`We maken onze levensbron, de oceaan, op een grandioze manier

NATUURBEHOUD/FOTO GRAFIE
‘We maken onze levensbron, de oceaan,
op een grandioze manier kapot’
Dos Winkel
Dos en Bertie Winkel hebben samen meer dan 120 reizen gemaakt op zoek naar bijzondere
natuur en mensen. Bertie is gespecialiseerd in het fotograferen van stammen, terwijl Dos al ruim
dertig jaar de onderwaterwereld op foto en film vastlegt. De resultaten van die activiteiten zijn te
zien in boeken, op kalenders en wereldwijd tijdens exposities in musea en galeries. Dos heeft de
oceanen als gevolg van overbevissing, vervuiling en verzuring hard achteruit zien gaan. Daarom
zet hij zich met anderen keihard in om het tij te keren nu het nog kan.
“I
k fotografeer al vanaf mijn tiende jaar.
Dertig jaar geleden veranderde mijn
kijk op de natuur en de onderwaterwereld.
Jean-Michel, de zoon van natuurfilmer Jacques Cousteau, vertelde tijdens een lezing op
Bonaire dat al dertig procent van alle koraalriffen was aangetast. Toen was daarvan op
de Antillen nog niets te zien, inmiddels is 0
procent van het koraal gezond. "Alle riffen
zijn ziek door de vervuiling en de verzuring
van de oceanen, onder andere doordat er te
veel CO₂ en andere broeikassengassen in de
lucht zitten", zegt natuurfotograaf en oceaanbeschermer Dos Winkel, die in vrijwel alle
ecosystemen ter wereld heeft gedoken. Van
oceanen en rivieren tot wateren in de regenwouden en bergmeren, zoals het Titicacameer (het grootste meer van Zuid-Amerika
op 3.812 meter hoogte in de Andes).
“Het IPSO (International Programme on
the State of the Ocean), het allerbelangrijkste wetenschappelijke instituut dat zich met
alle problemen van onze zeeën bezighoudt,
heeft recent verklaard dat de tien jaar geleden
gedane voorspelling over wat de status van de
oceaan over 200 jaar zal zijn, nu al werkelijkheid is. De oceaan, waarvan er in feite maar
één bestaat, is ontzettend belangrijk. Al het
leven is er ooit begonnen. Het is het grootste ecosysteem op aarde, dat meer zuurstof
produceert dan alle planten op het land bij
elkaar. Daarvoor zorgt vooral het fytoplankton, de allergrootste bron voor de opname van
CO₂ en de afgifte van zuurstof. Op veel plaatsen in de oceaan sterft dat plankton nu, indirect als gevolg van de mede door de mens
veroorzaakte klimaatverandering en vervuiling, echter massaal. Op sommige plaatsen is
al veertig procent verdwenen. Daardoor komt
de zuurstofproductie in het gedrang, wat uiteindelijk alle leven op aarde bedreigt. We zijn
onze levensbron op een grandioze manier aan
het kapotmaken. Dat geeft aan hoe dom we
bezig zijn, maar steeds meer mensen begrijpen gelukkig dat we er met z’n allen wat aan
'Aan de palmhouten
pijlers van een
Papoea-dorpje
groeien schitterende
zachte koralen'
kunnen doen. Het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) en de internationale organisatie van meteorologen hebben
ook gezegd dat de situatie zo ernstig is dat de
knop NU om moet.”
