de schijf van vijf - Digna West Brabant

DE SCHIJF VAN VIJF
De nieuwe Schijf van Vijf is gelanceerd in maart 2016.
De schijf van vijf is aangepast naar aanleiding van de nieuwe richtlijnen Goede
Voeding 2015.
De aanbeveling voor groente is omhooggegaan van 200 gram naar 250 gram naar dag, en
er zijn nieuwe adviezen voor wekelijks een portie peulvruchten en dagelijks een handje
noten. Bewerkt vlees staat niet langer in de Schijf van Vijf en het ideale menu bestaat
uit een afwisseling van vlees, vis, peulvruchten, noten en ei. 3 koppen groene of zwarte
thee per dag bevordert de gezondheid
Meer informatie is te vinden op www.voedingscentrum.nl / gezond eten met de schijf
van vijf.
Met de “Schijf van Vijf voor jou” is te zien hoe je persoonlijke Schijf van Vijf eruitziet
(aanbevolen hoeveelheden). De diëtist geeft natuurlijk ook een advies omtrent de te
gebruiken hoeveelheden.
Schijf van Vijf
Groente
Tips voor groente voor mensen met een nierziekte:




Niet één groente bevat alle voedingsstoffen uit groente die je nodig hebt. Daarom:
varieer volop met groente.
Groente kun je op vele manieren klaarmaken: rauw, koken, stomen, bakken,
wokken, grillen, pureren. Zo maak je groente eten nog gevarieerder. Gekookte
groenten in ruim water bevatten minder kalium. Kalium is in wateroplosbaar en bij
het koken in ruim water gaat ongeveer 1/3 van het kalium verloren (dus ook het
kookvocht niet gebruiken voor een sausje).
Spinazie, postelein en tomaten zijn erg kaliumrijk.
Groente uit blik of pot en groente a la crème (en ook groentesap) bevatten vaak veel
zout. Beperk deze groente dus zoveel mogelijk.
Kies vooral producten uit de Schijf van Vijf
- Verse groente
- Voorgesneden groente
- Diepvriesgroente zonder toegevoegd suiker en
zout
- Groente in blik of glas zonder toegevoegd
suiker of zout
- Gepureerde groente zonder toegevoegd suiker
of zout
Niet in de Schijf van Vijf
- Groente in blik of pot met
toegevoegd suiker of zout
- Groentesap
- Groente a la crème
Fruit
Tips voor fruit voor mensen met een nierziekte:

Kaliumrijke fruitsoorten zijn; kersen, suikermeloen en banaan.
Kies vooral producten uit de Schijf van Vijf
- Vers fruit
- Voorgesneden fruit
- Diepvriesfruit zonder toegevoegd suiker
- Gedroogd fruit zonder toegevoegd suiker
(beperkt, maximaal een handje per dag)
- Fruit in blik op sap
Niet in de Schijf van Vijf
- Fruit in blik op siroop
- Vruchtensap
- Gedroogd fruit met toegevoegd
suiker
Vetten
Tips voor vetten

Oliën bevatten geen vitamine A en D. Aan vloeibare margarine en bak- en braadvet is
wel vitamine A en D toegevoegd. Oplossing: varieer bij het bereiden van de warme
maaltijd tussen olie en vloeibare margarine of vloeibaar bak- en braadvet
Kies vooral producten uit de Schijf van Vijf
- Zachte margarine of halvarine voor op brood
- Vloeibare margarine en vloeibaar bak- en
braadvet
- De meeste plantaardige oliën, zoals olijfolie
en zonnebloemolie
Niet in de Schijf van Vijf
- Harde margarine
- Hard bak- en braadvet
- Hard frituurvet
- Roomboter
- Kokosvet (kokosolie)
- Palmolie
Vis, peulvruchten, vlees en ei
Tips voor vis, peulvruchten, vlees en ei voor mensen met een nierziekte:







