Stuitligging

Stuitligging
DitdocumentbevatvertrouwelijkeinformatievanJijWij.Hetkopiërenen/ofverspreidenvanditdocumentzondervoorgaandschriftelijke
toestemmingvanJijWijisverboden.©JijWijoktober2015.
Inleiding
Alseenkindmethethoofdbovenindebaarmoederligtenmetde
stuitnaarbeneden,sprekenwevaneenstuitligging.
Waaromeenkindinstuitliggingligt,ismeestalnietduidelijk.Tegenhet
eindevandezwangerschapkanhetzinvolzijnomteproberenhet
kindtedraaien,zodathetmethethoofdbenedenkomtteliggen
(hoofdligging).Indezefolderwordtuitgelegdhoedatgebeurt.Ook
komtaanbodhoedebevallingbijeenstuitliggingkanplaatsvinden,
metdevoor-ennadelenvaneengewonebevallingofeenkeizersnede.
Watiseenstuitligging
Bijeenstuitliggingligthethoofdvanhetkindboveninde
baarmoeder,terwijldebillenofdebeentjesbenedenbijdeingang
vanhetbekkenliggen.
Erzijnverschillendesoortenstuitligging:
1.
2.
3.
4.
Onvolkomenstuitligging
Debenenliggenhelemaalnaarbovengerichtnaasthetlichaam.
Volkomenstuitligging
Debovenbenenzijnlangshetlichaamgestrekt,maardeknieën
zijngebogen,zodatdevoetennaastdebillenliggen
(‘kleermakerszit’).
Halfonvolkomenstuitligging
Éénbeenligtgestrektnaarbovenzoalsbijeenonvolkomen
stuitligging,hetanderebeenligtnaarbeneden,zoalsbijeen
volkomenstuitligging.
Voetligging
Hetkindligtmeteenofbeidebenengestrektnaarbeneden,zodat
eenoftweevoetjesonderdebillenliggen.
2
Onvolkomenstuitligging
Volkomenstuitligging Voetligging
Onvolkomenstuitligging
Volkomenstuitligging Voetligginghet
Hoevaakkomteenstuitliggingvoor?
Meestalishetonbekendwaardooreenkindronddeuitgerekende
datuminstuitliggingligt.Bijeenvroeggeboortekomteenstuitligging
vakervoor,omdathetkindbijeenkorterezwangerschapsduurnog
vaakmethethoofdnaarbovenligt.Daarnaastkomteenstuitligging
vakervoorbij:
•
eenmeerlingzwangerschap,
•
eenafwijkendevormvandebaarmoederofhetbekken,
•
eenvoorliggendeplacenta(moederkoek)ofeenmyoom
(vleesboom)bijdeingangvanhetbekken,
•
aangeborenafwijkingenvanhetkind.
Bijmeerdan85%vandezwangereniserechtergeenverklaringvoor
destuitligging.
3
Eenstuitligging,watnu?
Eenstuitliggingbetekentdatjeinhetziekenhuisgaatbevallen.De
voor-ennadelenvaneenvaginalestuitbevallingeneenkeizersnede
wordenmetjebesproken.
Hetisvaakzinvolomteproberenhetkindinhoofdliggingtedraaien.
Ditnoemenweeenuitwendigeversie.Dekansopeennormale
bevallingwordthierdoorgroterenditisgunstigvoordehuidige,maar
ookvooreeneventueletoekomstigezwangerschap.
Echoscopischonderzoek
Voordateenversiewordtvoorgesteld,vindtaltijdechoscopisch
onderzoekplaats.Hierbijwordtdegroei,dehoeveelheidvruchtwater,
positievanhetkindendeliggingvandeplacentabeoordeeld.Ook
wordtgekekennaarduidelijkzichtbaregroteaangeborenafwijkingen,
dieeenenkelekeereenoorzaakvandestuitliggingzijn.
Watgebeurterbijhetdraaien?
Hetdraaienvaneenkindvindtplaatsopdeverloskamer.Eengetraind
eerstelijnsverloskundigeeneengynaecoloogvoerendeversieuit.
Ditgebeurtvolgenseenvastprotocol.
