MedicijnenKoMpas - Antwoorden zoeken

MedicijnenKompas
MedicijnenKompas
Reumatische aandoeningen
Reumatische
aandoeningen
2006
MedicijnenKompas
Reumatische aandoeningen
Januari 2006
Woord vooraf
Het College voor zorgverzekeringen (CVZ) en de Nederlandse Patiënten
Consumenten Federatie (NPCF) hebben het initiatief genomen om objectieve
geneesmiddeleninformatie voor het algemene publiek beschikbaar te stellen
door de publicatie van het MedicijnenKompas.
Colofon
MedicijnenKompas Reumatische aandoeningen
ISBN 90-8523-098-5
Auteurs
Algemene informatie: Marinus Lobbezoo
Geneesmiddeleninformatie (hoofdstuk 7): KNMP/WINAp
Kernredactie: Wil Toenders (CVZ), Ele Visser (NPCF)
© januari 2006, CVZ en NPCF
Alle rechten voorbehouden.
De tekst uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar
gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch,
mechanisch door fotokopieën of enige andere manier, echter
uitsluitend na voorafgaande toestemming van de uitgever.
Toestemming voor gebruik van tekst(gedeelten) kunt u schriftelijk
of per e-mail en uitsluitend bij de uitgever aanvragen. Deze publicatie is ook te bestellen via www.vanzuidencommunications.nl.
Uitgever
Van Zuiden Communications B.V.
Postbus 2122
2400 CC Alphen aan den Rijn
Tel.: (0172) 47 61 91
www.vanzuidencommunications.nl
Er bestaat grote behoefte aan onafhankelijke en wetenschappelijk betrouwbare geneesmiddelinformatie. Het MedicijnenKompas is bedoeld om de
patiënt keuzeondersteunende informatie te bieden en de eigen verantwoordelijkheid van de patiënt te versterken. Ook voor arts en apotheek is het
MedicijnenKompas een goed hulpmiddel in de voorlichting en communicatie met de medicijnengebruiker. Het MedicijnenKompas moet uiteindelijk
bijdragen aan een optimaal effect van medicijngebruik voor de patiënt.
Het MedicijnenKompas is een lekenversie van het Farmacotherapeutisch
Kompas, het standaard naslagwerk van het CVZ voor elke arts en apotheker.
Het Farmacotherapeutisch Kompas is vanwege de vele medische termen
niet voor iedereen goed leesbaar. Daarom is er door het Wetenschappelijk
Instituut Nederlandse Apothekers (WINAp) een vertaling in begrijpelijke taal
van gemaakt. Bij de samenstelling van deze uitgave is samengewerkt met de
Reumapatiëntenbond die wij hartelijk danken voor hun waardevolle bijdrage.
De productie en distributie van de papieren versie worden uitgevoerd door
uitgeverij Van Zuiden Communications.
Het MedicijnenKompas start met een inleidende algemene beschrijving van
de aandoening, waarna een beschrijving is opgenomen van alle medicijnen
die bij de behandeling worden toegepast. Er wordt naast de werking van de
medicijnen ook ingegaan op de bijwerkingen, er worden waarschuwingen
gegeven en andere relevante informatie. Het MedicijnenKompas bevat een
duidelijke plaatsbepaling van de medicijnen en geeft informatie over de prijs
en de vergoeding. Om de toegankelijkheid van de informatie optimaal te maken
wordt met het verschijnen van deze uitgave ook een digitale versie integraal
op het internet geplaatst: op www.cvzkompassen.nl/mk en op www.npcf.nl.
Van het MedicijnenKompas verschijnen voorlopig 10 delen over de meest voorkomende aandoeningen.
Inmiddels zijn vier delen in de serie MedicijnenKompas verschenen die gaan
over cholesterol (deel 1), maagklachten (deel 2), diabetes mellitus (deel 3) en astma
en COPD (deel 4). Reumatische aandoeningen is het thema van dit vijfde deel.
Zaken die in dit deel van het MedicijnenKompas aan de orde komen zijn onder
andere: wat zijn reumatische aandoeningen, wat is jicht, wat zijn de klachten en
hoe ontstaan deze, wat zijn de gevolgen op de lange termijn, hoe vaak komen
reumatische aandoeningen voor, welke medicijnen zijn er en wat kun je zelf
doen, wanneer is het nodig om medicijnen te gebruiken en welke medicijnen
verdienen dan de voorkeur? Bovendien geeft deze uitgave uitgebreide informatie
over elk medicijn. Vanzelfsprekend zijn wij zeer benieuwd naar uw reacties
en opmerkingen ter verbetering van het MedicijnenKompas. Wij nodigen u
daarom van harte uit uw commentaar aan ons kenbaar te maken.
Inhoudsopgave
De inhoud van dit MedicijnenKompas
Doel MedicijnenKompas
Aanvullend advies
8
9
10
Wij hopen dat het MedicijnenKompas beantwoordt aan uw informatievraag
en u in staat stelt de juiste beslissing te nemen inzake uw gezondheid.
2. Bouw en functie van de gewrichten
11
Namens de kernredactie,
Wil Toenders (CVZ)
Ele Visser (NPCF)
Januari 2006
1. Inleiding
Skelet en spieren
De gewrichten
3. Soorten reumatische aandoeningen Welke soorten reumatische aandoeningen zijn er?
Artrose
Reumatoïde artritis
Juveniele idiopathische artritis
Spondylitis ankylopoëtica
Artritis psoriatica
Hoe weet ik of ik een reumatische aandoening heb?
Jicht 4. Mogelijkheden om reumatische aandoeningen te behandelen
Algemene doelen van behandeling
Behandeling van artrose
Behandeling van reumatoïde artritis
Behandeling van juveniele idiopathische artritis
Behandeling van spondylitis ankylopoëtica
Behandeling van artritis psoriatica
Behandeling van jicht
7
11
11
14
14
14
16
18
18
19
20
21
22
22
23
24
26
26
27
27
5. Medicijnen voor reumatische aandoeningen
30
Pijnstillers
NSAID’s
DMARD’s
Corticosteroïden
Anti-jichtmiddelen/urinezuurverlagers
Welke medicijnen verdienen de voorkeur?
Pas op met sommige zelfzorgmiddelen
30
31
33
34
35
36
36
6. Veelgestelde vragen over reumatische aandoeningen
38
7. Informatie over de afzonderlijke medicijnen
45
Welke informatie komt u bij de medicijnbeschrijvingen tegen?
Adalimumab Allopurinol Anakinra Auranofine Aurothiomalaat
Azathioprine Benzbromaron Chloroquine Ciclosporine Colchicine Corticosteroïden om in te nemen of voor injectie COX-2-remmers Diclofenac/misoprostol Etanercept Hydroxychloroquine Infliximab Leflunomide Methotrexaat NSAID’s Paracetamol Sulfasalazine
46
51
55
59
62
65
68
72
75
79
84
87
94
98
102
106
110
114
118
123
131
134
Verantwoording
137
Adressenlijst
140
Verklarende woordenlijst
142
Register
145
MedicijnenKompas
1.
Inleiding
Reumatische aandoeningen komen veelvuldig voor onder de Nederlandse
bevolking. Ongeveer een op de tien Nederlanders heeft een reumatische
aandoening. Vandaar dat we in dit deel van de serie MedicijnenKompas
ingaan op deze groep aandoeningen. Het begrip ‘reumatische aandoeningen’
omvat een breed scala aan ziekten en aandoeningen. Een algemeen kenmerk
ervan is het optreden van pijn en stijfheid in de gewrichten en in de gebieden
rondom de gewrichten. Bij reumatische aandoeningen kan ook het functioneren
van de gewrichten in het geding zijn. Dan blijven de gevolgen van de ziekte
niet beperkt tot de aangetaste gewrichten zelf. De algemene lichamelijke
functies kunnen dan bemoeilijkt zijn. Denk aan het lopen en aan allerlei taken
die we met onze handen verrichten. In sommige gevallen kunnen die functies
helemaal onmogelijk worden. In hoeverre een reumatische aandoening tot
handicaps leidt, is van veel zaken afhankelijk: het soort aandoening, het aantal
en de soort aangedane gewrichten, en de vraag in hoeverre een behandeling
werkzaam is.
Gewrichts- en spierpijn kunnen ook optreden als we ons stoten of vallen, of
bij het sporten als we hard in aanraking komen met een tegenstander. In
zulke gevallen zijn de klachten terug te voeren op een bepaalde gebeurtenis
of handeling. De klachten zijn dan geen uiting van een reumatische aandoening of een andere ziekte, maar van een blessure. Dergelijke spier- en gewrichtsklachten blijven in deze uitgave verder buiten beschouwing. Ook de zogenaamde
wekedelenreuma bespreken we niet in deze uitgave. Hierbij zijn de weefsels
die rondom de gewrichten liggen, zoals pezen en spieren, aangedaan. De
bekendste vormen van wekedelenreuma zijn voortdurende pijn in spieren,
peesaanhechtingen en banden (fibromyalgie) en peesontsteking (tendinitis).
Reumatische aandoeningen zijn niet te genezen. Wel is het mogelijk om met
de juiste (voorzorgs)maatregelen en behandelingen de gevolgen ervan sterk
te verminderen. De laatste jaren is het aantal medicijnen voor de behandeling
aanzienlijk uitgebreid. Hiertoe behoren ook geheel nieuwe soorten medicijnen.
Hierdoor heeft de arts tegenwoordig meer keuzemogelijkheden dan vroeger.
We zullen in deze uitgave dan ook ingaan op de beste ‘strategie’ om volgens de
nieuwste inzichten de beschikbare medicijnen zo goed mogelijk te benutten.
Inleiding
De inhoud van dit MedicijnenKompas
Doel MedicijnenKompas
Wat wel?
Voor wie?
Dit MedicijnenKompas geeft informatie over reumatische aandoeningen:
• Allereerst krijgt u informatie over de bouw van onze gewrichten.
• Tevens gaan we in op de functie van de gewrichten.
• Daarna bespreken we de verschillende soorten reumatische aandoeningen,
hoe vaak ze voorkomen en wat er bekend is over de oorzaken ervan.
• Vervolgens komt het ziektebeloop van de belangrijkste reumatische
aandoeningen op de korte en de lange termijn aan de orde.
Daarna gaat dit boek verder met de mogelijkheden om reumatische aandoeningen te behandelen:
• U krijgt een algemene beschrijving van de mogelijkheden om de klachten
te verminderen en de voortschrijding van de ziekte zo veel mogelijk af te
remmen.
• In een apart hoofdstuk vindt u een overzicht van de soorten medicijnen
met hun belangrijkste effecten, bijwerkingen en toepassingen.
• Van elk van deze medicijnen vindt u vervolgens een uitgebreide beschrijving
die steeds eindigt met een duidelijke plaatsbepaling van het medicijn en
informatie over de kosten en hoe ze vergoed worden.
Achter in het boek vindt u verder nog:
• Een adressenlijst met (patiënten)organisaties waar u informatie en ondersteuning kunt krijgen.
• Een woordenlijst met een vertaling van medische begrippen.
• Een register met alle namen van de medicijnen.
Wat niet?
Homeopathische middelen en producten die onder de Warenwet vallen, blijven
in dit MedicijnenKompas buiten beschouwing. De beschrijvingen gaan uitsluitend over de door de overheid officieel geregistreerde medicijnen, waarvan de
werking en veiligheid duidelijk zijn aangetoond. De informatie hierover laat
zich goed beschrijven in rubrieken. Verder vindt u in dit MedicijnenKompas
geen informatie over medicijnen die ‘op maat’ in de apotheek worden bereid.
Voor informatie over zaken die u niet in dit MedicijnenKompas terug kunt
vinden, kunt u bij uw huisarts of apotheker terecht.
MedicijnenKompas
Deze uitgave is in de allereerste plaats bedoeld voor mensen die een reumatische
aandoening hebben. De meeste reumapatiënten gebruiken medicijnen om de
klachten te verlichten en de voortschrijding van het ziekteproces te stoppen
of af te remmen. Aan de orde komt in welke situaties medicijnen echt nodig
zijn, welke medicijnen in specifieke situaties de voorkeur hebben en welke
misschien niet aan te raden zijn. Dit deel in de serie MedicijnenKompas kan
ook interessant zijn voor mensen die in hun omgeving iemand hebben met
een reumatische aandoening of die in het algemeen in de problematiek van
reumatische aandoeningen zijn geïnteresseerd.
Goed en doelmatig medicijngebruik
Het uiteindelijke doel van deze uitgave is het bevorderen van een goed en
doelmatig gebruik van medicijnen. Dit betekent het gebruik van het meest
geschikte middel, in de juiste dosering en op de juiste manier, zodat een optimaal
effect wordt bereikt. U zult zien dat het belangrijk is om ook zelf verantwoordelijkheid te nemen voor uw gezondheid, bijvoorbeeld door aanpassing van
uw voedingspatroon en leefstijl. Het MedicijnenKompas is tevens bedoeld als
ondersteuning om het gesprek aan te gaan met uw zorgverleners, zoals de arts,
apotheker, dokters- of apothekersassistent of verpleegkundige. Via de voor hen
bestemde informatiebronnen beschikken zij over dezelfde informatie als in dit
MedicijnenKompas. Dit zal hopelijk het gezamenlijk maken van keuzes vergemakkelijken, zoals: wel of geen medicijnen gebruiken en, zo ja, welke dan?
Ondersteuning andere informatie
Een goed en doelmatig gebruik van medicijnen vereist betrouwbare informatie over
deze medicijnen. Die informatie kunt u op verschillende plaatsen krijgen, te
beginnen op het spreekuur van uw arts. Daar zult u al veel over het waarom en
het hoe van het gebruik van de voorgeschreven middelen horen. De apotheek
informeert u verder. De apotheker of apothekersassistent zal u uitleg geven
over bijvoorbeeld gebruiksadviezen, doseringen en bijwerkingen. Ook krijgt u
bij uw medicijnen altijd een bijsluiter mee met hierin de officiële informatie
over het medicijn van de fabrikant. Dit MedicijnenKompas kan de bijsluiter
van het medicijn en de mondelinge informatie bevestigen en aanvullen. U
kunt daardoor de informatie hopelijk gemakkelijker onthouden en de adviezen
beter toepassen. Thuis kunt u – in alle rust – de wetenswaardigheden van uw
medicijn nalezen door de bijbehorende tekst in dit MedicijnenKompas op te
zoeken. Op deze manier blijft u goed geïnformeerd over uw eigen medicijngebruik
en bent u er nauwer bij betrokken.
Inleiding
Aanvullend advies
2.
Bouw en functie van de gewrichten
Bij onduidelijkheden of vragen over het gebruik van medicijnen kunt u altijd
uw eigen arts of apotheker raadplegen. Wanneer zich tijdens het gebruik van
uw medicijnen iets ongebruikelijks voordoet, bijvoorbeeld onverwachte bijwerkingen, neem dan onmiddellijk contact op met een arts. Nieuwe bijwerkingen
die nog niet in de bijsluiter staan, kunt u melden bij www.lareb.nl.
Om te begrijpen hoe reumatische klachten ontstaan en verergeren, is het
belangrijk te weten hoe onze gewrichten zijn opgebouwd. Gewrichten
maken deel uit van het skelet en het spierstelsel en stellen ons in staat ons
te bewegen en handelingen te verrichten. We spreken dan ook wel over het
bewegingsstelsel als we het hebben over het samenstel van botten, spieren,
pezen en gewrichten.
Skelet en spieren
Ons skelet of geraamte heeft verschillende functies. In de eerste plaats geeft
het stevigheid en vorm aan het lichaam. Ook biedt het bescherming aan tal
van kwetsbare inwendige organen. Het skelet vormt de aanhechtingspunten
voor de skeletspieren. Zonder skelet zou ons lichaam een vormeloze, weke
massa zijn.
Het menselijk skelet bestaat uit iets meer dan 200 afzonderlijke botten en
botjes. De vorm van de verschillende botten kan sterk uiteenlopen, afhankelijk
van hun plaats in het skelet en van hun functie. De spieren zitten op tal van
plaatsen vast aan de botten, meestal door middel van sterke bundels bindweefsel.
Deze pezen zetten de kracht van de spieren om in de beweging van botten ten
opzichte van elkaar. Zodoende kunnen we, als we onze spieren gecoördineerd
samentrekken en/of ontspannen, delen van het lichaam bewegen. Ook kunnen
we onszelf op deze manier voortbewegen; denk maar aan wat er gebeurt als
we lopen, kruipen of fietsen. Dit alles vereist natuurlijk wel dat de botten ten
opzichte van elkaar voldoende kunnen bewegen. Het mogelijk maken van deze
bewegingen is de belangrijkste functie van onze gewrichten. De gewrichten
hebben als functie om twee naast elkaar gelegen botten met elkaar te verbinden
en tegelijkertijd de onderlinge beweging van beide botten mogelijk te maken.
Niet alle skeletspieren zijn direct betrokken bij het bewegen van lichaamsdelen
of de voortbeweging. Sommige spieren in de borstkas spelen bijvoorbeeld een
rol bij de ademhaling.
De gewrichten
Ongeveer honderd botten in ons lichaam kunnen bewegen ten opzichte van de
aangrenzende botten. Deze botten zijn met elkaar verbonden door middel van
gewrichten. De rest van de botten is met elkaar vergroeid. Denk aan de botten
van de schedel die stevig aan elkaar vastzitten en zodoende de hersenen opti10
MedicijnenKompas
Bouw en functie van de gewrichten
11
maal beschermen. Gewrichten zijn er in allerlei soorten en maten. Sommige
gewrichten, zoals het schouder- en het heupgewricht, kunnen in alle richtingen
bewegen; dit zijn zogenaamde kogelgewrichten. Andere gewrichten, zoals
het kniegewricht en de gewrichtjes tussen de vingerkootjes, kunnen maar
in één bepaalde richting bewegen, net als een scharnier. Dit noemen we dan
ook scharniergewrichten. Naast kogel- en scharniergewrichten zijn er nog
zadelgewrichten (bijvoorbeeld aan de basis van de duim), draaigewrichten
(bijvoorbeeld tussen bepaalde nekwervels) en schuifgewrichten (bijvoorbeeld
in de pols). Er zijn grote verschillen in de mate van beweeglijkheid (mobiliteit)
van de verschillende gewrichten. De mate van uitslag van de beweging loopt
uiteen van bijna niets tot draaiing over een grote hoek. Zo kan bijvoorbeeld het
kniegewricht over een hoek van bijna 180 graden draaien. Ook de schouder, de
elleboog en de gewrichten in de vingers zijn zeer mobiele gewrichten. Andere
gewrichten laten maar heel beperkte bewegingen toe. Voorbeelden van dit
laatste zijn de gewrichten tussen de ruggenwervels. Elk van de wervels kan
maar weinig bewegen ten opzichte van de wervels erboven en eronder. Alleen
dankzij het feit dat we zo veel wervels – en dus ook een hele serie wervel­
gewrichten – hebben, kunnen we onze rug toch nog aardig buigen.
de beide botten soepel langs elkaar kunnen bewegen en dat de botten daarbij
niet afslijten. Het kraakbeen op de botuiteinden heeft ook als functie om
klappen op te vangen. Kraakbeen is minder hard en elastischer dan gewoon bot
en kan dus enigszins vervormen als het onder druk komt te staan. Bij de meest
voorkomende reumatische aandoening, namelijk artrose (soms ten onrechte
ook wel ‘gewrichtsslijtage’ genoemd) is beschadiging van dit kraakbeen de
belangrijkste oorzaak van de klachten, zoals we verderop zullen zien.
gewrichtsbanden
gewrichtsholte
gewrichtskapsel
Het feit dat wij als mensen rechtop staan en alleen op onze achterste ledematen
(de benen) lopen, stelt hoge eisen aan de gewrichten van de heupen, knieën
en voeten; deze gewrichten worden zwaar belast doordat ze vrijwel het hele
lichaamsgewicht moeten dragen. Dit is waarschijnlijk één van de factoren die
ertoe bijdragen dat juist deze gewrichten vaak getroffen worden door reumatische
aandoeningen.
gewrichtsslijmvlies
kraakbeen om de botuiteinden
Bouw van gewrichten
Van buiten naar binnen treffen we in een gewricht aan (figuur 1): de gewrichts­
banden, het gewrichtskapsel en de gewrichtsholte (synoviumholte). De gewrichts­
banden hebben als belangrijkste taak de onderdelen van het gewricht bij
elkaar en in de juiste onderlinge positie te houden. De gewrichtsbanden lopen
niet altijd buiten het gewricht om; de knie heeft zowel banden die om het
gewricht heen lopen als banden die kruiselings door het gewricht heen lopen,
de zogenaamde kruisbanden.
skeletspier
pees
Het gewrichtskapsel vormt de afscheiding tussen de gewrichtsholte en de
omringende weefsels. Ook dit onderdeel zorgt ervoor dat de beide botten op
hun plaats blijven. De gewrichtsholte zelf is bekleed met een slijmvlies dat een
slijmerige vloeistof afscheidt, het synoviaalvocht. In de gewrichtsholte vinden
we ook de uiteinden van de beide botten die door het betreffende gewricht
met elkaar zijn verbonden. Deze botuiteinden zijn bekleed met kraakbeen.
Het gewrichtskraakbeen en het slijmerige gewrichtsvocht zorgen ervoor dat
Figuur 1.
12
Bouw en functie van de gewrichten
MedicijnenKompas
De opbouw van een gewricht
13
3.
Soorten reumatische aandoeningen
Hoe ontstaat artrose?
Welke soorten reumatische aandoeningen zijn er?
Er bestaan meer dan honderd verschillende reumatische aandoeningen. We
onderscheiden de volgende groepen:
• Artrose
• Ontstekingsreuma, waartoe onder andere behoren:
- Reumatoïde artritis
- Juveniele idiopathische artritis (‘jeugdreuma’)
- Spondylitis ankylopoëtica
- Artritis psoriatica
• Wekedelenreuma
• Jicht
In dit boekje beperken we ons tot artrose, ontstekingsreuma met daarbinnen
de vier genoemde groepen, en jicht. Zoals in hoofdstuk 1 al is aangegeven, blijft
wekedelenreuma hier verder buiten beschouwing.
Artrose
Verschijnselen
Artrose is de meest voorkomende reumatische aandoening in ons land. Bij
artrose wordt het gewrichtskraakbeen aangetast. De kwaliteit van het kraakbeen neemt af en op den duur verdwijnt er ook kraakbeen. Daarom noemen
we artrose ook wel gewrichtsslijtage, hoewel van echte slijtage geen sprake is.
Het gewrichtskraakbeen verandert wel, maar is niet versleten. Mensen met
artrose hebben last van pijn en stijfheid in het aangedane gewricht. Meestal
gaat het om de heupen, knieën, de basis van de duim of de laatste vingerkootjes. De knie is het belangrijkste grote gewricht waarin artrose optreedt.
Het is niet precies bekend hoe artrose ontstaat. Waarschijnlijk spelen verschillende factoren tegelijkertijd een rol. Duidelijk is dat sommige mensen meer
kans hebben op artrose. Het gaat om ouderen, vrouwen, mensen met over­
gewicht en mensen met een beroep waarbij de gewrichten sterk worden
belast. Erfelijke aanleg speelt mogelijk ook een rol. Beschadiging van een
gewricht door een ongeluk kan soms leiden tot het ontstaan van artrose.
Bij onderzoek van het gewrichtskraakbeen van mensen met artrose is
gevonden dat de samenstelling en de kwaliteit van het kraakbeen veranderen.
Hierdoor kunnen scheurtjes in het kraakbeen ontstaan en kan het kraakbeen
gaan afbrokkelen. Het gevolg is dat het gewrichtsoppervlak onregelmatig
wordt. Als gevolg van deze beschadigingen kunnen in de gewrichtsholte zelf
ontstekingsreacties optreden. Ook het onderliggende bot kan van structuur
veranderen. Denk aan een verdikking van het bot. Samen met een verdikking
van het gewrichtskapsel kan dit ertoe leiden dat het aangetaste gewricht in
zijn geheel enigszins is verdikt.
Hoe vaak komt artrose voor?
In totaal hebben zo’n 650.000 Nederlanders last van artrose. Dit is ongeveer
40% van de ongeveer 1,6 miljoen mensen met een reumatische aandoening,
4% van totale bevolking en ongeveer evenveel als het aantal mensen met
diabetes mellitus. Artrose vormt dus een wezenlijk gezondheidsprobleem. De
meeste mensen met artrose zijn ouderen, maar ook onder jongere mensen
komt artrose voor. Naar schatting 25.000 patiënten zijn tussen 25 en 44 jaar
oud. Met het ouder worden neemt de kans op artrose duidelijk toe. Van de
mannen en vrouwen van 60 jaar heeft ongeveer 20% artrose. Bij de mannen
blijft dit percentage vanaf 60 jaar min of meer constant. Bij de vrouwen neemt
het echter verder toe met het ouder worden. Van de vrouwen van 80 jaar
heeft ongeveer 40% artrose. Het percentage ouderen met aantasting van het
gewrichtskraakbeen ligt veel hoger. Boven 75 jaar heeft vrijwel iedereen afwijkingen, maar slechts een deel heeft klachten.
De klachten blijven meestal beperkt tot één of enkele gewrichten en zijn
het ergst na een periode van rust. Daarom hebben veel mensen met artrose
’s morgens na het opstaan last van pijn en stijfheid. Na een tijdje bewegen
verminderen de klachten meestal weer. Mensen met artrose hebben niet
voortdurend klachten. Perioden met klachten wisselen af met perioden waarin
de klachten (vrijwel) afwezig zijn. Op de lange duur nemen de klachten echter
langzaam toe. Er is geen duidelijk verband tussen de mate van beschadiging
van het gewrichtskraakbeen op een röntgenfoto en de hevigheid van de
klachten. Overigens valt de diagnose te stellen aan de hand van de klachten;
een röntgenfoto is daarvoor vrijwel nooit nodig.
Hoe stellen we de ernst van de artrose vast?
14
Soorten reumatische aandoeningen
MedicijnenKompas
Aantasting van het gewrichtskraakbeen zegt weinig over de ernst van de
artroseklachten. Daarom stelt de arts de ernst van de artrose meestal vast
met behulp van vragenlijsten en een schaal voor de pijn. Er zijn verschillende
vragenlijsten in omloop die de patiënt zelf in kan vullen. Met deze vragenlijsten worden zaken gescoord als pijn, stijfheid, loopafstand en beperkingen
in het dagelijks functioneren. De totaalscore over alle vragen samen geeft
een goed beeld van de ernst van de artrose. Door middel van een schaal kan
de patiënt de hevigheid van de pijn aangeven die hij/zij voelt, meestal op een
schaal van 1 (geen pijn) tot 10 (zeer hevige pijn). Dergelijke vragenlijsten en
15
schalen zijn ook bruikbaar om na te gaan of een behandeling aanslaat. Wat
neemt het meeste af: pijn, stijfheid, beperkingen?
Reumatoïde artritis
Reumatoïde artritis is de meest voorkomende vorm van ontstekingsreuma. Bij
reumatoïde artritis en andere vormen van ontstekingsreuma staat een ontstekingsproces echter veel duidelijker op de voorgrond dan bij de andere vormen
van reuma.
Verschijnselen
Reumatoïde artritis is een gewrichtsziekte die meestal leidt tot klachten in
diverse gewrichten. Meestal gaat het om de gewrichten in de armen (vooral de
polsen), benen, handen en voeten (vooral de voorvoeten). Vaak is er sprake van
klachten in de gewrichten aan beide zijden van het lichaam, dus bijvoorbeeld
in beide polsen. De verschijnselen van reumatoïde artritis zijn pijn, stijfheid
(vooral in de ochtend), zwelling en vervorming van gewrichten, vooral van
de vingers. Dit kan ertoe leiden dat aangedane gewrichten nog maar beperkt
bruikbaar zijn. Ook kunnen de gewrichten warm aanvoelen. De verschijnselen
kunnen zich ook buiten de gewrichten voordoen. Dit neemt dan de vorm aan van
onderhuidse reumaknobbels, moeheid, vermagering of temperatuurverhoging.
Veel patiënten met reumatoïde artritis hebben last van het carpaaltunnel­
syndroom. Dit is een aandoening met een tintelend of pijnlijk gevoel in de
hand en de vingers. De oorzaak is een beknelling van een zenuw in de pols/
handwortel.
De ernst van de ziekte verschilt per individu en wisselt in de tijd. Soms stopt
het ziekteproces tijdelijk, maar het verdwijnt nooit helemaal. Tegenwoordig
valt het ziekteproces met een gerichte behandeling voor korte of langere tijd
tot staan te brengen. Patiënten met ernstige, langdurig reumatoïde artritis
kunnen in zeldzame gevallen ernstige complicaties krijgen. Deze dragen ertoe
bij dat mensen met reumatoïde artritis gemiddeld enkele jaren korter leven.
Reumapatiënten hebben een aanzienlijke kans op invaliditeit als gevolg van
de ziekte. Soms is de invaliditeit zo ernstig dat de patiënt aangewezen raakt op
het gebruik van een rolstoel.
De diagnose valt meestal te stellen aan de hand van het klachtenpatroon. In
twijfelgevallen kan de arts een bloedonderzoek laten doen om de diagnose te
bevestigen. Vaak treft men in het bloed een bepaalde stof (reumafactor) aan,
maar dat is niet bij alle patiënten het geval. Bij patiënten met reumafactor in
het bloed op het moment van de diagnose verloopt de ziekte meestal ernstiger
dan bij patiënten die dat niet hebben. Ook röntgenonderzoek is meestal niet
16
MedicijnenKompas
noodzakelijk om de diagnose te stellen. De arts gebruikt het soms wel om de mate
van de gewrichtsschade te bepalen. Dit kan aanvullende informatie opleveren
voor de juiste behandeling. Een vroege herkenning is van belang om zo snel
mogelijk de behandeling te kunnen starten om gewrichtsschade te voorkomen.
Hoe ontstaat reumatoïde artritis?
Hoe reumatoïde artritis precies ontstaat, is niet bekend. Wel is duidelijk dat de
ziekte samengaat met afwijkingen in het afweersysteem (immuunsysteem) en
een aanhoudende ontsteking in het gewricht. Normaliter vallen de cellen van
het afweersysteem van buitenaf komende ziekteverwekkers aan. Bij mensen
met reumatoïde artritis richten de afweercellen zich tegen de eigen lichaamscellen. Daarom beschouwen we reumatoïde artritis als een auto-immuunziekte
(auto = zelf). Waarom het afweersysteem de eigen lichaamscellen aanvalt, is
niet bekend.
De aanhoudende ontsteking tast de weefsels binnenin het gewricht aan. In
eerste instantie raakt het synovium dat tegen het gewrichtskapsel ligt ontstoken.
Hierdoor gaat het kapsel zwellen en ontstekingsvocht produceren. Later kan
het ontstekingsproces ook het kraakbeen en/of de botten aantasten. Op röntgenfoto’s is dan te zien dat het kraakbeen verdwijnt en zelfs dat er stukjes bot
verdwijnen. Dit laatste noemen we erosie van het bot. De voortdurende ontsteking
van de verschillende onderdelen van de gewrichten kan ertoe leiden dan deze
geleidelijk van vorm veranderen. Op den duur veroorzaakt dit misvormingen en
afwijkingen in de stand van handen en voeten. Beperkingen in het functioneren
kunnen hier het gevolg van zijn.
Hoe vaak komt reumatoïde artritis voor?
Ruim 380.000 Nederlanders hebben een chronische vorm van ontstekingsreuma. In ongeveer 160.000 gevallen betreft dit reumatoïde artritis. Dit komt
overeen met ongeveer 1% van de bevolking. De ziekte kan zich op iedere leeftijd openbaren, maar de kans hierop is groter naarmate de leeftijd hoger is.
Vrouwen hebben, vooral op jongere leeftijd, een hoger risico van reumatoïde
artritis dan mannen. Jaarlijks stellen artsen bij ongeveer 22.000 mensen de
diagnose reumatoïde artritis vast.
Hoe wordt de ernst van reumatoïde artritis vastgesteld?
Ook voor reumatoïde artritis bestaan er vragenlijsten om de ernst van de
ziekte vast te stellen. De opzet van deze vragenlijsten is vergelijkbaar met die
voor artrose. Met behulp van een schaal valt de pijn te volgen. De arts gebruikt
soms vragenlijsten en een schaal om de werkzaamheid van de behandeling in
kaart te brengen.
Soorten reumatische aandoeningen
17
Juveniele idiopathische artritis
Juveniele idiopathische artritis (JIA) ofwel juveniele chronische artritis is een
vorm van ontstekingsreuma bij jeugdige personen onder de 16 jaar. Vandaar
de aanduiding jeugdreuma. Deze vorm van reuma toont gelijkenis met reumatoïde artritis bij volwassenen. Afhankelijk van het klachtenpatroon en het
aantal aangedane gewrichten onderscheiden we drie vormen. Eén ervan, de
zogenaamde systemische vorm of de ziekte van Still, gaat gepaard met huiduitslag,
af en toe koorts en andere klachten buiten de gewrichten.
Meestal verloopt de ziekte bij jongeren gunstiger dan bij volwassenen met
reumatoïde artritis. Bij de helft tot driekwart van de patiënten valt de ziekte
volledig tot staan te brengen en onder controle te houden met medicijnen.
Dit is het lastigst bij patiënten met meer dan vijf aangedane gewrichten en
reumafactor in het bloed.
Er zijn geen betrouwbare cijfers over hoe vaak juveniele chronische artritis
voorkomt in ons land. Op basis van internationale gegevens schatten we dat
tussen de 16 en 150 van de 100.000 kinderen de ziekte hebben. Dat komt dus
neer op in totaal zo’n 2.000 kinderen. Het is de belangrijkste oorzaak van langdurige (chronische) gewrichtsontstekingen bij jeugdigen. Evenals bij reumatoïde
artritis is de oorzaak niet goed bekend. Ook hier spelen afweerreacties tegen
de eigen lichaamscellen een rol.
Spondylitis ankylopoëtica
Spondylitis ankylopoëtica noemen we ook wel de ziekte van Bechterew (naar
de Russische ontdekker ervan). Het is een chronische ontstekingsziekte van de
wervelkolom waarbij ook gewrichten en andere organen ontstoken kunnen
raken. De verschijnselen openbaren zich vooral in de nek, de rug, het bekken
en op plaatsen waar pezen en gewrichtsbanden op de botten zijn aangehecht.
Soms ontstaan benige vergroeiingen (ankylose). Dit kan leiden tot verstijving
en verkromming van de wervelkolom. Hierdoor neemt de patiënt een typische
voorovergebogen houding aan. Ook bij deze ziekte is sprake van ontstoken
gewrichten met pijn, vooral in rust en tijdens de nacht. Vaak treden ook ontstekingsverschijnselen en pijn op in handen, knieën en voeten, en ontstekingen
van pezen (vooral de achillespees en pezen in de voetzool). Ongeveer een kwart
van de patiënten heeft last van oogontstekingen.
het licht. Mannen lopen een twee- tot driemaal hogere kans op de ziekte dan
vrouwen. Spondylitis ankylopoëtica is één van de minst voorkomende vormen
van ontstekingsreuma. We schatten het aantal patiënten in ons land op 12.000
ofwel 8 tot 10 gevallen per 10.000 volwassenen.
Vroeger viel de diagnose vaak pas na vele jaren klachten te stellen. Tegenwoordig
is het mogelijk om spondylitis ankylopoëtica al in een vroeg stadium te
herkennen. Het klachtenpatroon bij spondylitis ankylopoëtica is namelijk
heel kenmerkend: een geleidelijk beginnende, sluipende rugpijn die gepaard
gaat met ochtendstijfheid. De stijfheid vermindert door te bewegen. Indien
een dergelijk klachtenpatroon langer dan drie maanden aanhoudt, is verder
gericht onderzoek zinvol. Met behulp van röntgenfoto’s van de wervelkolom en
van aangetaste gewrichten kan de arts dan zien of er sprake is van de ziekte.
Artritis psoriatica
Artritis psoriatica is een vorm van ontstekingreuma die op kan treden bij mensen
met de huidziekte psoriasis. Ongeveer 5-7% van de patiënten met psoriasis
heeft er last van. Bij deze patiënten doen zich gewrichtsklachten voor. Het gaat
vooral om de laatste gewrichtjes van de vingers en de tenen. Artritis psoriatica
uit zich in stijve, pijnlijke of gezwollen gewrichten en lijkt soms sterk op
reumatoïde artritis. Het ziektebeeld en het verloop van de ziekte verschillen
van patiënt tot patiënt. De ene patiënt heeft veel huidklachten en nauwelijks
gewrichtsklachten. De andere patiënt heeft niet of nauwelijks huidklachten,
maar wel gewrichtsklachten. Het kan ook zijn dat de gewrichtsklachten pas
jaren na de huidklachten verschijnen, of omgekeerd.
Ook kunnen de huid- en de gewrichtsklachten zich in de loop van de tijd
verschillend ontwikkelen. De huidaandoening kan bijvoorbeeld mild zijn,
terwijl de gewrichtsklachten meer problemen geven. In de meeste gevallen
verloopt de ziekte weinig agressief, maar er is ook een groep patiënten bij wie
de gewrichtsontsteking heftig verloopt. Bij hen kan ernstige gewrichtsschade
optreden met blijvend verlies van de functie van de gewrichten.
Er zijn geen nauwkeurige cijfers over hoe vaak artritis psoriatica in ons land
voorkomt. We schatten dat 2-3% van de bevolking lijdt aan psoriasis. Van hen
heeft 5-7% artritis psoriatica. Hiermee komt het aantal gevallen van artritis
psoriatica uit tussen 15.000 en 30.000.