Hoop
De Amerikaanse president Obama en minister Kerry van Buitenlandse Zaken hebben
inmiddels, tot grote vreugde van IPSO, een
groot stuk oceaan tot beschermd gebied verklaard en eisen bovendien dat de doelstellingen over klimaatbeheersing en CO₂-emissie
worden gehaald. Er zijn nog meer ontwikkelingen die hoop geven op een kentering, want
volgens Dos Winkel is de slechte toestand
waarin de oceaan verkeert omkeerbaar. “Daar
vechten we keihard voor”, zegt hij. “Doordat ik
de onderwaterwereld hard achteruit heb zien
gaan, ben ik een aantal jaren geleden gestopt
met mijn werk als orthopedisch fysiotherapeut en wereldwijd lesgever in orthopedische
geneeskunde, om mij volledig aan de bescherming van de oceaan te kunnen wijden. Ik heb
de Sea First Foundation opgericht, een nongouvernementele organisatie (ngo) die zich
met de hulp van vrijwilligers inzet voor het
behoud van alle leven in de oceaan. Tijdens
de vele lezingen die ik ook over dit onderwerp
geef laat ik, met prachtige foto’s en films, eerst
de schoonheid van de onderwaterwereld zien
zoals die was en voor een deel nog is. Daarna
toon ik, soms met schokkende beelden, aan
hoe het er nu voorstaat. Dan behandel ik de
bedreigingen en wat mensen zelf kunnen bijdragen aan het weer gezond maken van de
oceaan en zijn bewoners. Vrijwel alle bezoekers van die lezingen zijn na afloop positief
en blij dat ze weten wat zij kunnen doen. Alle
beetjes helpen.”
Veeteelt grote boosdoener
Wat de jonge student Boyan Slat (20) doet, die
een systeem heeft ontworpen om plastic uit
de oceanen te halen en voor de uitvoering al
veel geld heeft ingezameld, vindt Dos ongelooflijk. Hij relativeert dat wel. “Het gaat om
vier procent van alle plastic in de oceanen,
het gedeelte dat aan de oppervlakte drijft. De
rest van de 65 miljard kilo verwordt tot een
soort kunststof plankton dat vissen vervolgens opeten en uiteindelijk, inclusief 80.000
gifstoffen, terechtkomt op het bord van de
consument.” De veeteelt en de visserij dragen
Tekst: Jacques Geluk
Foto:dos winkel
72 | ©
ACADEMY®
MAGAZINE 2015
ACADEMY® MAGAZINE 2015 | 73
voor bijna dertig procent bij aan de totale emissie van broeikasgassen, meegerekend het effect van het verdwijnen van bomen uit de
regenwouden, die daardoor minder CO₂ opnemen. Bijna niemand
weet dat. De luchtvaart, samen met de auto een van de grootste boosdoeners, is maar voor drie procent verantwoordelijk. Toch vindt Dos
het initiatief van de gemeente Utrecht om dieselauto’s te weren uit het
stadscentrum fantastisch. “Het is een klein, maar belangrijk initiatief
dat hoop ik navolging krijgt.”
“We kunnen inmiddels rijden op waterstof, zeewater en perslucht.
Tijdens een beurs in het Belgische Lier is een persluchtauto gedemonstreerd, die loopt op dezelfde lucht als waarmee ik duik. Door
perslucht aangedreven motoren wekken die perslucht op. Dat betekent 0,0 vervuiling. Het mooie is dat Tata, het meest vervuilende
Indiase automerk, vergaande plannen heeft om zijn auto’s op perslucht te laten rijden. De CEO van Tata is (waarschijnlijk hierom) vermoord, maar zijn opvolger zet door. Dat is geweldig nieuws, maar
74 | ACADEMY® MAGAZINE 2015
natuurlijk is er een tegenbeweging. De aardolieindustrie is er vast
niet blij mee.”
Successen
Dos Winkel, die met veel dingen tegelijk bezig is, heeft met zijn educatieve lobbyorganisatie Sea First Foundation (SFF) de eerste successen binnengehaald. “Het Europees Parlement heeft het levend
ontvinnen van haaien in tweede instantie verboden. Samen met
andere organisaties, heeft SFF als drijvende kracht een belangrijke
stem gehad bij het oplossen van dit probleem, dat niet alleen gaat
over dierenwelzijn. Wanneer je roofdieren uit het ecosysteem haalt is
de balans weg. Het aandeel roofdieren in de oceaan, waaronder tonijnen, zwaardvissen en haaien, is gedaald tot minder dan tien procent.