• VoordeversiewordtmetCTG(cardiotocogram)deharttonenvan
jekindgecontroleerdenmetechografiedeexacteliggingvanhet
kind.Hetisbelangrijkdatjemeteen(half)volleblaaskomt.
• Jekrijgteenweeënremmendmiddeltoegediendomervoorte
zorgendatdebaarmoedersoepelblijftennietsamentrekt.
• Hetisbelangrijkdatjezoontspannenmogelijkligtende
buikspierennietaanspant.Jekrijgteenkussenonderdeknieënen
jewordtcomfortabelneergelegd.
4
Versie
•
•
Degynaecoloogprobeertdebillenvanjebabyuithetbekkenopzij
tebewegen.Deverloskundigezalaandebovenkantvanjebuikhet
hoofdvanhetkindnaarbenedenproberenteduwen.Opdezewijze
maakthetkindeenkoproltothetmethethoofdbenedenligt.Met
echografiewordtdevorderinggevolgdenookdeharttonenvanhet
kindgecontroleerd.
Naafloopvandeversiepogingwordtvoordatjenaarhuisgaat
opnieuwdeconditievanhetkindgecontroleerdmetCTG.
Bijwelkezwangerschapsduurwordtergedraaid?
Indienhetjeeerstekindis,isdekansdathetspontaannaar
hoofdliggingdraaitnietmeerzogrootna35weken.Bijhettweedeof
volgendekindisdekansnogwelaanwezig.
Deversiewordtdanookvaakwatvroegerindezwangerschapgepland
indienhetjeeerstekindjebetreft,tussen35-36wekenenietslater,
rond37weken,bijeenvolgendkind.Anderefactoren,alshoeveelheid
vruchtwaterofindalinginhetbekkenspelenookmee.
Hoevaaklukthetomeenkindtedraaien?
Ofeenversielukthangtafvanverschillendefactoren,zoals
zwangerschapsduur,hoeveelheidvruchtwater,groottevanjekind,
liggingvanjekindenplacenta,dikteensoepelheidvanjebuikwanden
indalinginhetbekken.
Bijheteerstekindlukthetinongeveer50%vandegevallenomte
draaien,bijhettweedeofvolgendekindongeveer80%.
5
Zijnercomplicaties?
Voordemoederzijnergeengezondheidsgevaren.Debuikkandoor
hetmanipulereneenpaardagengevoeligzijn.
Voorhetkindisergelukkigookweinigrisico.Bijminderdan10%van
dekinderenzijndeharttonennahetdraaientijdelijklangzamer.
Daaromwordendeharttonenvanjulliekindjenaafloopaltijd
nauwkeuriggecontroleerd.Bijnaaltijdwordenzevanzelfweer
normaal.Eenheelenkelekeer(bijca0,5%)blijvendeharttonen
afwijkend,enishetnodigeenkeizersnedetedoen.
Bijzonderesituaties
Erzijnsituatieswaarineenversiemeestalnietuitgevoerdwordt,
bijvoorbeeldbijeenkindwaternstigingroeiachterloopt,teweinig
vruchtwaterofeenernstigverhoogdebloeddruk.Erwordtgeenversie
uitgevoerdbijeenafwijkendebaarmoedervorm,bloedverliesofeen
voorliggendeplacenta.Enigevoorzichtigheidisgebodenbijeen
placentaopdevoorwandeneenkeizersnedelitteken.
Anti-D
BenjebloedgroepRhesus-negatiefenjekindisRhesuspositief,dankrijg
jenaafloopvaneendraaipogingeeninjectiemetanti-D,ofhetnu
geluktishetkindtedraaienofniet.
6
Verderecontrolesvandezwangerschap
Alshetisgeluktomhetkindtedraaien,kijktmenbijeenvolgende
controlealtijdopnieuwnaardeliggingvanhetkind.Eenenkelekeer
draaithetkinduitzichzelfweerterugnaareenstuitligging.Dezekans
isgroterbijdraaienvroegindezwangerschapenbijveelvruchtwater.
Zonodigdraaitmenhetkindopnieuw,bijvoorbeeldeenweeklater.
Isdeversienietgelukt,danwordendevoor-ennadelenvaneen
vaginalestuitbevallingeneenkeizersnedemetjebesproken.