De oorzaak van de ziekte is onbekend. Erfelijke aanleg is waarschijnlijk een
belangrijke factor: de kans op de ziekte is 10-20 maal zo hoog als een familielid
er ook aan lijdt. In het algemeen treedt de ziekte op jongvolwassen leeftijd aan
18
MedicijnenKompas
Soorten reumatische aandoeningen
19
Hoe weet ik of ik een reumatische aandoening heb?
Jicht
Zoals u hiervoor hebt kunnen lezen, zijn er vele mogelijke oorzaken voor
gewrichtsklachten. Pijnlijke gewrichten kunnen het gevolg zijn van reumatische
aandoeningen, maar ook van gebeurtenissen, zoals vallen en stoten, en sportblessures. Als u last heeft van pijnlijke of stijve gewrichten, wil dat dus lang
niet altijd zeggen dat u een reumatische aandoening hebt.
Jicht is een ziekte waarbij een ontsteking in een gewricht klachten veroorzaakt. Meestal gaat het om het basisgewricht van de grote teen (50-70% van de
gevallen). Jicht kan echter ook in andere gewrichten optreden, zoals in de pols,
de middenvoet, de enkel of de knie. Jicht gaat samen met soms hevige pijn in
één of meer gewrichten. Wanneer de ontsteking opkomt, wordt het gewricht
dik, rood en warm. Jicht treedt op in de vorm van aanvallen die meestal
binnen enkele weken overgaan. Dit noemen we een acute jichtaanval. Bij
iemand die meer dan drie aanvallen per jaar heeft, spreken we van chronische
of gecompliceerde jicht. Behalve pijn en ontstekingsverschijnselen zijn andere
verschijnselen mogelijk, zoals koorts, koude rillingen, een ziek gevoel en harde,
onderhuidse jichtknobbeltjes (de zogenaamde tophi). Mensen met jicht hebben
een grotere kans op nierstenen en stenen in de urinewegen.
Indien u langdurig, bijvoorbeeld meer dan zes weken, last hebt van gewrichtsklachten die niet terug te voeren zijn op verwondingen of blessures, dan hebt
u misschien een reumatische aandoening. De kans op artrose of reumatoïde
artritis is statistisch het grootst. De overige vormen van ontstekingsreuma
(juveniele idiopathische artritis, spondylitis ankylopoëtica en artritis psoriatica)
komen betrekkelijk weinig voor. De kans dat u bij aanhoudende gewrichtsklachten aan één van deze ziekten lijdt, is dan ook niet erg groot.
De aard van de klachten geeft de belangrijkste aanwijzingen om welke reumatische aandoeningen het zou kunnen gaan. Gaat u in de beschrijving van de
verschijnselen bij de diverse ziekten maar eens na of de klachten die u hebt,
bij een van de ziekten zou kunnen passen. Kijk vooral naar welke gewrichten
bij u klachten geven en hoeveel gewrichten zijn aangedaan. Ook van belang
is wanneer de klachten zijn begonnen en wanneer u pijn hebt (in rust, bij het
bewegen, of altijd). Ten slotte speelt een rol of er sprake is van ontstekingsverschijnselen (zwelling, warmte) en hoe het verloop van de klachten tijdens de
dag is.
Als u denkt dat uw klachten zouden kunnen wijzen op één van de beschreven
reumatische aandoeningen, aarzel dan niet om naar uw huisarts te gaan. Deze
zal dan waarschijnlijk zorgvuldig uw gewrichten controleren. De huisarts
kan meestal de diagnose ‘artrose’ stellen op basis van uw klachten en zijn of
haar eigen bevindingen bij het onderzoek van uw gewrichten. Laboratorium­
onderzoek en röntgenfoto’s zijn hiervoor niet nodig.
Als het vermoeden bestaat dat u reumatoïde artritis hebt, zal wat bloed worden
afgenomen voor laboratoriumonderzoek. Als de uitslag van het laboratorium­
onderzoek geen uitsluitsel geeft, zal men misschien een röntgenfoto van uw
gewrichten maken om tot de juiste diagnose te komen. Indien de huisarts de
eerste keer dat u hem of haar bezoekt de diagnose niet goed kan stellen, kan u
worden gevraagd enige tijd later nog een keer terug te komen. De verschijnselen
zijn dan misschien duidelijker aanwezig en gemakkelijker te interpreteren. Blijft
de huisarts twijfelen aan de oorzaak van uw gewrichtsklachten, dan is een
verwijzing mogelijk naar de reumatoloog voor verder onderzoek.
20
MedicijnenKompas
De oorzaak van de gewrichtsontsteking bij jicht is de vorming van kristallen
van urinezuur in het gewricht. Deze vorming hangt samen met een verhoogde
concentratie urinezuur in het bloed. Lang niet iedereen met een verhoogde
concentratie urinezuur krijgt echter jicht; dat gebeurt slechts bij ongeveer
één op de tien. Naast een verhoogde concentratie urinezuur zijn de volgende
factoren van belang: jicht in de familie, geslacht, eet- en drinkgewoonten
(hoog alcoholgebruik en eiwitrijke maaltijden), het gebruik van plaspillen
(diuretica), verminderde nierfunctie, overbelasting van de gewrichten (denk aan
overgewicht) en stress. Ook na een operatie of een verstuiking kan jicht optreden.
Van iedere 1.000 Nederlanders hebben er twee tot vijf last van jicht. In totaal
gaat het dus om 30.000-80.000 mensen. Oudere mensen hebben meer kans
op jicht dan jongere en mannen meer dan vrouwen. Jicht komt voornamelijk
voor bij mannen tussen 40 en 60 jaar. Bij mannen jonger dan 30 jaar en bij
vrouwen vóór de menopauze komt acute jicht vrijwel niet voor.
Jicht is meestal gemakkelijk te herkennen. Als u pijn hebt in één of meer
gewrichten, kan dit op jicht duiden, maar de pijnklachten kunnen ook een
andere oorzaak hebben. Hevige pijn in het basisgewricht van de grote teen,
zeker als deze in de vorm van aanvallen optreedt en samengaat met zwelling,
roodheid en temperatuursverhoging van het gewricht, maakt de kans groot
dat het om jicht gaat. Neem in dat geval contact op met uw huisarts. Hij of zij
zal wellicht nog aanvullend onderzoek (laten) verrichten om de diagnose jicht
te bevestigen en om te bepalen of het acute of chronische jicht betreft, zodat
de juiste behandeling kan worden ingezet.
Soorten reumatische aandoeningen
21
4.
Mogelijkheden om reumatische aandoeningen
te behandelen
In dit hoofdstuk gaan we in op de mogelijkheden om reumatische aandoeningen
te behandelen. Dat kan met medicijnen, maar ook met dingen die u zelf kunt
doen. Hierbij volgen we de indeling in ziektebeelden van hoofdstuk 3. Er is veel
onderzoek gedaan naar de beste manier om veelvoorkomende aandoeningen,
zoals artrose en reumatoïde artritis, te behandelen. Bij vormen van ontstekingsreuma die minder vaak optreden, zoals spondylitis ankylopoëtica, is dat
veel minder het geval.
Zoals u zult zien, speelt de behandeling met medicijnen een belangrijke rol bij
de diverse reumatische aandoeningen. Zeker mensen met reumatoïde artritis
zijn vaak aangewezen op het gebruik van medicijnen gedurende de rest van
hun leven. De behandelend arts zal hierbij verschillende soorten medicijnen
in verschillende fases van de behandeling inzetten. In dit hoofdstuk gaan we
in op de diverse mogelijkheden voor de behandeling van reumatische aandoeningen met medicijnen. Het is niet te vermijden hierbij enigszins vooruit
te lopen op de inhoud van het volgende hoofdstuk waarin de verschillende
soorten medicijnen uitgebreid aan bod komen.
Algemene doelen van de behandeling
Met de huidige mogelijkheden voor behandeling zijn de meeste reumatische
aandoeningen niet te genezen. Alleen bij artrose kunnen de klachten soms
spontaan overgaan of langdurig wegblijven. De behandeling van reumatische
aandoeningen is er daarom op gericht klachten als pijn en stijfheid zo veel
mogelijk te verlichten. Het doel is te voorkomen dat de ziekte verder voortschrijdt en de functie van de aangedane gewrichten zo veel mogelijk behouden
blijft. Het streven op de lange termijn is het voorkomen van invaliditeit en het
veilig stellen van een goede kwaliteit van leven. Daarvoor zijn regelmatige
controles nodig om vast te stellen of de behandeling de gestelde doelen bereikt
en of bijsturing van de behandeling nodig is. Bij de inzet van medicijnen zijn
niet alleen de werkzaamheid op de klachten en het ziekteproces van belang,
maar ook de kans op bijwerkingen op korte en langere termijn. Uiteraard
zal de arts daarbij zoeken naar de optimale balans tussen werkzaamheid en
bijwerkingen.
22
MedicijnenKompas
Behandeling van artrose
Wat kan ik zelf doen?
Als bij u artrose is vastgesteld, is er een aantal maatregelen die u zelf kunt
nemen om het terugkomen of verergeren van de klachten te helpen voorkomen.
Omdat de spieren rondom een gewricht meehelpen het gewricht te versterken,
kunnen spieroefeningen ervoor zorgen dat het gewricht meer kan verdragen
en minder snel pijn gaat doen. Het is ook belangrijk om in beweging te blijven
om zo de klachten te verminderen. Als u te zwaar bent en last hebt van artrose
in een heup of een knie, helpt het om af te vallen. Ook het gebruik van een
wandelstok kan behulpzaam zijn om de overbelasting van deze gewrichten te
verminderen. Overbelasting van gewrichten moet u trouwens altijd proberen
te voorkomen. Soms is het nodig van beroep of hobby te veranderen om een
pijnlijk gewricht te ontzien.
Als een gewricht veel pijn veroorzaakt, is het verstandig dat gewricht tijdelijk
wat te ontlasten. Zorg er tijdens zo’n periode wel voor dat u het aangedane
gewricht regelmatig beweegt. Koude of warme kompressen kunnen soms
helpen de klachten te verlichten. Probeer wel uw dagelijkse bezigheden weer
te hervatten zodra het wat beter gaat.
Zijn de klachten zo ernstig dat u bepaalde bewegingen niet meer kunt uitvoeren,
dan kan fysiotherapie zinvol zijn. Spierversterkende oefeningen die u deels ook
thuis kunt doen, kunnen bijdragen aan het herstel van het functioneren van
het gewricht.
Behandeling met medicijnen
Medicijnen zijn niet in staat artrose te genezen, maar ze kunnen wel de pijn
verlichten of wegnemen. Pijnstillende medicijnen zijn er in verschillende
soorten, van tamelijk ‘lichte’ pijnstillers, zoals paracetamol, tot en met ‘zware’
medicijnen, zoals morfine.
Bij de behandeling van artrose gaat in eerste instantie de voorkeur uit naar
paracetamol. Paracetamol werkt in de meeste gevallen goed en heeft weinig
bijwerkingen. Het is van belang om paracetamol voldoende hoog te doseren.
Indien dat niet afdoende is om de pijnklachten onder controle te houden, kan
uw arts een ‘non-steroidal anti-inflammatory drug’ (NSAID) voorschrijven.
Deze medicijnen noemen we ook wel NSAID’s. Ze stillen niet alleen de pijn,
maar remmen ook ontstekingen en verlagen soms koorts. Ze werken bij artrose
meestal krachtiger dan paracetamol, maar hebben ook meer bijwerkingen. De
kans op bijwerkingen neemt toe met de duur van het gebruik en de hoogte
van de dosering. Een NSAID dient daarom bij voorkeur kortdurend in een zo
laag mogelijke dosering te worden gebruikt, bijvoorbeeld om een opvlamming
van de klachten te bestrijden. Welke van de middelen uit de groep van de
NSAID’s de voorkeur verdient, komt in het volgende hoofdstuk aan de orde.
Mogelijkheden om reumatische aandoeningen te behandelen
23
Bij mensen met artrose is een operatie zelden nodig. Als de klachten lang
aanhouden of verergeren, zal de arts soms een injectie met een corticosteroïde
in het gewricht geven. Een operatie valt pas te overwegen als bewegingen erg
moeilijk worden of als u ‘s nachts veel pijn blijft houden, ondanks de behandeling
met medicijnen. Bij een operatieve ingreep wordt het aangetaste gewricht
meestal vervangen door een kunstgewricht.
Behandeling van reumatoïde artritis
De behandeling van reumatoïde artritis is ingewikkelder dan die van artrose.
Behandeling met medicijnen heeft hierbij de hoofdrol. De inzichten in de
behandeling van deze ziekte met medicijnen zijn de afgelopen jaren aanzienlijk
gewijzigd. Tegenwoordig ligt de nadruk steeds meer op het zo snel mogelijk
onder controle brengen en houden van het ontstekingsproces in de gewrichten.
Het doel hiervan is om onherstelbare gewrichtsschade te voorkomen of te
beperken. Volledige genezing van reumatoïde artritis is nog steeds niet mogelijk,
maar het langdurig onder controle houden van de ziekte in veel gevallen wel.
zijn gericht tegen de cellen in het afweersysteem die bij patiënten met
reumatoïde artritis de lichaamseigen cellen aanvallen. Corticosteroïden
zijn stoffen die de ontsteking krachtig remmen. De arts zet de medicijnen
uit de genoemde groepen meestal niet tegelijkertijd in. Dat gebeurt in een
weloverwogen volgorde die grotendeels berust op ervaring en resultaten van
wetenschappelijk onderzoek. In ons land zijn hiervoor de richtlijnen van het
Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) en de Nederlandse Vereniging van
Reumatologie (NVR) opgesteld.
Bij reumatoïde artritis en zelfs al bij een sterk vermoeden daarvan, stelt de arts
zo snel mogelijk een behandeling met een NSAID in. Tijdens de eerste jaren van
de ziekte veroorzaken vooral de ontstekingen in de gewrichten de gewrichtspijn. In deze fase hebben NSAID’s daarom de voorkeur boven ‘eenvoudige’
pijnstillers als paracetamol. Bij verder gevorderde reumatoïde artritis die al
vele jaren bestaat, zal gewrichtsbeschadiging de voornaamste oorzaak zijn van
de pijn. De behandeling is dan gericht op pijnbestrijding met paracetamol en
minder op het voorkómen van de ontsteking en van gewrichtsbeschadiging.
Er zijn verschillende soorten medicijnen voor de behandeling van reumatoïde
artritis: NSAID’s, DMARD’s (‘disease modifying antirheumatic drugs’) en
corticosteroïden. NSAID’s stillen de pijn en remmen de ontsteking. DMARDS’s
Als het niet lukt de pijn en de gewrichtsontsteking binnen zes tot twaalf weken
onder controle te krijgen met een NSAID, zal de huisarts u meestal verwijzen
naar de reumatoloog. Deze zal dan hoogstwaarschijnlijk een DMARD voorschrijven. Binnen de groep van de DMARD’s onderscheiden we verschillende
subgroepen van medicijnen. De reumatoloog zal de behandeling in de regel
beginnen met één middel uit de groep van de klassieke DMARD’s, zoals
methotrexaat of sulfasalazine. Als dit niet voldoende helpt of als een aanvankelijk
gunstig effect wegebt, is het mogelijk om een andere DMARD aan de oorspronkelijke behandeling toe te voegen. Ook overschakeling op een andere DMARD
kan nuttig zijn. Op deze manier heeft de reumatoloog een heel arsenaal aan
mogelijkheden ter beschikking. In veel gevallen valt zodoende een jarenlange beheersing van het ziekteproces te realiseren. Om te beoordelen of een
behandeling goed werkt, kijkt de arts vooral naar het aantal gewrichten dat
is aangedaan. Verder zijn van belang de ontstekingsfactoren in het bloed, de
activiteit van de ontsteking en de mate van functieverlies. Met behulp van
röntgenfoto’s vindt af en toe controle plaats op de mate van gewrichtsbeschadiging. De eerdergenoemde vragenlijsten zijn bruikbaar om u als patiënt zelf
een oordeel te laten geven over de ziekte en de invloed ervan op uw leven.
DMARD’s kunnen nogal wat bijwerkingen veroorzaken met soms ernstige
gevolgen. Daarom moeten patiënten die een DMARD gebruiken zorgvuldig
onder controle staan voor mogelijke bijwerkingen. Dit alles houdt in dat u
regelmatig op controlebezoek zal moeten komen bij de reumatoloog en/of de
huisarts. Er vindt dan regelmatig laboratoriumonderzoek plaats. In het begin
van de behandeling gebeurt dat één keer per twee tot vier weken en als het
middel eenmaal is ingesteld één keer per drie maanden.
24
Mogelijkheden om reumatische aandoeningen te behandelen
Wat kan ik zelf doen?
Hoewel behandeling met medicijnen de hoofdrol heeft, zijn er ook maatregelen
die u als patiënt zelf kunt nemen om de ziekte in gunstige zin te beïnvloeden.
Omdat de behandeling van reumatoïde artritis in principe voor de rest van
uw leven dient plaats te vinden, is het in de eerste plaats van belang dat u
zich goed informeert over de behandeling. U begrijpt dan beter wat de behandeling inhoudt, wat er gebeurt en waarom dat zo is. Op deze manier kunt
u zelf als ‘manager’ van uw ziekte fungeren en bijdragen aan het zo goed
mogelijk benutten van alle mogelijkheden tot behandeling. Daarnaast is het
van belang dat u in beweging blijft, ook als de ziekte actief is. Dit is bedoeld
om uw gewrichten te ‘trainen’ zodat uw bewegingsfuncties zo veel mogelijk
intact blijven. Vooral zwemmen is een aan te bevelen vorm van lichaamsbeweging. Het is niet eenvoudig om eenmaal verloren gegane functies in
het bewegingsapparaat te herstellen. Lichaamsbeweging helpt u ook om uw
algemene conditie op peil te houden, zodat u zich minder snel moe voelt.
De reumatoloog en de fysiotherapeut kunnen u adviseren en begeleiden bij
het kiezen van de voor u meest geschikte oefeningen. Ook de website van de
Reumapatiëntenbond (www.reumabond.nl) geeft adviezen voor verantwoord
bewegen bij reumatoïde artritis.
Behandeling met medicijnen
MedicijnenKompas
25
Er loopt nog steeds veel onderzoek naar de behandeling van reumatoïde artritis,
vooral met DMARD’s. Daardoor valt in de komende jaren een verdere uitbreiding
van het arsenaal aan DMARD’s te verwachten. Als u reumatoïde artritis hebt,
is het goed mogelijk dat uw arts u ooit zal voorstellen aan een onderzoek met
een nieuwe DMARD deel te nemen.
Corticosteroïden vormen naast NSAID’s en DMARD’s de derde groep medicijnen
die veel toepassing vindt bij de behandeling van reumatoïde artritis. De arts
voegt deze middelen soms tijdelijk toe aan de behandeling met één of meer
van de andere middelen. Dat gebeurt vooral als de ziekte tussentijds opvlamt
of om de tijd totdat u goed bent ingesteld op een DMARD te overbruggen. De
toediening van het corticosteroïd vindt dan als injectie in een spier plaats of
in de vorm van capsules of tabletten om te slikken. Heel soms spuit men een
corticosteroïd ook wel rechtstreeks in een gewricht, namelijk als de ontsteking
in één of enkele gewrichten niet onder controle komt met andere middelen.
Behandeling van juveniele idiopathische artritis
Over de behandeling van juveniele idiopathische artritis kunnen we kort zijn.
Deze is in grote lijnen gelijk aan die van reumatoïde artritis. Resultaten van
wetenschappelijk onderzoek naar de behandeling met de nieuwere DMARD’s
ontbreken echter nog voor deze patiëntengroep of zijn beperkt. Bij ongeveer
eenderde van alle patiënten met juveniele idiopathische artritis is het mogelijk
om de ziekte onder controle te houden met alleen NSAID’s. Dit betreft vooral
patiënten zonder reumafactor in het bloed. De behandeling van kinderen met
juveniele idiopathische artritis gebeurt meestal door een kinderarts in samenwerking met een reumatoloog.
Behandeling van spondylitis ankylopoëtica
Evenmin als reumatoïde artritis is spondylitis ankylopoëtica te genezen. Ook
hierbij vormen oefentherapie en medicijnen de pijlers van de behandeling.
Omdat bij deze ziekte verstijving van de wervelkolom dreigt, besteedt men bij de
oefentherapie speciale aandacht aan de rug en de houding. In beweging blijven
is belangrijk om verstarring van de wervelkolom tegen te gaan. Geschikte
vormen van lichaamsbeweging zijn zwemmen, badminton, volleybal,
basketbal, wandelen en fietsen. Daarbij is het belangrijk om overbelasting
van de rug te vermijden, op de lichaamshouding te letten en regelmatig van
houding te wisselen. Als u op bed ligt, probeer dan zo plat mogelijk te liggen
en wissel af tussen op uw rug en op uw buik liggen.
26
MedicijnenKompas
Voor de behandeling van spondylitis ankylopoëtica gebruikt de arts in grote
lijnen dezelfde soorten medicijnen als bij reumatoïde artritis. De meeste
patiënten reageren goed op een combinatie van leefregels, oefentherapie en
behandeling met NSAID’s. In een beperkt aantal gevallen is naast een NSAID
een DMARD nodig.
Behandeling van artritis psoriatica
Voor gewrichtsklachten geldt in grote lijnen dezelfde aanpak als voor de
andere vormen van ontstekingsreuma. Dit geldt ook voor de behandeling
met medicijnen. Het is gebruikelijk om bij gewrichtsklachten die optreden in
samenhang met psoriasis, te beginnen met NSAID’s. Bij onvoldoende resultaat
zet de arts daarnaast DMARD’s in. Methotrexaat vindt hierbij veel toepassing,
maar ook TNF-alfa-blokkerende middelen zijn mogelijk, alleen of in combinatie
met methotrexaat.
Behandeling van jicht
De gewrichtsklachten bij jicht hebben een heel andere oorzaak dan die bij
andere reumatische aandoeningen (zie hoofdstuk 3). De behandeling van jicht
verschilt dan ook op een aantal punten van die van bovenstaande reumatische
aandoeningen. Bovendien zijn er verschillen in de behandeling van acute en
gecompliceerde jicht. Ook bij jicht zijn er maatregelen die u zelf kunt nemen,
naast het gebruik van medicijnen.
Wat kan ik zelf doen?
Als u een jichtaanval doormaakt is het verstandig het betreffende gewricht
een poosje te ontzien. Als de aanval zich in de tenen voordoet, leg uw voet
dan omhoog en houdt deze koel. Dat kan bijvoorbeeld met een natte doek of
met ijs (wikkel het ijs wel in een doek om te voorkomen dat de huid bevriest!).
Probeer, zodra de klachten dit toelaten, weer regelmatig voorzichtig te bewegen.
Daarmee voorkomt u stijfheid en kan op den duur de pijn verminderen. Drink
voldoende, minstens twee liter per dag en vermijd alcohol. Eet niet te veel
eiwitrijke voeding, want dit kan helpen nieuwe aanvallen te voorkomen. Er
zijn medicijnen (bijvoorbeeld plaspillen) die een jichtaanval kunnen uitlokken.
Als u dergelijke medicijnen gebruikt, kan het nodig zijn het gebruik hiervan te
stoppen en over te gaan op andere medicijnen. Doe dit echter altijd in overleg
met uw (huis)arts.
Mogelijkheden om reumatische aandoeningen te behandelen
27
Behandeling met medicijnen
Voor de behandeling van jicht zijn twee typen medicijnen van belang: op de
eerste plaats middelen om direct in te zetten bij een acute aanval en op de
tweede plaats middelen om het urinezuurgehalte van het bloed verlagen.
Een verhoogd urinezuurgehalte speelt immers een rol bij het ontstaan van
jichtaanvallen (zie hoofdstuk 3). Verlaging van het urinezuurgehalte kan dan
helpen een (volgende) aanval te voorkomen.
zal de arts u in het begin een lage dosering allopurinol voorschrijven en deze
zo nodig geleidelijk verhogen. Tijdens de behandeling met allopurinol is het
van belang om jaarlijks uw nierfunctie te laten controleren. Vanwege de kans
op ernstige bijwerkingen is benzbromaron onder andere niet bruikbaar bij
mensen met een leveraandoening of met een ernstig gestoorde nierfunctie.
Voor de behandeling van een acute jichtaanval kan de arts kiezen tussen een
NSAID en colchicine. Van de NSAID’s zijn diclofenac, indometacine, naproxen,
piroxicam en etoricoxib op hun werkzaamheid en veiligheid goedgekeurd
voor de behandeling van acute jichtaanvallen. In de praktijk gebruikt de arts
ook vaak ibuprofen voor dit doel. Deze middelen stillen de pijn en remmen de
ontsteking. Hoe colchicine werkt bij jicht is niet goed bekend. Het gebruik van
dit middel geeft gemakkelijk aanleiding tot bijwerkingen, vooral maagdarmklachten, zoals misselijkheid, braken, buikkrampen en diarree. Ook ernstigere
bijwerkingen zijn mogelijk. Mede daarom gaat bij een acute jichtaanval in
eerste instantie de voorkeur uit naar een NSAID. Als hiermee na twee tot drie
dagen geen verbetering van de pijnklachten optreedt, is het mogelijk om de
behandeling voort te zetten met colchicine. Als dit tot maagklachten leidt of
binnen twee tot drie dagen niet helpt, is het beter om de behandeling met
colchicine te stoppen. Als derde mogelijkheid kan de arts om de klachten te
verminderen een corticosteroïd direct in het gewricht spuiten (meestal is één
keer voldoende). Ook kan hij een kortdurende behandeling met een corticosteroïd
in de vorm van capsules of tabletten of injecties in een spier geven. Van een
corticosteroïd is een snel effect te verwachten. Binnen een tot twee dagen
zullen de pijnklachten waarschijnlijk duidelijk verminderen.
Als u vaak jichtaanvallen hebt of als u onderhuidse jichtknobbels of nierstenen
van urinezuur hebt (gecompliceerde jicht), zal uw huisarts u waarschijnlijk
voorstellen een preventieve behandeling in te stellen. Het doel hiervan is om
verdere acute aanvallen te voorkomen. Verlaging van het urinezuurgehalte helpt
het risico van een volgende jichtaanval te verlagen en gewrichtsschade te
voorkomen. Hiertoe dient u gedurende langere tijd een medicijn te gebruiken,
te beginnen enkele weken na uw laatste aanval. Het verdwijnen van acute
aanvallen en eventuele gewrichtsknobbels kan wel zes maanden duren. Het is
mogelijk dat de urinezuurverlagende behandeling in het begin zelf jichtaanvallen uitlokt. Daarom zal de arts u tijdens de eerste paar maanden misschien
tegelijkertijd een NSAID (of bij te veel bijwerkingen daarmee: colchicine)
voorschrijven ter voorkoming van eventuele aanvallen. De urinezuurverlager
die u in eerste instantie voorgeschreven krijgt, is allopurinol. Als u hiervoor
allergisch bent of dit middel niet mag gebruiken, dan is benzbromaron een
alternatief. Om het risico van uitlokking van een jichtaanval te verminderen,
28
MedicijnenKompas
Mogelijkheden om reumatische aandoeningen te behandelen
29
5.
Medicijnen voor reumatische aandoeningen
De medicijnen voor de behandeling van reumatische aandoeningen kunnen
we in verschillende hoofdgroepen en subgroepen indelen. In dit hoofdstuk
bespreken we de diverse groepen medicijnen met hun belangrijkste eigenschappen en toepassingen voor zover deze binnen het gebied van de reumatische
aandoeningen vallen. Sommige van de genoemde medicijnen hebben daarnaast
nog andere toepassingen, maar die komen hier niet aan de orde.
We onderscheiden de volgende soorten medicijnen:
Pijnstillers: paracetamol.
NSAID’s, onderverdeeld in:
• Gewone NSAID’s: aceclofenac, acetylsalicylzuur, azapropazon, carbasalaatcalcium, dexibuprofen, diflunisal, fenylbutazon, flurbiprofen, ibuprofen,
indometacine, ketoprofen, meloxicam, nabumeton, naproxen, piroxicam,
sulindac tenoxicam, tiaprofeenzuur en tolfenaminezuur.
• NSAID met maagbeschermer: diclofenac met misoprostol.
• COX-2-selectieve NSAID’s: celecoxib, etoricoxib.
DMARD’s onderverdeeld in:
• TNF-alfa-blokkerende middelen: adalimumab, etanercept, infliximab.
• Goudverbindingen: auranofine, aurothiomalaat.
• Overige DMARD’s: anakinra, azathioprine, chloroquine, ciclosporine,
hydroxychloroquine, leflunomide, methotrexaat, sulfasalazine.
Corticosteroïden: betamethason, dexamethason, methylprednisolon(acetaat),
prednisolon, prednison, triamcinolon(acetonide).
Anti-jichtmiddelen/urinezuurverlagers: allopurinol, benzbromaron, colchicine.
inname van te veel paracetamol kunnen ernstige bijwerkingen ontstaan met
beschadiging van de lever.
NSAID’s
NSAID’s zijn stoffen die de aanmaak (synthese) van prostaglandinen in het
lichaam remmen. Prostaglandinen zijn lichaamseigen stoffen die verschillende
lichaamsfuncties helpen regelen. Ze zijn ook betrokken bij de totstandkoming
van pijnprikkels en ontstekingen. NSAID’s stillen dan ook de pijn en remmen
de ontsteking. Op deze beide effecten berust hun gebruik bij de behandeling
van reumatische aandoeningen. Daarnaast kunnen ze een koortswerend effect
hebben. Welke van de drie effecten van een NSAID overheerst, hangt af van de
stof en de dosering.
Pijnstillers
De toepassing van NSAID’s bij de behandeling van reumatische aandoeningen
is in het voorgaande hoofdstuk al besproken. Daarom nu alleen nog een korte
samenvatting:
Artrose: tweede keuze na paracetamol indien paracetamol in een voldoende
hoge dosering niet afdoende werkt.
Reumatoïde artritis: eerste keuze, te starten zodra er aanwijzingen zijn dat de
klachten het gevolg zouden kunnen zijn van reumatoïde artritis. Als dit echter
nog niet zeker is, er niet langer dan 6-12 weken mee doorgaan als de klachten
niet verdwijnen.
Juveniele idiopathische artritis: eerste keuze, eventueel in combinatie met
DMARD’s.
Spondylitis ankylopoëtica: eerste keuze, eventueel in combinatie met
DMARD’s.
Jicht: eerste keuze ter behandeling van een acute aanval.
Het scala aan pijnstillende medicijnen, ook wel analgetica genoemd, is erg breed.
Het loopt van de ‘lichte’ pijnstillers, zoals paracetamol, via een middenklasse
tot aan de ‘zware’ pijnstillers, zoals morfine en aanverwante stoffen. Van de
‘lichte’ pijnstillers gebruiken we paracetamol vaak als eerste mogelijkheid
voor mensen met artrose. Het middel onderdrukt ook de koorts. Paracetamol
is verkrijgbaar in allerlei vormen: tabletten, capsules, drank en zetpillen; het is
zonder recept te koop bij drogist en apotheek.
Paracetamol werkt in de meeste gevallen van artrose goed en heeft weinig
bijwerkingen. Het is nog steeds niet goed bekend hoe de werking precies
totstandkomt. Wel is duidelijk dat het anders werkt dan de NSAID’s die hierna
aan de orde komen. Een nadeel van paracetamol is dat het tamelijk kort werkt
waardoor het nodig is om het verschillende keren per dag in te nemen. Let erop
dat u de in de bijsluiter aangegeven maximumdosering niet overschrijdt. Bij de
Omdat prostaglandinen ook een rol spelen in normale processen in het menselijk
lichaam is de kans op ongewenste bijwerkingen van NSAID’s tamelijk groot. De
bekendste bijwerkingen is het effect op het maagdarmkanaal. Daartoe behoren
maagpijn, misselijkheid, verminderde eetlust, maagirritatie en een opgeblazen
gevoel. Soms zijn ook ernstigere bijwerkingen mogelijk, zoals maagbloedingen
en gaatjes (perforaties) in de maag en de darm. Deze laatste kunnen in zeldzame
gevallen zelfs tot de dood leiden. Soms is ook een verstoring mogelijk van de
functie van de nier en van bepaalde bloedcellen die een rol spelen in de bloedstolling. Door het effect op de bloedstolling kan het langer duren voordat een
bloeding stopt bij mensen die deze middelen gebruiken. Daarnaast kunnen nog
ongewenste huidreacties optreden. Heel soms is sprake van overgevoeligheid en
verstoring van het bloedbeeld of de leverfunctie. Sommige individuele NSAID’s
kunnen ook nog andere bijwerkingen hebben.
30
Medicijnen voor reumatische aandoeningen
MedicijnenKompas
31
Gezien de mogelijke bijwerkingen is het belangrijk om goed te letten op de
voorschriften voor het innemen en voorzichtig te zijn met het gelijktijdige
gebruik met bepaalde zelfzorgmidden (zie de paragraaf over zelfzorgmiddelen
aan het einde van dit hoofdstuk). Door het nemen van enkele eenvoudige voor­
zorgsmaatregelen kunt u zelf het risico van sommige bijwerkingen verminderen.
Zie hiervoor de informatie over de afzonderlijke medicijnen verderop in deze
uitgave.
NSAID’s en combinaties van NSAID’s en maagbeschermers
De oudste ontstekingsremmers zijn de zogenaamde NSAID’s (‘non-steroidal
anti-inflammatory drugs’), waarvan er inmiddels vele beschikbaar zijn.
NSAID’s zijn er in de vorm van tabletten, capsules en poeders om via de mond
in te nemen. Sommige zijn ook beschikbaar in de vorm van zetpillen. Vaak
is het nodig om deze middelen verschillende keren per dag te gebruiken om
de werking op een afdoende niveau te houden. Een aantal medicijnen is ook
zonder recept verkrijgbaar.
Om de kans op bijwerkingen op de maag en darm te verminderen, schrijft
de arts NSAID’s regelmatig samen met een ‘maagbeschermer’ voor. Dit zijn
medicijnen die het maagslijmvlies verstevigen of de productie van maagzuur
remmen. Als het maagslijmvlies is verzwakt, kan het agressieve maagzuur
de maagwand beschadigen en de genoemde bijwerkingen veroorzaken.
Misoprostol is een stof die helpt het maagslijmvlies te verstevigen. Het zit
samen met het NSAID (diclofenac) in één tablet diclofenac+misoprostol
(Arthrotec®). Meestal geeft de arts naast het NSAID los een maagzuurremmer
erbij om de maag te beschermen. Vaak zal dat één van de ‘protonpompremmers’
zijn. Die komen uitgebreider aan de orde in het MedicijnenKompas Maag­
klachten (deel 2 in deze serie kompassen). Bij risicopatiënten vindt het gebruik
van een NSAID in combinatie met een middel om de maag te beschermen min
of meer standaard plaats. Dat geldt voor mensen met een verhoogd risico van
maag- en darmklachten: ouderen (boven 70 jaar) en mensen die al eens maagdarmproblemen hebben gehad met een NSAID.
COX-2-remmers
Een andere veel toegepaste manier om de maag en de darmen te ontzien,
was tot voor kort het gebruik van COX-2-remmers. Dit is een bijzonder soort
NSAID’s. Ze zijn vergelijkbaar met gewone NSAID’s wat betreft het stillen van
de pijn en het remmen van de ontsteking. Ze zouden echter minder ongewenste
effecten op de maag en darmen veroorzaken dan de gewone NSAID’s. Hierdoor
zijn COX-2-remmers bij de behandeling van reumatische aandoeningen in
korte tijd heel populair geworden. Vooral veel patiënten met een verhoogd
risico van maag- en darmklachten zijn ermee behandeld.
32
MedicijnenKompas
Enige tijd na het op de markt komen van de eerste COX-2-remmers ontstond
echter onrust over de veiligheid. De indruk bestond namelijk dat door het
gebruik van een bepaalde COX-2-remmer (rofecoxib) na verloop van tijd de
kans op ernstige hart- en vaatziekten, zoals een hartinfarct of een beroerte,
toenam. Uiteindelijk is rofecoxib daarom in 2004 van de markt gehaald.
Tegelijkertijd is door de Europese gezondheidsautoriteiten nagegaan of de
overige COX-2-remmers wel aan de geldende veiligheidseisen voldoen. Dit
heeft ertoe geleid dat begin 2005 een aantal beperkingen is opgelegd aan het
gebruik van de overgebleven COX-2-remmers. Zo wordt artsen tegenwoordig
afgeraden iemand die al last heeft van hart- en vaatziekten met een COX-2remmer te behandelen. Verder dient de arts bij mensen met een verhoogd
risico van hart- en vaatziekten voorzichtig te zijn met het gebruik van COX-2remmers. Dit geldt bijvoorbeeld voor mensen met een verhoogde bloeddruk,
een verhoogd cholesterolgehalte of met diabetes mellitus. Ten slotte is het
advies om COX-2-remmers in de laagst mogelijke dosering te gebruiken en zo
kort mogelijk. Dit betekent dus dat de plaats van de COX-2-remmers uiterst
beperkt is geworden aangezien de behandeling van reumatische aandoeningen
meestal voor de rest van het leven dient plaats te vinden.
Er zijn nu nog twee verschillende COX-2-remmers op de markt in de vorm van
tabletten of capsules: celecoxib en etoricoxib. Hiernaast is er een COX-2-remmer
(parecoxib) die alleen door inspuiting in de aderen toepasbaar is. Deze is bedoeld
voor gebruik in het ziekenhuis en komt hier verder niet aan de orde.
