van een
convectiestroom. In een lava-lamp zit natuurlijk geen echte lava, maar een gekleurde stof met
water. De lamp kun je vergelijken met de kern van de Aarde. De lava kun je vergelijken met het
magma binnen in de Aarde.
Op het knipblad staan dezelfde foto’s. Knip de foto’s uit en plak ze in de juiste volgorde op het
antwoordenblad.
8 foto’s van een lava-lamp
A
B
C
D
E
M. Beschrijf in eigen woorden wat er in de lava-lamp plaatsvindt.
N. Is de naam lava-lamp wel een juiste naam voor de lamp?
O. Bekijk de foto rechts van het klaslokaal. Kylian zit
in het klaslokaal. Links van hem onder het raam zijn
de kachels gemonteerd. Kylian zegt: “De beste plek
in het lokaal is het midden. Niet te warm en niet te
koud!”. Teken de convectiestroom op het
antwoordenblad in het lokaal.
F
G
H
P. Wanneer het buiten koud is wil je binnen dicht bij de kachel zitten. Leg aan de hand van de
convectiestroom uit waar je ook kunt gaan zitten.
Q. Tot slot een proefje met vla. Bekijk hiervoor het volgende blad.
Een proefje met vla
Je weet nu: waar de magma de aardkorst raakt, duwt het de aardkorst een richting
op. Het duwen tegen de aardkorst zorgt voor de beweging. Deze beweging noemen
we de convectiestroom. In het volgende proefje met vla en kaneel kun je de beweging van
de aardkorst nabootsen.
Wat heb je nodig?
Een steelpannetje, een pak vla en een busje kaneelpoeder, een verwarmingsplaatje, een schaar en
afbeelding 3 van het knipblad.
- Neem een steelpannetje en doe daar een laagje van ongeveer 3 centimeter vla in.
- We maken een sjabloon. Knip de zwarte delen uit het knipblad. Er ontstaan gaten waardoor we de kaneel
gaan strooien.
- Houd het sjabloon boven de vla en strooi een laagje kaneel op de vla. Zorg dat de kaneel dezelfde
vorm krijgt als de uitgeknipte delen. In de vla drijven 4 rechthoeken van kaneel.
- Nu gaan we het steelpannetje met de vla en kaneel verwarmen.
- Zet het vuur niet te hoog. De vla mag bijvoorbeeld niet gaan koken (met belletjes). Beweeg tijdens de
proef het steelpannetje niet en roer niet.
- Wacht ongeveer 3 à 4 minuten en kijk naar wat er gebeurt.
Vragen bij het proefje
1. Teken de beginsituatie van de proef in steelpannetje 1 en het eindresultaat in steelpannetje 2.
Beginsituatie
Eindresultaat
Steelpannetje 1
Steelpannetje 2
2. Vul in het onderstaande schema in de kolom De Aarde de begrippen op de juiste plaats in:
(korst ,kern, duwt, koelt, daalt, magma, opnieuw)
De Aarde: (Vul de begrippen in.)
1 De _____ verhit de magma.
Het proefje (Beschrijf wat er gebeurt.)
1 Het vuur verwarmt de vla
2 De hete _____ stijgt naar de _____.
2
3 De hete magma _____ af.
3
4 De afgekoelde magma _____ weer richting de
kern
5 Vanuit de kern wordt de magma weer _____
verhit.
6 Waar de hete magma de aardkorst raakt, _____
het de aardkorst een richting op.
4
5
6 Waar de vla ..
3. Je kunt de vla vergelijken met het magma, het vuur met de hete kern van de Aarde en het kaneel is de
aardkorst. Vul op het antwoordenblad in de kolom ‘Het proefje’ een beschrijving in van wat er in het
steelpannetje heeft plaatsgevonden.
4. Leg aan de hand van dit proefje uit hoe aardbevingen kunnen ontstaan.