Onderscheid tucht

Interpretatie VPS: Onderscheid tucht – functioneringsevaluatie (deel IX, Titel 1 en
Deel VII)
Vraag
In welke gevallen kan tegen ambtenaren van het ministerie sanctionerend worden
opgetreden via een tuchtstraf en in welke gevallen via een negatieve evaluatie (vertraging
of onvoldoende) ?
Uit de praktijk blijkt dat dit onderscheid soms problemen oplevert. Zo werd bijvoorbeeld
bij de behandeling van beroepen door de eerste kamer en tweede kamer van de raad van
beroep reeds herhaaldelijk vastgesteld dat het voor de bevoegde instanties niet steeds
duidelijk is wanneer zij dienen op te treden via een tuchtsanctie en wanneer via een
negatieve evaluatie.
Antwoord
1. Tuchtsanctie
In deel IX van het VPS m.b.t. de tuchtregeling wordt een limitatieve opsomming gegeven
in welke gevallen een tuchtstraf kan worden opgelegd.
Krachtens artikel IX 1 kan de ambtenaar worden onderworpen aan een tuchtprocedure
1° bij tekortkoming aan zijn plichten en bij overtreding van de cumulatieregeling bepaald
in deel III;
2° na strafrechtelijke veroordeling.
1° tekortkoming aan de plichten
In deel III van het VPS wordt een opsomming gegeven van de verschillende plichten van
de personeelsleden van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Zo heeft de
ambtenaar onder meer de plicht:
- zijn ambt op loyale en integere wijze uit te oefenen onder het gezag van zijn
hiërarchische meerdere;
- zijn medewerking te verlenen aan beleidsvoorbereidend werk en actief deel te nemen
aan teamwerk;
- zijn ambt te vervullen met openheid en zonder enige discriminatie tegenover de
gebruikers van zijn dienst;
- elke handelswijze te vermijden die het vertrouwen van het publiek in zijn dienst kan
aantasten;
- geen giften, beloningen of enig voordeel te vragen, te eisen, of aan te nemen.
Deze plichten worden verder verduidelijkt in de deontologische code voor de
personeelsleden van de diensten van de Vlaamse regering.
Ook uit het charter van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap kunnen een aantal
plichten voor de personeelsleden gedistilleerd worden zoals klantvriendelijkheid, loyauteit,
zin voor initiatief en verantwoordelijkheid, inzet en objectiviteit.
Inbreuk op één van deze plichten wordt bestraft in verhouding tot de feiten. Het gaat hier
om inbreuken op de plichten zowel op professioneel vlak als op privé-gedrag met invloed
op het ambt. Zo kunnen bijvoorbeeld negatieve uitlatingen van een ambtenaar in de privésfeer over zijn dienst het vertrouwen van het publiek in deze dienst aantasten.
tuchteval
2° inbreuk op de bepalingen van art. III 9 VPS inzake de cumulatieregeling
De ambtenaar mag tijdens de diensturen geen beroepsactiviteiten cumuleren tenzij het
beroepsactiviteiten betreft die inherent zijn aan de uitoefening van het ambt.
Voor de cumulatie binnen de diensturen van beroepsactiviteiten die niet inherent zijn aan
de uitoefening van het ambt, dient de ambtenaar de toestemming te krijgen van de
secretaris-generaal van zijn departement.
Buiten de diensturen mag de ambtenaar wel cumuleren voor zover deze activiteiten:
1. niet verhinderen dat hij zijn ambtsplichten vervult;
2. niet strijdig zijn met de waardigheid van het ambt;
3. zijn onafhankelijkheid niet in het gedrang brengen;
4. geen strijdigheid van belangen tot gevolg hebben.
3° na strafrechtelijke veroordeling
Naast de strafrechtelijke procedure kan tegen de ambtenaar die een misdrijf heeft gepleegd
eveneens een tuchtrechtelijke procedure gestart worden. Een strafrechtelijke veroordeling
kan aanleiding geven tot een tuchtstraf indien het om feiten gaat die verband houden met
de uitoefening van het ambt.
Bijvoorbeeld: een ambtenaar die wordt vervolgd omdat hij geld verduisterd heeft ten
nadele van zijn werkgever.
2. Negatieve evaluatie
Overeenkomstig artikel VII 1 §3 betreft de evaluatie het functioneren en de
beroepsbekwaamheid van de geëvalueerde ten aanzien van een met de evaluator
afgesproken planning. De ambtenaar wordt dus beoordeeld op zijn functioneren op het
werk.
De persoonlijke nota’s die deel uitmaken van het evaluatiedossier handelen in principe
over de behaalde resultaten en/of het functioneren van de ambtenaar. Zij kunnen echter ook
handelen over gebeurtenissen of gedragingen buiten de dienst die de ambtsuitoefening
kunnen beïnvloeden of in het gedrang brengen.
De evaluatoren dienen evenwel voorzichtig te zijn bij het verwijzen naar gebeurtenissen of
gedragingen in de privé-sfeer in het evaluatieverslag.
Bijvoorbeeld:
- een veroordeling wegens dronkenschap van een goed presterend ambtenaar die geen
chauffeur is heeft geen invloed op het functioneren van de ambtenaar;
- privé-moeilijkheden kunnen een tijdelijk verzachtende omstandigheid uitmaken voor
het minder goed presteren;
- verduistering van geld: heeft geen invloed op de evaluatie sensu stricto doch kan het
vertrouwen in de ambtenaar aantasten.
Het individueel evaluatiedossier dat over elke ambtenaar wordt aangelegd kan ook de staat
van tuchtstraffen die werden uitgesproken in het evaluatiejaar bevatten.
Tuchtstraffen die betrekking hebben op feiten die zich voordeden tijdens het evaluatiejaar
kunnen dus ook repercussies hebben op de evaluatie.
tuchteval
Een tuchtstraf kan namelijk een indicatie zijn van het slecht functioneren van de betrokken
ambtenaar.
3. Grijze zone tussen tucht en evaluatie
Uit hetgeen hierboven werd vermeld volgt dat het meestal wel duidelijk is of tegen een
ambtenaar via een tuchtsanctie dan wel via een negatieve evaluatie dient te worden
opgetreden. In geval van slecht functioneren of ondermaats presteren van een ambtenaar is
dit in de praktijk echter niet steeds even duidelijk.
De administratie Ambtenarenzaken stelt dan ook voor in geval van twijfel volgend
criterium te hanteren:
- indien het slecht functioneren te wijten is aan het (onopzettelijk) falen van de
ambtenaar (zonder dat er externe verzachtende omstandigheden zijn) verdient het de
voorkeur op te treden via een negatieve evaluatie van de ambtenaar;
- indien het evenwel vaststaat dat het slecht functioneren van de ambtenaar te wijten is
aan manifeste onwil in hoofde van de ambtenaar verdient het de voorkeur in de eerste
plaats op te treden via een tuchtsanctie (de ambtenaar schiet dan immers tekort aan zijn
loyauteitsplicht). Rekening houdend met de zwaarte van de feiten, kan de ambtenaar
naast de tuchtsanctie ook nog negatief geëvalueerd worden.
Bij twijfel over de opzettelijkheid stelt de administratie Ambtenarenzaken voor enkel op te
treden via een negatieve evaluatie, hetzij de evaluatie onvoldoende, hetzij een beslissing tot
loopbaanvertraging.
tuchteval