DMARD’s
DMARD’s staat voor ‘disease modifying anti rheumatic drugs’. Het zijn reumabestrijdende middelen die de ontsteking afremmen en de ziekte tot rust
brengen. Hierdoor kunnen klachten als pijn, stijfheid en zwelling na enige tijd
afnemen. DMARD’s zijn bedoeld om bij reuma de gewrichtsontsteking op de
lange termijn te verminderen en (verdere) beschadiging van de gewrichten
door het ziekteproces te voorkomen. Het duurt vrij lang voordat hun effect
merkbaar wordt, meestal twee tot drie maanden, maar soms ook wel zes
maanden.
De groep DMARD’s omvat een tamelijk gemengde groep medicijnen die bijna
allemaal op een andere manier werken. Ze zijn grofweg in drie groepen onder te
verdelen: 1) klassieke DMARD’s, 2) goudverbindingen en 3) TNF-alfa-blokkerende
middelen.
Van de meeste DMARD’s is nog niet helemaal duidelijk hoe ze precies ingrijpen
op het ziekteproces bij reumatische aandoeningen. In hoeverre een DMARD
werkt, hangt af van welke DMARD het is en van het soort aandoening.
Medicijnen voor reumatische aandoeningen
33
Bovendien kan het gunstige effect op het ziekteproces in de loop van de tijd
afnemen. Dit is een van de redenen waarom de reumatoloog nog wel eens van
de ene op de andere DMARD overgaat. Ook probeert de arts vaak combinaties van
DMARD’s uit bij mensen die onvoldoende reageren op één DMARD. Sommige
DMARD’s mogen zelfs alleen in combinatie met een andere DMARD worden
gebruikt. Omgekeerd is het niet mogelijk om alle DMARD’s met elkaar te
combineren, omdat het risico van ernstige bijwerkingen dan te veel toeneemt.
Een overeenkomst tussen alle DMARD’s is dat ze vaak aanleiding geven tot
bijwerkingen en dat die meestal ernstig zijn. Dit is de reden waarom de behandeling met DMARD’s onder toezicht van een specialist gebeurt en waarom
vaak laboratoriumcontroles van de lever- en de nierfunctie en van het bloedbeeld plaatsvinden. De specifieke bijwerkingen per DMARD staan achterin
deze uitgave. Het doel van de behandeling van reumatoïde artritis, de ziekte
van Bechterew en artritis psoriatica met DMARD’s is om met de beschikbare
middelen het ziekteproces zo goed mogelijk onder controle te houden met een
aanvaardbaar niveau van bijwerkingen.
De TNF-alfa-blokkerende middelen (adalimumab, etanercept en infliximab)
vormen een aparte subgroep binnen de groep DMARD’s. Alle hebben één doelwit
in het ontstekingsproces van de gewrichten: de ontstekingsbevorderende
factor TNF-alfa (TNF staat voor ‘tumor necrosis factor’). Alledrie zijn bestemd
voor de behandeling van reumatoïde artritis nadat klassieke DMARD’s, zoals
methotrexaat en/of sulfasalazine, uitgewerkt zijn of niet aanslaan. De TNF-alfablokkerende middelen zijn pas de afgelopen jaren op de markt gekomen. Ze
vormen een wezenlijke stap vooruit in de behandeling. Wel is het zo dat er nog
minder praktijkervaring mee bestaat dan met de al langer bestaande, klassieke
middelen.
Sommige DMARD’s zijn alleen toepasbaar door middel van een injectie of
infuus. Dat is het geval bij adalimumab, anakinra, aurothiomalaat, etanercept
en infliximab. Anakinra dient men dagelijks en etanercept één- of tweemaal
per week onder de huid (subcutaan) in te spuiten. Dit kunt u na enige oefening
zelf doen. Het is niet mogelijk om aurothiomalaat en infliximab zelf toe te
dienen. Dat gebeurt alleen door een arts of verpleegkundige, eenmaal per
week of nog minder vaak.
Corticosteroïden
Corticosteroïden zijn medicijnen voor de behandeling van uiteenlopende
ziekten. Ze remmen de ontsteking. Verschillende corticosteroïden zijn daarom
bruikbaar voor de behandeling van ontstekingsreuma. Ze kunnen klachten,
34
MedicijnenKompas
zoals pijn, stijfheid en zwelling, na enige tijd doen afnemen. De werking is
meestal binnen een paar dagen merkbaar en is na enkele weken optimaal.
De belangrijkste toepassing van corticosteroïden bij ontstekingsreuma is
het overbruggen van de periode nadat de behandeling met een DMARD is
begonnen. De werking van DMARD’s is immers pas na enkele maanden merkbaar. Het doel is om een opvlamming van de ziekte de kop in te drukken.
Meestal gaat het om een corticosteroïd om in te nemen. Soms is het nodig om een
corticosteroïd in de spier of in een ontstoken gewricht in te spuiten, namelijk als
de overige middelen niet voldoende helpen. Corticosteroïden om in te nemen
of in te spuiten, zijn: dexamethason, prednisolon, prednison (alleen tabletten)
en triamcinolon. Betametason en methylprednisolon zijn alleen per injectie
toepasbaar. De inspuiting gebeurt meestal door een arts of een verpleegkundige.
Bij injectie rechtstreeks in een ontstoken gewricht kan de werking tot drie
maanden aanhouden.
Ook bij patiënten met jicht zijn soms kortdurend corticosteroïden nodig, namelijk
als behandeling met een NSAID of colchicine niet het gewenste resultaat oplevert.
Dit gebeurt door het innemen van capsules of tabletten en soms door inspuiting
in de spier of het gewricht.
Corticosteroïden kunnen nogal wat bijwerkingen veroorzaken (zie de beschrijvingen van de afzonderlijke medicijnen achterin dit boekje). Welke bijwerkingen
op de voorgrond treden, hangt onder andere samen met de duur van de behandeling. In het algemeen is bij ontstekingsreuma en jicht het streven om de
behandeling met corticosteroïden zo kort mogelijk te laten duren. Dan kan
zo gauw mogelijk weer worden teruggevallen op de middelen van eerste of
tweede keuze voor deze aandoeningen.
Anti-jichtmiddelen/urinezuurverlagers
Naast de NSAID’s vinden nog enkele andere middelen toepassing bij de behandeling van jicht: allopurinol, benzbromaron en colchicine.
Van colchicine is niet goed bekend hoe het werkt bij jicht. Het remt de ontsteking
in het aangedane gewricht en is zowel bruikbaar voor de behandeling van een
acute aanval als om een volgende aanval te voorkomen. Bij de behandeling van
een acute aanval gaat echter de voorkeur uit naar een NSAID voordat colchicine valt te proberen. Colchicine geeft namelijk nogal gemakkelijk aanleiding
tot bijwerkingen. Denk aan maagdarmklachten, zoals misselijkheid, braken,
buikkrampen en diarree. Colchicine is beschikbaar in de vorm van tabletten.
Medicijnen voor reumatische aandoeningen
35
Afhankelijk van de reden van het gebruik, duurt de toepassing enkele dagen
(acute jichtaanval) of enkele weken (preventie volgende jichtaanval).
Allopurinol remt de omzetting van purine in urinezuur en verlaagt zodoende
de productie van urinezuur. Het is nodig om de tabletten dagelijks in te nemen
om de beschermende werking tegen jichtaanvallen te behouden. Dit gebeurt
onder regelmatige controle van de concentratie urinezuur van het bloed en
van de werking van de nieren. Allopurinol kan namelijk een negatief effect
hebben op de nierfunctie.
als werkzame stof, terwijl Aleve® het NSAID naproxen bevat. En zo zijn er
nog een aantal. Let daarom goed op de bijsluiter als u een receptvrij medicijn
gebruikt. Komt de werkzame stof daarin overeen met een medicijn dat uw arts
heeft voorgeschreven, gebruik het zelfzorgmiddel dan niet, tenzij uw arts dit
heeft goedgevonden. Combineer ook geen NSAID-bevattende zelfzorgmiddelen
met een ander NSAID dat u heeft voorgeschreven gekregen. Ook dan kunnen
deze middelen elkaars werking versterken en bijwerkingen veroorzaken. In
hoofdstuk 7 kunt u gemakkelijk terugvinden welke werkzame stof(fen) er in
receptmedicijnen zitten.
Indien allopurinol niet toepasbaar is, is benzbromaron bruikbaar om de kans
op een jichtaanval te verminderen door verlaging van het urinezuurgehalte.
Benzbromaron verhoogt de uitscheiding van urinezuur via de nieren in de
urine. Het effect van benzbromaron op de hoeveelheid urinezuur in het bloed
is pas na enkele weken merkbaar. Benzbromaron is beschikbaar in de vorm
van tabletten voor dagelijks gebruik. Mensen met een ernstige leveraandoening
of zeer slecht werkende nieren mogen niet met dit middel worden behandeld
vanwege de kans op ernstige bijwerkingen. Ook bij de behandeling met
benzbromaron is het nodig om regelmatig de concentratie urinezuur in het
bloed en de werking van de nieren te controleren.
Welke medicijnen verdienen de voorkeur?
In de andere delen uit de serie MedicijnenKompas staat op deze plaats vermeld
welke medicijnen de voorkeur hebben bij de behandeling. In dit deel is de
voorkeur voor bepaalde medicijnen of groepen medicijnen al aangegeven in
hoofdstuk 3 onder de kopjes ‘Behandeling met medicijnen’ bij ieder ziektebeeld.
Pas op met sommige zelfzorgmiddelen
Indien u medicijnen tegen reumatische aandoeningen en/of jicht krijgt voorgeschreven, wees dan voorzichtig met zelfzorgmiddelen die u zonder recept bij
de drogist of de apotheek kunt krijgen. Sommige zelfzorgmiddelen bevatten
namelijk dezelfde werkzame stof of een sterk verwante werkzame stof als
de medicijnen die op recept verkrijgbaar zijn. Als u beide dan tegelijkertijd
gebruikt, kan soms een gevaarlijke situatie ontstaan. De totale hoeveelheid
van het medicijn dat u binnenkrijgt, kan dan hoger zijn dan de arts heeft
bedoeld. Hierdoor neemt de kans op (ernstige) bijwerkingen toe. Dit risico
bestaat bij pijnstillers, zoals paracetamol, en een aantal NSAID’s. Vaak herkent
u de aanwezigheid van een pijnstiller of een NSAID niet aan de merknaam van
het zelfzorgmiddel. Bijvoorbeeld: het zelfzorgmiddel Panadol® bevat paracetamol
36
MedicijnenKompas
Medicijnen voor reumatische aandoeningen
37
6.
Veelgestelde vragen over reumatische
aandoeningen
gebruik bevordert het optreden van jichtaanvallen. Het is voor mensen met
jichtaanvallen dan ook verstandig om hun inname van alcohol te matigen of
te stoppen.
Ik ben 45 jaar en heb al maanden last van pijn in mijn rechterknie. Voor zover
ik me kan herinneren, heb ik me niet aan mijn knie gestoten en ben ik ook
niet gevallen. Is dit het begin van reuma?
Mijn huisarts heeft me verteld dat ik artrose in mijn hand heb. Ik kan daarvoor paracetamol gebruiken als ik last heb van pijn, zegt hij. Zijn er ook nog
andere dingen die ik kan doen om de klachten te verminderen?
Er zijn tal van mogelijke oorzaken voor pijn in een gewricht, zoals bij u nu in
uw knie. Reuma, ofwel reumatoïde artritis, is er daar maar één van. Een andere
aandoening die vaak pijn in de knie veroorzaakt, is artrose, maar er zijn er nog
veel meer. Als u al zo lang last hebt van uw knie en u kunt geen duidelijke
oorzaak aanwijzen, dan is het verstandig contact op te nemen met uw huisarts.
Deze zal u waarschijnlijk vrij snel kunnen vertellen wat de oorzaak van uw
klachten is en zonodig een passende behandeling instellen. Mocht u veel last
hebben van de pijn, dan kunt u eventueel alvast paracetamol gebruiken om
de pijn te verminderen. Leest u wel goed de bijsluiter en gebruik per keer niet
meer dan echt nodig is en nooit meer dan de aangegeven maximale hoeveelheid
per dag.
Misschien stelt het u gerust te weten dat bij reumatoïde artritis vaak de overeenkomstige gewrichten aan beide kanten van het lichaam klachten geven.
Omdat u spreekt van klachten in uw rechterknie is de kans op reumatoïde
artritis niet zo groot. Gezien de aard en de duur van uw klachten zou het eventueel artrose kunnen zijn, maar zonder verder onderzoek door de huisarts is
dat niet met zekerheid te zeggen.
Mensen met artrose kunnen zeker een aantal dingen zelf doen om de klachten
te verminderen of een terugkeer van de klachten te voorkomen. Het is belangrijk om het betreffende gewricht in beweging te houden. Ook het doen van
spieroefeningen om het gebied rondom het gewricht te versterken, is belangrijk. Daardoor kan het gewricht meer belasting verdragen zonder dat het pijn
gaat doen. Mensen die te zwaar zijn en last hebben van artrose in een heup of
een knie, doen er goed aan af te vallen. Ook een wandelstok kan overbelasting
van deze gewrichten helpen verminderen. Soms is het verstandig van beroep
te wisselen of een andere hobby te kiezen als dit belasting van het aangedane
gewricht (in uw geval uw handen) voorkomt. Koude of warme kompressen kunnen
soms helpen de klachten te verlichten. Als uw artroseklachten u verhinderen
bepaalde bewegingen te maken, zou fysiotherapie een oplossing kunnen zijn.
Kunnen gewrichten slijten door te veel bewegen?
Artrose is geen slijtage van een gewricht als gevolg van een te intensief
gebruik, behalve bij bijzondere omstandigheden, zoals bij topsporters. Het
is zeker niet goed voor mensen met artrose om stil te gaan zitten om de
gewrichten te ontzien. Het is juist goed om zo veel mogelijk in beweging te
blijven en de gewrichten soepel te houden. Activiteiten als fietsen, zwemmen
en wandelen zijn meestal heel geschikt voor mensen met artrose.
Ik heb al een paar keer een jichtaanval in mijn grote teen gehad. Daarvoor
ben ik bij mijn huisarts geweest. Deze heeft me aangeraden minder vlees en
eieren te eten. Wat heeft dat nu met jicht te maken?
Ik heb last van artrose in één van mij heupen. Eerst heb ik paracetamol
geprobeerd tegen de pijn, maar dat hielp niet. Nu heeft mijn huisarts me onlangs
diclofenac voorgeschreven. Hiermee krijg ik de pijn ook niet goed onder controle.
In mijn medicijnkastje heb ik nog wel wat Advil® staan. Kan het kwaad er
daar af en toe eentje van te nemen om de pijn helemaal weg te krijgen?
Hoewel het begrijpelijk is dat u zo veel mogelijk pijnvrij wilt zijn, is dit geen
goed idee! Het is zelfs ten sterkste af te raden. Advil® bevat ibuprofen en dat
is, net als diclofenac, een NSAID. Als u beide middelen tegelijkertijd gebruikt,
bestaat de kans dat uw totale dosis NSAID (diclofenac en ibuprofen) zo hoog
wordt dat u meer last krijgt van bijwerkingen. Sommige bijwerkingen van
NSAID’s zijn ernstig. Het is verstandiger om weer contact op te nemen met uw
huisarts. Misschien kan die iets aan uw behandeling veranderen, zodat de pijn
wel onder controle blijft. Misschien is het mogelijk om de dosering diclofenac
nog wat te verhogen of kunt u een ander NSAID proberen. Op eigen initiatief
andere medicijnen gebruiken – naast de door uw arts voorgeschreven medicijnen – kan gevaarlijk zijn. Overleg daarom altijd met uw arts of apotheek.
In een gewricht (in uw geval een teengewricht) kunnen zich kristallen van
urinezuur vormen. Dit kan een jichtaanval uitlokken. Eten van eiwitrijk voedsel,
zoals vlees en eieren, stimuleert de vorming van deze kristallen. Daarom is
het aan te raden matig te zijn met het eten hiervan. Ook overmatig alcohol38
MedicijnenKompas
Veelgestelde vragen over reumatische aandoeningen
39
Mijn vader heeft al jaren reuma en loopt daarvoor bij de reumatoloog. Hij
moet geregeld voor controle op de poli komen. Nu mijn vader wat ouder
wordt, ziet hij vaak op tegen de reis naar het ziekenhuis. Kan de huisarts de
controles van zijn reuma niet overnemen?
zwak. Glucosamine is trouwens ook nog steeds zonder recept te koop. Vanwege
de geringe kans op (lichte) bijwerkingen vond men het niet zinvol er een
receptmedicijn van te maken. Het is wel aan te bevelen eerst met uw arts te
overleggen als u glucosamine zou willen gaan gebruiken.
De reumatoloog ziet regelmatig uw vader die hij behandelt met DMARD’s.
Die werken vaak goed bij reumapatiënten, maar zijn in de medische praktijk
niet de eenvoudigste middelen om te gebruiken. De meeste DMARD’s hebben
nogal wat bijwerkingen en de gunstige werking op het ziekteproces in de
gewrichten ebt soms weg. Om deze redenen behoudt de reumatoloog altijd
de supervisie. Om de behandeling zo goed mogelijk te laten verlopen, ook
op de lange termijn, is het nodig dat de reumatoloog zo af en toe de patiënt
ziet. Die kan dan zo nodig de behandeling bijsturen om te voorkomen dat het
ziekteproces in de gewrichten weer actief wordt. Dit voorkomt schade aan
de gewrichten of verergering van bestaande schade. Ook zijn er regelmatig
nieuwe onderzoeksresultaten die de reumatoloog in de praktijk kan toepassen
ter verbetering van de behandeling.
Waarom is het nodig om een corticosteroïd in mijn kniegewricht te spuiten,
terwijl ik al een corticosteroïd slik. Ik heb reumatoïde artritis.
Het is soms nodig om mensen met reumatoïde artritis kortdurend met
corticosteroïden te behandelen. Soms is dat omdat de behandeling met een
DMARD nog geen effect heeft. Het kan ook zijn dat het ziekteproces tijdelijk
opvlamt ondanks een goed ingestelde behandeling met DMARD’s. De behandeling met corticosteroïden kan op verschillende manieren gebeuren: door
het slikken van tabletten of capsules, door inspuiting in een spier of direct in
het aangedane gewricht. Het aangedane gewricht is de plaats waar de ontstekingsremmende werking van het corticosteroïd nodig is. Soms lukt het niet
goed om door het slikken van een corticosteroïd voldoende van het middel in
het gewricht te krijgen. Dan kan een eenmalige injectie rechtstreeks in het
gewricht helpen de werking van het ingenomen corticosteroïd te versterken.
Ik heb gelezen dat glucosamine officieel geregistreerd is als medicijn voor de
behandeling van artrose. Houdt dit in dat de overheid nu erkent dat glucosamine
echt werkt?
Glucosamine is bij velen bekend als voedingssupplement. In september 2005
heeft het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen glucosamine officieel
geregistreerd voor verlichting van de symptomen van artrose van de knie. Dit
houdt in dat glucosamine nu officieel als medicijn voor deze toepassing op de
markt mag worden gebracht. Dit betekent echter niet dat het ook bij iedereen
met artrose van de knie werkt. Het bewijs van de werkzaamheid is daarvoor te
40
MedicijnenKompas
Veelgestelde vragen over reumatische aandoeningen
41
Beschrijvingen
medicijnen
7.
Informatie over de afzonderlijke medicijnen
Beschrijvingen
Van alle afzonderlijke medicijnen uit de hiervoor genoemde groepen medicijnen
vindt u beschrijvingen in dit MedicijnenKompas.
Titel
De naam van de werkzame stof is de titel van elke medicijnbeschrijving in dit
MedicijnenKompas. Deze beschrijvingen staan in alfabetische volgorde. De
beschrijving heeft betrekking op alle toedieningsvormen en sterkten van het
medicijn, tenzij anders is vermeld.
Naam
De naam, toedieningsvorm en sterkte kunt u vinden op de verpakking van het
medicijn of op het etiket op de verpakking. De naam van de werkzame stof
van het medicijn staat vaak vermeld in kleine letters onder de merknaam die
de fabrikant aan het middel heeft gegeven. Het kan ook zijn dat alleen de naam
van de werkzame stof staat vermeld. Het betreft dan een merkloos medicijn dat
hetzelfde van samenstelling is en even goed als het overeenkomstige merkmedicijn. De naam van de werkzame stof staat altijd in de bijsluiter van de
fabrikant.
Bijsluiter
De informatie in deze medicijnbeschrijvingen vormt een selectie uit wat bij
het ter perse gaan van dit boek bekend was over dit medicijn. De informatie
is bedoeld als aanvulling op de bijsluiter van de fabrikant/importeur. Daarom
komt deze ook niet in plaats van de bijsluiter en ook niet in plaats van de
instructies die u van uw arts hebt gekregen. Als u een bepaald medicijn gaat
gebruiken, is het aan te raden ook altijd de bijsluiter te lezen. In de bijsluiter
vindt u het adres van de fabrikant. Hebt u de bijsluiter niet meer? Op de website
van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (zie achterin het boekje)
kunt u de meeste bijsluiters terugvinden. Hebt u vragen over uw medicijn,
raadpleeg dan uw huisarts of apotheker.
Informatie over de afzonderlijke medicijnen
45
Welke informatie komt u bij de medicijnbeschrijvingen tegen?
Titel
De titel van de medicijnbeschrijving is de naam van het
werkzame bestanddeel. De beschrijving heeft betrekking
op alle toedieningsvormen en sterkten van het medicijn.
Merknamen
Hier worden de namen genoemd waaronder het middel
in Nederland verkrijgbaar is. Achter de merknamen
wordt tussen haken de fabrikant vermeld. Soms wordt
een medicijn uit andere Europese landen naar Nederland
geïmporteerd. Het kan dan een andere naam hebben dan
de Nederlandse naam. Deze namen zijn niet opgenomen
in de medicijnbeschrijvingen. U vindt op de buitenlandse
verpakkingen echter een etiket met de Nederlandse
naam erop.
Samenstelling
In de rubriek Samenstelling vindt u welke toedieningsvormen er zijn en hoeveel werkzame stof deze bevatten.
Als er bijzondere toedieningsvormen op de markt zijn,
wordt bij deze toedieningsvorm toegelicht wat er speciaal
aan is. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om tabletten die de
werkzame stof langzaam afgeven.
De hulpstoffen, dit zijn alle andere bestanddelen in
het product dan de werkzame stof, worden hier niet
beschreven. Deze kunnen namelijk verschillen per merk
of fabrikant. Als u overgevoelig bent voor bepaalde hulpstoffen, zoals gluten of conserveermiddelen, kijk dan
altijd in de bijsluiter of raadpleeg uw apotheker.
Verkrijgbaarheid
Hier staat of het middel alleen op recept kan worden
verkregen of dat u het ook zonder recept bij de apotheek
of drogist kunt kopen.
Toepassing
In deze rubriek staat tot welke groep geneesmiddelen het
medicijn behoort en bij welke aandoeningen het wordt
toegepast.
Werking
In deze rubriek wordt beschreven hoe het middel werkt,
wat het effect van het middel is, waar u dat eventueel
aan kunt merken en na hoeveel tijd de werking maximaal is.
46
MedicijnenKompas
Bijwerkingen
Naast het gewenste effect kunnen medicijnen bijwerkingen geven. Of u last krijgt van een bijwerking, is niet
van tevoren te voorspellen. Iedereen reageert namelijk
anders op een medicijn. Wel is het zo dat sommige bijwerkingen vaker voorkomen dan andere. Er wordt aangegeven
of een bijwerking zeer vaak, vaak, soms, zelden of zeer
zelden optreedt. In het algemeen treden bijwerkingen
minder vaak op dan mensen denken. De kans is zelfs
groot dat u helemaal geen bijwerkingen krijgt. Ook zult
u nooit last krijgen van álle bijwerkingen die worden
genoemd. Met een bijwerking die zeer vaak optreedt,
wordt bedoeld dat de bijwerking ontstaat bij meer dan
10% van de mensen. Vaak betekent dat de bijwerking
optreedt bij 1 tot 10% van de mensen en soms is bij 0,1 tot
1% van de mensen. Bij zelden en zeer zelden staan bijwerkingen die maar heel weinig voorkomen (tussen 1 op
1.000 en 1 op 10.000 mensen (zelden) of bij minder dan 1 op
10.000 mensen (zeer zelden)). De kans dat u een dergelijke
bijwerking krijgt, is dus heel klein. Omdat het echter om
ernstige bijwerkingen kan gaan, staan ze hier wel genoemd.
In deze rubriek staan overigens niet alle bijwerkingen
genoemd, maar alleen degene die vrij vaak voorkomen,
waar u iets aan kunt doen of die ernstig zijn.
Oppassen bij
Sommige medicijnen mogen niet worden gebruikt, of
alleen na bepaalde voorzorgsmaatregelen, als daar medische redenen voor zijn, bijvoorbeeld als u ook aan een
andere aandoening lijdt. Als dit het geval is, staan deze
aandoeningen genoemd in deze rubriek. Het is belangrijk
dat uw huisarts ervan op de hoogte is als u andere medische aandoeningen heeft, zodat de huisarts daar rekening
mee kan houden bij het voorschrijven van een medicijn.
Wisselwerking
In de apotheek, en soms ook al bij de huisarts, wordt
gecontroleerd of de medicijnen die u krijgt wel goed
samengaan met andere medicijnen die u gebruikt.
Sommige medicijnen kunnen elkaars werking namelijk
beïnvloeden, waardoor u bijvoorbeeld een groter risico
loopt van bijwerkingen.
In deze rubriek zijn alleen de belangrijkste wisselwerkingen
opgenomen die van het medicijn bekend zijn. Ook staat
er wat u moet doen als u deze combinatie toch voorgeschreven heeft gekregen. Onder bepaalde voorwaarden
kunnen de middelen namelijk soms toch naast elkaar
worden gebruikt.
Informatie over de afzonderlijke medicijnen
47
Rijvaardigheid
Alcohol
Voedsel
Zwangerschap
Borstvoeding
Sommige medicijnen verminderen het reactievermogen.
Dan is het niet verstandig om auto te rijden of andere
klussen te doen waarbij u alert moet zijn en snel moet
kunnen reageren, zoals bij het bedienen van een machine.
Ook kunnen duizeligheid of wazig zien bijwerkingen zijn
van sommige medicijnen. Als u last krijgt van een dergelijke
bijwerking, is het beter geen voertuig te besturen.
Kinderen rijden natuurlijk geen auto, maar deze rubriek
kan toch ook van belang zijn bij medicijnen die worden
gebruikt door kinderen. Dan is bijvoorbeeld voorzichtigheid
geboden bij spelen op een klimrek.
In deze rubriek wordt antwoord gegeven op de veelgestelde
vraag of alcohol mag worden gebruikt bij dit medicijn. Bij
bepaalde medicijnen kunt u immers beter geen alcohol
gebruiken, terwijl dit bij andere medicijnen geen probleem is.
Behalve met andere medicijnen kunnen medicijnen ook
een wisselwerking hebben met bepaalde voedingsmiddelen. Tijdens het gebruik van sommige medicijnen mag
u bijvoorbeeld geen grapefruitsap drinken of grapefruit
eten. Ook mogen sommige middelen niet worden ingenomen met melk. Dergelijke informatie is opgenomen in
de rubriek Voedsel.
Medicijnen moeten altijd met voorzichtigheid worden
gebruikt als u zwanger bent of zwanger wilt worden.
De kans bestaat namelijk dat het middel ook in het
lichaam van het ongeboren kind terechtkomt en daar
schade aanricht. Zorg daarom dat de huisarts en apotheek
ervan op de hoogte zijn als u zwanger bent. Sommige
medicijnen kunnen gewoon worden gebruikt tijdens de
zwangerschap, met andere moet u oppassen, en sommige
middelen zijn echt niet veilig.
Sommige medicijnen komen in de moedermelk terecht
en kunnen via deze weg het kind bereiken bij het geven
van borstvoeding. Het kind kan dan last krijgen van
bijwerkingen. Of een middel wordt uitgescheiden in de
borstvoeding en of dat schadelijk is voor de baby, kunt u
in deze rubriek lezen.
Gebruik
Hoe
48
Hoe moet ik dit middel gebruiken? In deze rubriek vindt
u het antwoord op deze vraag. Sommige tabletten mag
u bijvoorbeeld niet kauwen en bij andere tabletten is dat
geen probleem.
MedicijnenKompas
Wanneer
Hier staat bijvoorbeeld of het van belang is het middel in
te nemen op een nuchtere maag, of misschien juist na het
eten.
Hoe lang
In deze rubriek vindt u hoe lang u het middel waarschijnlijk
moet gebruiken. Is het een kuurtje van een aantal dagen
of moet u het de rest van uw leven gebruiken?
Gebruikelijke
dosering
Hier vindt u welke doseringen meestal worden gebruikt.
Dit kan verschillend zijn per toedieningsvorm. Het kan
echter zijn dat uw arts bewust afwijkt van deze gebruikelijke
dosering. Kijk daarom ook altijd op het etiket van de
apotheek voor de dosering.
Dosis vergeten?
In deze rubriek staat wat u moet doen als u een dosis bent
vergeten in te nemen. Kunt u het middel alsnog innemen,
of is het beter de dosis over te slaan? Dit hangt onder meer
af van hoe vaak u het middel per dag gebruikt, of het
middel met voedsel moet worden ingenomen en of het
middel snel schadelijk is in een hoge dosis. De tijden die
hierin staan genoemd, zijn geen strakke grenzen, maar
zijn bedoeld als richtlijnen.
Stoppen
Met de meeste middelen kunt u in één keer stoppen
met het gebruik, zonder bijverschijnselen. Bij sommige
middelen kunnen echter ontwenningsverschijnselen
optreden als u abrupt stopt met het middel. Dan is het beter
om af te bouwen. Bij andere middelen is het belangrijk de
kuur af te maken. Dergelijke informatie vindt u in deze
rubriek.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Wat is het onafhankelijk oordeel over de waarde van dit
middel? Wat is de plaats van het medicijn in de behandeling? Zijn er alternatieven die de voorkeur verdienen?
Wanneer het medicijn niet is aan te raden, is de plaats­
bepaling vetgedrukt weergegeven.
Kosten per maand In deze rubriek staan de kosten van het medicijn vermeld.
Het bedrag is gebaseerd op de kosten per maand bij
een gemiddeld gebruik van het middel. Het betreft de
inkoopprijs die de apotheek in rekening mag brengen
(vergoedingsprijs). Op de rekening van de apotheek vindt
u daarnaast nog een vast bedrag van ongeveer e 6,- voor
het werk dat de apotheek verricht en 6% BTW. De prijzen
zijn van november 2005 en kunnen veranderen.
Informatie over de afzonderlijke medicijnen
49
Vergoeding
50
In deze rubriek staat vermeld of u het medicijn van uw
verzekeraar vergoed krijgt. Soms gelden bepaalde voor­
waarden waaraan u moet voldoen om het middel vergoed
te krijgen. Soms moet u voor het medicijn bijbetalen. Het
officiële bijbetalingsbedrag (november 2005) wordt dan
vermeld. In de praktijk kan het echter zijn dat u minder of
niet hoeft bij te betalen.
MedicijnenKompas
Adalimumab
Merknaam
Humira (fabrikant: Abbott)
Samenstelling
Humira bevat 50 mg adalimumab per ml injectievloeistof
(= 40 mg per injectie).
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Reumatoïde artritis, artritis psoriatica.
Werking
Adalimumab remt de zogenaamde tumor necrosis factor
TNF-alfa, een eiwit dat een rol speelt bij ontstekingen.
Hierdoor vermindert de ontsteking en wordt de reumatoïde artritis afgeremd.
Adalimumab hoort tot de zogenaamde DMARD’s: ‘disease
modifying anti rheumatic drugs’. DMARD’s zijn reumabestrijdende middelen die ontstekingen afremmen.
DMARD’s hebben geen direct effect op de pijn en kunnen
de ziekte ook niet genezen, maar ze kunnen de ziekte
wel rustiger maken, waardoor klachten als pijn, stijfheid
en zwelling na enige tijd kunnen afnemen. DMARD’s
worden gebruikt om bij reuma de gewrichtsontsteking op
de lange termijn te verminderen.
Bijwerkingen
Zeer vaak:
Pijn op de injectieplaats. Dit treedt vooral op in de eerste
maand. Daarna wordt deze bijwerking meestal minder.
Vaak:
• Jeuk, zwelling, bloeding en infectie op de injectieplaats.
• Infecties van de luchtwegen, zoals verkoudheid,
hoesten of voorhoofdsholte-ontsteking of urinewegen.
Dit komt omdat de lichaamseigen afweer is verminderd.
Krijgt u last van koorts of een infectie, raadpleeg dan
altijd uw arts. Zelden ontstaat een ernstige infectie in
het bloed; dit kan soms pas na enkele weken gebruik
merkbaar worden.
• Hoofdpijn, duizeligheid, vermoeidheid.
• Maagdarmklachten, buikpijn, diarree.
Zelden:
• Allergische reacties met onder andere jeuk of
galbulten, koorts, zelden ernstige allergie met
benauwdheid of flauwvallen. Zelden ontstaat ‘angiooedeem’: een zwelling van het gezicht, lippen, mond,
tong of keel. U kunt hierbij erg benauwd worden. Als
het ontstaat moet u onmiddellijk een arts opzoeken of
naar de eerstehulpdienst gaan. Meld de overgevoeligheid ook in uw apotheek; het apotheekteam kan er dan
op letten dat u dit middel niet opnieuw krijgt.
Adalimumab
51
• Afwijkingen in het bloed. Deze kunnen na enkele
weken tot maanden ontstaan. Het bloed wordt daarom
regelmatig gecontroleerd. Als u keelpijn, koorts en
blaren in de mond krijgt, of als u snel blauwe plekken
krijgt, waarschuw dan uw arts. Dit kan een aanwijzing
zijn voor een mogelijke bloedafwijking.
• Zenuwafwijkingen. Bij mensen met multiple sclerose
(MS) of bestaande oogzenuwafwijkingen kunnen de
klachten verergeren.
Oppassen bij
Wisselwerking
• Matig of ernstig hartfalen. Dan mag u dit middel niet
gebruiken.
• Als u een infectie heeft, mag u niet beginnen met de
behandeling. Dit middel vermindert uw afweer tegen
infecties, waardoor deze uit de hand kunnen lopen.
De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen
zijn:
Vaccins, bijvoorbeeld bof-mazelen-rodehondvaccin
(BMR), gelekoortsvaccin en BCG-vaccin. Adalimumab
vermindert de werkzaamheid van deze vaccins en kan
de kans op bijwerkingen ervan verhogen. Overleg hierover met uw arts. Als u gevaccineerd wordt, reageert het
lichaam namelijk met een afweerreactie tegen het vaccin.
Adalimumab remt deze afweerreactie.
Rijvaardigheid
Bij dit medicijn kunt u last krijgen van duizeligheid. Als u
dit merkt, rijd dan geen auto.
Alcohol
Bij dit middel zijn hiervoor geen beperkingen.
Voedsel
U mag alles eten.
Zwangerschap
Over het gebruik van dit middel tijdens de zwangerschap
is nog te weinig bekend. Meld het in ieder geval aan uw
arts en apotheker zodra u zwanger bent of binnenkort
wilt worden. Zo mogelijk kunt u (tijdelijk) overstappen op
een ander middel.
Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts. Het
is niet bekend of dit middel in de moedermelk terechtkomt en of het schadelijk is voor de baby. Mogelijk kan de
arts u (tijdelijk) een ander middel voorschrijven, waarvan
wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.
52
MedicijnenKompas
Gebruik
Hoe
Maak de injectie volgens de instructie in de verpakking
klaar. Adalimumab wordt vlak onder de huid ingespoten,
volgens de instructie bij de verpakking. Kies steeds een
andere injectieplaats, bijvoorbeeld in de dij, de buik of de
achterkant van de bovenarm.
Wanneer
De injectie wordt eens per twee weken gegeven, soms
één keer per week. Noteer in uw agenda wanneer u de
injectie moet gebruiken. Kies hiervoor een vaste dag van
de week. U vergeet dan minder snel een dosis.
Hoe lang
Binnen drie maanden na de eerste injectie moet duidelijk
merkbaar zijn dat het middel werkt. Indien het niet werkt,
heeft verdere toediening geen zin. Als het middel wel
werkt, kan het langdurig worden gebruikt.
Gebruikelijke
dosering
40 mg (= 0,8 ml) eenmaal per twee weken.
Maximumdosering: 40 mg elke week.
Dosis vergeten?
U gebruikt adalimumab eens per twee weken: Als u de
injectie vergeet, kunt u deze alsnog toedienen zodra u
erachter komt. De volgende injectie kunt u gewoon op
de gebruikelijke dag toedienen. Is er echter meer dan een
week verstreken voor u erachter kwam, overleg dan met
uw arts wanneer u het beste de volgende injectie kunt
nemen.
Stoppen
Stop niet zomaar met het gebruik. De gewrichtsontsteking en
de klachten kunnen dan heviger terugkomen. Raadpleeg
uw arts als u wilt stoppen.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Bij reumatoïde artritis komt voor patiënten die onvoldoende
baat hebben bij optimale doseringen van sulfasalazine
en methotrexaat een behandeling met een TNF-alfa-blokkerend middel, zoals adalimumab, in aanmerking. Er is
op dit moment geen reden om hierbij een voorkeur uit te
spreken voor één van de TNF-alfa-blokkerende middelen.
Van adalimumab zijn nog niet zo veel gegevens bekend.
Het verdient de voorkeur het middel in combinatie met
methotrexaat toe te passen, behalve als de patiënt dat
niet kan verdragen. Indien de patiënt niet binnen drie
maanden effect ondervindt van adalimumab, moet de
behandeling worden gestaakt. Het middel dient alleen te
worden voorgeschreven door of op aanwijzing van een
reumatoloog.
