TEL Roetschorsziekte in Nederland 5a/2014

e
St
i
cht
i
ngVaki
nf
or
mat
i
eSi
er
gewassen-Lei
den 19 eeuw
Verticillium
1919
Iepziekte
1924
1966
Watermerkziekte
Bacterievuur
1993
Phytophthora
1998?
2002
2007
Beukensterfte Kastanjebloe- Massaria
dingsziekte
2010
Essentaksterfte
2013?
2014
Acute eikensterfte
Roetschorsziekte
Roetschorsziekte in het kort
In Nederland Sinds 2014
Veroorzaker Cryptostroma corticale
Symptomen Cambiumnecrose, bastscheuren, slijmvloed, afvallen van schors,
op roet lijkende schimmelsporen op de
bast, zeer snelle verwelking van de kroon,
dood van de boom binnen een jaar
Waardbomen Acer pseudoplatanus,
Acer platanoides, Acer saccharinum
Beheer Aangezien de schimmel al latent
aanwezig is in gezonde bomen is er tegende verspreiding niet veel te doen. Bij
het opruimen van dode esdoorns is het
belangrijk om de luchtwegen te beschermen. Voor kortdurende blootstelling een
stofmasker klasse FFP3 geschikt, maar
waarschijnlijk zijn voor professionele verwerking van aangetast hout beschermende kledij en gasmaskers een noodzaak.
De opvallende zwarte ’roetachtige’ sporen van Cryptostroma corticale.
De rij gezonde esdoorns in Stede Broec waarin het exemplaar met roetschorsziekte.
Roetschorsziekte in Nederland
Roetschorsziekte van esdoorn kwam al in de ons omringende landen voor. Dit jaar is de ziekte veroorzaakt door
de schimmel Cryptostroma corticale ook voor het eerst in
Nederland vastgesteld. De ziekte is niet alleen gevaarlijk
voor esdoorns; inademing van de sporen door mensen kan
leiden tot een ontsteking van de luchtwegen.
Tekst ir. Dennis de Goederen, hoofd onderzoek & advies van Pius Floris
Beeld Pius Floris Boomverzorging Amsterdam, gemeente Stede Broec
38
TuinenLandschap | 5A | 2014
D
e roetschorsziekte is een stressgerelateerde ziekte die met name de
gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus),
maar ook de Noorse esdoorn (A. platanoides) en de zilveresdoorn (A. saccharinum)
aantast. De ziekte wordt veroorzaakt
door de schimmel Cryptostroma corticale.
Deze schimmel is latent aanwezig in
het weefsel van gezonde esdoorns of als
saprofyt op dood, liggend hout.
De schimmel komt voor in NoordAmerika en – tot voor kort – alleen in de
landen om ons heen, namelijk Engeland,
Frankrijk en Duitsland, maar is ook in
Midden-Europa wijd verspreid.
In hete, droge zomers kan de schimmel
snel ontwikkelen in het xyleem (transportvaten) en vervolgens in de bast. Uit
een Duitse publicatie uit 2008 valt op te
maken dat esdoorns van alle leeftijden
worden getroffen. In een vroeg stadium
kan er sprake zijn van lange bastscheuren en slijmvloed als gevolg van cambiumnecrose, maar de meest zichtbare
symptomen zijn verwelking, bladval en
doodhoutvorming. De esdoorns verwelken of lopen in het voorjaar niet meer
uit en aangetaste bomen sterven binnen
een jaar.
Kenmerkend aan de ziekte is dat de
bast pleksgewijs of in stroken een roetachtig uiterlijk krijgt. De schors kan
vervolgens afvallen, waardoor een
roetachtig poeder (de sporen) zichtbaar
wordt. In het late stadium van de ziekte
ontstaan dan grote delen van afgestorven, gladde en zwarte bast. Hier dankt
de ziekte zijn naam aan, in het Engels
sooty bark disease en in het Duits
Rußrindenkrankheit des Ahorns (soot en
Ruß betekenen roet).
Nederland
Bij een presentatie over de roetschorsziekte afgelopen januari op de Groendag in Hoorn herkende iemand uit het
publiek de kenmerken. Martin Swager-
man van de gemeente Stede Broec
(West-Friesland) had namelijk blokken
haardhout van een esdoorn met roetachtige plekken. De boom had gestaan in
de bebouwde kom in een dubbele rij met
esdoorns op een ogenschijnlijke goede
groeiplaats. Als enige boom uit de rij was
dit exemplaar de afgelopen zomer plotseling verwelkt. Monsters van de schors
zijn opgestuurd naar de Duitse boomprofessor Rolf Kehr en hij bevestigde dat
het gaat om Cryptostroma corticale. Ook
de NVWA heeft een monster ontvangen
en inmiddels bevestigd dat het om deze
schimmel gaat.
Besmet of vermoedelijk besmet
esdoornhout dient echter niet als
haardhout te worden gebruikt, omdat
de schimmel ook op het gezaagde hout
sporen kan vormen. Inademing van de
sporen kan leiden tot een ontsteking van
de longblaasjes (alveoli) en de kleinste
luchtwegen. Extrinsieke allergische
alveolitis, een allergische reactie in de
longen die ontstaat door herhaalde blootstelling kan het gevolg zijn (in het Engels
maple bark strippers lung genoemd).
Vooral mensen die deze dode bomen moeten verwijderen lopen een
gezondheidsrisico. Het versnipperen
van aangetast hout moet te allen tijde
worden voorkomen. Nu de roetschorsziekte in Nederland is vastgesteld dienen
boomverzorgers de luchtwegen te
beschermen als (vermoedelijk) aangetaste esdoorns worden geveld. Volgens
een voorlichtingsfolder van het Erasmus
MC over alveolitis is voor kortdurende
blootstelling een stofmasker klasse FFP3
geschikt, maar waarschijnlijk zijn voor
professionele verwerking van aangetast
hout beschermende kledij en gasmaskers
een noodzaak.
Het is daarom belangrijk dat de oorzaak van individuele of groepsgewijze
esdoornsterfte wordt onderzocht zodat
boombeheerders en boomverzorgers
weten waar ze aan toe zijn. <
TuinenLandschap | 5A | 2014
39