Dus je begrijpt dat actie was geboden. Wij hebben het probleem ook
onder de aandacht gebracht van China, waar de meeste vooral door
Spanje geleverde haaienvinnen via Hong Kong naartoe gaan om te
worden verwerkt in haaienvinnensoep. De Chinese regering heeft nu
'Diklipvissen kijken
argwanend naar de
onderwaterfotograaf'
het serveren van deze soep tijdens officiële gelegenheden verboden.
Dat is een mooi signaal.” In België is een campagne tegen het gebruik
van enorme warrelnetten door amateurvissers voor de kust geslaagd.
“Officieel zijn die netten, die de dood van veel bruinvissen veroorzaken, verboden, maar België heeft een Europees decreet daarover
niet omgezet in nationale wetgeving. We hebben met onze publieke
campagne 23.000 handtekeningen opgehaald en die aan de burgemeesters van vijf kustplaatsen aangeboden. Drie ervan hebben het
gebruik van de netten in hun gemeenten verboden. En ook de minister moet overstag, want hij moet aan de Europese regels voldoen.”
Met SFF richt Dos Winkel zich op scholieren, “die onze toekomst
zijn”, en de politici die nu kunnen zorgen voor verandering. “Wat
de jeugd betreft heb ik meegewerkt aan een prachtig project van de
EFFENT-mavo in Oosterhout. Leerlingen, aangegrepen door onze
film ‘Sea the truth’, zijn daar aan de slag zijn gegaan met het verbeelden van mijn onderwaterboodschap door middel van dans,
beeldende kunst, fotografie, mode en ‘chemical music’. In november hebben 18 groepen hun bijdragen laten zien tijdens het ‘Sea the
truth festival’.”
In zijn lezingen voor volwassenen gaat het overigens niet alleen over
de onderwaterwereld, maar ook over door zijn vrouw Bertie gefotografeerde stammen. “Daarnaast praat ik over onze vele reizen en
avonturen en, heel wat anders, over Romeins glas.” Als kind is Dos
al gegrepen door Romeinse flesjes die zijn ouders hadden geërfd.
Inmiddels zijn hij en zijn vrouw de bewaarders van een schitterende
verzameling Romeins glas uit de 1e tot 4e eeuw na Christus. “Glas
is een van de duurzaamste producten en oneindig te recycleren. Dat
spreekt mij bijzonder aan.”
ACADEMY® MAGAZINE 2015 | 75
NATUURBEHOUD/FOTO GRAFIE
FOTO's: © BERTIE WINKEL
Huli wig man, Papoea-Nieuw-Guinea
Mursivrouw, Omo Vallei, zuidwest Ethiopië
'Het leven van een
natuurfotograaf
gaat niet altijd
over rozen…!'
Dos Winkel fotografeert vanaf zijn 10e jaar en trekt samen
met zijn vrouw Bertie, die pas later de camera ter hand
nam, al 44 jaar de wereld rond op zoek naar bijzondere
natuur. Van hun werk, dat wereldwijd wordt tentoongesteld
zijn talrijke boeken, vele kalenders en honderden
ansichtkaarten gemaakt. Als duiker en onderwaterfotograaf
legt Dos al 30 jaar de onderwaterwereld vast. In die periode
heeft hij gezien hoe de ‘gezondheid’ van de oceaan hard
achteruit gaat. Om daar wat aan te doen heeft hij de Sea
First Foundation opgericht en vraagt hij tijdens lezingen
aandacht voor dit onderwerp. Dat geeft ook geresulteerd in
drie nieuwe boeken: ‘Wat is er mis met vis en visolie?’, ‘De
Huilende Zee’ en – zeer recent, ‘Het ALFABET van de ZEE’,
een boek voor kinderen van 10 tot 100 jaar!
[email protected]
76 |DOS
ACADEMY®
2015 © jeroen oerlemans
VOOR EENMAGAZINE
VAN ZIJN FOTO'S
Hamarmeisjes, Omo Vallei, zuidwest Ethiopië
ACADEMY® MAGAZINE 2015 | 77