Adalimumab
53
Kosten per maand e 1.084,77
(november 2005)
Allopurinol
Vergoeding (vanaf Aan de vergoeding is de volgende voorwaarde verbonden:
januari 2006)
uitsluitend voor een verzekerde met a) actieve reumatoïde artritis die onvoldoende baat of te veel bijwerkingen
ondervindt bij de behandeling met diverse DMARD’s.
Daartoe behoort ten minste methotrexaat, behalve als
dat niet toepasbaar is, of met b) actieve en progressieve artritis psoriatica die onvoldoende baat of te veel
bijwerkingen ondervindt bij de behandeling met diverse
DMARD’s en die de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt.
Verder dient adalimumab te zijn voorgeschreven door een
arts die het middel volgens richtlijnen van zijn beroepsgroep voorschrijft.
54
MedicijnenKompas
Merknaam
Allopurinol Tabletten (diverse fabrikanten)
Apurin (fabrikant: Sandoz)
Zyloric (fabrikant: GlaxoSmithKline)
Samenstelling
Allopurinol Tabletten bevatten 100 of 300 mg.
Apurin bevat 100 mg per tablet.
Zyloric bevat 100, 200 of 300 mg per tablet.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Bij jicht, ter voorkoming van jichtaanvallen.
Werking
Allopurinol remt de omzetting van purine (een bouwsteen
van DNA dat u binnenkrijgt met de voeding) in urinezuur en
verlaagt zodoende de productie van urinezuur. Hierdoor
vermindert in de loop van enkele weken de hoeveelheid urinezuur in het bloed. Het effect merkt u dus niet
meteen. Toch is het belangrijk om dit middel elke dag
in te nemen. Alleen dan kan allopurinol de hoeveelheid
urinezuur laag houden.
Bijwerkingen
Soms:
Jeuk of huiduitslag. Raadpleeg uw arts, aangezien dit kan
wijzen op overgevoeligheid. Zeer zelden treedt ernstige
overgevoeligheid op. Blijkt u overgevoelig, geef dat dan
aan de apotheek door. U mag dit middel in de toekomst
niet meer gebruiken. Het apotheekteam kan erop letten
dat u het middel niet opnieuw krijgt.
In het begin van de behandeling kan dit middel juist
een jichtaanval uitlokken. Dit is meestal geen reden om
te stoppen met de behandeling. Raadpleeg wel uw arts
als een aanval optreedt. De arts kan u dan een medicijn
tegen de aanval voorschrijven.
Zelden:
Maag- of darmklachten. Dit vermindert meestal als u na
enkele dagen gewend bent geraakt aan het middel. U
kunt deze klachten voorkomen door het middel na het
eten in te nemen.
Loskomende nierstenen. Dit geeft pijn bij plassen of niersteenkolieken. Dit kan gebeuren als u nierstenen heeft
(misschien zonder dat te weten). De nierstenen komen
los, omdat hun grootte door dit middel kan afnemen.
Allopurinol
55
Zeer zelden:
• Duizeligheid, slaperigheid, klachten met zien.
• Bloedafwijkingen. Als u plotseling onverklaarbare
koorts, keelpijn, blauwe plekken of bloedingen krijgt,
moet u het gebruik staken en meteen uw arts waarschuwen.
Oppassen bij
Wisselwerking
• Nierfunctiestoornissen. Uw arts zal dan een lagere
dosering geven.
• Leverfunctiestoornissen. Uw arts zal uw lever dan
(extra) controleren.
• Als u overgevoelig bent voor dit middel, mag u het niet
gebruiken.
• De bloedverdunners acenocoumarol en fenprocoumon.
Allopurinol kan de werking van de bloedverdunner
versterken. Vertel de trombosedienst dat u allopurinol
gebruikt of heeft gebruikt. Geef ook aan als u meer of
minder allopurinol bent gaan slikken.
• Azathioprine. Allopurinol kan de werking en bijwerkingen
van azathioprine verhogen. De arts zal de dosering van
azathioprine daarom verlagen. Als u toch last krijgt
van keelpijn en koorts, moet u contact opnemen met
uw arts, misschien is de dosis toch te hoog.
• Mercaptopurine, een middel gebruikt bij kanker
(leukemie). Allopurinol versterkt de werking van dit
middel. De bijwerkingen kunnen toenemen. Raadpleeg
uw arts. Deze zal de dosering mercaptopurine waarschijnlijk moeten aanpassen.
• Theofylline, een middel gebruikt bij astma en COPD.
Allopurinol versterkt de werking van dit middel. De
bijwerkingen kunnen toenemen. Raadpleeg uw arts.
Deze zal de dosering theofylline waarschijnlijk moeten
aanpassen.
• Er zijn veel medicijnen die de hoeveelheid urinezuur in
het bloed kunnen verhogen, zoals plasmiddelen. Vertel
uw apotheek dat u aanleg voor jicht heeft. Zij kunnen
er dan op letten dat u niet zonder meer een medicijn
krijgt dat een jichtaanval kan uitlokken.
Rijvaardigheid
U kunt autorijden met dit geneesmiddel.
Alcohol
Alcohol vermindert de uitscheiding van urinezuur
door de nieren, waardoor jicht kan verergeren. Gebruik
daarom weinig of geen alcohol, maar drink wel veel
water (2 tot 3 liter per dag).
Voedsel
Sommige eiwitrijke voedingsmiddelen kunnen, ondanks
de allopurinol, de hoeveelheid urinezuur in het bloed
verhogen. Vraag eventueel een diëtist om advies.
56
MedicijnenKompas
Zwangerschap
Over het gebruik van dit middel tijdens de zwangerschap
is nog te weinig bekend. Meld het in ieder geval aan uw
arts en apotheker zodra u zwanger bent of binnenkort
wilt worden.
Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts.
Dit middel komt in de moedermelk terecht. Het is niet
bekend of dit schadelijk is voor de baby.
Gebruik
Hoe
Innemen met een glas water.
Drink veel tijdens de behandeling (2 tot 3 liter vocht per
dag).
Wanneer
• Neem dit middel tijdens of vlak na het eten in. Dan
heeft u minder kans op maagklachten.
• Begin de behandeling niet als u net een jichtaanval
heeft. Allopurinol kan namelijk in het begin van de
behandeling juist een jichtaanval verergeren. Meestal
adviseert de arts om tot enkele weken na een aanval te
wachten.
Hoe lang
Het kan enkele maanden duren voor u merkt dat minder
jichtaanvallen optreden. De arts zal regelmatig uw bloed
controleren op hoeveelheid urinezuur en op de werking
van de nieren.
Als bij u regelmatig jicht optreedt, moet u dit middel vaak
uw hele leven blijven gebruiken.
Gebruikelijke
dosering
Afhankelijk van de ernst van de jicht 100-900 mg per dag.
Dosis vergeten?
• Als u dit middel één keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan acht uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan acht uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
• Als u dit middel twee keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan vier uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan vier uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
• Als u dit middel drie keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan drie uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan drie uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
Allopurinol
57
Stoppen
Plaatsbepaling in
de behandeling
U kunt op ieder moment in één keer met het gebruik
van dit middel stoppen. De hoeveelheid urinezuur kan
dan wel weer omhooggaan en opnieuw een jichtaanval
veroorzaken. Stop dus alleen in overleg met uw arts.
Allopurinol is het middel van eerste keuze bij jicht die
gepaard gaat met een verhoogde productie van urinezuur.
Kosten per maand e 5,19 – e 6,42
(november 2005)
Vergoeding
(november 2005)
58
Allopurinol wordt volledig vergoed.
MedicijnenKompas
Anakinra
Merknaam
Kineret (fabrikant: Amgen)
Samenstelling
Kineret bevat 150 mg anakinra per ml injectievloeistof
(= 100 mg per injectie).
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Reumatoïde artritis.
Werking
Anakinra onderdrukt afweerreacties van het lichaam. Het
behoort tot de DMARD’s: ‘disease modifying anti rheumatic drugs’. DMARD’s zijn reumabestrijdende middelen
die ontstekingen afremmen en de ziekte rustiger maken.
Hierdoor kunnen klachten als pijn, stijfheid en zwelling
na enige tijd afnemen. DMARD’s worden gebruikt om
bij reuma de gewrichtsontsteking op de lange termijn te
verminderen. De werking is meestal binnen twee weken
merkbaar en is optimaal binnen drie maanden.
Bijwerkingen
Zeer vaak:
• Roodheid, jeuk en zwelling op de plaats van injectie.
Deze verschijnselen zijn voorbijgaand en na een
maand verminderen deze bijwerkingen meestal.
• Hoofdpijn.
Vaak:
• Infecties van de luchtwegen, gewrichten, botten of
huid. Dit komt omdat de lichaamseigen afweer is
verminderd. Na stoppen van de behandeling met
anakinra verdwijnt het meestal weer. Soms kan daarna
de behandeling weer worden hervat. Krijgt u last van
koorts of een infectie, raadpleeg dan altijd uw arts.
• Afwijkingen in het bloed. Deze kunnen na enkele
weken tot maanden ontstaan. Het bloed wordt daarom
regelmatig gecontroleerd. Als u keelpijn, koorts en
blaren in de mond krijgt, of als u snel blauwe plekken
krijgt, waarschuw dan uw arts. Dit kan een aanwijzing
zijn voor een mogelijke bloedafwijking.
Oppassen bij
• Ernstige nierfunctiestoornissen. U mag dit middel dan
niet gebruiken.
• Als u overgevoelig bent voor dit middel, mag u het niet
gebruiken.
Anakinra
59
Wisselwerking
De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen
zijn:
Vaccins, bijvoorbeeld bof-mazelen-rodehondvaccin (BMR),
gelekoortsvaccin en BCG-vaccin. Anakinra vermindert
de werkzaamheid van deze vaccins en kan de kans op
bijwerkingen ervan verhogen. Overleg hierover met
uw arts. Als u gevaccineerd wordt, reageert het lichaam
namelijk met een afweerreactie tegen het vaccin.
Anakinra remt deze afweerreactie.
Dosis vergeten?
U gebruikt dit middel één keer per dag: Duurt het nog
meer dan acht uur voor u de volgende dosis normaal
injecteert? Dien de vergeten injectie dan alsnog toe.
Duurt het nog minder dan acht uur? Neem dan contact
op met uw arts.
Stoppen
Stop niet zomaar met het gebruik. De gewrichtsontsteking en
de klachten kunnen dan heviger terugkomen. Raadpleeg
uw arts als u wilt stoppen.
Rijvaardigheid
U kunt autorijden met dit geneesmiddel.
Alcohol
Bij dit middel zijn hiervoor geen beperkingen.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Voedsel
U mag alles eten.
Zwangerschap
Over het gebruik van dit middel tijdens de zwangerschap
is nog te weinig bekend. Meld het in ieder geval aan uw
arts en apotheker zodra u zwanger bent of binnenkort
wilt worden. Zo mogelijk kunt u (tijdelijk) overstappen op
een ander middel.
Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts. Het
is niet bekend of dit middel in de moedermelk terechtkomt en of het schadelijk voor de baby is. Mogelijk kan de
arts u (tijdelijk) een ander middel voorschrijven, waarvan
wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.
Bij reumatoïde artritis gaat in eerst instantie de voorkeur
uit naar sulfasalazine of methotrexaat. Voor patiënten
die onvoldoende baat hebben of te veel bijwerkingen bij
optimale doseringen van sulfasalazine en methotrexaat
komt een behandeling met een TNF-alfa-blokkerend
middel, zoals etancercept, in aanmerking. Er zijn nog
onvoldoende gegevens om de plaats van anakinra vast
te kunnen stellen. Anakinra is niet onderzocht in vergelijking tot etanercept. Bij een indirecte vergelijking lijkt
het minder werkzaam te zijn. Verder ontbreken gegevens
over het voortschrijden van de ziekte die met radiologie
zijn vastgesteld en over de veiligheid bij gebruik langer
dan een jaar. Het is vereist het middel in combinatie met
methotrexaat toe te passen. Anakinra is duur en in prijs
vergelijkbaar met etanercept. Het middel dient alleen te
worden voorgeschreven door of op aanwijzing van een
reumatoloog.
Kosten per maand e 1.058,26
(november 2005)
Gebruik
Hoe
Anakinra wordt vlak onder de huid ingespoten. Kies
steeds een andere injectieplaats, bijvoorbeeld in de dij, de
buik of de achterkant van de bovenarm. Door de injectieplaats te wisselen, heeft u minder kans op pijnlijke rode
plekken in de huid.
Wanneer
De injectie wordt één keer per dag gegeven. Kies
steeds hetzelfde moment van de dag om de injectie te
gebruiken. U vergeet dan minder snel een dosis.
Hoe lang
Het kan enkele weken duren voor u iets merkt van het
gunstige effect van dit middel.
Gebruikelijke
dosering
100 mg (= 1 spuit) per dag.
60
MedicijnenKompas
Vergoeding (vanaf Aan de vergoeding is de volgende voorwaarde verbonden:
januari 2006)
uitsluitend voor een verzekerde met actieve reumatoïde
artritis die onvoldoende baat ondervindt bij de behandeling met methotrexaat. Verder dient anakinra te zijn
voorgeschreven door een arts die het middel volgens
richtlijnen van zijn beroepsgroep voorschrijft.
Anakinra
61
• Nierbeschadiging. De urine moet daarom elke maand
worden gecontroleerd. Indien u bloed in de urine
bemerkt, moet u direct contact opnemen met de arts.
Zeer zelden:
• ‘Angio-oedeem’: een zwelling van het gezicht, lippen,
mond, tong of keel. U kunt hierbij erg benauwd
worden. Als het ontstaat, moet u onmiddellijk een arts
opzoeken of naar de eerstehulpdienst gaan. U mag
dit middel in de toekomst niet meer gebruiken. Geef
daarom aan de apotheek door dat u overgevoelig bent
voor auranofine. Het apotheekteam kan er dan op
letten dat u dit middel niet opnieuw krijgt.
• Ontsteking van de darmen, longen, nieren, lever of
zenuwstelsel. Deze zijn het gevolg van vergiftigingsverschijnselen met het zware metaal goud. In deze
gevallen moet het gebruik vaak worden gestaakt,
waarna het goud weer langzaam uit het lichaam
verdwijnt.
Auranofine
Merknaam
Ridaura (fabrikant: Yamanouchi)
Samenstelling
Een tablet Ridaura bevat 3 mg auranofine.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Reumatoïde artritis.
Werking
Auranofine is een verbinding met ongeveer dertig
procent goud. Auranofine behoort tot de DMARD’s:
‘disease modifying anti rheumatic drugs’. DMARD’s zijn
reumabestrijdende middelen die ontstekingen afremmen
en de ziekte rustiger maken. Hierdoor kunnen klachten
als pijn, stijfheid en zwelling na enige tijd afnemen.
DMARD’s worden gebruikt om bij reuma de gewrichtsontsteking op de lange termijn te verminderen. Hoe auranofine en andere goudpreparaten precies werken bij reuma
is echter niet bekend.
Bijwerkingen
62
Zeer vaak:
• Diarree of zachte ontlasting. Bij ongeveer de helft van
de mensen die auranofine gebruiken komt dit voor. Dit
is het gevolg van beschadiging van de slijmvliezen aan
de binnenkant van de darmen. Als u er te veel last van
krijgt, raadpleeg dan uw arts. Eventueel kan door verlaging
van de dosering deze bijwerking worden verminderd.
• Misselijkheid, buikpijn. U kunt dit vaak voorkomen
door de tablet in te nemen tijdens de maaltijd.
Vaak:
• Huiduitslag en jeuk. Ongeveer één op de vier mensen
krijgt last van huiduitslag. Deze is meestal niet zo
ernstig dat het gebruik moet worden gestopt. Mensen
die last hebben van atopisch eczeem (eczeem door
overgevoeligheid) kunnen een verergering van hun
klachten krijgen.
• Ontsteking van slijmvliezen van mond of ogen.
Hierdoor krijgt u last van een pijnlijke mond of ogen.
Als u hier last van heeft moet u uw arts raadplegen.
• Haaruitval, dit stopt weer als u stopt met dit middel.
Soms:
• Afwijkingen in het bloed. Deze kunnen na enkele
weken tot maanden ontstaan. Het bloed wordt daarom
regelmatig gecontroleerd. Als u keelpijn, koorts en
blaren in de mond krijgt, of als u snel blauwe plekken
krijgt, waarschuw dan uw arts. Dit kan een aanwijzing
zijn voor een mogelijke bloedafwijking.
MedicijnenKompas
Oppassen bij
• Lever- of nierfunctiestoornissen. Uw lever of nieren
moeten dan extra worden gecontroleerd.
• Diabetes of hartfalen, die niet goed onder controle zijn
met medicijnen.
• De darmziekte colitis ulcerosa. U mag dit middel dan
niet gebruiken.
• Als u recent bestraald bent voor kanker, mag u dit
middel niet gebruiken.
• Als u tuberculose heeft, mag u dit middel niet
gebruiken.
• Als u de stofwisselingsziekte porfyrie heeft, mag u dit
middel niet gebruiken.
• Als u overgevoelig bent voor goudverbindingen, of in
het algemeen vaak last heeft van allergische reacties,
mag u dit middel niet gebruiken.
Wisselwerking
Er zijn geen belangrijke wisselwerkingen met andere
medicijnen bekend.
Rijvaardigheid
U kunt autorijden met dit geneesmiddel.
Alcohol
Bij dit middel zijn hiervoor geen beperkingen.
Voedsel
U mag alles eten.
Zwangerschap
Over het gebruik van dit middel tijdens de zwangerschap
is nog te weinig bekend. Meld het in ieder geval aan uw
arts en apotheker zodra u zwanger bent of binnenkort
wilt worden. Zo mogelijk kunt u (tijdelijk) overstappen op
een ander middel.
Auranofine
63
Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts.
Dit middel komt in de moedermelk terecht; het is niet
bekend of dit schadelijk is voor de baby. Mogelijk kan de
arts u (tijdelijk) een ander middel voorschrijven, waarvan
wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.
Aurothiomalaat
Merknaam
Tauredon (fabrikant: Altana)
Samenstelling
Tauredon bevat 20 of 100 mg natrium-aurothiomalaat per
ml injectievloeistof (=10 of 50 mg per injectie).
Gebruik
Hoe
Innemen met een glas water.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Wanneer
Neem de tablet in tijdens de maaltijd of met wat voedsel.
U heeft dan de minste kans op misselijkheid.
Toepassing
Reumatoïde artritis en juveniele chronische artritis.
Werking
Aurothiomalaat is een verbinding, waaruit langzaam
goud vrijkomt. Aurothiomalaat behoort tot de DMARD’s:
‘disease modifying anti rheumatic drugs’. DMARD’s zijn
reumabestrijdende middelen die ontstekingen afremmen
en de ziekte rustiger maken. Hierdoor kunnen klachten
als pijn, stijfheid en zwelling na enige tijd afnemen.
DMARD’s worden gebruikt om bij reuma de gewrichtsontsteking op de lange termijn te verminderen. Hoe aurothiomalaat en andere goudpreparaten precies werken bij
reuma is echter niet bekend.
Bijwerkingen
De kans op bijwerkingen van dit middel is het grootst
tussen de derde en de achtste maand van de behandeling.
Zeer vaak:
• Huiduitslag en jeuk. Ongeveer een kwart van de
mensen krijgt last van huiduitslag. Deze kan verergeren
onder invloed van zonlicht. Vermijd daarom zonlicht,
zonnebank en ander UV-licht. Soms ontstaat er een
blauwgrijze verkleuring van de huid, vooral daar waar
de huid aan zonlicht is blootgesteld. Mensen die last
hebben van atopisch eczeem (eczeem door een gevoelige huid) kunnen een verergering van hun klachten
krijgen. De klachten zijn meestal niet zo erg dat de
behandeling moet worden gestopt. Soms kan het
helpen om de dosering te verlagen of de behandeling
tijdelijk te onderbreken. In zeer zeldzame gevallen gaat
de huiduitslag over in een ernstige huidontsteking met
blaren. Waarschuw dan uw arts.
• Ontsteking van slijmvliezen van mond of ogen.
Hierdoor krijgt u last van een pijnlijke mond, keel of
ogen. Als u hier last van krijgt, moet u uw arts raadplegen. Eventueel kan door verlaging van de dosering
deze bijwerking worden verminderd.
• Een naar gevoel, kort na inspuiten. U kunt last krijgen
van misselijkheid, duizeligheid, hoofdpijn, rood gezicht,
zweten, hartkloppingen en een zwak gevoel. Dit
verdwijnt weer vanzelf na korte tijd.
• Een grijsblauwe verkleuring van de huid, kan vooral
voorkomen in huid die aan de zon wordt blootgesteld.
Hoe lang
Het kan drie maanden duren voor u iets merkt van het
gunstige effect van dit middel. Als u na een jaar gebruik
geen verbetering van uw klachten merkt, heeft verder
gebruik geen zin.
Gebruikelijke
dosering
6-9 mg per dag, meestal verdeeld in twee doses.
Dosis vergeten?
• Als u dit middel twee keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan vier uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan vier uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
• Als u dit middel één keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan acht uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan acht uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
Stoppen
Stop niet zomaar met het gebruik. De gewrichtsontsteking en de klachten kunnen dan heviger terugkomen.
Raadpleeg uw arts als u wilt stoppen.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Auranofine dient alleen door of op aanwijzing van een
reumatoloog te worden voorgeschreven.
Kosten per maand e 35,48
(november 2005)
Vergoeding
(november 2005)
64
Auranofine wordt volledig vergoed.
MedicijnenKompas
Aurothiomalaat
65
Vaak:
Haarverlies, het haar komt weer terug als u met het
middel bent gestopt.
Zelden:
• Afwijkingen in het bloed. Deze kunnen na enkele
weken tot maanden ontstaan. Het bloed wordt daarom
regelmatig gecontroleerd. Als u keelpijn, koorts en
blaren in de mond krijgt, of als u snel blauwe plekken
krijgt, waarschuw dan uw arts. Dit kan een aanwijzing
zijn voor een mogelijke bloedafwijking.
• Nierbeschadiging. De urine moet daarom regelmatig
worden gecontroleerd. Indien u bloed in de urine
bemerkt, moet u direct contact opnemen met de arts.
Zeer zelden:
• Ontsteking van de darmen, longen, nieren, lever of
zenuwstelsel. Deze zijn het gevolg van vergiftigingsverschijnselen met het zware metaal goud. In deze
gevallen moet het gebruik vaak worden gestaakt, waarna
het goud weer langzaam uit het lichaam verdwijnt.
• Verslechtering van uw gezichtsvermogen. Als u hier
last van krijgt, raadpleeg dan onmiddellijk uw arts.
• Ademhalingsproblemen. Als u hier plotseling last van
krijgt, raadpleeg dan onmiddellijk uw arts.
Oppassen bij
• Blootstelling aan UV- of zonlicht (zie bij Bijwerkingen).
• Lever- of nierfunctiestoornissen. Uw lever of nieren
moeten dan extra worden gecontroleerd.
• Diabetes of hartfalen die niet goed onder controle zijn
met medicijnen.
• De darmziekte colitis ulcerosa. U mag dit middel dan
niet gebruiken.
• Als u recent bestraald bent voor kanker, mag u dit
middel niet gebruiken.
• Als u tuberculose heeft, mag u dit middel niet
gebruiken.
• Als u de stofwisselingsziekte porfyrie heeft, mag u dit
middel niet gebruiken.
• Als u overgevoelig bent voor goudverbindingen of in
het algemeen vaak last heeft van allergische reacties,
mag u dit middel niet gebruiken.
Wisselwerking
Er zijn van dit middel geen belangrijke wisselwerkingen
met andere medicijnen bekend.
Rijvaardigheid
U kunt autorijden met dit geneesmiddel.
Alcohol
Bij dit middel zijn hiervoor geen beperkingen.
Voedsel
U mag alles eten.
66
Zwangerschap
Over het gebruik van dit middel tijdens de zwangerschap is
nog te weinig bekend. Niet gebruiken tijdens de zwangerschap.
Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts.
Dit middel komt in de moedermelk terecht; het is niet
bekend of dit schadelijk is voor de baby. Mogelijk kan de
arts u (tijdelijk) een ander middel voorschrijven, waarvan
wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.
Gebruik
Hoe
Het toedienen van de injectie gebeurt onder toezicht van
een arts of verpleegkundige.
Wanneer
Dit middel wordt in de eerste twintig weken van de
behandeling één keer per week ingespoten in een spier.
Indien het middel goed aanslaat, kan de dosering daarna
worden verminderd tot één injectie per twee tot vier
weken. Kies voor de injectie een vaste dag, dan is het
gemakkelijker om te onthouden wanneer u weer een
injectie moet krijgen.
Hoe lang
Het kan drie maanden duren voor u iets merkt van het
gunstige effect van dit middel. Als het middel niet helpt
na zes maanden, dan heeft verdere toediening geen zin.
Gebruikelijke
dosering
Reumatoïde artritis: Volwassenen: de eerste 20 weken 50
mg eens per week. Bij voldoende effect na 20 weken: 50
mg eens per 2–4 weken.
Juveniele chronische artritis: kinderen 6–12 jaar: 1/4 van
de volwassenendosering. Onderhoudsdosering 1 mg per
kg lichaamsgewicht één- à tweemaal per maand.
Dosis vergeten?
Neem contact op met uw arts.
Stoppen
Stop niet zomaar met het gebruik. De gewrichtsontsteking en de klachten kunnen dan heviger terugkomen.
Raadpleeg uw arts als u wilt stoppen.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Aurothiomalaat dient alleen te worden voorgeschreven
door een specialist die ervaring heeft met de behandeling.
Kosten per maand e 45,99 – e 157,31
(november 2005)
Vergoeding
(november 2005)
MedicijnenKompas
Aurothiomalaat
Aurothiomalaat wordt volledig vergoed.
67
Vaak:
• Haaruitval. Meestal verdwijnt deze bijwerking vanzelf
bij voortgezet gebruik.
• Ontsteking van de alvleesklier. Bij plotselinge hevige
pijn in bovenbuik moet u direct een arts waarschuwen.
Soms:
Allergische reacties met onder andere jeuk of galbulten,
huiduitslag, griepachtige verschijnselen, koorts,
rillingen, spierpijn, benauwdheid of flauwvallen.
Stop dan het gebruik en raadpleeg uw arts. U mag
dit middel in de toekomst niet meer gebruiken. Geef
daarom aan de apotheek door dat u overgevoelig bent
voor azathioprine. Het apotheekteam kan er dan op
letten dat u dit middel niet opnieuw krijgt.
Soms en alleen bij langdurig gebruik:
• Verminderde leverwerking, zeer zelden overgaand in
leverbeschadiging. De arts zal regelmatig de leverfunctie
controleren. Merkt u een gevoelige, opgezwollen buik
of een gele verkleuring van het oogwit of van de huid,
waarschuw dan een arts. Na verlaging van de dosering
of na stoppen verdwijnt deze bijwerking weer.
• Verhoogde kans op infecties, bijvoorbeeld van de
luchtwegen, zoals verkoudheid en hoesten. Dit komt
doordat azathioprine de lichaamseigen afweer vermindert en een remmende werking heeft op de productie
van nieuwe bloedcellen. De witte bloedcellen zijn
namelijk belangrijk voor de afweer.
Azathioprine
Merknaam
Azathioprine Tabletten (diverse fabrikanten)
Imuran (fabrikant: GlaxoSmithKline)
Samenstelling
Azathioprine Tabletten bevatten 25 of 50 mg azathioprine.
Imuran bevat 25 of 50 mg azathioprine per tablet.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Reumatoïde artritis en systemische lupus erythematodes
(SLE).
Werking
Reumatoïde artritis:
Azathioprine kan gewrichtsontstekingen enigszins
remmen. Het behoort tot de DMARD’s: ‘disease modifying
anti rheumatic drugs’. DMARD's zijn reumabestrijdende
middelen die ontstekingen afremmen en de ziekte
rustiger maken. Hierdoor kunnen klachten als pijn, stijfheid en zwelling na enige tijd afnemen. DMARD’s worden
gebruikt om bij reuma de gewrichtsontsteking op de
lange termijn te verminderen. Hoe deze werking precies
totstandkomt is nog niet bekend. Het effect van azathioprine treedt nooit meteen op, maar meestal pas na twee
tot drie maanden.
SLE:
Azathioprine onderdrukt de ontstekingsverschijnselen
bij SLE. Meestal gebruikt u het tijdens een aanval in hoge
dosering gedurende enkele dagen tot weken, samen met
corticosteroïden. Daarna is een lagere dosering gedurende langere tijd voldoende om de verschijnselen voor
een groot deel te onderdrukken.
Bijwerkingen
68
Zeer vaak:
• Bloedafwijkingen. Dit middel onderdrukt het beenmerg waar de voorlopers van nieuwe bloedcellen
worden gemaakt. Met name bij hoge dosering zal er
een tekort aan bepaalde bloedcellen ontstaan. Het
gevolg is bloedarmoede, meer kans op bloedingen en
een verminderde afweer. Dit kan na enkele weken
ontstaan. Het bloed wordt daarom regelmatig gecontroleerd. Mochten er afwijkingen zijn in het bloed, dan
wordt tijdelijk gestopt met azathioprine of de dosis
verlaagd. Hierdoor verdwijnt deze bijwerking weer.
Krijgt u last van erge keelpijn in combinatie met
koorts, regelmatig een bloedneus en snel blauwe
plekken, neem dan direct contact op met uw arts.
• Maagdarmklachten, zoals verminderde eetlust, misselijkheid en braken. Door de tabletten kort na de maaltijd in te nemen heeft u hier minder last van.
MedicijnenKompas
Oppassen bij
• Ernstige infecties. U mag dit middel dan niet
gebruiken.
• Lever- of nierfunctiestoornis. Overleg met uw arts of
dit middel wel geschikt voor u is.
• Bloedafwijkingen. Overleg met uw arts of dit middel
wel geschikt voor u is.
• Ontsteking van de alvleesklier. U mag dit middel dan
niet gebruiken.
Wisselwerking
• Allopurinol kan de werking en bijwerkingen van
azathioprine verhogen. De arts zal de dosering van
azathioprine daarom verlagen. Als u toch last krijgt
van keelpijn en koorts, moet u contact met uw arts
opnemen, misschien is de dosis toch te hoog.
• De bloedverdunners acenocoumarol en fenprocoumon.
Azathioprine kan de werking van de bloedverdunner
verminderen. Meld de trombosedienst dat u azathioprine bent gaan gebruiken. Ook als u stopt met het
gebruik of als de dosering azathioprine anders wordt,
moet u dit melden.
Azathioprine
69
• Vaccins, bijvoorbeeld bof-mazelen-rodehondvaccin
(BMR), gelekoortsvaccin, poliovaccin en BCG-vaccin.
Azathioprine vermindert de werkzaamheid van deze
vaccins en kan de kans op een infectie door het vaccin
vergroten. Overleg hierover met uw arts. Als u gevaccineerd wordt, reageert het lichaam namelijk met een
afweerreactie tegen het vaccin. Azathioprine remt deze
afweerreactie.
Dosis vergeten?
• Als u dit middel één keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan acht uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan acht uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
• Als u dit middel twee keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan vier uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan vier uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
Stoppen
Stop niet zomaar met het gebruik. De klachten kunnen
dan heviger terugkomen. Raadpleeg uw arts als u wilt
stoppen.
Azathioprine dient alleen te worden voorgeschreven door
een specialist die ervaring heeft met de behandeling.
Rijvaardigheid
U kunt autorijden met dit geneesmiddel.
Alcohol
Het gebruik van (veel) alcohol is niet aan te raden. Zowel
alcohol als azathioprine hebben een negatieve invloed op
de lever. Door de combinatie is de kans op een leveraandoening groter.
Voedsel
U mag alles eten.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Zwangerschap
Bent u zwanger, of wilt u zwanger worden, overleg dan
met uw arts of u dit middel kunt blijven gebruiken.
Kosten per maand e 35,59 – e 56,34
(november 2005)
Borstvoeding
Dit middel gaat in kleine hoeveelheden over in de
moedermelk. Het is waarschijnlijk niet schadelijk. Wilt u
borstvoeding gaan geven, overleg dan met uw arts of u
dit middel kunt blijven gebruiken.
Vergoeding
(november 2005)
Azathioprine wordt volledig vergoed.
Gebruik
Hoe
Neem de tabletten zonder te kauwen in met een glas
water.
Wanneer
Neem dit middel tijdens of vlak na de maaltijd in. U heeft
dan minder kans op misselijkheid. Het beste kunt u vaste
innametijdstippen kiezen. Dan vergeet u minder snel een
dosis.
Als u het middel één keer per dag gebruikt: bij voorkeur
’s ochtends na het ontbijt. Als u het middel twee keer per
dag gebruikt: ’s ochtends na het ontbijt en ’s avonds na de
avondmaaltijd.
Hoe lang
Het effect van azathioprine treedt nooit meteen op, maar
meestal pas na twee tot drie maanden. Als er binnen
drie maanden geen duidelijke verbetering optreedt, heeft
verder gebruik geen zin. Als het middel wel werkt kan het
langdurig worden gebruikt.
Gebruikelijke
dosering
Reumatoïde artritis en SLE: 1-3 mg per kg lichaamsgewicht
per dag.
70
MedicijnenKompas
Azathioprine
71
Benzbromaron
Merknaam
Desuric (fabrikant: OTL)
Samenstelling
Desuric bevat 100 mg benzbromaron per tablet.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Bij jicht, ter voorkoming van jichtaanvallen. Het is alleen
bestemd voor patiënten die allergisch zijn voor allopurinol of daarmee niet mogen worden behandeld.
Werking
Benzbromaron verhoogt de uitscheiding van urinezuur
via de nieren in de urine. Het vermindert zo in de loop
van enkele weken de hoeveelheid urinezuur in het bloed.
Het effect merkt u dus niet meteen. Toch is het belangrijk
om dit middel elke dag in te nemen. Alleen dan kan benzbromaron de hoeveelheid urinezuur laag houden.
Bijwerkingen
Soms:
• Diarree of andere maag- of darmklachten.
• In het begin van de behandeling kan dit middel juist
een jichtaanval uitlokken. Dit is meestal geen reden
om te stoppen met de behandeling. Raadpleeg wel
uw arts als een aanval optreedt. De arts kan u dan een
medicijn tegen de aanval voorschrijven.
• Nierstenen. Dit geeft pijn bij plassen, niersteenkolieken
of kan de nieren beschadigen. Gebruik dit middel niet
als u weet dat u nierstenen heeft of hier aanleg toe
heeft.
• Vaker moeten plassen.
Zelden:
• Leverontsteking. Uw arts zal uw leverfunctie regelmatig controleren. Leverontsteking (hepatitis) merkt
u aan misselijkheid, braken, buikpijn, spierzwakte en
geelzucht. Raadpleeg onmiddellijk uw arts bij deze
verschijnselen.
• Huiduitslag of jeukende ontstoken ogen. Raadpleeg
uw arts, aangezien dit kan wijzen op overgevoeligheid.
Blijkt u overgevoelig, geef dat dan aan de apotheek
door. Het apotheekteam kan er op letten dat u het
middel niet opnieuw krijgt.
Oppassen bij
• Nierfunctiestoornissen. Uw arts zal dan een lagere
dosering geven.
• Leverfunctiestoornissen. Uw arts zal uw lever dan
(extra) controleren.
• Als u nierstenen of aanleg hiervoor heeft, mag u dit
middel niet gebruiken.
• Als u overgevoelig bent voor dit middel, mag u het niet
gebruiken.
• Als u de stofwisselingsziekte porfyrie heeft, mag u dit
middel niet gebruiken.
Wisselwerking
• De bloedverdunners acenocoumarol en fenprocoumon.
Benzbromaron kan de werking van de bloedverdunner
versterken. Vertel de trombosedienst dat u benzbromaron gebruikt of heeft gebruikt. Geef ook aan als u
meer of minder benzbromaron bent gaan slikken.
• Er zijn veel medicijnen die de hoeveelheid urinezuur in
het bloed kunnen verhogen, zoals plasmiddelen. Vertel
uw apotheek dat u aanleg voor jicht heeft. Zij kunnen
er dan op letten dat u niet zonder meer een medicijn
krijgt dat een jichtaanval kan uitlokken.
Rijvaardigheid
U kunt autorijden met dit geneesmiddel.
Alcohol
Alcohol vermindert de uitscheiding van urinezuur
door de nieren, waardoor jicht kan verergeren. Gebruik
daarom weinig of geen alcohol, maar drink wel veel
water (2 tot 3 liter per dag).
Voedsel
Sommige eiwitrijke voedingsmiddelen kunnen, ondanks
de benzbromaron, de hoeveelheid urinezuur in het bloed
verhogen. Vraag eventueel een diëtist om advies.
Zwangerschap
Over het gebruik van dit middel tijdens de zwangerschap
is nog te weinig bekend. Meld het in ieder geval aan uw
arts en apotheker zodra u zwanger bent of binnenkort
wilt worden.
Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts. Dit
middel komt in moedermelk terecht. Het is niet bekend of
dit schadelijk is voor de baby.
Gebruik
Hoe
72
MedicijnenKompas
Benzbromaron
Heel doorslikken met een glas water.
Drink veel tijdens de behandeling (2 tot 3 liter vocht per
dag).
73
Wanneer
Neem dit middel tijdens het eten in.
Hoe lang
Het kan enkele maanden duren voor u merkt dat minder
jichtaanvallen optreden. De arts zal regelmatig uw bloed
controleren op hoeveelheid urinezuur en op de werking
van de nieren.
Als bij u regelmatig jicht optreedt, moet u dit middel vaak
uw hele leven blijven gebruiken.
Chloroquine
Gebruikelijke
dosering
50–200 mg per dag, max. 300 mg per dag.