In deze groep draait het om afwisseling tussen de dierlijke en plantaardige
producten. Steeds meer mensen eten niet elke dag vlees. Ook kun je heel goed
zonder vlees.
Een voorbeeld van een weekindeling kan zijn: 1 dag vis, 1 dag peulvruchten, 1 dag
noten, 2 dagen rund- of varkensvlees en 2 dagen kip of ander gevogelte. In plaats van
het vlees kun je ook tofu, tempé of ei nemen of nog een keer peulvruchten of een
handje noten.
Het zijn eiwitrijke producten.
Peulvruchten bevatten, net als vlees en vis, veel eiwit en kalium. Peulvruchten zijn
bijvoorbeeld linzen, kikkererwten en bruine bonen. Gebruik ze als vleesvervanging en
niet in combinatie met vlees.
2-3 eieren per week past in een gezonde voeding. Bijvoorbeeld een keer een gekookt
ei In plaats van vleeswaren of kaas) bij het ontbijt of een omelet bij de lunch. U kunt
met ei ook een keer vlees vervangen.
1 keer per week vis eten is een echte aanrader. Vooral vette vis zoals makreel,
haring, zalm, heilbot, bokking, sardines. Diverse vissoorten bevatten veel zout dus
ook hiervoor geldt weer dat ze als vervanging gebruikt kunnen worden en niet extra.
Eet niet meer dan 500 gram vlees per week (inclusief vleeswaren), waarvan
maximaal 300 gram rood vlees. Rood vlees is al het vlees dat komt van runderen,
schapen, geiten en varkens. Eet je veel rood vlees, dan heb je meer kans op
darmkanker, beroerte en diabetes type 2 (suikerziekte). Rood vlees belast het milieu
ook meer dan wit vlees (kip of ander gevogelte), vis en ei.
Kies vooral producten uit de Schijf van Vijf
- Vis (vooral vette vis)
- Schaal- en schelpdieren
- Peulvruchten, zoals linzen en bruine bonen
- Onbewerkt vlees, zoals kipfilet, kipdrumstick,
kalkoenfilet, (extra) mager gehakt, biefstuk,
magere runderlappen, sukadelap,
varkenshaas, haaskarbonades, magere
varkenslappen, varkensfiletlapjes, hamlap en
mager lamsvlees
- Eieren
- Tofu en tempé
- Kant-en-klare vegetarische burgers, stukjes of
balletjes met niet te veel zout
Niet in de Schijf van Vijf
- Alle vleeswaren, zoals worst,
ham of paté
- Bewerkt vlees, zoals
hamburger, worst en
gemarineerd vlees
- Vette vleessoorten, zoals
speklap, gehakt,
varkensschouderkarbonade,
krabbetjes, lamskotelet en
lamskarbonade
- Peulvruchten uit blik met
toegevoegd suiker of te veel
zout
- Kant-en-klare vegetarische
burgers, stukjes of balletjes
met te veel zout
Zuivel
Tips voor zuivel voor mensen met een nierziekte:



Met halfvolle en magere varianten zuivel krijg je niet te veel verzadigd vet binnen.
Melkproducten zijn rijk aan eiwit en fosfaat en vaak ook kaliumrijk.
Lactose-intolerantie of liever geen zuivel? Sojadrink geeft niet dezelfde
gezondheidseffecten als zuivel, maar levert wel vitamine B12 en calcium, als dit
eraan is toegevoegd.
Kies vooral producten uit de Schijf van Vijf
- Magere en halfvolle melk, karnemelk
- Magere en halfvolle yoghurt
- Magere kwark
- Drinkyoghurt
- Sojadrink met toegevoegd vitamine B12 en
calcium
- 10+, 20+ of 30+ kaas met niet te veel zout
- Zuivelspread
- Hüttenkäse
- Mozzarella
- Verse geitenkaas
Niet in de Schijf van Vijf
- Zuivel- en sojadrank met te
veel suiker
- Pudding en toetjes met
toegevoegd suiker
- Volle melk en volle yoghurt
- Rijstmelk en amandelmelk
- Vla
- Roomijs, softijs en yoghurtijs
- 48+ en 60+ kaas
- Feta
- Crème fraîche, zure- en
kookroom
- Slagroom
Noten
Tips voor noten voor mensen met een nierziekte:



