Somatoforme stoornissen
advertisement
Onderzoek Somatoforme stoornissen - diagnostiek en behandelprincipes - p 1988 – 1994 Interne Geneeskunde Polikliniek p 1998 – 2006 Huisartspraktijk Bert van Hemert psychiater – epidemioloog 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 1 / 50 Onderwerpen 1. 2. 3. 4. 5. www.somatisatie.psychiatrieweb.nl Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 2 / 50 Wat zegt een naam? Algemene typering Classificatie Epidemiologie Co­morbiditeit Behandeling 25 september 2007 25 september 2007 Zou niet een roos, w anneer zij anders heette even lieflijk ruiken Shakespeare Romeo & Julia (II,ii) Shakespeare Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 3 / 50 Somatisatie 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 4 / 50 Somatisatie als proces p Lichamelijke klachten Lichamelijke zi ekte w ordt veroorzaakt door verkeerde kanalisatie van mentale energie p Door de dokter niet verklaard door pathologische bevindingen p Door de patiënt toegeschreven aan een Wilhelm Stekel 1868 – 1940 ziekte p W aarvoor medisch hulp w ordt gevraagd Lichamelijke klachten kunnen een symbolische interpretatie zijn van een onbew ust intrapsychisch conflict Sigmund Freud 1856 – 1939 Lipowski 1988 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 5 / 50 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 6 / 50 1 Somatisatie als proces Somatoforme stoornissen (DSM-IV) p Lichamelijke klachten Meervoudige licham elijke klachten w orden veroorzaakt door een overbew egelijke uterus (hysterie) p Suggestie van een lichamelijke aando ening p Niet volledig verkl aard door een lichamelijke aan doening of door een andere psychische stoornis (bijvoorbeeld een paniekstoornis) Hippocrates 466 – 377 v. Chr p Functionele beperkingen p Ziekteduur 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 7 / 50 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 8 / 50 Somatoforme stoornissen Somatoforme stoornissen p Lichamelijke klachten Er is een verschil van inzicht tussen de dokter en de patient over de oorzaak van een lichamelijke kl achtenpresentatie p Ziektegedrag p Geen lichamelijke zi ekte p Functionele beperkingen p Ziekteduur 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 9 / 50 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 10 / 50 Somatoforme stoornissen Classificatie 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 11 / 50 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 12 / 50 2 Classificatie Classificatie q Somatisatiestoornis Ongedifferentieerde somatof. stoornis P ijnstoornis Hypochondrie Stoornis in de lichaamsbeleving Conversiestoornis Nagebootste stoornis Simulatie q Somatoforme stoornis NAO q q q q q q q 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 1. Lichamelijk onverklaarde klachten 2. Somatoforme angststoornis 3. P sychisch verklaarde lichamelijke klachten 13 / 50 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 14 / 50 Classificatie Classificatie Onverklaarde lichamelijke klachten p Ongedifferentieerde somatoforme stoornis p P ijnstoornis p Somatisatiestoornis Onverklaarde lichamelijke klachten q Ongedifferentieerde somatoforme stoornis q P ijnstoornis q Somatisatiestoornis Somatoforme angststoornis q Hypochondre q Stoornis in de lichaamsbeleving 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 15 / 50 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 16 / 50 Classificatie P sychisch verklaarde lichamelijke klachten q Conversiestoornis q Nagebootste stoornis q Simulatie Pro d u c t ie Mo t ief O nbewust O nbewust · Nag eb o o ts te s t o o rn is B ewust O nbewust · Sim ul at ie B ewust B ewust · Co nv ers ie 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 17 / 50 Epidemiologie 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 18 / 50 3 Populaties Populaties Algemene bevolking q Kliniek Huisartsconsult s Speciallist e m Algemeen ziekenhuis f o r o t a m So to o i rn ss en q P olikliniek q Huisarts q Algemene bevolki ng Psychiatrie 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 19 / 50 Prevalentie 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 20 / 50 Lichamelijke klachten p Lichamelijke Klachten Vragenlijst (LKV) p Lichamelijke Klachten p 51 lichamelijke klachten in de afgelopen week p Lichamelijk Onverklaarde Klachten p Geen, soms, geregeld, vaak (LOK) Bevolking Huisarts p DSM ­I V Somatoforme stoornissen 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 21 / 50 Consulten bij de huisarts 30% p I nterne Geneeskunde poli kliniek 51% p Speci alisti sche poli klinieken 2,5 4,0 9,5 Vrouw en 4,3 5,7 12,0 Totaal 3,6 5,1 10,9 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie Somatisatie Onder zoek Universiteit Leiden 22 / 50 DSM-IV Somatoforme stoornissen Lichamelijk onverklaarde klachten p Internist M annen p Lichamelijke klachten p Geen lichamelijke zi ekte p Ziektegedrag 37% ­66% p Functionele belemmeringen p Ziekteduur C Nimnuan et al, 2000 JHE Stakenburg, 1999 AM van Hemert et al, 1993 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 23 / 50 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 24 / 50 4 DSM-IV somatoforme stoornissen in de eerste lijn Somatisatie Onder zoek Universiteit Leiden DSM-IV somatoforme stoornissen in de eerste lijn Ongedifferentieerd Ongediff. Somatof. Stoorn. Pijnstoornis Pijnstoornis Hypochondrie Somatisatiestoornis Conversiestoornis Hypochondrie