Dosis vergeten?
Bent u een dosis vergeten, sla de vergeten dosis dan over
en hervat uw normale schema. Neem geen dubbele dosis
om iets in te halen.
Stoppen
U kunt op ieder moment in één keer met het gebruik
van dit middel stoppen. De hoeveelheid urinezuur kan
dan wel weer omhooggaan en opnieuw een jichtaanval
veroorzaken. Stop dus alleen in overleg met uw arts.
Plaatsbepaling in
de behandeling
De plaats van benzbromaron valt op dit moment niet
aan te geven. Omdat het middel alleen bestemd is voor
patiënten die allergisch zijn voor allopurinol of daarmee niet
mogen worden behandeld, is het middel in herbeoordeling.
Merknaam
Nivaquine (fabrikant: ACE)
Samenstelling
Een tablet Nivaquine bevat 100 mg chloroquine.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Reumatoïde artritis en lupus erythematodes (LE).
Werking
Reumatoïde artritis:
Chloroquine kan gewrichtsontstekingen enigszins
remmen. Het behoort tot de DMARD’s: ‘disease modifying
anti rheumatic drugs’. DMARD’s zijn reumabestrijdende
middelen die ontstekingen afremmen en de ziekte
rustiger maken. Hierdoor kunnen klachten als pijn, stijfheid en zwelling na enige tijd afnemen. DMARD’s worden
gebruikt om bij reuma de gewrichtsontsteking op de
lange termijn te verminderen. Hoe deze werking precies
totstandkomt is nog niet bekend. Zeven op de tien reumapatiënten hebben iets minder last van pijn, kunnen zich
wat beter bewegen en voelen zich beter. Het effect van
chloroquine treedt nooit meteen op, maar meestal pas na
twee tot drie maanden.
LE:
Chloroquine werkt bij LE, doordat het de ontstekingsverschijnselen onderdrukt. Meestal gebruikt u het tijdens
een aanval in hoge dosering gedurende zeven tot vijftien
dagen. Daarna is een lagere dosering gedurende langere
tijd voldoende om de verschijnselen voor een groot deel
te onderdrukken.
Bijwerkingen
Soms:
• Huiduitslag, jeuk, haaruitval, zwartblauwe verkleuring
van nagels of slijmvliezen, verergering van psoriasis.
Deze bijwerkingen verdwijnen weer als u stopt met
dit middel. Als u hier veel last van heeft, overleg dan
met uw arts. Zeer zelden ontstaat een ernstige huidafwijking met loslaten van de huid. Stop het gebruik en
waarschuw dan onmiddellijk een arts.
• Maagdarmklachten, zoals misselijkheid, braken en
diarree. Om misselijkheid te voorkomen kunt u het
best dit middel innemen tijdens of vlak na de maaltijd
of met wat voedsel.
Kosten per maand e 15,36
(november 2005)
Vergoeding
(november 2005)
74
Benzbromaron wordt volledig vergoed.
MedicijnenKompas
Chloroquine
75
Oppassen bij
Wisselwerking
76
• Oogaandoeningen, zoals aandoeningen van het hoornvlies of het netvlies, vooral bij het langdurig gebruik
van hoge doseringen. Soms merkt u dit niet. Soms
krijgt u last van wazig zien, het zien van een kleurloze
ring rond lampen (halo’s), lichtschuwheid, veranderd
kleurenzien, zien van lichtflitsen, moeilijk kunnen
lezen. Als u langer dan één jaar 100 tot 200 mg per
dag gebruikt is het nodig eenmaal per jaar uw ogen te
laten controleren. Als u een hogere dosering langdurig
gebruikt, moet u dit tweemaal per jaar laten doen.
Zelden:
• Zenuw- en spieraandoeningen, zoals tintelingen of een
doof gevoel in armen of benen, epilepsie, spierzwakte.
• Psychische problemen, zoals angst, verwarring, gejaagd
gevoel, hallucinaties en psychose. Dit verdwijnt weer
na stoppen van het gebruik.
• Hoofdpijn, duizeligheid, oorsuizen, doofheid. Bemerkt
u doofheid of oorsuizen, waarschuw dan een arts.
Zeer zelden:
• Bloedafwijkingen. Krijgt u keelpijn, koorts en blaren
in de mond, bent u erg moe, of krijgt u snel blauwe
plekken, waarschuw dan een arts.
Rijvaardigheid
Dit middel kan zelden duizeligheid veroorzaken. Neem
geen deel aan het verkeer als u hier last van heeft.
Alcohol
Bij dit middel zijn hiervoor geen beperkingen.
Voedsel
U mag alles eten.
Zwangerschap
Over het gebruik van dit middel tijdens de zwangerschap
is nog te weinig bekend. Meld het in ieder geval aan uw
arts en apotheker zodra u zwanger bent of binnenkort
wilt worden. Zo mogelijk kunt u (tijdelijk) overstappen op
een ander middel.
Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts. Dit
middel komt in kleine hoeveelheden in de moedermelk
terecht; het is niet bekend of dit schadelijk is voor de
baby. Mogelijk kan de arts u (tijdelijk) een ander middel
voorschrijven, waarvan wel bekend is dat u het veilig
kunt gebruiken.
• Myasthenia gravis. U kunt dan extra last van uw
aandoening krijgen.
• Epilepsie. Met dit middel kunt u daar extra last van
krijgen.
• Als u een oogaandoening, zoals een aandoening van
het netvlies heeft, mag u dit middel niet gebruiken.
• Als u de stofwisselingsziekte porfyrie heeft, mag u dit
middel niet gebruiken.
• Als u het aangeboren enzymgebrek G6PD-deficiëntie
heeft, kan dit middel bij u een ernstige bloedafwijking
teweegbrengen.
• Als u overgevoelig bent voor dit middel, mag u het niet
gebruiken.
Hoe
Innemen zonder kauwen, met een glas water.
Wanneer
Neem dit middel bij, of net na, een maaltijd. U heeft dan
minder kans op misselijkheid.
Hoe lang
Meestal is langdurige behandeling nodig, afhankelijk van
de ernst en de verschijnselen van uw aandoening.
Gebruikelijke
dosering
Reumatoïde artritis: begindosering 150-300 mg per dag
(de eerste 7-10 dagen); onderhoudsdosering 100-200 mg
per dag. Lupus erythematodes (LE): begindosering 300600 mg per dag (de eerste 8-15 dagen); daarna 200-300 mg
per dag (gedurende 2-3 weken), onderhoudsdosering 100200 mg per dag.
Dosis vergeten?
• Als u dit middel twee keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan vier uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan vier uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
• Als u dit middel één keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan acht uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan acht uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
Stoppen
U kunt in één keer stoppen zonder naverschijnselen.
Bij combinatie van chloroquine met een van de volgende
middelen heeft u een verhoogd risico van hartritmestoornissen: amiodaron, amitriptyline, chloorpromazine,
cisapride, claritromycine, clomipramine, disopyramide,
domperidon, doxepine, droperidol, erytromycine, haloperidol,
ibutilide, indapamide, ketanserine, kinidine, mianserine,
pentamidine, pimozide, procaïnamide, promethazine,
sotalol, sulfamethoxazol, tacrolimus, terfenadine en thioridazine. De wisselwerking is voornamelijk van belang
voor mensen met een bepaalde hartritmestoornis, het
syndroom van het verlengde QT-interval, of bij wie dat in
de naaste familie voorkomt.
MedicijnenKompas
Gebruik
Chloroquine
77
Plaatsbepaling in
de behandeling
Chloroquine heeft een beperkte plaats als middel van
tweede keuze. In verband met het grotere risico van een
ziekte van het netvlies (retinopathie) gaat de voorkeur
echter uit naar hydroxychloroquine.
Ciclosporine
Merknaam
Neoral (fabrikant: Novartis)
Kosten per maand e 4,02
(november 2005)
Samenstelling
Neoral bevat 25 of 100 mg ciclosporine per capsule. De
drank bevat 100 mg ciclosporine per ml.
Vergoeding
(november 2005)
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Reumatoïde artritis.
Werking
Ciclosporine kan gewrichtsontstekingen enigszins
remmen. Het behoort tot de DMARD’s: ‘disease modifying
anti rheumatic drugs’. DMARD’s zijn reumabestrijdende
middelen die ontstekingen afremmen en de ziekte
rustiger maken. Hierdoor kunnen klachten als pijn, stijfheid en zwelling na enige tijd afnemen. DMARD’s worden
gebruikt om bij reuma de gewrichtsontsteking op de
lange termijn te verminderen. Hoe deze werking precies
totstandkomt is nog niet bekend. Het effect van ciclosporine treedt meestal binnen twee maanden op.
Bijwerkingen
• Nierbeschadiging is een ernstige bijwerking van ciclo­
sporine. De arts zal regelmatig in uw bloed controleren
of de nieren nog goed werken. Zorg dat u voldoende
drinkt en geen dorst heeft. Raadpleeg uw arts als u
binnen enkele dagen in gewicht toeneemt of als u
dikke enkels of onderbenen krijgt.
• Verminderde leverwerking, zelden overgaand in leverbeschadiging. De arts zal regelmatig de leverfunctie
controleren. Merkt u een gevoelige, opgezwollen buik
of een gele verkleuring van het oogwit of van de huid,
waarschuw dan een arts. Na verlaging van de dosering
of na stoppen verdwijnt deze bijwerking weer.
• Maagdarmklachten (verlies van eetlust, misselijkheid,
diarree). Mocht u veel last hebben van misselijkheid,
neem het middel dan bij een maaltijd in. Neem het
niet opeens op een lege maag in, want dan zal te veel
ciclosporine in het bloed komen.
• Veranderingen in uiterlijk: toename lichaamsbeharing,
gewichtstoename, opgezwollen gezicht, borstvorming
bij mannen.
• Gevoelig, gezwollen of bloedend tandvlees, vooral aan
het begin van de behandeling. U kunt deze klachten
verminderen door uw gebit en tandvlees geregeld
te poetsen en door te flossen. Bezoek elk halfjaar uw
tandarts. Raadpleeg uw arts als u te veel last van uw
tandvlees heeft of houdt.
78
Chloroquine komt geheel voor eigen rekening.
MedicijnenKompas
Ciclosporine
79
• Gedurende de eerste week branderig gevoel in handen
en voeten.
• Verhoogde bloeddruk. De arts zal uw bloeddruk regelmatig meten.
• Bloedafwijkingen. Dit middel onderdrukt het beenmerg, waar de voorlopers van nieuwe bloedcellen
worden gemaakt. Met name bij hoge dosering zal er
een tekort aan bepaalde bloedcellen ontstaan. Het
gevolg is bloedarmoede, meer kans op bloedingen en
een verminderde afweer. Dit kan na enkele weken
ontstaan. Het bloed wordt daarom regelmatig gecontroleerd. Door verlagen van de dosis of na stoppen van
het gebruik verdwijnt deze bijwerking weer.
• Jichtaanvallen. Dit kan optreden bij mensen met
aanleg tot jicht. Zij mogen dit middel daarom niet
gebruiken.
• Verhoogde kans op infecties, bijvoorbeeld van de
luchtwegen, zoals verkoudheid en hoesten. Dit komt
omdat de lichaamseigen afweer is verminderd. Meld
de volgende verschijnselen altijd aan uw arts: koorts,
keelpijn, verkoudheid, griep, huidinfecties zoals steenpuisten.
Oppassen bij
• Nierfunctiestoornissen. Overleg met uw arts of dit
middel wel geschikt voor u is.
• Hoge bloeddruk. Overleg met uw arts of dit middel wel
geschikt voor u is.
• Infecties. U mag dit middel dan niet gebruiken.
• Kanker. U mag dit middel dan niet gebruiken.
Wisselwerking
• Vaccins, bijvoorbeeld bof-mazelen-rodehondvaccin
(BMR), gelekoortsvaccin, poliovaccin en BCG-vaccin.
Ciclosporine vermindert de werkzaamheid van
deze vaccins en kan de kans op bijwerkingen ervan
verhogen. Overleg hierover met uw arts.
Veel medicijnen kunnen de werking van ciclosporine
verminderen. Namelijk:
• De epilepsiemiddelen carbamazepine, fenobarbital,
fenytoïne, methylfenobarbital en primidon.
• Verder de middelen: aminogluthetimide, clindamycine
om in te nemen, efavirenz, nevirapine, orlistat, rifabutine, rifampicine en Sintjanskruid.
Raadpleeg uw arts als u een van deze combinaties
voorgeschreven heeft gekregen.
Als u op de combinatie bent ingesteld, mag u NIET met
deze middelen stoppen, behalve na overleg met uw
arts. Anders heeft u kans op ernstige bijwerkingen van
ciclosporine. Ook mag de dosering van deze middelen
NIET worden gewijzigd, behalve na overleg met de arts
die de ciclosporine voorschrijft.
Sommige medicijnen geven in combinatie met ciclosporine een grotere kans op nierbeschadiging. Uw arts zal
uw nierfunctie regelmatig controleren. Het betreft de
volgende medicijnen:
• NSAID’s (ontstekingsremmende pijnstillers, zie elders
in deze uitgave),
• De antibiotica amfotericine B, amikacine, cotrimoxazol,
gentamicine, neomycine, netilmicine, tobramycine en
trimethoprim en middelen tegen virusinfecties om in
te nemen, aciclovir en valaciclovir.
• Het ontstekingsremmende en afweeronderdrukkende
middel methotrexaat. Raadpleeg uw arts als u dit
middel in combinatie met ciclosporine krijgt.
Ook zijn er medicijnen waardoor de hoeveelheid ciclosporine
in het bloed kan stijgen. Hierdoor is niet alleen de werking,
maar zijn ook de bijwerkingen sterker. Dit geeft vooral
risico’s voor de nieren. Raadpleeg uw arts als u een van
deze combinaties voorgeschreven heeft gekregen:
• De hiv-middelen: amprenavir, atazanavir, delavirdine,
fosamprenavir, indinavir, lopinavir, nelfinavir, ritonavir
en saquinavir.
• De antibiotica om in te nemen claritromycine en
erytromycine en de middelen tegen schimmelinfecties
om in te nemen fluconazol, itraconazol, ketoconazol en
voriconazol.
• De meeste anticonceptiepillen en de hormonen
danazol, mesterolon en testosteron en anabole steroïden, zoals nandrolon en stanozolol.
• De hartmiddelen diltiazem, verapamil en nicardipine.
Als laatste zijn er medicijnen die in combinatie met
ciclosporine ernstige bijwerkingen kunnen veroorzaken.
Dit betreft:
• De cholesterolverlagende middelen atorvastatine,
simvastatine en rosuvastatine. In combinatie met
ciclosporine heeft u meer kans op een spierziekte. Deze
is te herkennen aan snel opkomende hevige en onverklaarbare spierpijn, spierzwakte en minder plassen en
bruine urine. Stop dan meteen met de cholesterolverlager en raadpleeg uw arts.
• Digoxine. Neem contact op met de arts als u verschijnselen bij uzelf merkt, zoals veranderingen in kleuren
zien, wazig zien, misselijkheid, braken of verminderde
eetlust.
• De medicijnen tegen afweerreacties sirolimus en
everolimus. Deze kunnen wel samen met ciclosporine
worden gebruikt, maar de dosering van de middelen
moet er wel op worden aangepast. Raadpleeg uw
arts hierover. Ook moet sirolimus altijd minstens vier
uur NA ciclosporine worden ingenomen om veilig te
kunnen worden gebruikt.
Rijvaardigheid
80
MedicijnenKompas
Ciclosporine
U kunt autorijden met dit geneesmiddel.
81
Alcohol
Het gebruik van (veel) alcohol is niet aan te raden. Zowel
alcohol als ciclosporine hebben een negatieve invloed op
de lever. Door de combinatie is de kans op een leveraandoening groter.
Voedsel
Eet geen grapefruit en drink geen grapefruitsap.
Grapefruit versterkt de werking van dit middel, waardoor bijwerkingen kunnen ontstaan. Start niet met het
gebruik als u in de twee voorafgaande dagen grapefruit
heeft gegeten of gedronken.
Zwangerschap
Over het gebruik van dit middel tijdens de zwangerschap
is nog te weinig bekend. Meld het in ieder geval aan uw
arts en apotheker zodra u zwanger bent of binnenkort
wilt worden. Zo mogelijk kunt u (tijdelijk) overstappen op
een ander middel.
Borstvoeding
Dit middel gaat in kleine hoeveelheden over in de
moedermelk. Het is waarschijnlijk niet schadelijk. Wilt u
borstvoeding gaan geven, overleg dan met uw arts of u
dit middel kunt blijven gebruiken.
Gebruik
Hoe
Capsules heel doorslikken met een glas water. De
capsules hebben een karakteristieke geur. Laat ze daarom
tot gebruik in de strip.
Drank druppelen in een glas halfgevuld met een koude
drank. Bijvoorbeeld appelsap, sinaasappelsap of frisdrank
(geen grapefruitsap). Gebruik GEEN plastic beker, omdat
ciclosporine aan plastic blijft kleven. Roer het mengsel
goed om en drink het meteen op. Spoel het glas daarna
nog een keer na met wat vloeistof en drink dit ook op.
Veeg de druppelaar af met een tissue voor u hem weer in
de beschermhoes brengt. Spoel hem NIET af met water of
een andere vloeistof.
Wanneer
Neem dit middel altijd rond dezelfde tijd in, bij voorkeur
voor een maaltijd. Mocht u veel last hebben van misselijkheid, dan kunt u het ook bij een maaltijd innemen. De
hoeveelheid medicijn die in uw bloed komt, is ook afhankelijk van uw voeding. Daarom is het belangrijk dat u dit
middel altijd onder dezelfde omstandigheden inneemt.
Hoe lang
Als er na drie maanden geen duidelijke verbetering is,
heeft verdere behandeling met ciclosporine geen zin.
82
MedicijnenKompas
Gebruikelijke
dosering
Begindosering: 2,5 mg per kg lichaamsgewicht per dag,
verdeeld over twee doses.
Onderhoudsbehandeling: meestal 3-4 mg per kg
lichaamsgewicht per dag; max. 5 mg per kg lichaams­
gewicht per dag.
Dosis vergeten?
U gebruikt het middel twee keer per dag:
Duurt het nog meer dan vier uur voor u de volgende dosis
normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in.
Duurt het nog minder dan vier uur? Sla de vergeten dosis
dan over.
Stoppen
Stop niet zomaar met het gebruik. De klachten kunnen
dan heviger terugkomen. Raadpleeg uw arts als u wilt
stoppen.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Ciclosporine dient alleen te worden voorgeschreven door
of op aanwijzing van een specialist met ervaring in de
behandeling van middelen, zoals ciclosporine.
Kosten per maand Capsules: e 249,68 – e 266,40
(november 2005)
Drank: e 244,40
Vergoeding
(november 2005)
Ciclosporine
Ciclosporine wordt volledig vergoed.
83
Colchicine
Merknaam
Colchicine Tabletten (diverse fabrikanten)
Samenstelling
Colchicine Tabletten bevatten 0,5 mg colchicine.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Bij jicht, ter voorkoming en behandeling van jichtaanvallen.
Werking
Bij een jichtaanval: colchicine vermindert de ontstekingsreactie in het gewricht. Het effect is na ongeveer 12 uur te
merken en is maximaal na één tot twee dagen gebruik.
Voorkomen van een jichtaanval: colchicine zal de pijn
en ontsteking verminderen van eventuele neerslag van
urinezuur in een gewricht. Het voorkomt hierdoor een
jichtaanval.
Bijwerkingen
Soms:
Maag- of darmklachten, zoals misselijkheid, braken, buikpijn en diarree. Raadpleeg dan uw arts.
Zelden:
Bloedafwijkingen. Als u plotseling onverklaarbare koorts,
keelpijn, blauwe plekken of bloedingen krijgt, moet u het
gebruik staken en meteen uw arts waarschuwen.
Zeer zelden:
• Jeuk of huiduitslag. Raadpleeg uw arts, aangezien dit
kan wijzen op overgevoeligheid. Blijkt u overgevoelig,
geef dat dan aan de apotheek door. Het apotheekteam
kan erop letten dat u het middel niet opnieuw krijgt.
• Menstruatieklachten, zoals onregelmatige menstruatie
of menstruatiepijn.
Zeer zelden, na gebruik gedurende meerdere maanden:
Haaruitval, zenuwpijn, gevoelloosheid, spierpijn, moeheid.
Waarschuwing: Stop meteen met het gebruik bij de
volgende verschijnselen: branderig gevoel in de keel,
misselijkheid, buikkrampen en bloederige diarree. Deze
verschijnselen kunnen een aanwijzing zijn van een overdosering colchicine. Dit kan ontstaan door inname van
te veel tabletten, maar kan ook andere oorzaken hebben,
zoals een verminderde werking van de nieren of lever of
gebruik van andere medicijnen.
84
MedicijnenKompas
Oppassen bij
• Nierfunctiestoornissen. Uw arts zal dan een lagere
dosering geven.
• Leverfunctiestoornissen. Uw arts zal uw lever dan
(extra) controleren.
• Als u overgevoelig bent voor dit middel, mag u het niet
gebruiken.
• Ouderen zijn extra gevoelig voor de bijwerkingen van
dit middel. De arts zal in deze gevallen extra controleren.
Wisselwerking
Er zijn veel medicijnen die de hoeveelheid urinezuur in
het bloed kunnen verhogen, zoals plasmiddelen. Vertel
uw apotheek dat u aanleg voor jicht heeft. Zij kunnen er
dan op letten dat u niet zonder meer een medicijn krijgt
dat een jichtaanval kan uitlokken.
Rijvaardigheid
U kunt autorijden met dit geneesmiddel.
Alcohol
Alcohol vermindert de uitscheiding van urinezuur
door de nieren, waardoor jicht kan verergeren. Gebruik
daarom weinig of geen alcohol, maar drink wel veel
water (2 tot 3 liter per dag).
Voedsel
Sommige eiwitrijke voedingsmiddelen kunnen de
hoeveelheid urinezuur in het bloed verhogen, waardoor
de kans op een jichtaanval toeneemt. Vraag eventueel
een diëtist om advies.
Zwangerschap
Gebruik dit middel NIET tijdens de zwangerschap of als
u zwanger wilt worden. Over het gebruik van dit middel
tijdens de zwangerschap is nog te weinig bekend. Meld
het aan uw arts en apotheker zodra u zwanger bent of
binnenkort wilt worden.
Borstvoeding
Gebruik dit middel NIET als u borstvoeding geeft of stop
de borstvoeding. Dit middel komt in moedermelk terecht.
Dit kan schadelijk zijn voor de baby.
Gebruik
Hoe
Zittend of staand innemen met een ruime hoeveelheid
water.
Wanneer
Start bij een jichtaanval zo snel mogelijk met dit middel.
Bij voorkeur binnen een paar uur na het begin van de
aanval. Het werkt dan het beste. Als u later start, is het
effect minder sterk.
Heeft u binnen drie dagen na een vorige behandeling met
colchicine opnieuw een jichtaanval? Neem dit middel dan
niet. Neem contact op met uw arts.
Colchicine
85
Hoe lang
Gebruikelijke
dosering
Bij een jichtaanval:
U zult dit middel gedurende één of enkele dagen
gebruiken.
Raadpleeg altijd uw arts als na twee dagen de klachten
nog niet zijn verminderd.
Stop met het gebruik als de pijn over is of als u last krijgt
van misselijkheid, buikpijn of diarree.
Let ook op de maximale hoeveelheid die u van uw arts
mag nemen. Overschrijd deze hoeveelheid niet!
In combinatie met medicijnen die de hoeveelheid urinezuur in het bloed verlagen:
Gebruikt u het voorafgaand en aan het begin van een
behandeling met urinezuurverlagende medicijnen? Dan
zult u het meestal gedurende meerdere weken gebruiken.
Jichtaanval: 0,5 mg twee- à driemaal per dag òf begindosis 1 mg gevolgd door 0,5 mg elke twee uur totdat de
pijn is verdwenen of totdat maagdarmklachten optreden;
max. 5 mg in totaal. De kuur niet binnen drie dagen
herhalen.
Voorkomen van een jichtaanval: 0,5–1,5 mg per dag.
Dosis vergeten?
Als u een dosis bent vergeten: neem de vergeten dosis
alsnog in, tenzij het alweer bijna tijd is voor de volgende
dosis. Sla dan de vergeten dosis over en hervat uw
normale schema.
Neem nooit een dubbele dosis. Bij dit geneesmiddel heeft
een te hoge dosering snel schadelijke gevolgen.
Stoppen
Bij aanvalsbehandeling: u kunt op ieder moment in één
keer met het gebruik van dit middel stoppen.
Voorkomen van een jichtaanval (bij combinatie met een
urinezuurverlagend middel): Het urinezuurverlagende
middel kan in het begin een jichtaanval veroorzaken.
Houd er dus rekening mee dat een jichtaanval kan
optreden als u stopt met colchicine. Meestal moet u
colchicine gedurende enkele weken gebruiken. Pas dan is
de verhoogde kans voorbij.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Bij acute jichtaanvallen zijn NSAID’s of colchicine toepasbaar.
Kosten per maand e 11,84 – e 12,42
(november 2005)
Vergoeding
(november 2005)
86
Colchicine wordt volledig vergoed.
MedicijnenKompas
Corticosteroïden om in te nemen of voor injectie
Merknaam
Celestone (fabrikant: Schering-Plough)
Depo-Medrol (fabrikant: Pfizer)
Depo-Medrol met Lidocaïne (fabrikant: Pfizer)
Dexamethason Capsules FNA (eigen bereiding in de
apotheek)
Dexamethason Injecties/Tabletten (diverse fabrikanten)
Di-Adreson-F aquosum (fabrikant: Organon)
Kenacort-A (fabrikant: Bristol-Myers Squibb)
Methylprednisolon Injecties (diverse fabrikanten)
Oradexon (fabrikant: Organon)
Prednisolon Capsules/Drank FNA (eigen bereiding in de
apotheek)
Prednisolon Injecties/Tabletten (diverse fabrikanten)
Prednison Tabletten (diverse fabrikanten)
Solu-Medrol (fabrikant: Pfizer)
Triamcinolon Tabletten (diverse fabrikanten)
Samenstelling
Celestone bevat per tablet 0,5 mg betametason. De injectievloeistof bevat 4 mg per ampul. De injectievloeistof
‘Chronodose’ bevat 5,7 mg per ml.
Depo-Medrol bevat 40 mg methylprednisolonacetaat per
ml injectievloeistof.
Depo-Medrol met Lidocaïne bevat 40 mg methylprednisolonacetaat en 10 mg lidocaïne per ml injectievloeistof.
Dexamethason Capsules FNA bevatten 10, 15, 20, 25, 30, 35
of 40 mg dexamethason per capsule.
Dexamethason Injecties bevatten 5 of 20 mg dexamethason per ml.
Dexamethason Tabletten bevatten 0,5 of 1,5 mg dexamethason per tablet.
Di-Adreson-F aquosum bevat 25 mg prednisolonsuccinaat
per ml injectievloeistof; dat komt overeen met 18,7 mg
prednisolon per ml.
Kenacort-A bevat 10 of 40 mg triamcinolonacetonide per
ml injectievloeistof.
Methylprednisolon Injecties bevatten 50 mg methylprednisolon per ml injectievloeistof.
Oradexon injectievloeistof bevat 5 mg dexamethasonnatriumfosfaat per ml; dat komt overeen met 3,8 mg dexamethason per ml.
Prednisolon Injecties bevatten 18,7 mg prednisolon per ml
injectievloeistof.
Prednisolon Capsules FNA bevatten 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40,
45, 50 , 55, 60, 65, 70 of 75 mg prednisolon per capsule.
Corticosteroïden om in te nemen of voor injectie
87
Prednisolon Drank FNA bevat 1 of 5 mg prednisolon per ml.
Prednisolon Tabletten bevatten 5, 20 of 30 mg prednisolon
per tablet.
Prednison Tabletten bevatten 5 mg prednison per tablet.
Solu-Medrol bevat 40 mg methylprednisolon per ml injectievloeistof.
Triamcinolon tabletten bevatten 4 mg triamcinolon per
tablet.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Reumatische aandoeningen. Meestal worden ze gebruikt
om de periode voordat het DMARD gaat werken te
overbruggen of om een opvlamming van de ziekte de
kop in te drukken (injectie in een spier). Injecties in
een gewricht worden soms gegeven als één of enkele
gewrichten ondanks gebruik van tabletten corticosteroïden ontstoken blijven.
Werking
Deze middelen remmen ontstekingen en onderdrukken
zo de ziekte. Hierdoor kunnen klachten als pijn, stijfheid
en zwelling na enige tijd afnemen. De werking is meestal
binnen een paar dagen merkbaar en is optimaal na
enkele weken.
De werking van een injectie in een gewricht kan tot drie
maanden aanhouden.
Bijwerkingen
Meteen vanaf het begin van de behandeling:
• Soms kunt u last krijgen van maag- of darmklachten.
Het innemen tijdens of vlak na de maaltijd kan deze
klachten voorkomen. De maag- en darmwand kunnen
gevoeliger zijn. Overleg voor gebruik met uw arts als
u recent een maag- of darmzweer heeft gehad of die
nu nog heeft. Eventueel kan uw arts een maagzuurbeschermend middel voorschrijven.
• Omdat bijnierschorshormonen de aanmaak en afbraak
van koolhydraten beïnvloeden, kunnen bij mensen
die daarvoor gevoelig zijn, verschijnselen van diabetes
(suikerziekte) ontstaan. Zij merken dit doordat zij veel
dorst krijgen en veel moeten plassen. Dit kan vooral
optreden bij mensen boven de 75 jaar. Mensen met
diabetes kunnen tijdens de behandeling meer insuline of bloedsuikerverlagende tabletten nodig hebben.
Meet extra vaak uw bloedglucosegehalte.
• Slecht genezende wonden en meer kans op infecties
met bacteriën, virussen of schimmels. Start de behandeling niet, als het enigszins kan, als u last heeft van
aandoeningen die zijn veroorzaakt door infecties van
bacteriën, schimmels of virussen. Als u tijdens het
gebruik een wond krijgen die slecht geneest, bespreek
dan met de arts wat u moet doen.
88
MedicijnenKompas
• Overleg met uw arts als u gevaccineerd moet worden,
bijvoorbeeld tegen tropische ziekten. Mogelijk reageert
uw lichaam onvoldoende op de inenting.
• Een verhoogde bloeddruk kan ontstaan bij personen
die daarvoor gevoelig zijn. Overleg voor gebruik met
uw arts als u een hoge bloeddruk heeft of hiervoor
wordt behandeld.
• Bij sommige vrouwen blijft de menstruatie uit tijdens
de behandeling.
• Spierzwakte en vermoeidheid komen zelden voor.
• Oedeem. Dit merkt u vooral aan opgezwollen enkels en
voeten.
Na gebruik van meer dan drie weken:
• Sommige mensen worden dikker door de veranderde
opbouw en afbraak van vet, door toename van de
eetlust en door het vasthouden van vocht. Het is vaak
nodig de eetgewoontes aan te passen om het gewicht
op peil te houden. Een diëtist kan u daarbij helpen.
Vraag uw huisarts om een verwijzing.
• Regelmatig krijgen mensen een opgezwollen gezicht.
Dit is voor velen een belangrijk nadeel van de behandeling. Het is niet altijd mooi en terwijl het niet goed
met hen gaat, zien zij er voor hun omgeving juist
‘welvarend’ uit.
• De huid wordt vaak dunner, waardoor het de onderliggende weefsels minder goed beschermt. Hierdoor kunt
u eerder last krijgen van blauwe plekken en streepvormige littekens (striae). Enige maanden na het stoppen
met de behandeling moet de huid weer zijn normale
dikte terughebben. De littekens verdwijnen niet meer.
• Andere effecten op de huid zijn dat wonden minder
goed en minder snel genezen en dat er een verhoogde
kans is op acne (jeugdpuistjes) en overmatige haargroei, vooral in het gezicht.
• Vermindering van de werking van de bijnierschors.
Hier heeft u tijdens de behandeling geen last van,
maar na het stoppen heeft uw bijnierschors tijd nodig
om op gang te komen om weer zelf bijnierschorshormonen aan te maken. Dit kan een half jaar duren.
Moet u tijdens of binnen halfjaar na beëindiging van
de behandeling een medische ingreep ondergaan?
Vertel dan altijd dat u een bijnierschorshormoon
gebruikt, of heeft gebruikt. Na operaties heeft uw
lichaam extra bijnierschorshormoon nodig. Omdat
uw bijnierschors deze op dit moment zelf niet kan
aanmaken, moet de dosering vaak worden aangepast.
Corticosteroïden om in te nemen of voor injectie
89
Na enkele maanden gebruik:
• Verlies van botweefsel (osteoporose). De botten worden
dan brozer, waardoor deze eerder breken. Vooral op
oudere leeftijd zal het gebruik van bijnierschorshormonen het natuurlijke afbraakproces van de botten
versterken. Maar ook wanneer u de bijnierschorshormonen op jonge of middelbare leeftijd gebruikt, heeft
u op latere leeftijd meer kans op botontkalking. Het is
daarom belangrijk tijdens het gebruik van de bijnierschorshormonen veel kalk te gebruiken (in de vorm
van zuivelproducten of eventueel als tabletten). Ook
lichaamsbeweging zorgt voor een actieve opbouw van
de botten.
• Een blijvende vertroebeling van de ooglens (cataract)
kan ontstaan. Neem contact op met uw arts als u
veranderingen in uw gezichtsvermogen opmerkt. Bij
ouderen en mensen met diabetes kan ouderdomsstaar wat eerder ontstaan dan normaal zou gebeuren.
Ouderdomsstaar is een blijvende vertroebeling van de
ooglens. Neem contact op met een oogarts als u wazig
gaat zien en vermeld dan dat u een bijnierschorshormoon gebruikt. Het gezichtsvermogen kan met een bril
vaak nog goed worden gecorrigeerd. Mocht na verloop
van tijd het gezichtsvermogen te slecht zijn, dan is een
lensoperatie nodig.
• Kinderen kunnen door het gebruik soms minder hard
groeien. Het is daarom belangrijk dat een arts regelmatig de lichaamslengte en het lichaamsgewicht
controleert. Als blijkt dat inderdaad groeivertraging
optreedt, dan kan tijdig worden overwogen de behandeling te stoppen.
Oppassen bij
Wisselwerking
90
Infecties.
Maag- of darmzweer.
Nierfunctiestoornis.
Hartaandoeningen.
Osteoporose.
Glaucoom.
Diabetes.
Niet gebruiken als u overgevoelig bent voor corticosteroïden.
De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen zijn:
• Ontstekingsremmende pijnstillers, zoals acetylsalicylzuur, diclofenac, ibuprofen en naproxen.
Ontstekingsremmende pijnstillers hebben als bijwerking maag- en darmzweren. Corticosteroïden kunnen
de kans op deze bijwerking verhogen. De pijnstiller
paracetamol heeft deze bijwerking niet. Deze kunt u
wel veilig gebruiken.
MedicijnenKompas
• Bepaalde vaccins, zoals het BMR-vaccin, het gelekoortsvaccin en het buiktyfusvaccin. Corticosteroïden
verminderen de werking van deze vaccins. Het BMRvaccin en het gelekoortsvaccin mag u niet gebruiken
als u meer dan twee weken een corticosteroïd gebruikt.
Het buiktyfusvaccin dat u via de mond in kunt nemen,
mag u dan ook niet gebruiken. Het is wel mogelijk het
buiktyfusvaccin via een injectie te krijgen. Neem hierover contact op met uw arts.
• Middelen tegen epilepsie, zoals carbamazepine,
fenobarbita;l, fenytoïne, heptobarbital, methylfenobarbital en primidon, het antibioticum rifampicine en het
antihormoon aminoglutethimide. De werking van het
corticosteroïd kan door deze middelen minder worden.
Dit is alleen van belang als u het corticosteroïd langer
dan twee weken gebruikt. Neem hierover contact op
met uw arts. Stop niet zomaar met het andere middel,
want dan stijgt de spiegel van het corticosteroïd in uw
bloed juist en kunnen de bijwerkingen sterker worden.
Alleen bij dexamethason:
De middelen tegen hiv-infectie amprenavir, delavirdine,
fosamprenavir, indinavir, lopinavor, nelfinavir, nevirapine, ritonavir en saquinavir. De hoeveelheid van deze
middelen in het bloed kan te laag worden. Raadpleeg uw
arts als u deze middelen in combinatie met dexamethason voorgeschreven heeft gekregen.
Bij prednisolon en prednison:
Ritonavir, een middel gebruikt bij hiv-infectie. De
hoeveelheid prednisolon of prednison in het bloed kan
stijgen. Hierdoor zijn de werking en de bijwerkingen
sterker. Raadpleeg uw arts als u deze combinatie voorgeschreven heeft gekregen.
Rijvaardigheid
Bij deze middelen zijn hiervoor geen beperkingen.
Alcohol
De corticosteroïden hebben soms maagdarmklachten als
bijwerking (ook de injecties). Alcohol irriteert de maag. U
kunt daardoor eerder last krijgen van uw maag. Probeer
het drinken van alcohol eerst met mate uit. U kunt dan
zelf inschatten of u hier veel last van krijgt.
Voedsel
U mag alles eten.
Zwangerschap
Overleg met uw arts als u zwanger bent of wilt worden.
Als het echt nodig is, kunt u corticosteroïden in een zo
laag mogelijke dosering gebruiken tijdens de zwangerschap. Prednisolon of prednison hebben van deze
middelen de voorkeur, omdat hiermee de meeste ervaring
is opgedaan.
Corticosteroïden om in te nemen of voor injectie
91
Borstvoeding
Overleg hierover met uw arts. Van de meeste corticosteroïden is niet genoeg bekend om te kunnen zeggen dat
ze onschadelijk zijn bij gebruik tijdens de borstvoeding.