Jekrijgteenmedischeindicatieominhetziekenhuistebevallen;de
gynaecoloogcontroleertderestvandezwangerschap.
Eenbevallingvaneenkindinstuitligging
Debevallingvaneenkindinstuitliggingroeptaltijdveelvragenop.Is
hetwelveiligom‘gewoon’vaginaaltebevallen,ofiseenkeizersnede
veiliger?Dezevraaghoudtnietalleenouders,maarookverloskundig
zorgverlenersbezig,zowelinNederlandalsinhetbuitenland.
Eenbelangrijkbuitenlandsonderzoekdateengewonebevalling
vergeleekmeteenkeizersnede,werdin2000gepubliceerd.De
conclusiewasdateenkeizersnedebijeenstuitliggingrondde
uitgerekendedatumveiligerisvoorhetkind.Hetisechterdevraagof
dezeconclusieookindeNederlandsesituatiegeldigis.Vooralsnog
zijndemeesteNederlandsegynaecologenvanmeningdatinveel
situatieseengewone,vaginalebevallingweldegelijkverantwoordis
onderdevoorwaardendieinonslandgebruikelijkzijn.Welishet
belangrijkdatjeopdehoogtebentvandekansopcomplicaties,
zowelbijeenvaginalebevallingalsbijeenkeizersnede.
7
Wanneerkaneeneventueelvaginalebevallingplaatsvinden?
Degynaecoloogzalmetjeafwegenofeengewonebevallingeenoptie
is,ofdathetbeteriseenkeizersnedetedoen.
Voorwaardenvooreenveiligevaginalebevallingzijn:
• bijeenvorigebevallingwarenergeenernstigeproblemen
• hetgeschattegewichtvanhetkindisniettehoog
• hethoofdvanhetkindligtvooroverennietachterovergebogen
• erisenigeindalinginhetbekken
Enigevoorzichtigheidisgebodenbijeenplacentaopdevoorwanden
eenkeizersnedelitteken.
Watbetekentditvoorje?Kunjekiezen?
Devraagofjekuntkiezentusseneenvaginalebevallingeneen
keizersnede,isindezefoldernietvoorallevrouwente
beantwoorden.
Intweesituatieshebjegeenkeuze:
1. Hetistelaatomeenkeizersnedetedoen,omdathetkindophet
puntstaatgeborenteworden.
2. Dedienstdoendegynaecoloogvindthetnietverantwoordomje
vaginaaltelatenbevallen,bijvoorbeeldomdathetkindgrootisof
ongunstigligt,omdatjedevorigekeereenmoeizamebevalling
gehadhebt,omdatdeontsluitingofdeuitdrijvingonvoldoende
vordert,ofomdatdeharttonenverslechteren.
Inanderesituatieskunjedoorgaanskiezentusseneenkeizersnedeof
eenvaginalebevalling,opvoorwaardedatdegynaecoloogdiede
bevallingbegeleidt,eengewonebevallingverantwoordvindt.
8
Eenvaginalestuitbevalling
Evenalsbijeenbevallingvaneenkindinhoofdligging,kenteen
stuitbevallingdrieverschillendestadia(perioden):deontsluiting,de
uitdrijvingendeperiodenadegeboorte.
Tijdensdeontsluitingsfasegaatdebaarmoedermondopenalsgevolg
vansteedskrachtigerwordendeweeën.Bijvolkomenontsluitingisde
baarmoedermondhelemaalopen.Deontsluitingsfaseverlooptniet
andersdanbijeenbevallingvaneenkindinhoofdligging.Debillen(of
debeentjes)dalendanverderin;tijdensdeweeënkrijgjemeestalin
toenemendematedrukgevoel.Danbegintdeuitdrijvingsfase,die
eindigtmetdegeboortevanhetkind.
Deharttonenwordennauwkeuriggecontroleerddoormiddelvaneen
CTG(cardiotocogram).Ditgebeurtmeestalviajebuik,maarsoms
wordtereenelektrodeopdebilvanhetkindgeplaatst.Deweeën
activiteitwordtookgeregistreerdviajebuikofinwendig.
