aan De gemeenteraad van Gouda Wijziging

Memo
aan
onderwerp
van
datum
De gemeenteraad van Gouda
Wijziging gemeenschappelijk financieel
toezichtkader
College van B&W
27 augustus 2014
Geachte raad,
Met dit memo informeren wij u, met het oog op de voorbereiding van de programmabegroting
2015-2018, over de wijziging van het financieel toezichtkader. Dit memo kunt u beschouwen als nadere
toelichting op de brief die u hierover heeft ontvangen van de toezichthouder.
De gezamenlijke toezichthouders (de minister van BZK als toezichthouder op de provincies en de provincies
als toezichthouder op de gemeenten) hebben afspraken gemaakt over de wijze waarop het financieel
toezicht wordt uitgeoefend. Deze afspraken zijn vastgelegd in het Gemeenschappelijk financieel
toezichtkader 'Kwestie van evenwicht!' (GTK), dat in het voorjaar van 2014 is uitgebracht. Dit toezichtkader is
een actualisering van het in 2008 vastgestelde Gemeenschappelijk financieel toezichtkader 'Zichtbaar
toezicht'.
De belangrijkste aanleiding voor de actualisering van het GTK vormen in 2013 doorgevoerde wijzigingen in
de Gemeente- en Provinciewet met betrekking tot het financieel toezicht. Het doel hiervan was een
vermindering van de regel- en verantwoordingsdruk, verheldering van de verantwoordelijkheidsverdeling
tussen gemeenten en provincies en hun toezichthouders en versterking van de horizontale verantwoording.
Voor het beoordelen van begrotingsevenwicht werd een nieuw criterium in de wet opgenomen: structureel
en reëel evenwicht. Het toetsen van de begroting en meerjarenraming aan de hand van dit criterium laat
beter zien of de gemeente een beleid voert waarbij ze financieel gezond blijft.
Het toezichtkader zal van toepassing zijn voor het begrotingsjaar 2015 en geeft de ruimte aan waarbinnen
het financieel toezicht zich beweegt en wat de onder toezichtstaanden van de toezichthouder kunnen
verwachten. Het toezichtkader biedt kort gezegd een raamwerk voor maatwerk. Dit houdt in dat de
toezichthouder afhankelijk van de situatie en/of van het moment bepaalt welke elementen uit dit raamwerk
relevant zijn.
Geregeld bij Wet, conform artikel 189 van de Gemeentewet, dient ieder jaar de begroting in evenwicht te
zijn. Indien dit niet het geval is, dient de meerjarenraming aannemelijk te maken dat dit evenwicht in het
laatste jaar van de meerjarenraming uiterlijk tot stand wordt gebracht. De structurele lasten moeten gedekt
zijn door structurele baten. Ook brengt de kaderstellende en controlerende taak met zich mee dat de raad
erop toeziet dat bezuinigingen en taakstellingen van structurele aard zijn en gebaseerd op realiteit. Wanneer
de financiële positie op orde is en de (meerjaren)begroting structureel en reëel in evenwicht is, zal repressief
toezicht van toepassing zijn. Dit betekent dat een gemeente zonder voorafgaande goedkeuring van de
provincie de begroting en begrotingswijzigingen kan uitvoeren. Wanneer deze verantwoordelijkheid niet
wordt genomen, zal de actieve toezichtsrol van de provincie naar de ernst van de financiële positie
toenemen.
Ten opzichte van het GTK van 2008 zijn de belangrijkste wijzigingen als volgt:
Begrotingsevenwicht
In het oude GTK werd nog uitgegaan van materieel begrotingsevenwicht. Sinds 1 juli 2013 is in de
Gemeentewet het begrip structureel en reëel begrotingsevenwicht opgenomen. In de praktijk zit er niet of
nauwelijks verschil tussen het oude en het nieuwe begrip.
Onderuitputting kapitaallasten
In het oude GTK stond dat deze niet geraamd diende te worden. Het GTK 2014 voorziet in een reële raming
van de kapitaallasten, hetgeen betekent dat in het eerste jaar niet de volle jaarlast van de nieuwe
investeringen hoeft te worden opgenomen. Volstaan kan worden met het ramen van de lasten die naar
verwachting in het jaar van de investering op de exploitatie zullen drukken. De afgelopen jaren werd in de
praktijk al gewerkt volgens de nieuwe regels.
Tekort op de jaarrekening
Met de wijziging van de Gemeentewet per 1 juli 2013 is het niet meer mogelijk om preventief toezicht in te
stellen op grond van een structureel tekort blijkend uit de jaarrekening. Een dergelijk tekort wordt wel
betrokken bij het begrotingsonderzoek en kan dan invloed hebben op de beslissing van de toezichthouder
om op basis van de begroting preventief toezicht in te stellen.