Van prednisolon weten we dat het maar in kleine hoeveelheden overgaat in de moedermelk. Als u een lage dosering
gebruikt, geeft het waarschijnlijk weinig risico voor de baby.
Triamcinolon(acetonide): tabletten: 8-16 mg per dag.
Injectie in de spier: 40-80 mg per keer. Injectie in een
gewricht: 2,5-5 mg per keer in een klein gewricht; 5-15 mg
per keer in een groot gewricht.
Dosis vergeten?
• Als u het middel één keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan acht uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan acht uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
• Als u het middel meerdere keren per dag gebruikt:
Neem de vergeten dosis zo snel mogelijk alsnog in. Is
het al weer tijd voor de volgende dosis? Neem de beide
doses dan tegelijk in.
• Als u een injectie bent vergeten, vraag dan uw arts
om advies.
Stoppen
• Gebruikt u dit middel enkele dagen? Dan kunt u in één
keer stoppen zonder dat er ontwenningsverschijnselen
ontstaan.
• Gebruikt u dit middel korter dan drie weken achter
elkaar? Meestal kunt u in één keer stoppen, zonder dat
er ontwenningsverschijnselen ontstaan. Soms heeft de
arts voor u wel een afbouwschema voorgesteld.
• Gebruikt u dit middel langer dan drie weken achter
elkaar? Bouw dan langzaam af in overleg met uw
arts. Bij plotseling stoppen kunt u last krijgen van
ernstige ziekteverschijnselen, zoals diarree, misselijkheid, zwakte en vermoeidheid. Die ziekteverschijnselen
ontstaan, doordat tijdens het gebruik uw eigen bijnierschors minder ­hormonen aanmaakt. Er is immers
al voldoende bijnierschorshormoon in het lichaam
aanwezig. Bij plotseling stoppen kan de bijnierschors
de hormonen niet ineens weer aanmaken. Het duurt
enige weken tot soms meer dan een jaar voor de
bijnierschors weer helemaal op gang is.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Er bestaat geen voorkeur voor één van de corticosteroïden
om in te nemen. Alleen als de neiging om vocht vast te
houden groot is, verdient dexamethason de voorkeur.
Gebruik
Hoe
Neem dit middel tijdens of vlak na een maaltijd in. U
heeft dan minder kans op maagklachten.
Als de tabletten een onplezierige smaak hebben, neem ze
dan in met een lepel vla of yoghurt.
Capsules: innemen met water en heel doorslikken.
Injecties worden meestal door een arts of verpleegkundige
toegediend.
Wanneer
• Soms moet u dit middel in het begin twee tot vier keer
per dag innemen om er zo aan te wennen. Zodra u
minder last heeft van de bijwerkingen, zoals misselijkheid, kunt u proberen de hoeveelheid voor één dag in
één keer in te nemen.
• Als u het één keer per dag inneemt, doe dat dan vroeg
in de ochtend. Bijvoorbeeld bij het ontbijt. U beperkt
hierdoor het remmende effect op de eigen bijnierschors.
Hoe lang
Om de periode voordat het DMARD gaat werken, te overbruggen, worden deze middelen meestal de eerste 2-3
maanden samen met het DMARD gegeven.
Om een opvlamming van de ziekte de kop in te drukken
wordt meestal een injectie in een spier gegeven, eenmalig
of zo vaak het nodig is.
Injecties in een gewricht kunnen elke drie maanden
worden gegeven zolang dit nodig is.
Gebruikelijke
dosering
Betametason: tabletten: 0,25-8 mg per dag. Injectie: 0,8-2
mg per keer in een klein gewricht; 2-4 mg per keer in een
groot gewricht.
Dexamethason: tabletten: 0,25-2 mg viermaal per dag.
Injectie: 0,8-1 mg per keer in een klein gewricht; 2-4 mg
per keer in een groot gewricht.
Methylprednisolon: injectie in een spier: 40-120 mg per
week. Injectie in een gewricht: 4-80 mg per keer, afhankelijk van de ernst en de grootte van het gewricht.
Prednisolon: tabletten: 2,5-5 mg viermaal per dag. Injectie
in een spier: 25 mg per dag. Injectie in een gewricht: 10-25
mg per keer.
Prednison: tabletten: 0,5-1 mg per kg lichaamsgewicht per
dag in 2-4 doses.
92
MedicijnenKompas
Kosten per maand Capsules en tabletten: e 1,91 – e 2,79
(november 2005)
Prednisolondrank: e 1,91 – e 2,79
Injectievloeistof: e 10,00 – e 31,10
Vergoeding
(november 2005)
Corticosteroïden worden volledig vergoed.
Corticosteroïden om in te nemen of voor injectie
93
• Astma. COX-2-remmers kunnen evenals andere
NSAID’s een astma-aanval uitlokken. Als u ooit last
heeft gekregen van benauwdheid of uitslag door een
COX-2-remmer, mag u deze middelen niet gebruiken.
• Hartfalen. Dit kan verergeren door COX-2-remmers.
Overleg met uw arts als u last krijgt van opgezwollen
enkels of toegenomen kortademigheid.
• Ernstige lever- of nierfunctiestoornis. Vraag uw arts of
extra controles nodig zijn.
• Bij bepaalde hartziekten mag u geen COX-2-remmers
gebruiken.
• Als u een herseninfarct of TIA hebt gehad, mag u geen
COX-2-remmers gebruiken.
• Als u een ziekte heeft, waarbij er ontstekingen aan uw
darmen zijn, zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa,
mag u geen COX-2-remmers gebruiken.
• Etoricoxib man niet worden gebruikt beneden de leeftijd
van 16 jaar en bij een verhoogde bloeddruk die niet
onder controle is.
• Als u overgevoelig bent voor COX-2-remmers of
NSAID’s, mag u deze middelen niet gebruiken.
• Als u overgevoelig bent voor antibiotica van de groep
‘sulfonamiden’, mag u geen celecoxib gebruiken.
COX-2-remmers
Merknaam
Arcoxia (fabrikant: MSD)
Auxib (fabrikant: MSD)
Celebrex (fabrikant: Pfizer)
Samenstelling
Arcoxia bevat 60, 90 of 120 mg etoricoxib per tablet.
Auxib bevat 60 mg etoricoxib per tablet.
Celebrex bevat 100 of 200 mg celecoxib per capsule.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Reumatoïde artritis, artrose (beide middelen) en acute
jichtartritis (alleen etoricoxib).
Werking
De geneesmiddelen in de groep COX-2-remmers zijn
ontstekingsremmende pijnstillers die behoren tot de
NSAID’s. Ze werken pijnstillend en ontstekingsremmend.
Bij reumatische aandoeningen gaan ze de ontsteking
tegen, hierdoor verminderen roodheid, zwelling en pijn.
Het pijnstillende effect merkt u meestal binnen een uur
of enkele uren. De roodheid en zwelling zullen na een
aantal dagen tot een week minder worden.
Bijwerkingen
Veel mensen krijgen door COX-2-remmers last van een
geïrriteerde maag en zuurbranden. De kans op een maagzweer is echter kleiner dan bij de andere NSAID’s.
Maagklachten kunt u proberen te voorkomen door het
middel met wat voedsel en een glas water of melk in te
nemen en geen alcohol te drinken of andere voedingsmiddelen te gebruiken die de maag irriteren, zoals
scherpe kruiden.
Andere bijwerkingen die zelden tot zeer zelden voorkomen zijn:
• Hoofdpijn, duizeligheid en wazig zien. Dit gaat meestal
over als u gewend bent geraakt aan het middel.
• Een beschadiging van de maag of darmen, waarbij een
bloeding kan optreden. Dit merkt u door bloedbraken
of een zwarte, teerachtige ontlasting. Stop dan het
gebruik en neem contact op met een arts.
• Overgevoeligheid. Dit merkt u aan huiduitslag,
galbulten en jeuk. Gebruik dan geen COX-2-remmers
of NSAID’s meer. Een ernstige overgevoeligheid is te
merken aan benauwdheid of een opgezwollen gezicht.
Ga dan onmiddellijk naar een arts.
Oppassen bij
• Maagzweer, maagdarmbloeding of een andere bloeding.
U mag deze middelen dan niet gebruiken.
94
MedicijnenKompas
Wisselwerking
COX-2-remmers
De middelen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen zijn:
• Middelen tegen hoge bloeddruk en/of hartfalen. Het
gaat om middelen in de groepen bètablokkers (bijv.
acebutolol, atenolol, bisoprolol, carvedilol, metoprolol,
propranolol en sotalol), diuretica (bijv. bumetanide,
chloortalidon, hydrochloorthiazide, furosemide spironolacton en triamtereen) en RAAS-remmers (bijv.
captopril, enalapril, fosinopril, lisinopril, perindopril,
candesartan, irbesartan, losartan en valsartan). COX-2remmers verminderen de werking van deze middelen.
Daarom zullen artsen de combinatie van deze
middelen met COX-2-remmers proberen te vermijden.
Moet u de combinatie toch gebruiken en heeft u een
hoge bloeddruk, vraag dan om extra controles van de
bloeddruk. Als u hartfalen heeft, let dan op verschijnselen van hartfalen. Dit zijn dikke enkels en voeten, en
toegenomen kortademigheid. Als u hier last van krijgt,
waarschuw dan uw arts.
• De bloedverdunners acenocoumarol en fenprocoumon.
COX-2-remmers kunnen de werking van de bloedverdunner versterken. Vertel de trombosedienst dat u een
COX-2-remmer gebruikt of heeft gebruikt.
Ook heeft u meer kans dat u van COX-2-remmers
bijwerkingen op de maag ondervindt. U heeft meer
kans op een maagbloeding als u ook bloedverdunners
gebruikt. Wees daar extra alert op en raadpleeg uw arts
bij maagklachten.
95
• Lithium, een middel tegen manische depressiviteit.
COX-2-remmers kunnen de bijwerkingen van lithium
versterken, zoals maagdarmklachten, spiertrekkingen,
duizeligheid, sufheid en verwardheid. Uw arts moet
het lithiumgehalte in het bloed regelmatig laten
meten en de dosering eventueel aanpassen.
• Methotrexaat. COX-2-remmers kunnen de bijwerkingen
van methotrexaat versterken. Mogelijk moet uw arts
de dosering van methotrexaat verlagen. Als de COX-2remmer en methotrexaat beide door de reumatoloog
zijn voorgeschreven, heeft die er al rekening mee
gehouden.
• Het afweeronderdrukkende middel ciclosporine. De
combinatie hiervan met een COX-2-remmer kan schadelijk zijn voor de nieren. Uw arts zal uw nierfunctie
extra controleren.
Rijvaardigheid
Duizeligheid en wazig zien komen zelden voor bij
sommige COX-2-remmers. Neem geen deel aan het
verkeer als u hier last van heeft.
Alcohol
Alcohol irriteert de maag, net als COX-2-remmers. U kunt
daardoor eerder last krijgen van uw maag. Probeer het
drinken van alcohol eerst met mate uit. U kunt dan zelf
inschatten of u hier veel last van krijgt.
Voedsel
U mag alles eten.
Zwangerschap
Over het gebruik van COX-2-remmers tijdens de zwangerschap is nog te weinig bekend. Als u een COX-2-remmer
gebruikt en u denkt erover om zwanger te worden,
overleg dan met uw arts. Mogelijk kan de arts u tijdelijk
een ander middel voorschrijven.
Borstvoeding
Gebruik deze middelen niet als u borstvoeding geeft of
stop de borstvoeding. Het is niet bekend of dit middel in
de moedermelk terechtkomt en of het schadelijk is voor
de baby. Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw
arts of apotheker. Mogelijk kan de arts u tijdelijk een
ander middel voorschrijven, waarvan wel bekend is dat u
het veilig kunt gebruiken.
Gebruik
Hoe lang
COX-2-remmers dienen zo kort mogelijk en in een zo laag
mogelijke dosering te worden gebruikt. De hogere dosering etoricoxib bij jichtartritis mag u niet langer dan acht
dagen gebruiken.
Gebruikelijke
dosering
Celecoxib: Artrose of reumatoïde artritis: 200-400 mg per
dag.
Etoricoxib: Artrose: 60 mg per dag. Reumatoïde artritis:
90 mg per dag. Acute jichtartritis: 120 mg per dag.
Dosis vergeten?
• Als u dit middel één keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan acht uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan acht uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
• Als u dit middel twee keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan vier uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan vier uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
Stoppen
U kunt op ieder moment in één keer met het gebruik van
dit middel stoppen.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Als gebruik van een NSAID nodig is, dan heeft een klassieke NSAID, zoals ibuprofen en diclofenac, in de laagst
effectieve dosering de voorkeur. Bij patiënten die een
verhoogd risico hebben op bijwerkingen van de maag
en darm, heeft het de voorkeur om naast de NSAID een
protonpompremmer, zoals omeprazol, of eventueel
misoprostol te gebruiken. Alleen in uitzonderingsgevallen
zal de keuze vallen op een COX-2-remmer. Het middel
dient dan zo kort mogelijk en in een zo laag mogelijke
dosering te worden gebruikt. Patiënten met hartfalen,
een hartaandoening door vernauwing van de kransslagaders of problemen met de bloedvaten in de hersenen,
mogen absoluut geen COX-2-remmer gebruiken. Specifiek
voor etoricoxib geldt daarnaast dat het absoluut niet mag
worden gebruikt door patiënten met een te hoge bloeddruk die niet onder controle is. Verder zijn de gegevens
over de veiligheid voor de maag en darm over etoricoxib
beperkt.
Hoe
Innemen met een glas water.
Kosten per maand e 15,88 – e 33,53
(november 2005)
Wanneer
Neem het middel tijdens of na de maaltijd in. U vermindert hierdoor de bijwerkingen op de maag.
Vergoeding
(november 2005)
96
MedicijnenKompas
COX-2-remmers
COX-2-remmers worden volledig vergoed.
97
Diclofenac/misoprostol
Merknaam
Arthrotec (fabrikant: Pfizer)
Samenstelling
Een tablet ‘50’ bevat 50 mg diclofenac en 200 mg
misoprostol. Een tablet ‘75’ bevat 75 mg diclofenac en 200 mg
misoprostol.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Reumatoïde artritis en artrose, als ook bescherming van
de maagwand gewenst is.
Werking
Diclofenac behoort tot de groep geneesmiddelen die
ontstekingsremmende pijnstillers of NSAID’s worden
genoemd. Het werkt pijnstillend en ontstekingsremmend. Diclofenac gaat de ontsteking tegen, hierdoor
verminderen de roodheid, zwelling en pijn. Het pijnstillende effect van diclofenac begint een uur na inname
en houdt ongeveer zes uur aan. De roodheid en zwelling
zullen na een aantal dagen tot een week minder worden.
Misoprostol vermindert de aanmaak van zuur in de maag
en beschermt de maagwand. Het vermindert de bijwerking van diclofenac op de maag. Het wordt daarom wel
voorgeschreven aan mensen die van diclofenac of andere
ontstekingsremmende pijnstillers ernstige maagklachten
krijgen of die daar een grotere kans op hebben.
Bijwerkingen
98
Oppassen bij
• Maagzweer, maagdarmbloeding of een andere bloeding.
U mag dit middel dan niet gebruiken.
• Astma. Dit middel kan een astma-aanval uitlokken. Als
u ooit last heeft gekregen van benauwdheid of uitslag
door een NSAID, mag u dit middel niet gebruiken.
• Porfyrie. Als u last heeft van deze stofwisselingsziekte,
mag u dit middel niet gebruiken.
• Hartfalen. Dit kan verergeren door dit middel. Overleg
met uw arts als u last krijgt van opgezwollen enkels,
benauwdheid en vermoeidheid.
• Lever- of nierfunctiestoornis. Vraag uw arts of extra
controles nodig zijn.
• Als u een ziekte heeft, waarbij er ontstekingen aan uw
darmen zijn, zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa,
mag u dit middel niet gebruiken.
• Als u overgevoelig bent voor NSAID’s of misoprostol,
mag u dit middel niet gebruiken.
Wisselwerking
De middelen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen zijn:
• Middelen tegen hoge bloeddruk en/of hartfalen. Het
gaat om middelen in de groepen bètablokkers (bijv.
acebutolol, atenolol, bisoprolol, carvedilol, metoprolol,
propranolol en sotalol), diuretica (bijv. bumetanide,
chloortalidon, hydrochloorthiazide, furosemide spironolacton en triamtereen) en RAAS-remmers (bijv.
captopril, enalapril, fosinopril, lisinopril, perindopril,
candesartan, irbesartan, losartan en valsartan).
Diclofenac vermindert de werking van deze middelen.
Daarom zullen artsen de combinatie van deze
middelen met diclofenac proberen te vermijden. Moet
u de combinatie toch gebruiken en heeft u een hoge
bloeddruk, vraag dan om extra controles van de bloeddruk. Als u hartfalen heeft, let dan op verschijnselen
van hartfalen. Dit zijn dikke enkels en voeten, en
toegenomen kortademigheid. Als u hier last van krijgt,
waarschuw dan uw arts.
• De bloedverdunners acenocoumarol en fenprocoumon.
Diclofenac kan de werking van de bloedverdunner
versterken. Vertel de trombosedienst dat u diclofenac
gebruikt of heeft gebruikt.
Ook heeft u meer kans dat u van diclofenac bijwerkingen
in de maag ondervindt. U heeft meer kans op een maag­
bloeding als u ook bloedverdunners gebruikt. Wees daar
extra alert op en raadpleeg uw arts bij maagklachten.
• Lithium, een middel tegen manische depressiviteit.
Diclofenac kan de bijwerkingen van lithium versterken,
zoals maagdarmklachten, spiertrekkingen, duizeligheid,
sufheid en verwardheid. Uw arts moet het lithium­
gehalte in het bloed regelmatig laten meten en de
dosering eventueel aanpassen.
Veel mensen krijgen door diclofenac last van een geïrriteerde maag en zuurbranden en soms een maagzweer.
Misoprostol vermindert de kans op maagklachten. Het
kan soms echter zelf ook maag- of darmklachten geven,
zoals misselijkheid, buikpijn, diarree en winderigheid.
Maagklachten kunt u proberen te voorkomen door het
middel met wat voedsel en een glas water of melk in te nemen
en geen alcohol te drinken of andere voedingsmiddelen
te gebruiken die de maag irriteren, zoals scherpe kruiden.
Andere bijwerkingen die zelden voorkomen zijn:
• Hoofdpijn, duizeligheid en wazig zien. Dit gaat meestal
over als u gewend bent geraakt aan het middel.
• Een beschadiging van de maag of darmen, waarbij een
bloeding kan optreden. Dit merkt u door bloedbraken
of een zwarte, teerachtige ontlasting. Stop dan het
gebruik en neem contact op met een arts.
• Overgevoeligheid voor dit middel. Dit merkt u aan
huiduitslag, galbulten en jeuk. Gebruik dit middel dan
niet meer. Een ernstige overgevoeligheid is te merken
aan benauwdheid of een opgezwollen gezicht. Ga dan
onmiddellijk naar een arts.
MedicijnenKompas
Diclofenac/misoprostol
99
• Methotrexaat. Diclofenac kan de bijwerkingen van
methotrexaat versterken. Mogelijk moet uw arts de
dosering van methotrexaat verlagen. Als diclofenac en
methotrexaat beide door de reumatoloog zijn voorgeschreven, heeft die er al rekening mee gehouden.
• De middelen tegen depressiviteit trazodon en de
SSRI-groep, zoals citalopram, fluoxetine, fluvoxamine,
paroxetine en sertraline en corticosteroïden die u
inneemt of geïnjecteerd krijgt. U heeft meer kans dat
u van diclofenac bijwerkingen in de maag ondervindt.
Wees daar extra alert op en raadpleeg uw arts bij
maagklachten.
• Het afweeronderdrukkende middel ciclosporine. De
combinatie hiervan met diclofenac kan schadelijk
zijn voor de nieren. Uw arts zal uw nierfunctie extra
controleren.
Rijvaardigheid
Duizeligheid en wazig zien komen zelden voor bij dit
middel. Neem geen deel aan het verkeer als u hier last
van heeft.
Alcohol
Alcohol irriteert de maag, net als diclofenac. U kunt
daardoor eerder last krijgen van uw maag. Probeer het
drinken van alcohol eerst met mate uit. U kunt dan zelf
inschatten of u hier veel last van krijgt.
Voedsel
U mag alles eten.
Zwangerschap
U mag dit middel NIET gebruiken tijdens de zwangerschap of als u binnenkort zwanger wilt worden. Door
de misoprostol kan de baarmoeder gaan samentrekken.
Hierdoor wordt de kans op een miskraam verhoogd. Als
u dit middel gebruikt en u denkt erover om zwanger te
worden, overleg dan met uw arts of u een ander middel
kunt gebruiken.
Borstvoeding
Gebruik dit middel NIET als u borstvoeding geeft of stop
de borstvoeding. Het is niet bekend of misoprostol in de
moedermelk terechtkomt en of het schadelijk is voor de
baby. Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts
of apotheker. Mogelijk kan de arts u (tijdelijk) een ander
middel voorschrijven, waarvan wel bekend is dat u het
veilig kunt gebruiken.
Gebruik
Hoe
100
Wanneer
Neem de tablet tijdens of na de maaltijd. U vermindert
hierdoor de bijwerkingen op de maag.
Hoe lang
Bij reuma en artrose duurt het zeker enkele dagen tot een
week voor de ontsteking vermindert. Waarschijnlijk moet
u dit middel uw leven lang blijven gebruiken.
Gebruikelijke
dosering
1 tablet ‘50’ twee- à driemaal per dag of 1 tablet ‘75’ tweemaal
per dag.
Dosis vergeten?
• Als u dit middel twee keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan vier uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan vier uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
• Als u dit middel drie keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan twee uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan twee uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
Stoppen
U kunt op ieder moment in één keer met het gebruik van
dit middel stoppen.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Diclofenac/misoprostol bevat misoprostol dat bij chronische gebruikers van een NSAID, zoals diclofenac, het
risico van zweren in de maag en darm kan verminderen.
Het gebruik van diclofenac/misoprostol dient beperkt
te blijven tot patiënten met een duidelijk verhoogd
risico van een zweer als gevolg van het gebruik van een
NSAID. Dat geldt voor patiënten die al eerder een zweer
in de maag of darm hebben gehad, ouderen en degenen
die gelijktijdig corticosteroïden gebruiken. Als gevolg
van misoprostol in hogere doseringen kan vaak diarree
optreden. Daarbij is van belang dat de twee sterkten
diclofenac/misoprostol verschillende verhoudingen diclofenac en misoprostol bevatten. Diclofenac/misoprostol is
niet bestemd voor gebruik als pijnstiller bij acute pijn.
Kosten per maand e 15,43 – e 17,78
(november 2005)
Vergoeding
(november 2005)
Diclofenac/misoprostol wordt volledig vergoed.
Neem de tabletten in z’n geheel in, dus niet kauwen of
doorbreken. De diclofenac zit namelijk ingebouwd in
het midden van de tablet en komt pas vrij als het tablet
vanuit de maag de darm is ingegaan.
MedicijnenKompas
Diclofenac/misoprostol
101
Vaak:
Allergische reacties met onder andere jeuk of galbulten,
koorts, zelden ernstige allergie met benauwdheid of
flauwvallen. Zelden ontstaat ‘angio-oedeem’: een zwelling
van het gezicht, lippen, mond, tong of keel. U kunt hierbij
erg benauwd worden. Als het ontstaat, moet u onmiddellijk een arts opzoeken of naar de eerstehulpdienst
gaan. Meld de overgevoeligheid ook in uw apotheek; het
apotheekteam kan er dan op letten dat u dit middel niet
opnieuw krijgt.
Zelden:
• Afwijkingen in het bloed. Deze kunnen na enkele
weken tot maanden ontstaan. Het bloed wordt daarom
regelmatig gecontroleerd. Als u keelpijn, koorts en
blaren in de mond krijgt, of als u snel blauwe plekken
krijgt, waarschuw dan uw arts. Dit kan een aanwijzing
zijn voor een mogelijke bloedafwijking.
• Zenuwafwijkingen. Bij mensen met multiple sclerose
(MS) of bestaande oogzenuwafwijkingen kunnen de
klachten verergeren.
Etanercept
Merknaam
Enbrel (fabrikant: Wyeth)
Samenstelling
Enbrel bevat 25 of 50 mg etanercept per injectie.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Reumatoïde artritis, juveniele chronische artritis, spondylitis ankylosans/ankylopoëtica (ziekte van Bechterew) en
artritis psoriatica.
Werking
Etanercept remt de zogenaamde ‘tumor necrosis factor’
TNF-alfa, een eiwit dat een rol speelt bij ontstekingen.
Hierdoor vermindert de ontsteking en wordt de reumatoïde artritis afgeremd.
Etanercept hoort tot de zogenaamde DMARD’s: ‘disease
modifying anti rheumatic drugs’. DMARD’s zijn reumabestrijdende middelen die ontstekingen afremmen.
DMARD’s hebben geen direct effect op de pijn en kunnen
de ziekte ook niet genezen, maar ze kunnen de ziekte
wel rustiger maken, waardoor klachten als pijn, stijfheid
en zwelling na enige tijd kunnen afnemen. DMARD’s
worden gebruikt om bij reuma de gewrichtsontsteking op
de lange termijn te verminderen.
Bijwerkingen
102
Zeer vaak:
• Roodheid, jeuk en zwelling op de injectieplaats. Deze
verschijnselen duren meestal drie tot vijf dagen. Ze
treden vooral op in de eerste maand. Daarna wordt
deze bijwerking meestal minder.
• Infecties van de luchtwegen, zoals verkoudheid,
hoesten of voorhoofdsholteontsteking, urinewegen
of huid. Dit komt omdat de lichaamseigen afweer is
verminderd. Krijgt u last van koorts of een infectie,
raadpleeg dan altijd uw arts.
Zelden ontstaat een ernstige infectie in het bloed;
dit kan soms pas na enkele weken gebruik merkbaar
worden. Kinderen die worden behandeld met etanercept kunnen eerder een kinderziekte krijgen zoals
waterpokken. Bovendien kan de kinderziekte zich
ernstiger voordoen. Het is raadzaam voor kinderen om
eerst volledig gevaccineerd te zijn voordat men met de
behandeling begint. Overleg hierover met de arts.
• Hoofdpijn, duizeligheid, vermoeidheid.
• Maagdarmklachten, buikpijn, diarree.
MedicijnenKompas
Oppassen bij
Als u een infectie heeft, mag u niet beginnen met de
behandeling. Dit middel vermindert uw afweer tegen
infecties, waardoor deze uit de hand kunnen lopen.
Wisselwerking
De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen zijn:
Vaccins, bijvoorbeeld bof-mazelen-rodehondvaccin (BMR),
gelekoortsvaccin en BCG-vaccin. Etanercept vermindert
de werkzaamheid van deze vaccins en kan de kans op
bijwerkingen ervan verhogen. Overleg hierover met
uw arts. Als u gevaccineerd wordt, reageert het lichaam
namelijk met een afweerreactie tegen het vaccin.
Etanercept remt deze afweerreactie.
Rijvaardigheid
Bij dit medicijn kunt u last krijgen van duizeligheid. Als u
dit merkt, rijd dan geen auto.
Alcohol
Bij dit middel zijn hiervoor geen beperkingen.
Voedsel
U mag alles eten.
Zwangerschap
Over het gebruik van dit middel tijdens de zwangerschap
is nog te weinig bekend. Meld het in ieder geval aan uw
arts en apotheker zodra u zwanger bent of binnenkort
wilt worden. Zo mogelijk kunt u (tijdelijk) overstappen op
een ander middel.
Etanercept
103
Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts. Het
is niet bekend of dit middel in de moedermelk terechtkomt en of het schadelijk is voor de baby. Mogelijk kan de
arts u (tijdelijk) een ander middel voorschrijven, waarvan
wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Gebruik
Hoe
Maak de injectie volgens de instructie in de verpakking
klaar. Etanercept wordt vlak onder de huid ingespoten,
volgens de instructie bij de verpakking. Kies steeds een
andere injectieplaats, bijvoorbeeld in de dij, de buik of de
achterkant van de bovenarm.
Wanneer
De injectie wordt meestal twee keer per week gegeven,
soms één keer per week. Kies vaste dagen van de week
om de injectie te gebruiken, bijvoorbeeld maandag en
donderdag. U vergeet dan minder snel een dosis.
Hoe lang
Twee à drie maanden na de eerste injectie moet duidelijk
merkbaar zijn dat het middel werkt. Indien het niet werkt,
heeft verdere toediening geen zin. Als het middel wel
werkt, kan het langdurig worden gebruikt.
Gebruikelijke
dosering
Reumatoïde artritis: Volwassenen: 25 mg tweemaal per
week.
Juveniele chronische artritis: Kinderen 4-17 jaar: 0,4 mg
per kg lichaamsgewicht (max. 25 mg) tweemaal per week.
Spondylitis ankylosans: Volwassenen: 25 mg tweemaal per
week.
Artritis psoriatica: Volwassenen: 25 mg tweemaal per week.
Dosis vergeten?
Als u de injectie vergeet en u komt hier binnen een
dag achter, dan kunt u de injectie alsnog toedienen. De
volgende injectie kunt u gewoon op de gebruikelijke dag
toedienen.
Is er echter meer dan een dag verstreken, dan kunt u de
gebruiksdagen het beste in het vervolg aanpassen: Als u
bijvoorbeeld gewend was op maandag en donderdag de
injectie te gebruiken, en u komt er pas dinsdag achter dat
u de maandag-dosis bent vergeten, injecteer dan in het
vervolg op dinsdag en op vrijdag.
Stoppen
Stop niet zomaar met het gebruik. De gewrichtsontsteking en de klachten kunnen dan heviger terugkomen.
Raadpleeg uw arts als u wilt stoppen.
104
MedicijnenKompas
Bij reumatoïde artritis komt behandeling met etanercept
in aanmerking indien sulfasalazine en methotrexaat in
optimale doseringen onvoldoende baat bieden. Ook is
etanercept toepasbaar bij polyarticulaire juveniele idiopatische artritis die onvoldoende reageert op methotrexaat.
Bij artritis psoriatica moet er sprake zijn van onvoldoende
baat bij DMARD’s in optimale doseringen. Etanercept
komt verder in aanmerking bij ernstige actieve spondylitis ankylopoëtica die onvoldoende reageert op ten
minste twee NSAID’s in maximale dosering en een
andere conventionele behandeling. Bij perifere artritis
dient eerst sulfasalazine te zijn uitgeprobeerd. Etanercept
komt bij matig tot ernstige chronische plaque psoriasis alleen in aanmerking als lichttherapie met PUVA,
methotrexaat en ciclosporine onvoldoende resultaat of te
veel bijwerkingen geven of niet toepasbaar zijn. Over de
resultaten van langdurige toepassing van etanercept bij
matige tot ernstige plaque psoriasis is niets bekend. De
behandeling moet worden gestaakt als er onvoldoende
reactie optreedt. Etanercept behoort alleen door of op
aanwijzing van een specialist met ervaring in de behandeling van TNF-alfa-blokkerende middelen te worden
voorgeschreven.
Kosten per maand e 1.063,58
(november 2005)
Vergoeding (vanaf Aan de vergoeding is de volgende voorwaarde verbonden:
januari 2006)
uitsluitend voor een verzekerde: a) met actieve reumatoïde artritis die onvoldoende baat of te veel bijwerkingen ondervindt bij de behandeling met diverse
DMARD’s. Daartoe behoort ten minste methotrexaat,
behalve als dat niet toepasbaar is, b) tussen 4 en 17 jaar
met actieve polyarticulaire juveniele idiopatische artritis
die onvoldoende baat heeft bij methotrexaat, c) boven 18
jaar met actieve en voortschrijdende artritis psoriatica die
onvoldoende baat heeft bij DMARD’’s en d) met ernstige
actieve spondylitis ankylopoëtica die onvoldoende baat
heeft bij ten minste twee NSAID’s in maximale doseringen en een andere conventionele behandeling.
Verder dient etanercept te zijn voorgeschreven door
een arts die het middel volgens de richtlijnen van zijn
beroepsgroep voorschrijft.
Etanercept
105
• Oogaandoeningen, zoals aandoeningen van het hoornvlies of het netvlies, vooral bij het langdurig gebruik
van hoge doseringen. Soms merkt u dit niet. Soms
krijgt u last van wazig zien, het zien van een kleurloze
ring rond lampen (halo’s), lichtschuwheid, veranderd
kleurenzien, zien van lichtflitsen, moeilijk kunnen
lezen. Als u langer dan één jaar 400 tot 800 mg per
dag gebruikt is het nodig eenmaal per jaar uw ogen te
laten controleren. Als u een hogere dosering langdurig
gebruikt, moet u dit twee maal per jaar laten doen.
Zelden:
• Zenuw- en spieraandoeningen, zoals tintelingen of een
doof gevoel in armen of benen, epilepsie, spierzwakte.
• Psychische problemen, zoals angst, verwarring, gejaagd
gevoel, hallucinaties en psychose. Dit verdwijnt weer
na stoppen van het gebruik.
• Hoofdpijn, duizeligheid, oorsuizen, doofheid. Bemerkt
u doofheid of oorsuizen, waarschuw dan een arts.
Zeer zelden:
Bloedafwijkingen. Krijgt u keelpijn, koorts en blaren in
de mond, bent u erg moe, of krijgt u snel blauwe plekken,
waarschuw dan een arts.
Hydroxychloroquine
Merknaam
Plaquenil (fabrikant: Sanofi-aventis)
Samenstelling
Een tablet Plaquenil bevat 200 mg hydroxychloroquine.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Reumatoïde artritis en lupus erythematodes (LE).
Werking
Reumatoïde artritis:
Hydroxychloroquine kan gewrichtsontstekingen enigszins remmen. Het behoort tot de DMARD’s: ‘disease
modifying anti rheumatic drugs’. DMARD’s zijn reumabestrijdende middelen die ontstekingen afremmen en de
ziekte rustiger maken. Hierdoor kunnen klachten als pijn,
stijfheid en zwelling na enige tijd afnemen. DMARD’s
worden gebruikt om bij reuma de gewrichtsontsteking
op de lange termijn te verminderen. Hoe deze werking
precies totstandkomt is nog niet bekend. Reumapatiënten
hebben iets minder last van pijn, kunnen zich wat beter
bewegen en voelen zich beter. Het effect van hydroxychloroquine treedt nooit meteen op, maar meestal pas na
drie tot vier maanden.
LE:
Hydroxychloroquine werkt bij LE doordat het de ontstekingsverschijnselen onderdrukt. Meestal gebruikt u het
tijdens een aanval in hoge dosering gedurende enkele
weken. Daarna is een lagere dosering gedurende langere
tijd voldoende om de verschijnselen voor een groot deel
te onderdrukken.
Bijwerkingen
106
Soms:
• Huiduitslag, jeuk, haaruitval, zwartblauwe verkleuring
van nagels of slijmvliezen, verergering van psoriasis.
Deze bijwerkingen verdwijnen weer als u stopt met
dit middel. Als u hier veel last van heeft, overleg dan
met uw arts. Zeer zelden ontstaat een ernstige huid­
afwijking met loslaten van de huid. Stop het gebruik
en waarschuw dan onmiddellijk een arts.
• Maagdarmklachten, zoals misselijkheid, braken en
diarree. Om misselijkheid te voorkomen kunt u het
best dit middel innemen tijdens of vlak na de maaltijd
of met wat voedsel.
MedicijnenKompas
Oppassen bij
• Myasthenia gravis. U kunt dan extra last van uw
aandoening krijgen.
• Epilepsie. Met dit middel kunt u daar extra last van
krijgen.
• Als u een oogaandoening, zoals een aandoening van
het netvlies heeft, mag u dit middel niet gebruiken.
• Als u de stofwisselingsziekte porfyrie heeft, mag u dit
middel niet gebruiken.
• Als u het aangeboren enzymgebrek G6PD-deficiëntie
heeft, kan dit middel bij u een ernstige bloedafwijking
teweeg kan brengen.
• Als u overgevoelig bent voor dit middel, mag u het niet
gebruiken.
Wisselwerking
Er zijn geen belangrijke wisselwerkingen met andere
medicijnen bekend.
Rijvaardigheid
Dit middel kan zelden duizeligheid veroorzaken. Neem
geen deel aan het verkeer als u hier last van heeft.
Alcohol
Bij dit middel zijn hiervoor geen beperkingen.
Voedsel
U mag alles eten.
Hydroxychloroquine
107
Zwangerschap
Over het gebruik van dit middel tijdens de zwangerschap
is nog te weinig bekend. Meld het in ieder geval aan uw
arts en apotheker zodra u zwanger bent of binnenkort
wilt worden. Zo mogelijk kunt u (tijdelijk) overstappen op
een ander middel.
Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts.
Dit middel komt in de moedermelk terecht; het is niet
bekend of het schadelijk is voor de baby. Mogelijk kan de
arts u (tijdelijk) een ander middel voorschrijven, waarvan
wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.
Gebruik
Innemen met een glas water.
Wanneer
Neem dit middel bij, of net na, een maaltijd. U heeft dan
minder kans op misselijkheid.
Hoe lang
Meestal is langdurige behandeling nodig, afhankelijk van
de ernst en de verschijnselen van uw aandoening.
Gebruikelijke
dosering
Reumatoïde artritis: begindosering 400 mg per dag;
onderhoudsdosering 200 mg per dag of 200 mg iedere
twee dagen. Lupus erythematodes (LE): begindosering
400-600 mg per dag; onderhoudsdosering: 200-400 mg
per dag.
Dosis vergeten?