Persen
Bijpersdrangaanheteindevandeontsluitingsfaseishetbelangrijkte
wachtenmetmeepersentotdeontsluitingvolledigis.Hetpersenop
zichverlooptnietandersdanbijeenbevallingvaneenkindin
hoofdligging,maarbijeenstuitgeboortemaaktmenbijnaaltijdeen
dwarsbedwaarbijjebeneninbeensteunenwordengeplaatst.De
gynaecoloogofverloskundigekandantussendebenenstaanomte
helpenbijdegeboorte.Somswordtvoorgesteldomophandenen
knieëntepersen.
9
Alseenkindinonvolkomenstuitligt,metdebenenomhoog,worden
eerstdebillengeboren,daarnaderestvanhetlichaamendearmpjes,
entotslothethoofd.Bijdegeboortevanhethoofddrukteenassistent
vaakbovenjeschaambeen,omervoortezorgendathethoofdgoed
doorhetbekkengaat.
Degeboortevaneenkindin(half-)onvolkomenstuitofvoetligging
verloopthetzelfde,maardanwordeneersteenoftweebeentjes
geboren.
Dekansopcomplicatiesbijeenvaginalestuitbevalling
Bijelkebevallingkunnencomplicatiesoptreden.Demeeste
gynaecologenzijnvanmeningdatonderdebovenbeschrevenveilige
enverantwoordeomstandighedendekansopcomplicatiesbijeen
vaginalestuitbevallingkleinis,zekerdekansopernstigecomplicaties.
Tochkandekansopcomplicatiesnooithelemaalwordenuitgesloten.
Aanwelkecomplicatiesmoetjedenken?
• Complicatiesbijdemoeder
Dekansopcomplicatiesbijdemoederisbijeenstuitbevallingniet
groterdanbijeenkindinnormaleligging.Welisermeerkansdatde
gynaecoloogtijdensdebevallingbesluittoteenkeizersnede.
10
• Complicatiesbijhetkind
Kindereninstuitliggingdie‘gewoon’(vaginaal)terwereldkomen,
wordenvakerkortnadegeboorteopgenomendankinderendie
geborenwordennaeenkeizersnede.Naeengewonebevallingisbij
ongeveer1opde20kinderen(meestalkorte)opnamenodig,endat
isruim10keervakerdannaeenkeizersnede.Erbestaan
verschillenderedenenvoorzo’nopname.
Somsheefthetkindnadegeboortebehoefteaanextrazuurstofof
moethetgeholpenwordenbijdeademhaling.Eenanderereden
vooreenopnameiseenbeschadigingdiebijdegeboorteis
opgetreden,zoalseenbotbreuk,eenzenuwbeschadigingofeen
hersenbloeding.Eendergelijkebeschadigingkomtgelukkigzelden
voor(bijongeveer1%vanallekindereninstuitligging),maar
ongeveertweemaalvakerdannaeenkeizersnede.
Eenkeizersnede
Vooralgemeneinformatieoverdezeoperatieverwijzenwijjenaarde
folder‘Dekeizersnede’.Hierbesprekenwijalleendekansop
complicaties.Bijeenkeuzemoetjeimmersalleskunnenafwegen;
daarbijisookdezeinformatievanbelang.
11
Dekansopcomplicatiesbijeenkeizersnede
Complicatiesbijhetkind
Ookkinderendieviaeenkeizersnedezijngeboren,lopen
risicoopgezondheidsproblemen.Eenenkelekeerishetookbijeen
keizersnedemoeilijkeenkinddatinstuitliggingligtuitde
baarmoedertehalen,enkanbeschadigingoptreden.Belangrijkis,
dateenkeizersnedeniettevroegindezwangerschapgepland
wordt.Tevroeggeborenkinderenkunnenademhalingsproblemen
hebbenwaarvooropnamevanhetkindnoodzakelijkis.
• Complicatiesbijdemoeder
Alhoeweleenkeizersnedeopzicheenveiligeoperatieis,brengt
iedereoperatieeenkleinekansopcomplicatiesmetzichmee.Het
gaathiermeestalomniet-levensbedreigendecomplicaties.