Preventief toezicht
Het GTK 2014 sluit aan op de mogelijkheid om de status van preventief toezicht gedurende het
begrotingsjaar in te trekken. Dit geldt bijvoorbeeld wanneer de toezichthouder van mening is dat het
structurele en reële begrotingsevenwicht hersteld is.
Inzet algemene reserve
In het GTK 2014 is uitgebreider aangegeven onder welke voorwaarden inzet van de algemene reserve
mogelijk is. Feitelijk is er nauwelijks iets veranderd ten opzichte van de regels uit 2008.
Negatieve algemene reserve
Het oude GTK bevatte hier geen bepalingen over. Naar aanleiding van de verliezen die gemeenten sinds
2009 hebben moeten nemen op de grondexploitaties als gevolg van de economische crisis zijn in 2010
maatregelen van kracht geworden gericht op het wegwerken van een negatieve algemene reserve. De
gemeente moet de negatieve algemene reserve binnen de termijn van de meerjarenraming wegwerken
tenzij deze het gevolg is van verliezen op de grondexploitaties. Dan kan de termijn door de toezichthouder
worden verlengd tot maximaal 10 jaar. Het nieuwe GTK is hierop aangepast.
Kasgeldlimiet/Wet Fido
In het oude GTK was de inzending van een kasgeldlimiet-kwartaalrapportage voor het einde van ieder
kwartaal voorgeschreven. Deze verplichting is eind 2008 vervallen. Daarvoor in de plaats is een meldplicht
gekomen bij de derde overschrijding van de kasgeldlimiet. Het nieuwe GTK is aangepast op deze wijziging.
pagina 2
In het geval van de derde overschrijding van de kasgeldlimiet moet een plan van aanpak worden gemaakt
om binnen de kasgeldlimiet te blijven. Dit moet ter goedkeuring worden voorgelegd aan de toezichthouder.
Gevolgen van het nieuwe GTK voor Gouda
In algemene zin zijn de gevolgen van het nieuwe Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader voor Gouda
beperkt. De wijzigingen ten opzichte van het oude toezichtkader zijn hoofdzakelijk technisch van aard,
voorzien op sommige punten in uitgebreidere toelichtingen en op andere punten in de opname en
vermelding van regels en kaders die de afgelopen jaren in de praktijk al werden toegepast. In praktische zin
is er nu een geactualiseerd en integraal kader waarbinnen het financiële toezicht wordt uitgeoefend.
Voor wat betreft de specifieke aandachtspunten geldt voor de Goudse situatie:
Begrotingsevenwicht
De gemeente Gouda presenteert jaarlijks een sluitende begroting en daarin wijzigt niets. In die begroting
wordt expliciet ingegaan op het begrotingsevenwicht. Voorheen werd daarbij de term materieel
begrotingsevenwicht gebruikt. Volgens het nieuwe GTK gaat het om het structurele en reële
begrotingsevenwicht. Deze begripswijziging zal worden verwerkt in de programmabegroting 2015-2018.
Onderuitputting kapitaallasten
De afgelopen jaren werd, zoals bovenvermeld, in de praktijk al gewerkt volgens de nieuwe regels ten
aanzien van de reële raming van de kapitaallasten. Omdat deze in het nieuwe GTK alleen maar zijn
geformaliseerd, voldoet Gouda aan de gestelde eisen op dit vlak.
Tekort op de jaarrekening
De jaarrekening 2013 had een positief resultaat van € 3.877.000. De bepaling in het nieuwe GTK is derhalve
niet van toepassing op Gouda.
Preventief toezicht
Gouda staat niet onder preventief toezicht. Voor Gouda is deze bepaling derhalve niet aan de orde.
Inzet algemene reserve
Omdat feitelijk er nauwelijks iets is veranderd ten opzichte van de regels uit 2008 heeft dit voor Gouda geen
gevolgen.
Negatieve algemene reserve
Gouda heeft geen negatieve algemene reserve. Indien daarvan sprake mocht zijn in de toekomst, zullen wij
de benodigde maatregelen nemen om dit weg te werken binnen de daarvoor gestelde termijnen.
Resumerend hebben de specifieke punten in het nieuwe GTK voor Gouda geen gevolgen waarvoor
aanvullende maatregelen genomen zouden moeten worden.
Het College vertrouwt erop u hiermee naar behoren te hebben geïnformeerd.
Met vriendelijke groet,
Het College van B&W
pagina 3