• Als u dit middel twee keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan vier uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan vier uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
• Als u dit middel één keer per dag of eens per twee dagen
gebruikt:
Duurt het nog meer dan twaalf uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan twaalf uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
Stoppen
U kunt in één keer stoppen zonder naverschijnselen.
MedicijnenKompas
Bij onvoldoende baat bij een NSAID is hydroxychloroquine tegen reuma bruikbaar. Hydroxychloroquine
verdient de voorkeur boven chloroquine in verband
met het geringere risico van een ziekte van het netvlies
(retinopathie). Pas na enkele maanden valt effect te
verwachten van hydroxychloroquine. Daarom kan tijdens
de eerste drie tot vier maanden naast het gebruik van
hydroxychloroquine de behandeling met een NSAID
worden voortgezet.
Kosten per maand e 12,11 – e 12,36
(november 2005)
Vergoeding
(november 2005)
Hoe
108
Plaatsbepaling in
de behandeling
Hydroxychloroquine
Hydroxychloroquine wordt volledig vergoed.
109
• Infecties van de luchtwegen of urinewegen. Ook tuberculose kan zeer zelden ontstaan. Dit komt omdat de
lichaamseigen afweer is verminderd. Krijgt u last van
koorts of een infectie, raadpleeg dan altijd uw arts.
Longonderzoek op onder andere tuberculose vindt
plaats voor, tijdens en tot zes maanden na het laatste
infuus. Zelden ontstaat een ernstige infectie in het
bloed; dit kan soms pas na enkele weken gebruik
merkbaar worden. Bij ernstige infecties of bloedinfecties moet het gebruik worden gestopt.
Soms:
• Blozen en duizeligheid door een bloedvatverwijdend
effect. Mensen met hartfalen kunnen meer last krijgen
van hun klachten. Bij toename van vocht vasthouden
(dikke enkels) of kortademigheid moet u de arts waarschuwen.
• Buikklachten, zoals misselijkheid, buikpijn of diarree.
Zelden:
• Psychische verschijnselen, zoals depressiviteit,
verwardheid en slaapproblemen.
• Afwijkingen in het bloed. Deze kunnen na enkele
weken tot maanden ontstaan. Het bloed wordt daarom
regelmatig gecontroleerd. Als u keelpijn, koorts en
blaren in de mond krijgt, of als u snel blauwe plekken
krijgt, waarschuw dan uw arts. Dit kan een aanwijzing
zijn voor een mogelijke bloedafwijking.
• Zenuwafwijkingen. Bij mensen met bestaande
oog­zenuwafwijkingen kunnen de klachten verergeren.
Infliximab
Merknaam
Remicade (fabrikant: Centocor)
Samenstelling
Remicade bevat 100 mg infliximab per infuusflacon.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Reumatoïde artritis en spondylitis ankylosans/ankylopoëtica
(ziekte van Bechterew).
Werking
Infliximab remt de zogenaamde ‘tumor necrosis factor’
TNF-alfa, een eiwit dat een rol speelt bij ontstekingen.
Hierdoor vermindert de ontsteking en wordt de reumatoïde artritis afgeremd.
Infliximab hoort tot de zogenaamde DMARD’s: ‘disease
modifying anti rheumatic drugs’. DMARD’s zijn reumabestrijdende middelen die ontstekingen afremmen.
DMARD’s hebben geen direct effect op de pijn en kunnen
de ziekte ook niet genezen, maar ze kunnen de ziekte
wel rustiger maken, waardoor klachten als pijn, stijfheid
en zwelling na enige tijd kunnen afnemen. DMARD’s
worden gebruikt om bij reuma de gewrichtsontsteking op
de lange termijn te verminderen.
Bijwerkingen
Zeer vaak:
Uitgestelde overgevoeligheidsreacties. Dit komt vooral
voor bij mensen die ooit infliximab hebben gebruikt
en die na een onderbreking van een paar maanden nu
weer infliximab krijgen. Drie tot twaalf dagen na de
behandeling kunnen spierpijn, gewrichtspijn, rugpijn,
koorts, huiduitslag, jeuk, galbulten, heesheid, droge keel,
hoofdpijn en zwelling van het gezicht, lippen of handen
ontstaan. Waarschuw onmiddellijk uw arts als u hier last
van krijgt.
Vaak:
• Acute infuusreacties, binnen twee uur na het infuus.
De verschijnselen zijn onder andere huiduitslag, jeuk,
duizeligheid, vermoeidheid, piepend ademhalen of
kortademigheid. Deze infuusreacties komen het vaakst
voor bij het eerste en tweede infuus. Bij volgende
infusen nemen de verschijnselen gewoonlijk af. Als het
gebeurt tijdens een infuus, moet het infuus onmiddellijk worden gestopt. Artsen schrijven meestal andere
medicijnen voor om deze klachten te verminderen,
zoals de pijnstiller paracetamol, middelen tegen
allergie en inhalatoren tegen benauwdheid.
110
MedicijnenKompas
Oppassen bij
• Matig of ernstig hartfalen. Dan mag u dit middel niet
gebruiken.
• Als u een infectie heeft, mag u niet beginnen met de
behandeling. Dit middel vermindert uw afweer tegen
infecties, waardoor deze uit de hand kunnen lopen.
Wisselwerking
De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen zijn:
Vaccins, bijvoorbeeld bof-mazelen-rodehondvaccin (BMR),
gelekoortsvaccin en BCG-vaccin. Infliximab vermindert
de werkzaamheid van deze vaccins en kan de kans op
bijwerkingen ervan verhogen. Overleg hierover met
uw arts. Als u gevaccineerd wordt, reageert het lichaam
namelijk met een afweerreactie tegen het vaccin.
Infliximab remt deze afweerreactie.
Rijvaardigheid
Bij dit medicijn kunt u soms last krijgen van duizeligheid.
Als u dit merkt, rijd dan geen auto.
Alcohol
Bij dit middel zijn hiervoor geen beperkingen.
Infliximab
111
Voedsel
U mag alles eten.
Zwangerschap
Over het gebruik van dit middel tijdens de zwangerschap
is nog te weinig bekend. Meld het in ieder geval aan uw
arts en apotheker zodra u zwanger bent of binnenkort
wilt worden. Zo mogelijk kunt u (tijdelijk) overstappen op
een ander middel.
Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts. Het
is niet bekend of dit middel in de moedermelk terechtkomt en of het schadelijk is voor de baby. Mogelijk kan de
arts u (tijdelijk) een ander middel voorschrijven, waarvan
wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Gebruik
Hoe
Het middel wordt via een infuus gedurende twee uur
toegediend. Daarna moet men nog één tot twee uur
onder medisch toezicht blijven, omdat mogelijk acute
infuusreacties op kunnen treden.
Wanneer
Meestal volgt men een schema: na het eerste infuus volgt
na twee weken een tweede. Vier weken na de tweede
volgt het derde infuus. Daarna om de acht weken.
Hoe lang
Binnen zes weken na het eerste infuus moet duidelijk
merkbaar zijn dat het middel werkt. Indien het niet
werkt, heeft verdere toediening geen zin. Als het middel
wel werkt, kan het langdurig worden gebruikt.
Gebruikelijke
dosering
Reumatoïde artritis: infuus van 3 mg per kg lichaamsgewicht, dit twee en zes weken na de eerste infusie
herhalen en daarna herhalen om de acht weken.
Spondylitis ankylosans: infuus van 5 mg per kg lichaamsgewicht, dit twee en zes weken na de eerste infusie
herhalen en daarna herhalen om de zes tot acht weken.
Stoppen
Stop niet zomaar met het gebruik. De klachten kunnen
dan heviger terugkomen. Raadpleeg uw arts als u wilt
stoppen.
112
MedicijnenKompas
Bij reumatoïde artritis komt behandeling met infliximab
in combinatie met methotrexaat pas in aanmerking
indien DMARD’s, zoals sulfasalazine en methotrexaat, in
optimale doseringen onvoldoende baat bieden. Bij artritis
psoriatica moet er sprake zijn van onvoldoende baat bij
DMARD’s in optimale doseringen. Infliximab komt verder
in aanmerking bij ernstige actieve spondylitis ankylopoëtica die onvoldoende reageert op ten minste twee NSAID’s
in maximale dosering en een andere conventionele
behandeling. Bij perifere artritis dient eerst sulfasalazine
te zijn uitgeprobeerd. Indien er na drie maanden geen of
een onvoldoende reactie op infliximab optreedt, dient de
behandeling te worden gestaakt. Er is geen reden om bij
reumatoïde artritis de voorkeur te geven aan één van de
TNF-alfa-blokkerende middelen.
Gebruik van infliximab gaat gepaard met een verhoogd
risico van infecties die soms levensbedreigend kunnen
zijn. Bij een eventuele langdurige onderbreking van de
behandeling met infliximab is hervatting van de behandeling af te raden vanwege het risico van overgevoeligheid. Vanwege eventuele acute bijwerkingen vindt
toediening alleen poliklinisch plaats. Infliximab behoort
alleen door of op aanwijzing van een specialist met
ervaring in de behandeling van TNF-alfa-blokkerende
middelen te worden voorgeschreven.
Kosten per maand e 685,54
(november 2005)
Vergoeding
(november 2005)
Infliximab
Infliximab komt niet voor vergoeding op recept via de
apotheek in aanmerking. De reden is dat het middel
alleen in het ziekenhuis wordt toegepast en financiering
dus plaatsvindt vanuit het budget van het ziekenhuis.
113
• Afwijkingen in het bloed. Deze kunnen na enkele
weken tot maanden ontstaan. Het bloed wordt daarom
regelmatig gecontroleerd. Als u keelpijn, koorts en
blaren in de mond krijgt, of als u snel blauwe plekken
krijgt, waarschuw dan uw arts. Dit kan een aanwijzing
zijn voor een mogelijke bloedafwijking.
• Lichte verhoging van de bloeddruk. Mensen met een
verhoogde bloeddruk moeten hun bloeddruk vaker
laten controleren.
• Verhoogde kans op infecties, bijvoorbeeld van de luchtwegen zoals verkoudheid, hoesten, voorhoofdsholteontsteking of zelden longontsteking. Dit komt omdat
de lichaamseigen afweer is verminderd.
Zelden:
Allergische reacties met onder andere jeuk of galbulten,
koorts, zelden ernstige allergie met benauwdheid of
flauwvallen. Zelden ontstaat ‘angio-oedeem’: een zwelling
van het gezicht, lippen, mond, tong of keel. U kunt hierbij
erg benauwd worden. Als het ontstaat moet u onmiddellijk een arts opzoeken of naar de eerstehulpdienst
gaan. Meld de overgevoeligheid ook in uw apotheek; het
apotheekteam kan er dan op letten dat u dit middel niet
opnieuw krijgt.
Leflunomide
Merknaam
Arava (fabrikant: Sanofi-aventis)
Samenstelling
Arava bevat 10, 20 of 100 mg leflunomide per tablet.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Reumatoïde artritis en artritis psoriatica.
Werking
Leflunomide behoort tot de zogenaamde DMARD’s.
DMARD’s zijn reumabestrijdende middelen die ontstekingen afremmen en de ziekte rustiger maken. Hierdoor
kunnen klachten als pijn, stijfheid en zwelling na enige
tijd afnemen. DMARD’s worden gebruikt om bij reuma de
gewrichtsontsteking op de lange termijn te verminderen.
Hoe leflunomide precies werkt bij reuma is echter niet
bekend.
Leflunomide werkt niet meteen. De werking is meestal
binnen vier tot zes weken merkbaar en is optimaal
binnen vier tot zes maanden.
Bijwerkingen
Vaak:
• Maagdarmklachten, zoals misselijkheid, braken,
diarree en buikpijn. Ook verlies van eetlust, smaakstoornissen en vermagering komen zelden voor. Indien
u last van misselijkheid heeft, helpt het soms om de
tablet tijdens de maaltijd in te nemen.
• Pijnlijke blaren of aften in de mond door ontsteking
van slijmvliezen van de mond. Als u er te veel last van
krijgt moet u uw arts raadplegen.
• Hoofdpijn, duizeligheid of tintelende handen of voeten.
• Leverbeschadiging, zelden overgaand in een ernstige
leverontsteking met geelzucht. Uw leverfunctie wordt
daarom regelmatig gecontroleerd. Merkt u tussentijds
een gevoelige, opgezwollen buik of een gele verkleuring
van het oogwit of van de huid, waarschuw dan een arts.
• Peesontsteking. In zeer zeldzame gevallen kan dit een
scheur in de pees veroorzaken. Bij pijn in de pezen
zoals de achillespees uw arts raadplegen.
• Eczeem, huiduitslag, jeuk, haaruitval. Deze bijwerkingen
verdwijnen als u stopt met het middel. Mensen die last
hebben van atopisch eczeem (eczeem door een gevoelige huid) kunnen een verergering van hun klachten
krijgen. De klachten zijn meestal niet zo erg dat de
behandeling moet worden gestopt. In zeer zeldzame
gevallen gaat de huiduitslag over in een ernstige huidontsteking met blaren. Waarschuw dan uw arts.
114
MedicijnenKompas
Oppassen bij
• Lever- of nierfunctiestoornis.
• U mag dit middel niet gebruiken als uw afweer­
systeem ernstig verzwakt is, bijvoorbeeld door AIDS.
• U mag dit middel niet gebruiken als u afwijkingen in
het bloed heeft. Uw arts zal uw bloed hierop controleren.
Wisselwerking
De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen zijn:
Vaccins, bijvoorbeeld bof-mazelen-rodehondvaccin
(BMR), gelekoortsvaccin en BCG-vaccin. Leflunomide
vermindert de werkzaamheid van deze vaccins en kan
de kans op bijwerkingen ervan verhogen. Overleg hierover met uw arts. Als u gevaccineerd wordt, reageert het
lichaam namelijk met een afweerreactie tegen het vaccin.
Leflunomide remt deze afweerreactie.
Rijvaardigheid
U kunt autorijden met dit geneesmiddel.
Alcohol
Het gebruik van alcohol is niet aan te raden. Zowel
alcohol als leflunomide hebben een negatieve invloed op
de lever. Door de combinatie is de kans op een leveraandoening groter.
Voedsel
U mag alles eten.
Leflunomide
115
Zwangerschap
Borstvoeding
U mag dit middel NIET gebruiken tijdens de zwangerschap of als u binnenkort zwanger wilt worden, omdat
het middel schade toebrengt aan de ongeboren vrucht.
Vrouwen moeten voor gebruik zeker weten dat ze niet
zwanger zijn. Vervolgens moet men tijdens het gebruik
en tot en met twee jaar na stoppen van het gebruik
betrouwbare anticonceptie gebruiken, bijvoorbeeld de
pil. Deze periode kan bekort worden door een ‘washout’-procedure. Hierbij wordt met andere medicijnen de
hoeveelheid leflunomide in het lichaam sneller verlaagd.
Als u dit middel gebruikt en u denkt erover om zwanger
te worden, overleg dan met uw arts.
Ook mannen die leflunomide gebruiken, moeten
betrouwbare anticonceptieve maatregelen nemen,
bijvoorbeeld condooms. Het middel tast namelijk het
sperma aan en geeft daardoor meer kans op aangeboren
afwijkingen bij de baby. Mannen die gestopt zijn met
leflunomide, moeten ook eerst de ‘wash-out’-procedure
volgen.
Stoppen
Stop niet zomaar met het gebruik. De gewrichtsontsteking en de klachten kunnen dan heviger terugkomen.
Als u stopt vanwege kinderwens of vanwege ernstige
bijwerkingen, moet u ermee rekening houden dat het
twee jaar kan duren voor het middel uit het lichaam
weg is. Deze periode kan worden bekort door een ‘washout’-procedure. Hierbij wordt met andere medicijnen de
hoeveelheid leflunomide in het lichaam sneller verlaagd.
Overleg hierover met uw arts.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Er zijn slechts beperkte gegevens over het gebruik van
leflunomide bij reumatoïde artritis. Leflunomide lijkt
even werkzaam al sulfasalazine, maar is mogelijk minder
werkzaam dan methotrexaat. Wat de invloed op de
kwaliteit van leven betreft doet leflunomide het echter
beter dan sulfasalazine. Als bij reumatoïde artritis een
DMARD nodig is, dan gaat de voorkeur uit naar sulfasalazine of methotrexaat. Als vanwege bijwerkingen van
deze middelen de behandeling stopgezet moet worden,
komt bij patiënten met een matig ernstige vorm van
reumatoïde artritis leflunomide in aanmerking. Omdat
ook leflunomide ernstige bijwerkingen kan veroorzaken,
is het aan te bevelen om het middel terughoudend toe te
passen. Leflunomide blijft lange tijd in het lichaam effectief. Bij een overdosering of overschakeling op een andere
DMARD is het van belang om enige tijd niets in te nemen.
Leflunomide dient te worden voorgeschreven door een
specialist met ervaring in de behandeling van reumatische aandoeningen.
Gebruik dit middel NIET als u borstvoeding geeft of stop
de borstvoeding. Het is niet bekend of dit middel in de
moedermelk terechtkomt en of het schadelijk is voor de
baby. Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts
of apotheker. Mogelijk kan de arts u een ander middel
voorschrijven, waarvan wel bekend is dat u het veilig
kunt gebruiken.
Gebruik
Hoe
Innemen met een glas water. De tabletten heel doorslikken.
Kosten per maand e 63,28 – e 113,08
(november 2005)
Wanneer
U mag het middel innemen op elk moment van de dag.
Het beste kunt u een vast innametijdstip kiezen, bijvoorbeeld ‘s ochtends. Dan vergeet u minder snel een dosis.
Vergoeding
(november 2005)
Hoe lang
Het kan enkele weken duren voor u iets merkt van het
gunstige effect van dit middel.
Gebruikelijke
dosering
Reumatoïde artritis: Begindosering 100 mg eenmaal per
dag gedurende drie dagen. Onderhoudsdosering: 10–20
mg eenmaal per dag. Artritis psoriatica: Begindosering
100 mg eenmaal per dag gedurende drie dagen.
Onderhoudsdosering: 20 mg eenmaal per dag.
Dosis vergeten?
Neem de vergeten dosis in zodra u het merkt, behalve
als het bijna tijd is voor de volgende dosis. Sla dan de
vergeten dosis over. Neem nooit een dubbele dosis in.
116
MedicijnenKompas
Leflunomide
Leflunomide wordt volledig vergoed.
117
Bijwerkingen
Methotrexaat
Merknaam
Emthexate (Pharmachemie)
Ledertrexate (Wyeth)
Methotrexaat Injecties/Tabletten (diverse fabrikanten)
Metoject (Medac)
Samenstelling
Emthexate bevat 2.5, 5, 25 of 100 mg methotrexaat per ml
injectievloeistof.
Ledertrexate bevat 2,5 mg methotrexaat per tablet.
Methotrexaat Injecties bevatten 25 of 100 mg
methotrexaat per ml injectievloeistof.
Methotrexaat Tabletten bevatten 2,5 of 10 mg.
Metoject bevat 10 mg methotrexaat per ml injectievloeistof.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Reumatoïde artritis.
Werking
Methotrexaat hoort tot de zogenaamde DMARD’s: ‘disease
modifying anti rheumatic drugs’. DMARD’s zijn reumabestrijdende middelen die ontstekingen afremmen.
DMARD’s hebben geen direct effect op de pijn en kunnen
de ziekte ook niet genezen, maar ze kunnen de ziekte
wel rustiger maken, waardoor klachten als pijn, stijfheid
en zwelling na enige tijd kunnen afnemen. DMARD’s
worden gebruikt om bij reuma de gewrichtsontsteking op
de lange termijn te verminderen.
Hoe de werking van methotrexaat precies totstandkomt
is nog niet bekend.
Na langdurig gebruik:
Soms:
Schade aan de lever, de nieren of de longen. Uw arts
moet uw lever, nieren en longen daarom zeer regelmatig
controleren. Voordat u dit middel gaat gebruiken, zal uw
arts uw bloed op lever- of nieraandoeningen controleren.
Wanneer het bloedonderzoek daar aanleiding toe geeft,
wordt op geregelde tijden een stukje weefsel van de lever
genomen om dat te onderzoeken (leverpunctie). Dit is
meestal na een totale hoeveelheid van 1500 mg (dit zijn
600 tabletten van 2,5 mg).
Waarschuw uw arts bij ernstige misselijkheid, ernstige
diarree met bloed in de ontlasting, kortademigheid en bij
gele verkleuring van de huid en het tandvlees (dit laatste
wijst op een leverziekte).
Zeer zelden:
• Haaruitval, zodat kale plekken ontstaan. Dit herstelt
zich meestal als u met de behandeling stopt.
• Oogklachten, meestal ontsteking van het oogslijmvlies.
Meld oogklachten, zoals roodheid, pijn en jeuk aan uw
arts. Mogelijk kan deze oogdruppels voorschrijven die
deze klachten verbeteren. Na stoppen met de behandeling verdwijnen deze oogklachten.
• Zwellingen in de lymfklieren. Mocht u een vergroting
van de knobbels bemerken in uw nek, liezen of oksels,
meld dit dan aan uw arts. De zwellingen kunnen
afnemen als u stopt met de behandeling, soms is een
behandeling tegen de zwellingen nodig.
Oppassen bij
118
MedicijnenKompas
Vaak:
• Ontsteking van mondslijmvlies, tandvlees en tong,
slecht kunnen eten, misselijkheid, braken en diarree.
• Effecten op het bloed: deze uiten zich als bloedarmoede
en een tekort aan bepaalde bloedcellen. Door dit tekort
ontstaan eerder infecties door bacteriën en virussen.
Methotrexaat
Mensen met (aanleg voor) een maagzweer of met een
darmontsteking moeten vooraf en tijdens het gebruik
worden gecontroleerd, zodat de maag- of darmklachten
niet te zeer verergeren.
Bij een ernstige lever- of nieraandoening mag u geen
methotrexaat gebruiken.
Als u de stofwisselingsziekte porfyrie heeft, mag u dit
middel niet gebruiken.
119
Wisselwerking
Ciclosporine versterkt de bijwerkingen van methotrexaat.
Deze kunt u niet samen gebruiken, tenzij uw arts dit
uitdrukkelijk heeft aangegeven.
De antibiotica Co-trimoxazol en trimethoprim kunnen
de bijwerkingen van methotrexaat versterken. Zelfs na
stoppen met methotrexaat mag u deze antibiotica gedurende enige tijd niet gebruiken.
Pijnstillers van het NSAID-type, zoals ibuprofen,
naproxen, diclofenac en indometacine kunnen de bijwerkingen van methotrexaat versterken, vooral als u meer
dan 15 mg methotrexaat per week gebruikt, ofwel zes
tabletten van 2,5 mg per week.
Tegen reuma wordt methotrexaat vaak gecombineerd
met pijnstillers van het NSAID-type. Dit is meestal geen
probleem, omdat uw reumatoloog uw bloed regelmatig
zal laten controleren.
Als u dit middel één keer per week gebruikt, kan de
arts soms adviseren om dergelijke pijnstillers niet te
gebruiken op de dag van inname en de dag daarna. U
kunt dan wel paracetamol gebruiken. De rest van de
week kunt u de ontstekingsremmende pijnstillers wel
weer veilig gebruiken. Overleg hierover met uw arts.
Vaccins, bijvoorbeeld bof-mazelen-rodehondvaccin
(BMR), gelekoortsvaccin en BCG-vaccin. Methotrexaat
vermindert de werkzaamheid van deze vaccins en kan
de kans op bijwerkingen ervan verhogen. Overleg hierover met uw arts. Als u gevaccineerd wordt, reageert het
lichaam namelijk met een afweerreactie tegen het vaccin.
Methotrexaat remt deze afweerreactie.
Acitretine, een middel gebruikt bij huidaandoeningen,
zoals ernstige psoriasis. Dit middel kan, zeker in
combinatie met alcohol, de spiegels van methotrexaat
verhogen. Hierdoor neemt de kans op bijwerkingen
van methotrexaat op de lever toe. Neem contact op met
uw arts als u deze combinatie voorgeschreven heeft
gekregen. Drink zeker geen alcohol als u deze beide
middelen gebruikt.
Rijvaardigheid
U kunt autorijden met dit geneesmiddel.
Alcohol
Gebruik geen alcohol. Zowel alcohol als methotrexaat
hebben een negatieve invloed op de lever. Door de combinatie is de kans op een leveraandoening veel groter.
120
MedicijnenKompas
Voedsel
Melk en voedsel met melkproducten verminderen de
opname van methotrexaat. Gebruik daarom vanaf twee
uur vóór tot één uur ná inname van de tabletten geen
melk of melkproducten, zoals kaas en yoghurt.
Deze waarschuwing geldt niet als u methotrexaat per
injectie krijgt toegediend.
Zwangerschap
U mag dit middel NIET gebruiken als u zwanger bent of
binnenkort zwanger wilt worden. Er is een kans dat het
een aangeboren afwijkingen bij het kind veroorzaakt. Als
u dit middel gebruikt en u denkt erover om zwanger te
worden, overleg dan met uw arts of u een ander middel
kunt gebruiken.
Borstvoeding
Gebruik dit middel NIET als u borstvoeding geeft of stop
de borstvoeding. Dit middel komt in de moedermelk. Het
kan dan bijwerkingen bij het kind geven. Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts of apotheker.
Mogelijk kan de arts u tijdelijk een ander middel voorschrijven, dat u wel veilig kunt gebruiken.
Gebruik
Hoe
Tabletten: innemen met een glas water.
Injecties: Het toedienen van de injectie gebeurt onder
toezicht van een arts of verpleegkundige.
Wanneer
Dit middel moet u één keer per week gebruiken. Soms
krijgt u dan een injectie of kunt u die zelf toedienen.
Soms slikt u tabletten. Als u tabletten slikt is dit meestal
in drie porties met een tussenpoos van twaalf uur.
Hierdoor heeft u minder last van de bijwerkingen.
Methotrexaat kan misselijkheid geven. Het is daarom aan
te raden voor de inname een dag uit te kiezen, dat het u
wat beter uitkomt.
Hoe lang
Het kan enkele weken tot maanden duren voor u iets
merkt van het gunstige effect van dit middel. Meestal is
langdurige behandeling nodig, afhankelijk van de ernst
en de verschijnselen van uw aandoening.
Gebruikelijke
dosering
Tabletten: begindosering 7,5-10 mg per week, onderhoudsdosering max. 25 mg per week.
Injecties: begindosering 10 mg per week, onderhoudsdosering max. 25 mg per week.
Methotrexaat
121
Dosis vergeten?
Als u dit middel één keer per week gebruikt (soms in drie
porties):
• Als u vergeet te starten met de tabletten of de injectie
en u komt hier binnen een dag achter, dan kunt u
de tabletten alsnog innemen of de injectie alsnog
toedienen. De week erop neem u de methotrexaat
weer op de gebruikelijke dag.
• Is er echter meer dan een dag verstreken, dan kunt u de
dag het beste in het vervolg aanpassen: als u bijvoorbeeld gewend was op donderdag de methotrexaat te
nemen, en u komt er pas zaterdag achter dat u dat
vergeten hebt, neem dan de tabletten of injectie op
zaterdag en noteer de zaterdag als vaste dag in het
vervolg. Licht uw reumatoloog bij de volgende controle
wel in over deze wijziging.
• Als u dit middel in drie porties inneemt en u vergeet
één van de porties, neem het middel dan alsnog en
neem een eventuele volgende portie twaalf uur later.
• Dit middel kan misselijkheid en braken veroorzaken.
Heeft u binnen twee uur na inname gebraakt, raadpleeg dan uw arts. Deze kan u vertellen of u alsnog
nieuwe tabletten moet nemen of dat dit niet nodig is.
Stoppen
Stop niet zomaar met het gebruik. De klachten kunnen
dan heviger terugkomen. Raadpleeg uw arts als u wilt
stoppen.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Methotrexaat mag alleen worden voorgeschreven door
een specialist met ervaring in de behandeling van reuma
met methotrexaat.
NSAID’s
Merknaam
Kosten per maand Tabletten: e 3,59 – e 5,87
(november 2005)
Injectie: e 28,20 – e 62,70
Vergoeding
(november 2005)
122
Methotrexaat wordt volledig vergoed.
MedicijnenKompas
NSAID’s
Acetylsalicylzuur Tabletten (diverse fabrikanten)
Advil (fabrikant: Wyeth CH)
Aleve (fabrikant: Roche)
Alka-Seltzer (fabrikant: Bayer)
Antigrippine ibuprofen (fabrikant: GlaxoSmithKline)
Ascal (fabrikant: Viatris)
Aspégic (fabrikant: Sanofi-aventis)
Aspirine (fabrikant: Bayer)
Aspro (fabrikant: Bayer)
Biofenac (fabrikant: Almirall)
Brexine (fabrikant: Christiaens)
Brufen (fabrikant: Abbott)
Butazolidin (fabrikant: Fagron)
Carbasalaatcalcium poeders (diverse fabrikanten)
Cataflam (fabrikant: Novartis)
Diclofenac Injecties/‘Retard’ Tabletten/Tabletten/
Zetpillen (diverse fabrikanten)
Dolocid (fabrikant: MSD)
Dometin (fabrikant: Christiaens)
Femapirin (fabrikant: Chefaro)
Fenylbutazon Capsules FNA (eigen bereiding van de
apotheek)
Froben (fabrikant: Abbott)
Ibuprofen Dragees/Tabletten (diverse fabrikanten)
Ibuprofen Zetpillen (diverse fabrikanten)
Indocid (fabrikant: MSD)
Indometacine Capsules (diverse fabrikanten)
Indometacine Zetpillen (diverse fabrikanten)
Ketoprofen Capsules (diverse fabrikanten)
Mebutan (fabrikant: Tramedico)
Movicox (fabrikant: Boehringer Ing)
Nabumeton Tabletten (diverse fabrikanten)
Naprocoat (fabrikant: Roche)
Naprovite (fabrikant: Roche)
Naproxen Tabletten/Zetpillen (diverse fabrikanten)
Nurofen (fabrikant: Boots)
Orudis (fabrikant: Sanofi-aventis)
Oscorel (fabrikant: Sanofi-aventis)
Piroxicam Capsules/Tabletten/Zetpillen (diverse fabrikanten)
Rociclyn (fabrikant: Zambon)
Seractil (fabrikant: Gebro)
Sulindac Tabletten (diverse fabrikanten)
Surgam (fabrikant: Sanofi-aventis)
Tilcotil (fabrikant: Roche)
Voltaren (fabrikant: Novartis)
Voltaren K (fabrikant: Novartis CH)
Zafen (fabrikant: Zambon)
123
Samenstelling
124
Acetylsalicylzuur Tabletten bevatten 500 mg acetylsalicylzuur.
Advil bevat 200 of 400 mg ibuprofen per capsule, dragee
of tablet.
Aleve bevat 200 of 250 mg naproxen per tablet.
Alka-Seltzer bruistabletten bevatten 324 mg acetylsalicylzuur.
Antigrippine ibuprofen bevat 400 mg ibuprofen per
tablet.
Ascal bevat 300 of 600 mg carbasalaatcalcium per sachet.
Aspégic bevat 500 mg acetylsalicylzuur per 5 ml injectievloeistof.
Aspirine bevat 100 of 500 mg acetylsalicylzuur per tablet
of kauwtablet.
Aspro bevat 320 mg acetylsalicylzuur per tablet of 500 mg
acetylsalicylzuur per bruistablet.
Biofenac tabletten bevatten 100 mg aceclofenac.
Brexine bevat 20 mg piroxicam per tablet, bruistablet of sachet.
Brufen bevat 400 of 600 mg ibuprofen per tablet of
sachet of 800 per tablet met gereguleerde afgifte.
Butazolidin bevat 200 mg fenylbutazon per dragee.
Carbasalaatcalcium poeders bevatten 300 of 600 carbasalaatcalcium per sachet.
Cataflam bevat 50 mg diclofenac per dragee.
Diclofenac Injecties bevatten 50 mg diclofenac per ml
injectievloeistof.
Diclofenac ‘Retard’ Tabletten bevatten 75 of 100 mg diclofenac.
Diclofenac Tabletten bevatten 25 of 50 mg diclofenac.
Diclofenac Zetpillen bevatten 25, 50 of 100 mg diclofenac.
Dolocid bevat 250 of 500 mg diflunisal per tablet.
Dometin bevat 25 of 725 mg indometacine per capsule.
Femapirin bevat 200 mg ibuprofen per dragee.
Fenylbutazon Capsules FNA bevatten 100 mg fenylbutazon.
Froben bevat 200 mg flurbiprofen per capsule met gereguleerde afgifte of 50 of 100 mg per dragee.
Ibuprofen Dragees/Tabletten bevatten 200, 400 of 600
mg ibuprofen per dragee of tablet.
Ibuprofen Zetpillen bevatten 500 mg ibuprofen.
Indocid bevat 25 of 50 mg indometacine per capsule, of
75 mg per capsule met gereguleerde afgifte. De zetpillen
bevatten 50 of 100 mg indometacine.
Indometacine Capsules bevatten 25 of 50 mg indometacine.
De capsules met gereguleerde afgifte bevatten 75 mg
indometacine.
Indometacine Zetpillen bevatten 50 of 100 mg indometacine.
Ketoprofen Capsules bevatten 100 of 200 mg ketoprofen
per capsule met gereguleerde afgifte.
Mebutan bevat 500 of 1000 mg nabumeton per tablet of
dispergeerbare tablet.
Movicox bevat 7,5 of 15 mg meloxicam per tablet. De
zetpillen bevatten 15 mg meloxicam.
MedicijnenKompas
Nabumeton Tabletten bevatten 500 mg nabumeton.
Naprocoat bevat 250 of 500 mg naproxen per tablet.
Naprovite bevat 500 mg naproxen per tablet.
Naproxen Tabletten/Zetpillen bevatten 250 of 500 mg
naproxen per tablet of zetpil.
Nurofen bevat 200 of 400 mg ibuprofen per capsule,
tablet of smelttablet. De suspensie bevat 20 mg per ml.
Orudis bevat 200 mg ketoprofen per capsule met gereguleerde afgifte of 100 mg ketoprofen per zetpil.
Oscorel bevat 150 of 200 mg ketoprofen per capsule met
gereguleerde afgifte.
Piroxicam Capsules/Tabletten/Zetpillen bevatten 10 of 20
mg piroxicam.
Rociclyn bevat 100 of 200 mg tolfenaminezuur per
capsule.
Seractil bevat 200 of 400 mg dexibuprofen per tablet.
Sulindac tabletten bevatten 100 of 200 mg sulindac per
tablet.
Surgam bevat 200 of 300 mg tiaprofeenzuur per tablet.
De capsules met gereguleerde afgifte bevatten 300 mg
tiaprofeenzuur.
Tilcotil bevat 20 mg tenoxicam per tablet.
Voltaren bevat 25 mg diclofenac per ml injectievloeistof of
75 mg diclofenac per tablet met gereguleerde afgifte.
Voltaren K bevat 12,5 mg diclofenac per tablet.
Zafen bevat 400 mg ibuprofen per tablet.
Verkrijgbaarheid
Acetylsalicylzuur, carbasalaatcalcium en de lagere
sterkten van diclofenac (12,5 mg), ibuprofen (tot en met
400 mg) en naproxen (tot en met 250 mg) zijn zonder
recept te koop. De overige middelen zijn uitsluitend op
recept verkrijgbaar.
Toepassing
NSAID’s worden toepast bij verschillende reumatische
aandoeningen.
Werking
De geneesmiddelen in de groep ‘NSAID’s’ zijn ontstekingsremmende pijnstillers. Ze werken pijnstillend en
ontstekingsremmend. Bij reumatische aandoeningen
gaan ze de ontsteking tegen, hierdoor verminderen roodheid, zwelling en pijn. Het pijnstillende effect merkt u
meestal binnen een uur of enkele uren. De roodheid en
zwelling zullen na een aantal dagen tot een week minder
worden.
NSAID’s
125
Bijwerkingen
Veel mensen krijgen door NSAID’s last van een geïrriteerde maag en zuurbranden en soms een maagzweer.
Maagklachten kunt u proberen te voorkomen door het
middel met wat voedsel en een glas water of melk in te
nemen en geen alcohol te drinken of andere voedingsmiddelen te gebruiken die de maag irriteren, zoals
scherpe kruiden.
Andere bijwerkingen die zelden voorkomen zijn:
• Hoofdpijn, duizeligheid en wazig zien. Dit gaat meestal
over als u gewend bent geraakt aan het middel.
• Een beschadiging van de maag of darmen, waarbij een
bloeding kan optreden. Dit merkt u door bloedbraken
of een zwarte, teerachtige ontlasting. Stop dan het
gebruik en neem contact op met een arts.
• Overgevoeligheid. Dit merkt u aan huiduitslag,
galbulten en jeuk. Gebruik dan geen NSAID’s meer. Een
ernstige overgevoeligheid is te merken aan benauwdheid of een opgezwollen gezicht. Ga dan onmiddellijk
naar een arts.
Oppassen bij
• Maagzweer, maagdarmbloeding of een andere bloeding.
U mag deze middelen dan niet gebruiken.
• Astma. NSAID’s kunnen een astma-aanval uitlokken.
Als u ooit last heeft gekregen van benauwdheid of
uitslag door een NSAID, mag u deze middelen niet
gebruiken.
• Hartfalen. Dit kan verergeren door NSAID’s. Overleg
met uw arts als u last krijgt van opgezwollen enkels of
toegenomen kortademigheid.
• Ernstige lever- of nierfunctiestoornis. Vraag uw arts of
extra controles nodig zijn.
• Porfyrie. Als u last heeft van deze stofwisselingsziekte,
mag u geen diclofenac, fenylbutazon of piroxicam
gebruiken.
• Als u een ziekte heeft, waarbij er ontstekingen aan uw
darmen zijn, zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa,
mag u geen NSAID’s gebruiken.