Sommige,zoalsbloedarmoedeoftrombose,komenooknaeen
gewonebevallingvoor.Andere,zoalseennabloedingindebuik,een
bloeduitstortingofwondinfectie,eenbeschadigingvandeblaas,of
darmendienietgoedopgangkomen,hangensamenmetde
keizersnede;ookeenblaasontstekingkomtnadezeoperatievaker
voordannaeengewonebevalling.Langdurigeernstigepijnals
gevolgvaneenzenuwbeschadigingbijhetlittekeniseenzeerzelden
voorkomendecomplicatie.Dekansopernstige
gezondheidscomplicatiesensterftealsgevolgvandeoperatieis
voorgezondezwangereheelergklein,maartochaltijdgroterdanna
eengewonebevalling.
•
12
Gevolgenvoorlaterezwangerschappen
Hetlittekenindebaarmoederiseennadeelvooreenvolgende
zwangerschap.Jevolgendebevallingzalinhetziekenhuisplaatsvinden,
omdatzo’nlittekeneenverhoogdekansopcomplicatiestijdenseen
volgendebevallingmetzichmeebrengt.Voorbeeldendaarvanzijnhet
openscheurenvanhetlitteken,eenvoorliggendemoederkoek,ofeen
moederkoekdieheelvastmetdebaarmoedervergroeidis,zodater
meerkansopzeerernstigbloedverliesis.Hoeweldezecomplicaties
zeerzeldenvoorkomen,tredenzevakeropnaeenkeizersnededanna
eengewonebevalling.
Hetmakenvaneenkeuze
Alshetvoorjoualsaanstaandeoudermogelijkistekiezentusseneen
gewonebevallingofeenkeizersnede,ishetbelangrijkdatjealle
argumentenzogoedmogelijkopeenrijzet.Velenzijnineerste
instantiegeneigdtedenkendateenkeizersnededeveiligstewegis
voorhunkindomgeborenteworden,maarzijvergetendataaneen
keizersnedeooknadelenkleven.Wevattendaaromdevoorennadelen
vanbeidewijzenvanbevallennogeenssamen:
Vaginalebevalling
Voordelen
• geenkeizersnedemetdenadelendiedaarbijhoren,
• kortereziekenhuisopnameeneensnellerherstel,
• jekunteenvolgendekeereventueelthuisbevallen.
Nadelen
• ietsmeerkansopgezondheidsproblemenvanhetkindkortnade
geboorte.
13
Keizersnede
Voordelen
• ietsminderkansopgezondheidsproblemenvanhetkindkortna
degeboorte.
Nadelen
• langereziekenhuisopnameenlangzamerherstel,
• meerkansopcomplicatiesvoordemoeder,
• bijeenvolgendezwangerschapgeenthuisbevallingmogelijk,
• ietsmeerkansopcomplicatiestijdenseenvolgendebevalling.
Congenitaleheupdysplasie(CHD)
Kinderendiegedurendedezwangerschapvooreenlangereperiodein
stuithebbengelegenhebbeneenietsverhoogdekansopcongenitale
heupdysplasie(CHD).Bijcongenitaleheupdysplasieisdeaanlegvan
deheupkomnietoptimaal,waardoordeheupkopnietgoedindekom
past.Hierdoorkanslijtagevanhetkraakbeenontstaan.Tijdige
ontdekkingkanditvoorkomen.Wanneerjekindjegedurendelangere
periodeindezwangerschapinstuitheeftgelegenofinstuitis
geboren,onafhankelijkvandezwangerschapsduurbijgeboorte,komt
jekindjeinaanmerkingvoorextracontrolesomCHDoptesporen.
Somswordtdeafspraakinhetziekenhuisautomatischingepland.Is
ditniethetgevalgeefdanbijdeverloskundigeofhet
consultatiebureauaandatjekindjegedurendelangereperiodein
stuitheeftgelegen.
14
Informatiefilmpjeuitwendigeversie:
http://www.jijwij.nl/->voorlichtingsvideo’s
of
http://www.youtube.com/watch?v=jKaBsE9m-D8
Totstandkoming
Dezefolderistotstandgekomeninsamenspraakmetalle
zorgverlenersaangeslotenbijJIJWIJ.
http://www.jijwij.nl/
VerloskamersElkerliekziekenhuisHelmond:0492-595642
15