Somatisatiestoornis 13% Conversie 13,0% 1,6% 1,1% 0,5% 0,2% Lichaamsbeleving Somatisatie Onderzoek Universiteit Leiden 3% MWM de Waal, IA Arnold, JAH Eekhof, AM van Hemert. Somatoform disorders in general practice. Br J Psych iatry 2004 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 25 / 50 MWM de Waal, IA Arnold, JAH Eekhof, AM van Hemert. Somatoform disorders in general practice. Br J Psych iatry 2004 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 26 / 50 “Co-morbiditeit” Somatof orme sto ornis Co-morbiditeit p p p p p p 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 27 / 50 “Co-morbiditeit” Ongedifferentieerde Somatoforme stoornis Pijnstoornis Somatisatiestoornis 25 september 2007 p p p Depressieve stoornis Angststoornis Obsessieve compulsieve stoornis Dissociatieve stoornis Psychotische stoornis Persoonlijkheidstoornis Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 28 / 50 “Co-morbiditeit” 25%­40% Depressieve of angststoornis 70% Depressieve stoornis Conversiest oorni s ? Obsessieve compul. stoornis ? Psychotische stoornis 15% Neurologische aandoening 30% Depressieve stoornis 65% Persoonlijkheidstoornis Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 30% Depressieve stoornis 20% Angststoornis 30% Angststoornis 25 september 2007 p Conversiestoornis OR: ± 3,5 Somatisatiest oor nis p p Hypochondrie Stoornis in de lichaamsbeleving Hypochondrie Ongedifferentieerde Somatof orme stoorni s A ndere psychische sto ornis 20% Paniekstoornis 29 / 50 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 30 / 50 5 Afgrenzing tussen psychische stoornissen Somatoforme Depressieve stoornissen stoornis 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie Co-morbiditeit: causaal Depressieve stoorni s 31 / 50 Co-morbiditeit: causaal Depressieve stoorni s 25 september 2007 Depressieve stoorni s Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 33 / 50 Co-morbiditeit: prototype 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 32 / 50 Co-morbiditeit: circulair Somatof orme stoorni s Depressieve stoorni s 25 september 2007 Somatof orme stoorni s 25 september 2007 Somatof orme stoorni s Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 34 / 50 Samenhang angst, depressie, “stress” Somatof orme stoorni s Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 35 / 50 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 36 / 50 6 Lichamelijke klachten, lichamelijke ziekte en “stress” Somatisatie Onder zoek Universiteit Leiden Somatosensore filterhypothese Cortex Interpretatie 100,0 80,0 Somatosensore perceptie 60,0 40,0 20,0 Limbisch systeem Hypothalamus 0,0 ­20,0 Gezon d 25 september 2007 Zi ek Stre ss Zie k en stress MWM de Waal, IA Arnold, Spinhoven Ph, JAH Eekhof, AM van Hemert The reporting of s pecific physical symptoms for mental dis tress in general practice J Psychosom Res 2005 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 37 / 50 Somatosensore filterhypothese 25 september 2007 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 38 / 50 Somatosensore filterhypothese Cortex Interpretatie Cortex Interpretatie Somatosensore perceptie Somatosensore perceptie Limbisch systeem Hypothalamus Somatosensore signalen Naar ­ Barsky: Somatosensory amp lif icat ion ­ Damasio: Somat ic marker h ypothes is Somatosensore signalen Limbisch systeem Hypothalamus Naar ­ Barsky: Somatosensory amp lif icat ion ­ Damasio: Somat ic marker h ypothes is Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 39 / 50 Naar ­ Barsky: Somatosensory amp lif icat ion ­ Damasio: Somat ic marker h ypothes is Somatosensore signalen 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 40 / 50 Behandeling p Therapeutische relatie Behandeling p Medicatie p Behandelmodel p Aktiveren p Ontspanningsoefeningen p Cognitieve gedragstherapie p Relatiemanagement p Verwijzen 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 41 / 50 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 42 / 50 7 Medicatie Therapeutische relatie p Diagnostiek p Erkenning p Adequaat medisch onderzoek p Klachten nooit zonder goede gronden p Angststoornissen benoemen als psychisch p Delen van de machteloosheid p Depressieve stoornissen p p Psychotische stoornissen SSRI SSRI Neuroleptica Samenwerken! 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 43 / 50 Behandelmodel - gevolgenmodel 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 44 / 50 Gevolgenmodel Oorzaak Oorzaak Klachten Klachten Gevolgen 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 45 / 50 Gevolgenmodel Inaktiviteit 25 september 2007 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie Gevolgenmodel - interventies [Oorzaak] [Oorzaak] Klachten Klachten Gevolgen Gevolgen Spierspanning Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 46 / 50 Misinterpretaties 47 / 50 Aktiveren 25 september 2007 Ontsp.oefening Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie Cogitieve interv. 48 / 50 8 Relatiemanagement p Somatisatiestoornis Vragen p Erkenning p Vaste retourafspraken p Alleen gericht onderzoek p 50% reductie van kosten www.somatisatie.psychiatrieweb.nl Smith GR, Monson RA, Ray DC. Psychiatric consultation in somatization disorder. A randomized controlled study. N Engl J Med 1986Íž 314: 1407­13 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 49 / 50 25 september 2007 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 50 / 50 9