• Als u overgevoelig bent voor NSAID’s, mag u deze
middelen niet gebruiken.
126
MedicijnenKompas
Wisselwerking
NSAID’s
De middelen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen zijn:
Middelen tegen hoge bloeddruk en/of hartfalen. Het gaat
om middelen in de groepen bètablokkers (bijv. acebutolol,
atenolol, bisoprolol, carvedilol, metoprolol, propranolol en
sotalol), diuretica (bijv. bumetanide, chloortalidon, hydrochloorthiazide, furosemide spironolacton en triamtereen)
en RAAS-remmers (bijv. captopril, enalapril, fosinopril,
lisinopril, perindopril, candesartan, irbesartan, losartan
en valsartan). NSAID’s verminderen de werking van deze
middelen. Daarom zullen artsen de combinatie van deze
middelen met NSAID’s proberen te vermijden. Moet u de
combinatie toch gebruiken en heeft u een hoge bloeddruk, vraag dan om extra controles van de bloeddruk. Als
u hartfalen heeft, let dan op verschijnselen van hartfalen.
Dit zijn dikke enkels en voeten, en toegenomen kortademigheid. Als u hier last van krijgt, waarschuw dan uw arts.
De bloedverdunners acenocoumarol en fenprocoumon.
NSAID’s kunnen de werking van de bloedverdunner
versterken. Vertel de trombosedienst dat u een NSAID
gebruikt of heeft gebruikt.
Ook heeft u meer kans dat u van NSAID’s bijwerkingen op
de maag ondervindt. U heeft meer kans op een maagbloeding als u ook bloedverdunners gebruikt. Wees daar extra
alert op en raadpleeg uw arts bij maagklachten.
Lithium, een middel tegen manische depressiviteit.
NSAID’s kunnen de bijwerkingen van lithium versterken,
zoals maagdarmklachten, spiertrekkingen, duizeligheid,
sufheid en verwardheid. Uw arts moet het lithiumgehalte
in het bloed regelmatig laten meten en de dosering eventueel aanpassen.
Methotrexaat. NSAID’s kunnen de bijwerkingen van
methotrexaat versterken. Mogelijk moet uw arts de
dosering van methotrexaat verlagen. Als het NSAID en
methotrexaat beide door de reumatoloog zijn voorgeschreven, heeft die er al rekening mee gehouden.
De middelen tegen depressiviteit trazodon en de SSRIgroep, zoals citalopram, fluoxetine, fluvoxamine, paroxetine en sertraline en corticosteroïden die u inneemt of
geïnjecteerd krijgt. U heeft meer kans dat u van NSAID’s
bijwerkingen op de maag ondervindt. Wees daar extra
alert op en raadpleeg uw arts bij maagklachten.
Het afweeronderdrukkende middel ciclosporine. De
combinatie hiervan met een NSAID kan schadelijk zijn
voor de nieren. Uw arts zal uw nierfunctie extra controleren.
Alleen wisselwerking met acetylsalicylzuur, carbasalaatcalcium en diflunisal:
Acetazolamide, een middel tegen glaucoom. Dit middel
kan de kans op overdoseringsverschijnselen van acetylsalicylzuur, carbasalaatcalcium en diflunisal vergroten.
Vraag uw arts of hij een ander NSAID wil voorschrijven.
Deze kunnen wel veilig worden gebruikt met acetazolamide.
127
Alleen wisselwerking met fenylbutazon:
Fenytoïne, een middel tegen epilepsie. Fenylbutazon kan
de bijwerkingen van fenytoïne versterken, zoals maagdarmklachten, spiertrekkingen, duizeligheid, sufheid en
verwardheid. Uw arts moet het gehalte aan fenytoïne in
het bloed regelmatig laten meten en de dosering eventueel aanpassen.
Rijvaardigheid
Duizeligheid en wazig zien komen zelden voor bij
sommige NSAID’s. Bij indometacine komt ook slaperigheid voor aan het begin van de behandeling. Neem geen
deel aan het verkeer als u hier last van heeft.
Alcohol
Alcohol irriteert de maag, net als de NSAID’s. U kunt
daardoor eerder last krijgen van uw maag. Probeer het
drinken van alcohol eerst met mate uit. U kunt dan zelf
inschatten of u hier veel last van krijgt.
Voedsel
U mag alles eten.
Zwangerschap
Van de meeste NSAID’s is onvoldoende bekend om met
zekerheid te zeggen dat ze veilig zijn tijdens de zwangerschap. Als u van plan bent zwanger te worden, maak
met uw arts een afweging welk middel u het beste kunt
gebruiken en in welke dosering.
Borstvoeding
Overleg hierover met uw arts.
Wanneer
Neem het middel tijdens of na de maaltijd in. U vermindert hierdoor de bijwerkingen op de maag.
Als u vooral last heeft van ochtendstijfheid, kunt u de
capsules of tabletten met gereguleerde afgifte of de
zetpillen het beste voor de nacht innemen.
Hoe lang
Waarschijnlijk moet u het middel uw leven lang blijven
gebruiken.
Gebruikelijke
dosering
Aceclofenac 100 mg tweemaal per dag.
Acetylsalicylzuur Volwassenen: oraal 0,5-1 g zesmaal per
dag, max. 8 g per dag; injectie 500-1000 mg, zo nodig
tot viermaal per dag; Kinderen: oraal 90-125 mg per kg
lichaamsgewicht per dag in 6 doses; injectie 5-25 mg per
kg lichaamsgewicht per dag.
Carbasalaatcalcium 600-1200 mg zesmaal per dag.
Dexibuprofen 600-900 mg per dag.
Diclofenac Reumatoïde artritis en artrose:
Volwassenen: 75-150 mg per dag. Juveniele chronische artritis:
Kinderen: 1–3 mg per kg lichaamsgewicht per dag.
Acute jichtaanval: injectie 75 mg zo nodig tweemaal per
dag.
Diflunisal 250 mg tweemaal per dag.
Fenylbutazon Begindosering 200 mg tweemaal per dag
gedurende 2 dagen. Onderhoudsdosering 100 mg per dag
òf 200 mg iedere twee dagen.
Flurbiprofen 150-200 mg per dag, max. 300 mg per dag.
Ibuprofen Volwassenen: Oraal: 1200–1600 mg per dag,
max. 2400 mg. Zetpillen: 1500–2000 mg per dag, max.
3000 mg per dag. Kinderen: vanaf 2 jaar: max. 20 mg/kg
lichaamsgewicht per dag.
Indometacine Volwassenen: Oraal: 75 mg per dag, max.
200 mg per dag. Zetpillen: 200 mg per dag.
Kinderen vanaf 2 jaar: Oraal: 1 mg/kg lichaamsgewicht
per dag, max. 2 mg/kg per dag.
Ketoprofen Oraal: 100-200 mg per dag. Zetpillen: 200-300 mg
per dag.
Meloxicam 7,5-15 mg per dag.
Nabumeton Volwassenen en kinderen vanaf 14 jaar:
onderhoudsdosering: 1 g per dag, bij ernstige symptomen
1,5-2 g per dag.
Naproxen Volwassenen: 375–750 mg per dag.
Kinderen vanaf 6 jaar: 10 mg per kg lichaamsgewicht per dag.
Piroxicam 20-30 mg per dag; bij acute verschijnselen
(aanval) 40 mg per dag.
Sulindac 200-400 mg per dag.
Tenoxicam 10-20 mg per dag.
Tiaprofeenzuur 600 mg per dag.
Tolfenaminezuur 100-200 mg driemaal per dag.
Gebruik
Hoe
128
Gewone tabletten, capsules, dragees en capsules of
tabletten met gereguleerde afgifte: innemen met een glas
water. Toedieningsvormen met gereguleerde afgifte of
met een maagbeschermend laagje altijd heel doorslikken.
Bruistabletten, dispergeerbare tabletten, poeder of
korrels: oplossen in water, daarna opdrinken.
Kauwtabletten: fijnkauwen en daarna doorslikken.
Smelttabletten: op de tong laten smelten en daarna doorslikken.
Drank: Voor het innemen de drank goed schudden.
Zetpillen: eventueel bevochtigen met een beetje water en
in de anus brengen. Als u de zetpil binnen tien minuten
verliest, omdat u naar het toilet moet, kunt u een nieuwe
inbrengen.
Injecties: deze worden meestal onder toezicht van een
arts of verpleegkundige toegediend.
MedicijnenKompas
NSAID’s
129
Dosis vergeten?
• Als u het middel één keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan acht uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan acht uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
• Als u het middel twee keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan vier uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan vier uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
• Als u het middel drie keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan twee uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan twee uur? Sla de
vergeten dosis dan over. Duurt het nog minder dan
acht uur? Sla de vergeten tablet dan over.
• Als u het middel vier keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan een uur voor u de volgende
dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog in. Duurt het nog minder dan een uur? Sla de
vergeten dosis dan over.
Stoppen
U kunt op ieder moment in één keer met het gebruik van
het middel stoppen.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Bij reumatische aandoeningen is niet aangetoond dat één
van de NSAID’s superieur is. De therapeutische verschillen
tussen de diverse NSAID’s zijn gering. Daardoor kan bij de
keuze voor een bepaald middel de ervaring ermee en de
prijs een rol spelen. Het is een voordeel als een middel
zowel beschikbaar is in een vorm om in te nemen via de
mond (bijv. tablet) als via de anus (bijv. zetpil).
Kosten per maand NSAID’s om in te nemen en zetpillen: e 1,45 – e 87,42
(november 2005)
NSAID’s injecties: e 37,60 – e 545,40
Vergoeding
(november 2005)
130
De meeste NSAID’s worden volledig vergoed.
Acetylsalicyl­zuur tabletten 500 mg, Advil, Aleve, AlkaSeltzer, Antigrippine, Ascal, Aspro, carbasalaatcalcium
poeders van 300 en 600 mg per sachet, ibuprofen
dragees/tabletten van 200 mg en 400 mg, Nurofen en
Voltaren K komen geheel voor eigen rekening.
MedicijnenKompas
Paracetamol
Merknaam
Kinderparacetamol Kauwtabletten/Tabletten/Zetpillen
(diverse fabrikanten)
Panadol (fabrikant: GlaxoSmithKline CH)
Panadol Junior (fabrikant: GlaxoSmithKline CH)
Paracetamol Kauwtabletten/Tabletten/Zetpillen (diverse
fabrikanten)
Sinaspril Paracetamol (fabrikant: Bayer)
Samenstelling
Kinderparacetamol Kauwtabletten bevatten 120 mg paracetamol.
Kinderparacetamol Tabletten bevatten 100 mg paracetamol.
Kinderparacetamol Zetpillen bevatten 120 of 240 mg
paracetamol.
Panadol bevat 500 mg paracetamol per tablet of 1000 mg
paracetamol per zetpil.
Panadol Junior bevat 125, 250 of 500 mg paracetamol per
zetpil.
Paracetamol Kauwtabletten bevatten 120 mg paracetamol.
Paracetamol Tabletten bevatten100 of 500 mg paracetamol. De dispergeerbare tabletten bevatten 500 mg paracetamol.
Paracetamol Zetpillen bevatten 120, 240, 500 of 1000 mg
paracetamol.
Sinaspril Paracetamol bevat 60 of 120 mg paracetamol per
kauwtablet of 24 mg paracetamol per ml stroop.
Verkrijgbaarheid
Zonder recept te koop.
Toepassing
Lichte tot matige pijn bij artrose.
Werking
Paracetamol is een pijnstiller en werkt meestal goed
tegen gewrichtspijn. Binnen een halfuur merkt u dat de
pijn minder wordt. Dit effect houdt drie tot zes uur aan.
Bijwerkingen
Zelden:
Overgevoeligheid voor paracetamol. Dit merkt u aan
huiduitslag en galbulten. Raadpleeg bij deze verschijnselen
uw arts. Geef aan de apotheek door dat u overgevoelig
bent voor paracetamol. Het apotheekteam kan er dan op
letten dat u het middel niet opnieuw krijgt.
Paracetamol
131
Soms:
Na gebruik gedurende enkele maanden of jaren en bij
hoge doseringen kunnen lever- of nierbeschadiging en
veranderingen in het bloed ontstaan. U merkt dit aan een
gele verkleuring van het oogwit of de huid, moeite met
plassen, bloed in de urine, onverklaarbare keelpijn, koorts,
vermoeidheid en een slap gevoel. Stop in deze gevallen
met het gebruik en neem contact op met uw arts.
Hoe lang
Waarschijnlijk zult u dit middel langdurig moeten
gebruiken. Als het niet meer voldoende verlichting geeft,
overleg dan met uw arts.
Gebruikelijke
dosering
500 mg tot 1 gram per keer; bij langdurig gebruik max.
2,5 gram per dag.
Dosis vergeten?
Heeft u pijn, neem de dosis dan alsnog in. Neem een
eventuele volgende dosis minstens vier uur later. Als u
meerdere doseringen vergeten bent, hoeft u deze niet ‘in
te halen’.
Oppassen bij
Lever- of nierfunctiestoornis. Overleg met uw arts of paracetamol wel geschikt voor u is.
Wisselwerking
Er zijn geen belangrijke wisselwerkingen met andere
medicijnen bekend.
Stoppen
U kunt op ieder moment in één keer met het gebruik van
dit middel stoppen.
Rijvaardigheid
U kunt autorijden met dit geneesmiddel.
Alcohol
Het gebruik van (veel) alcohol is niet aan te raden. Zowel
alcohol als paracetamol hebben een negatieve invloed op
de lever. Door de combinatie is de kans op een leveraandoening groter.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Voedsel
U mag alles eten.
Indien bij de behandeling van artrose een medicijn
nodig is, dan gaat de voorkeur uit naar paracetamol.
Paracetamol is meestal effectief, heeft weinig bijwerkingen en is breed toepasbaar. Het middel is ook toepasbaar bij astma, zwangerschap en bij patiënten die een
verhoogd risico hebben op problemen met de maag en
darm.
Zwangerschap
Gebruik van paracetamol tijdens de zwangerschap is in
ieder geval veilig tot doseringen van 2 gram per dag. Als
dit niet voldoende verlichting geeft, overleg dan met uw arts.
Borstvoeding
Paracetamol gaat in kleine hoeveelheden over in de
moedermelk, maar is niet schadelijk gebleken. Gebruik
van paracetamol tijdens de borstvoeding is in ieder geval
veilig tot doseringen van 2 gram per dag. Als dit niet
voldoende verlichting geeft, overleg dan met uw arts.
Kosten per maand e 1,59 – e 126,00
(november 2005)
Vergoeding
(november 2005)
Paracetamol komt geheel voor eigen rekening.
Gebruik
Hoe
Tabletten: eventueel eerst fijnmaken, dan innemen met
een glas water.
Dispergeerbare tabletten: oplossen in water, daarna
opdrinken.
Kauwtabletten: fijnkauwen en daarna doorslikken.
Stroop: innemen met een doseerlepel.
Zetpillen: eventueel bevochtigen met een beetje water en
in de anus brengen. Als u de zetpil binnen tien minuten
verliest, omdat u naar het toilet moet, kunt u een nieuwe
inbrengen.
Wanneer
Verdeel de doses over de dag. Kies vaste tijdstippen voor
inname.
132
MedicijnenKompas
Paracetamol
133
Zelden:
• Overgevoeligheid, te merken aan huiduitslag, jeuk,
benauwdheid, gewrichtspijn, een pijnlijke tong of koorts
of een overgevoelige reactie op UV-licht (bijvoorbeeld
van de zon of een zonnebank). Stop dan het gebruik en
raadpleeg uw arts. U mag dit middel in de toekomst
niet meer gebruiken. Geef daarom aan de apotheek
door dat u overgevoelig bent voor sulfasalazine en
verwante verbindingen. Het apotheekteam kan er dan
op letten dat u dit middel en soortgelijke middelen
niet opnieuw krijgt.
• Beschadigingen van de nieren, die blijvend kunnen
zijn. De kans op deze bijwerking is hoger na langdurig
gebruik. Als u dit middel voor langere tijd gebruikt zal
uw arts daarom de werking van de nieren regelmatig
controleren.
• Ontsteking van de alvleesklier (pancreas)of de lever.
• Afwijkingen in het bloedbeeld. Uw arts zal daarom
regelmatig uw bloed controleren. Als u ineens koorts,
keelpijn, blaasjes in de mond of neusbloedingen krijgt,
moet u direct contact opnemen met uw arts.
Sulfasalazine
Merknaam
Salozopyrine (fabrikant: Pfizer)
Sulfasalazine suspensie FNA (eigen bereiding in de
apotheek)
Sulfasalazine Tabletten (diverse fabrikanten)
Samenstelling
Salozopyrine bevat 500 mg sulfasalazine per maagsap­
resistente tablet.
Sulfasalazine suspensie FNA bevat 100 mg sulfasalazine
en 189 mg sacharose (suiker) per ml suspensie.
Sulfasalazine Tabletten bevatten 500 mg sulfasalazine
per tablet of maagsapresistente tablet.
Verkrijgbaarheid
Uitsluitend op recept.
Toepassing
Reumatoïde artritis.
Werking
Sulfasalazine hoort tot de zogenaamde DMARD’s: ‘disease
modifying anti rheumatic drugs’. DMARD’s zijn reumabestrijdende middelen die ontstekingen afremmen.
DMARD’s hebben geen direct effect op de pijn en kunnen
de ziekte ook niet genezen, maar ze kunnen de ziekte
wel rustiger maken, waardoor klachten als pijn, stijfheid
en zwelling na enige tijd kunnen afnemen. DMARD’s
worden gebruikt om bij reuma de gewrichtsontsteking op
de lange termijn te verminderen.
Hoe de werking van sulfasalazine precies totstandkomt is
nog niet bekend.
Het effect van dit middel treedt nooit meteen op, maar
meestal pas na twee tot drie maanden.
Bijwerkingen
134
Vaak:
• Maag- of darmklachten, zoals buikpijn, gebrek aan
eetlust, misselijkheid en braken. Deze bijwerkingen
komen vooral voor aan het begin van de behandeling en verdwijnen als u aan het middel gewend bent.
Verder kunt u maagklachten vaak voorkomen door de
tabletten of drank in te nemen tijdens of net na een
maaltijd.
• Hoofdpijn, en soms duizeligheid.
• Tijdelijke onvruchtbaarheid bij mannen, door een
tekort aan zaadcellen. Dit herstelt zich binnen twee tot
drie maanden na stoppen met de behandeling.
• Dit middel kan de urine en stoelgang een gele of oranje
kleur geven. Dit is niet ernstig.
MedicijnenKompas
Oppassen bij
• Lever- of nierfunctiestoornis.
• Als u de stofwisselingsziekte porfyrie heeft, mag u dit
middel niet gebruiken.
• Als u ooit een allergische reactie van een medicijn uit
de groep salicylaten, zoals acetylsalicylzuur, of van een
sulfonamide (bepaalde antibiotica) heeft gehad, mag
u dit middel niet gebruiken. Meld de overgevoeligheid
altijd in uw apotheek!
• Als u het aangeboren enzymgebrek G6PD-deficiëntie
heeft, kan dit middel bij u een ernstige bloedafwijking
teweegbrengen.
Wisselwerking
Er zijn geen belangrijke wisselwerkingen met andere
medicijnen bekend.
Rijvaardigheid
U kunt autorijden met dit geneesmiddel.
Alcohol
Bij dit middel zijn hiervoor geen beperkingen.
Voedsel
U mag alles eten.
Zwangerschap
Bent u zwanger, of wilt u zwanger worden, overleg dan
met uw arts of u dit middel kunt blijven gebruiken.
Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts.
Dit middel komt in de moedermelk terecht. Bij een lage
dosering geeft dat meestal geen problemen. Gaat u wel
borstvoeding geven, dan zal de arts extra controleren op
bijwerkingen bij de baby, zoals diarree.
Sulfasalazine
135
Verantwoording
Gebruik
Hoe
Tabletten: Innemen met een glas water. De maagsapresistente tabletten altijd heel innemen.
Drank: Voor het innemen de drank goed schudden.
Wanneer
Tabletten of drank: neem deze verdeeld over de dag in.
U kunt deze het beste tijdens of net na een maaltijd
innemen. Hiermee vermindert u de kans op maagklachten.
Hoe lang
Het effect treedt nooit meteen in, maar laat vaak enkele
maanden op zich wachten. Als na zes maanden nog geen
effect is opgetreden zal de arts overstappen op een ander
middel. Als er gedurende een half jaar geen opleving
van de klachten is geweest zal de arts overwegen om het
gebruik af te bouwen.
Gebruikelijke
dosering
Begindosering 500 mg per dag, opbouwen tot onderhoudsdosering van 1000 mg tweemaal per dag, max.
3000 mg per dag.
Dosis vergeten?
• Als u dit middel een keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan acht uur voor u de volgende
dosis normaal gebruikt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog. Duurt het nog minder dan acht uur? Sla hem
dan over.
• Als u dit middel twee keer per dag gebruikt:
Duurt het nog meer dan vier uur voor u de volgende
dosis normaal gebruikt? Neem de vergeten dosis dan
alsnog. Duurt het nog minder dan vier uur? Sla hem
dan over.
Stoppen
Stop niet zomaar met het gebruik. De klachten kunnen
dan heviger terugkomen. Raadpleeg uw arts als u wilt
stoppen.
Plaatsbepaling in
de behandeling
Als NSAID’s onvoldoende effect hebben, dan komt als
middel van tweede keuze sulfasalazine in aanmerking.
Kosten per maand e 9,60 – e 16,39
(november 2005)
Vergoeding
(november 2005)
136
Sulfasalazine wordt volledig vergoed.
MedicijnenKompas
Verantwoordelijkheid voor inhoud en uitgave
Initiatiefnemers
Dit MedicijnenKompas is een gezamenlijk initiatief van het College voor zorgverzekeringen (CVZ) en de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie
(NPCF).
CVZ
Het College voor zorgverzekeringen houdt zich bezig met de uitvoering van de
Ziekenfondswet en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten. Het CVZ onderzoekt of het beleid van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
uitvoerbaar en doelmatig is en geeft voorlichting over dit beleid aan zorgverzekeraars, zorginstellingen, hulpverleners en verzekerden.
Een belangrijke taak van het CVZ is medicijnen te beoordelen op hun waarde
voor de behandeling. Dit leidt tot adviezen aan VWS op basis waarvan wordt
beslist over opname in het verzekerde pakket. Ook komen de beoordelingen
terecht in een jaarlijks uitgegeven standaardboek voor artsen en apothekers,
namelijk het Farmacotherapeutisch Kompas. Uit die uitgave is de informatie in
de algemene, inleidende hoofdstukken van dit MedicijnenKompas grotendeels
afkomstig. Hetzelfde geldt voor het laatste gedeelte van de beschrijvingen van
de afzonderlijke medicijnen. Het gaat om de beschrijving van de waarde van
het medicijn voor de behandeling (plaatsbepaling) en de informatie over de
kosten en de vergoeding. Het CVZ draagt de eindverantwoordelijkheid voor
deze uitgave.
NPCF
De Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF) is een federatie van
patiëntenorganisaties die samen meer dan twee miljoen leden vertegenwoordigen. De NPCF wil de positie van patiënten en consumenten in de gezondheidszorg versterken en streeft naar vraaggestuurde zorg. Bij vraaggestuurde
zorg bepalen patiënten zelf welke zorg zij afnemen en hebben ze zelf de regie
in handen. Om vraaggestuurde zorg mogelijk te maken is goede informatie
een belangrijke voorwaarde om zelf beslissingen te kunnen nemen. Deze
uitgave over reumatische aandoeningen past goed in de realisatie van vraaggestuurde zorg. Het biedt patiënten goede keuzeondersteunende informatie
over de behandelingsmogelijkheden bij reuma.
De NPCF gaat daarbij uit van een goed toegankelijke en betaalbare gezondheidszorg die is gebaseerd op solidariteit, keuzevrijheid en behoud van de
persoonlijke autonomie.
Verantwoording
137
KNMP/WINAp
Het Wetenschappelijk Instituut Nederlandse Apothekers (WINAp) maakt
deel uit van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der
Pharmacie (KNMP), de beroepsorganisatie van apothekers in Nederland.
KNMP/WINAp verzorgt beroepsinhoudelijke ondersteuning van apothekers
door middel van informatiematerialen over geneesmiddelen en hun toepassing. Een deel van de informatiematerialen is gericht op de zorgverlener,
andere producten zijn direct bedoeld voor de patiënt of consument.
KNMP/WINAp verzorgt in dit MedicijnenKompas de beschrijvingen per
medicijn. Deze teksten zijn geschreven door apothekers en afgeleid van de
geneesmiddelteksten op de website www.apotheek.nl. De teksten op deze site
worden voortdurend actueel gehouden. De informatie in de geneesmiddelteksten is gebaseerd op de officiële geregistreerde productinformatie van de fabrikant, aangevuld met informatie uit naslagwerken voor zorgverleners, zoals het
Farmacotherapeutisch Kompas en het Informatorium Medicamentorum. In de
geneesmiddelteksten in dit MedicijnenKompas is die informatie geselecteerd
die nodig is om een medicijn goed en verantwoord te kunnen gebruiken.
is volledig afhankelijk van giften van het bedrijfsleven en particulieren; het
ontvangt geen financiële steun van de overheid. Een van de manieren waarop
het Reumafonds haar voorlichtende taken uitvoert is de Reumalijn, de landelijke
advies- en informatielijn van het Reumafonds en de Reumapatiëntenbond
voor alle vragen over reuma. Bij de Reumalijn werken professionals en mensen
die zelf reuma hebben. Vragen stellen aan de Reumalijn kan telefonisch of via
de website van het Reumafonds of de Reumapatiëntenbond.
Reumapatiëntenbond
De Reumapatiëntenbond is een overkoepelende organisatie van meer dan 100
lokale en regionale reumapatiëntenverenigingen. Daarnaast zijn vier landelijke organisaties lid van de Reumapatiëntenbond. De Reumapatiëntenbond
maakt zich sterk voor een betere kwaliteit van leven van mensen met reuma.
De bond streeft naar het bevorderen van goede voorlichting en zorgt ervoor
dat de politiek en de gezondheidszorg beter rekening houden met mensen
die een reumatische aandoening hebben. De activiteiten richten zich ook
op naasten, hulpverleners (in opleiding) en het publiek in het algemeen.
De Reumapatiëntenbond is van mening dat de wereld om ons heen niet
voldoende is ingericht op mensen met reuma. Daarom is belangenbehartiging
hard nodig. De Reumapatiëntenbond en de reumapatiëntenverenigingen
onderhandelen uit naam van mensen met reuma met de overheid, zorgverzekeraars, zorginstellingen, farmaceuten en beroepsorganisaties in de
gezondheidszorg om ervoor te zorgen dat er meer rekening wordt gehouden
met mensen met reuma. In samenwerking met het Reumafonds verzorgt de
Reumapatiëntenbond de Reumalijn (zie onder Reumafonds).
Reumafonds
Het Reumafonds bestaat al bijna 80 jaar. Het Reumafonds zamelt geld in voor
onderzoek naar de oorzaken en de behandeling van reuma, verzorgt voorlichting over reuma aan patiënten en het algemene publiek, geeft financiële
ondersteuning aan minder draagkrachtigen met reuma, zorgt ervoor dat
mensen met reuma met elkaar in contact kunnen komen (lotgenotencontact)
en verzorgt aangepaste vakanties voor mensen met reuma. Het Reumafonds
138
MedicijnenKompas
Verantwoording
139
Adressenlijst
Reumafonds
Postbus 59091, 1040 CB Amsterdam
tel.: (020) 589 64 64
www.reumafonds.nl
e-mail: [email protected]
Algemeen
College voor zorgverzekeringen (CVZ)
Postbus 320, 1110 AH Diemen
tel.: (020) 797 85 55
fax: (020) 797 85 00
www.cvz.nl
www.cvzkompassen.nl/mk
[email protected]
Medicijnen
College ter Beoordeling
van Geneesmiddelen
(CBG)
Officiële bijsluiters
www.cbg-meb.nl
Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF)
Postbus 1539, 3500 BM Utrecht
tel.: (030) 297 03 03
fax: (030) 297 06 06
www.npcf.nl
Koninklijke Nederlandse Informatie over
Maatschappij ter bevor- geneesmiddelen
dering der Pharmacie
(KNMP)
Geneesmiddelinfolijn:
(0900) 999 88 00
(10.00-16.00 uur,
e 0,20 per minuut)
www.apotheek.nl
Wetenschappelijk Instituut Nederlandse Apothekers (WINAp)/ Koninklijke
Nederlandse Maatschappij ter Bevordering der Pharmacie (KNMP)
Postbus 30460, 2500 GL ’s-Gravenhage
tel.: (070) 373 73 73
fax: (070) 310 65 30
www.knmp.nl
www.winap.nl
DGV, Nederlands
instituut voor
verantwoord
medicijngebruik
www.
meldpuntmedicijnen.nl
Melden ervaringen
medicijnen
Nederlands Bijwerkingen Melden bijwerkingen
Centrum Lareb
www.lareb.nl
Informatie en lotgenotencontact
Reumalijn
Postbus 1370, 3800 BJ Amersfoort
tel.: 0900 20 30 300 (e 0,10 per min)
maandag – vrijdag 10.00 – 16.00 uur
www.reumalijn.nl
e-mail: [email protected]
Reumapatiëntenbond
Postbus 1370, 3800 BJ Amersfoort
tel.: (033) 461 63 64
www.reumabond.nl
e-mail: [email protected]
140
MedicijnenKompas
Adressenlijst
141
Verklarende woordenlijst
Kraakbeen: botachtig weefsel dat o.a. de botuiteinden in de gewrichten
bedekt. Kraakbeen is zachter en elastischer dan gewoon bot.
Ankylose: het met elkaar vergroeien van botten die normaal niet aan elkaar
vastzitten.
NSAID’s: verzamelnaam voor medicijnen die de aanmaak van prostaglandinen
remmen en daardoor pijn en ontstekingen tegengaan. Ze worden ook wel prostaglandinesynthetaseremmers genoemd. Tot deze medicijnen behoren de klassieke NSAID’s en de COX-2-remmers.
Artritis psoriatica: vorm van ontstekingsreuma die kan optreden bij mensen
met psoriasis.
Artrose: reumatische aandoening waarbij het gewrichtskraakbeen wordt
aangetast en waarbij pijn op de voorgrond staat.
Auto-immuunziekte: ziekte waarbij de afweer zich richt tegen de cellen van
het eigen lichaam.
Corticosteroïden: verzamelnaam voor een groep geneesmiddelen met een
ontstekingsremmende werking.
COX-2-remmers: medicijnen met een pijnstillende en ontstekingsremmende
werking en minder kans op bijwerkingen op het maagdarmkanaal dan klassieke
NSAID’s.
Coxibs: andere naam voor COX-2-remmers.
DMARD’s: groep medicijnen die door de reumatoloog worden voorgeschreven
om het ziekteproces in de gewrichten bij mensen met reumatoïde artritis stil
te leggen.
DNA: de stof in de kern van alle levende cellen waarin de erfelijke informatie
in gecodeerde vorm is opgeslagen.
Gewricht: beweegbare verbinding tussen twee botten in het lichaam.
Gewrichtsholte: binnen het gewrichtskapsel gelegen holte, gevuld met vocht.
Jicht: een niet-reumatische aandoening met gewrichtsontsteking en
gewrichtspijn, meestal in een van de grote tenen.
Jichtknobbels: onderhuidse knobbels die kunnen worden aangetroffen bij
jichtpatiënten.
Juveniele idiopathische artritis: ontstekingsreuma bij jeugdigen (jonger dan
16 jaar).
142
MedicijnenKompas
Ontstekingsreuma: verzamelnaam voor reumatische aandoeningen waarbij
gewrichtsontsteking optreedt (onder andere reumatoïde artritis, artritis psoriatica, juveniele idiopathische artritis en spondylitis ankylopoëtica).
Prostaglandinen: lichaamseigen stoffen die een rol spelen bij de pijngewaarwording, ontstekingsreacties en een aantal normale huishoudelijke processen
in het menselijk lichaam.
Purine: bouwsteen van DNA, het erfelijk materiaal in alle levende cellen.
Receptgeneesmiddelen: geneesmiddelen die alleen door een arts kunnen
worden voorgeschreven.
Reuma: populaire benaming voor ‘reumatoïde artritis’; soms worden ook wel
alle vormen van ontstekingsreuma hiermee bedoeld.
Reumaknobbels: onderhuidse knobbels die bij mensen met reumatoïde artritis
kunnen worden aangetroffen als uiting van de ziekte buiten de gewrichten.
Reumatische aandoeningen: verzamelnaam voor alle ziekten waarbij het
bewegingsapparaat is betrokken: artrose, ontstekingsreuma en wekedelenreuma.
Reumatoïde artritis: een relatief veel voorkomende vorm van ontstekingsreuma gekenmerkt door pijn en ontsteking van meestal meerdere gewrichten.
SAARD’s: ‘slow acting antirheumatic drugs’; een andere aanduiding voor
DMARD’s.
Sclerodermie: ontstekingsziekte van het bindweefsel waarbij gewrichtsklachten kunnen optreden.
Skelet: geraamte; het samenstel van botten in het menselijk lichaam.
Verklarende woordenlijst
143
Spondylitis ankylopoëtica: vorm van ontstekingsreuma waarbij vooral de
wervelkolom betrokken is, ook wel ziekte van Bechterew genoemd. Vaak
treden hierbij benige vergroeiingen van de wervels op waardoor de wervelkolom krommer wordt en verstijft.
Register van in deze publicatie opgenomen
geneesmiddelen
Synoviaalvocht: het vocht dat zich in de gewrichtsholte bevindt.
Aceclofenac
Acetylsalicylzuur
Adalimumab
Advil
Aleve
Alka-Seltzer
Allupurinol
Anakinra
Analgetica
Antigrippine ibuprofen
Apurin
Arava
Arcoxia
Arthrotec
Ascal
Aspégic
Aspirine
Aspro
Auranofine
Aurothiomalaat
Auxib
Azathioprine
Synoviumholte: andere naam voor gewrichtsholte.
Systeemlupus: auto-immuunziekte die verschillende organen kan aantasten
en algemene ziekteverschijnselen kan veroorzaken, waaronder gewrichtsklachten.
TNF-alfa-blokkers: subgroep van medicijnen binnen de klasse van de DMARD’s.
Tophi: andere naam voor jichtknobbels.
Urinezuur: afbraakproduct van purine dat door de nieren in de urine uitgescheiden worden. Kristallen van urinezuur in de gewrichten worden verantwoordelijk gehouden voor het ontstaan van jichtaanvallen.
Visueel-analoge schaal: een schaal, meestal van 0 tot 10 waarop iemand kan
aangeven hoeveel pijn hij/zij voelt.
Zelfzorgmiddelen: geneesmiddelen die zonder recept te koop zijn.
A
B
Benzbromaron
Betametason
Biofenac
Brexine
Brufen
Butazolidin
C
Carbasalaatcalcium
Cataflam
Celecoxib
Celebrex
Celestone
144
MedicijnenKompas
Register van in deze publicatie opgenomen geneesmiddelen
123
123
34, 51
123
123
123
35, 55
34, 59
30
123
55
114
94
32, 98
123
123
123
123
62
34, 65
94
68
35, 72
35
123
123
123
123
123
123
33, 94
94
87
145
Chloroquine
Ciclosporine
Colchicine
Corticosteroïden
COX-2-remmers
D
Depo-Medrol
Desuric
Dexamethason
Dexibuprofen
Di-Adreson-F Diclofenac
Diflunisal
DMARD’s
Dolocid
Dometin
E
Emthexate
Enbrel
Etanercept
Etoricoxib
F
Femapirin
Fenylbutazon
Flurbiprofen
Froben
H
Humira
Hydroxychloroquine
I
Ibuprofen
Imuran
Indocid
Indometacine
146
75
79
35, 84
34, 87
32, 94
87
72
35, 87
123
87
32, 98, 123
123
33, 59, 62, 65, 68, 75, 79, 102, 106, 110, 114, 118, 134
123
123
118
102
34, 102
33, 94
123
123
123
123
51
106
123
68
123
123
MedicijnenKompas
Infliximab
K
Kenacort-A
Ketoprofen
Kineret
L
Ledertrexate
Leflunomide
M
Mebutan
Meloxicam
Methotrexaat
Methylprednisolon
Metoject
Misoprostol
Movicox
N
Nabumeton
Naprocoat
Naprovite
Naproxen
Neoral
Nivaquine
NSAID’s
Nurofen
O
Oradexon
Orudis
Oscorel
P
Panadol
Paracetamol
Register van in deze publicatie opgenomen geneesmiddelen
34, 110
87
123
59
118
114
123
123
118
35, 87
118
98
123
123
123
123
123
79
75
31, 98, 123
123
87
123
123
131
30, 131
147
Parecoxib
Pijnstillers
Piroxicam
Plaquenil
Prednisolon
Prednison
R
Remicade
Ridaura
Rociclyn
Rofecoxib
S
Salozopyrine
Seractil
Sinaspril
Solu-Medrol
Sulfasalazine
Sulindac
Surgam
T
Tauredon
Tenoxicam
Tiaprofeenzuur
Tilcotil
TNF-alfa-blokkerende middelen
Tolfenaminezuur
Triamcinolon
V
Voltaren
Voltaren K
Z
Zafen
Zyloric
148
33
30
123
106
35, 87
35, 87
110
62
123
33
134
123
131
87
134
123
123
65
123
123
123
34, 51, 102, 110
123
35, 87
123
123
123
55
MedicijnenKompas
MedicijnenKompas
MedicijnenKompas
Reumatische aandoeningen
Reumatische
aandoeningen
2006