Noten verlagen net als peulvruchten het LDL-cholesterol, en dat is goed voor je
bloedvaten. Noten verlagen ook het risico op hartziekten. Het advies is een handje
ongezouten noten per dag.
Ongebrand, gebrand of geroosterd? Alle noten zonder zout zijn geschikt.
Een handje noten (15 gram) staat in de Schijf van Vijf, maar overdrijf het niet. Er zit
veel eiwit, fosfaat en kalium in noten. Daarnaast bevatten ze ook veel calorieën.
Kies vooral producten uit de Schijf van Vijf
- Ongezouten noten en pinda’s
- Notenpasta en pindakaas van 100% noten of
pinda’s
Niet in de Schijf van Vijf
- Gezouten noten
- Borrelnoten
- Noten met chocolade of
suiker
- Notenpasta en pindakaas met
toegevoegd zout of suiker
Brood, graanproducten en aardappelen
Tips voor brood, graanproducten en aardappelen voor mensen met een nierziekte:



Kies de volkoren graanproducten, zoals volkorenbrood, volkorenpasta, volkoren
bulgur en zilvervliesrijst.
Brood is de belangrijkste bron van jodium in Nederland. Dat komt omdat in het
meeste brood bakkerszout zit waaraan jodium is toegevoegd. Eet je geen brood, dan
is het heel lastig om genoeg jodium binnen te krijgen. In biologisch brood zit soms
geen bakkerszout, kijk op het etiket of vraag het na bij de bakker. In zoutarm brood
zit ook geen jodium.
Aardappel is geen graanproduct, maar wel een goede basis voor de maaltijd en een
bron van nuttige voedingstoffen. Aardappelen bevatten veel kalium dus kook ze in
ruim water en eventueel daarna pureren of bakken in een vloeibaar vet. Varieer ze
regelmatig met volkorenpasta, zilvervliesrijst of bijvoorbeeld volkoren bulgur.
Kies vooral producten uit de Schijf van Vijf
- Volkorenbrood en volkoren bolletjes
- Bruinbrood en bruine bolletjes
- Volkoren knäckebröd
- Volkoren krentenbrood en volkoren
mueslibrood
- Roggebrood
- Havermout, muesli en andere volkoren
ontbijtgranen met minder suiker en zonder
toegevoegd zout
- Volkoren pasta
- Zilvervliesrijst
- Volkoren bulgur
- Couscous met voldoende vezels
- Quinoa
- Aardappel
Niet in de Schijf van Vijf
- Witbrood
- Wit knäckebröd
- Beschuit
- Krentenbrood
- Croissant
- Ontbijtgranen met te veel
suiker, zoals krokante muesli
en cornflakes
- Witte pasta
- Witte rijst
- Witte couscous
- Kant-en-klare
aardappelpuree
en aardappelpureepoeder
Drinken
Tips bij dranken voor mensen met een nierziekte:


Vocht is belangrijk bij de opname van voedingsstoffen in de darm, het transport van
voedings- en afvalstoffen in het lichaam, en het regelen van de
lichaamstemperatuur.
Zwarte en groene thee verlagen de bloeddruk en verkleinen het risico op een
beroerte.






Voor alcohol is het advies om geen alcoholische dranken te gebruiken of te beperken
tot maximaal één glas.
Bij een vochtbeperking de maximaal geadviseerde hoeveelheid vocht gebruiken.
Drink 3 koppen zwarte of groene thee per dag (uitgezonderd bij een strenge
vochtbeperking).
Kraanwater heeft veel pluspunten: geen calorieën, goedkoop, goed voor het milieu,
makkelijk mee te nemen en overal verkrijgbaar.
Koffie en vruchtensappen zijn erg kaliumrijk. Groentesappen bevatten veel zout en
kalium.
Melk telt mee met dranken, al staat het in het vak met vis, peulvruchten, vlees, ei,
noten en zuivel. Dit geldt ook voor yoghurt en dergelijke.
Kies vooral producten uit de Schijf van Vijf
- Water
- Zwarte en groene thee
- Kruidenthee (beperkt)
- Koffie (beperkt)
Voor vragen en toelichting:
Diëtisten Nefrologie Amphia Ziekenhuis
Leonie Akerboom
Evelien de Cuijper
Femke Mensen
Conny Ooms
Martine van der Zee
Niet in de Schijf van Vijf
- Dranken met suiker, zoals
vruchtensap, groentesap,
frisdrank, siroop, diksap,
gezoete zuiveldrank,
sportdrank en energiedrank
- Light-frisdrank
- Dranken met alcohol
- Kookkoffie, koffie uit een
cafetière