vitamine d is noodzakelijk voor een gezond skelet

opinie
Vitamine D is noodzakelijk
voor een gezond skelet
Alleen in de zomer levert regelmatige blootstelling
Naast zonlicht is vitamine-D-suppletie
onontkoombaar in Nederland
aan zonlicht in Nederland voldoende vitamine-D.
Eveline van der Veer & Frits Muskiet
Bij vitamine D gaat de gedachte meestal onmiddellijk uit naar de calciumhuishouding en het
handhaven van een gezond skelet en daarmee het voorkómen van rachitis, osteomalacie en
osteoporose. In de afgelopen jaren is het echter steeds duidelijker geworden dat vitamine
D van groot belang is voor onze gezondheid in brede zin. Zo worden vitamine-D-tekorten
momenteel eveneens geassocieerd met hart en vaatziekten, hypertensie, diabetes mellitus
type-1 en -2, multipele sclerose, reumatoïde artritis, inflammatoire darmziekte, het risico op
vallen, chronische pijn en kanker [1-4]. Naast de bekende endocriene functie van vitamine
D in bijvoorbeeld de regulatie van de calcium-absorptie wordt in toenemende aandacht
besteed aan de autocriene en paracriene werking, waaronder de rol van vitamine D in
genexpressie.
Gebrek aan zonlicht, en dan?
Slechts een beperkt aantal voedingsmiddelen bevat vitamine D3.
Voor personen die osteoporose hebben of onvoldoende vitamine D
Belangrijke bronnen zijn vette vissen zoals zalm, haring, makreel
aanmaken in de huid (niet buiten komen, donkere huid hebben of
Vitamine-D-tekort is endemisch
en paling. Vis bevat 7-25 mcg vitamine D per 100 g en eieren zo’n 3
een sluier dragen) wordt 20 mcg per dag aanbevolen [14]. De vraag
Welke vitamine-D-waarde wordt geassocieerd met een
optimale gezondheid?
In Nederland komen vitamine-D-tekorten, waaronder vitamine-D-
mcg/100 g. In Nederland kennen we enkele producten, zoals marga-
is echter of de aanbevolen doses van de Gezondheidsraad voldoende
deficiëntie (<25 nmol/l 25(OH)D), insufficiëntie (25-50 nmol/l) en
rine, waaraan het wettelijk is toegestaan om 7,5 mcg/100 g vitamine D
zijn om het minimumgehalte van 50 nmol/l 25(OH)D te behalen.
Wat als de ideale vitamine-D-status moet worden beschouwd is een
hypovitaminose D (50-80 nmol/l), veelvuldig voor. Er zijn drie moge-
toe te voegen. Echter een portie margarine op brood is hooguit 10 g en
Dit criterium betekent dat 97,5% van de ouderen deze grens moet
belangrijk, maar nog heftig bediscussieerd onderwerp. Hierbij wordt
lijkheden voor het bereiken van een adequate vitamine-D-status, te
verhoogt de serum 25(OH)D spiegel met slechts enkele nmol/l [13,14].
overschrijden. Uit eerder onderzoek in Nederland bleek dat van de
de serum 25-hydroxyvitamine D [25(OH)D] spiegel alom aanvaard als de
weten via blootstelling van de huid aan zonlicht (UV-B) en door vita-
De consumptie van vette vis (haring 15 mcg/100 g) met een frequentie
zelfstandig wonende personen van 65 jaar of ouder 11,3% een serum
beste maat voor de vitamine-D-status. Welke spiegel optimaal is blijkt
mine-D-inname via de voeding of supplementen. Twee of drie keer
van meerdere keren per week komt in Nederland niet veel voor en levert
25(OH)D-waarde had onder de 25 nmol/l grens en 48,4% een waarde
afhankelijk van het bestudeerde ziektebeeld of het (patho)fysiologische
per week een zonnebad levert voldoende vitamine D op, maar dit is
daardoor slechts een geringe bijdrage in de bestrijding van een lage
onder de 50 nmol/l [16]. Een 10 mcg vitamine-D3-supplement per dag
verband. Om rachitis en osteomalacie te voorkomen ligt de waarde (i.e.
afhankelijk van het jaargetijde. Slechts 15 minuten in de zon tussen
vitamine-D-status.
geeft slechts een verhoging van 4–8 nmol/l 25(OH)D [17- 19]. Voor een
>37,5 nmol/l) lager dan het niveau dat nodig is voor de preventie van
de middag op een zomerse dag levert voor de meeste mensen met een
secundaire hyperparathyreoïdie (>50-70 nmol/l) [5]. Voor de optima-
lichte huidskleur al gauw ongeveer 1.000 IU (25 mcg) vitamine D op
Een adequate vitamine-D-status kan ook worden bereikt door suppletie.
mine D3 een verhoging tot 29-33 nmol/l en levert 20 mcg een verho-
lisering van de intestinale calciumabsorptie is tenminste 85 nmol/l
[11]. Hierbij moeten de armen, benen en het gezicht aan de zon worden
In vier gerandomiseerde studies bleek het risico op botbreuken bij
ging tot 33-41 nmol/l. Deze doseringen zijn dus onvoldoende om bij
nodig [6]. De neuromusculaire functie van 4.100 oudere patiënten
blootgesteld. In de winter dringt het UV-B in onvoldoende mate door
ouderen te worden verlaagd als 17,5-20 mcg vitamine D per dag werd
een lage uitgangssituatie boven de grens van 50 nmol/l te komen. De
verbeterde bij hogere 25(OH)D spiegels met een maximum rond de 95
de dampkring heen, met als gevolg dat we gedurende zes maanden van
gesuppleerd in combinatie met een calciumsupplement. Hierbij
optimalere grens van 80 nmol/l 25(OH)D zal met de huidige aanbe-
nmol/l [7]. De incidentie van kanker nam dramatisch af bij het verhogen
het jaar nagenoeg geen vitamine D aanmaken in de huid. Ook kan de
bedroegen de gemiddelde 25(OH)D concentraties na suppletie 74-112
velingen van de Gezondheidsraad zeker niet worden behaald. Want
van de 25(OH)D spiegel van 71 naar 96 nmol/l [8]. In een recente meta-
blootstelling aan artificieel UV-B licht van een zonnebank gedurende
nmol/l [15]. Er zijn geen overtuigende aanwijzingen uit gerandomiseerde
naast de invloed van vitamine D op het skelet dient bij het bepalen
analyse werd een 50% risicoreductie voor colorectaal kanker gevonden
drie keer per week zorgen voor voldoende vitamine-D-aanmaak [12].
studies dat een vitamine-D-dosis tot 10 mcg/dag, al dan niet in combi-
van de ideale 25(OH)D spiegel ook worden meegewogen het belang
bij een serum 25(OH)D waarde van ≥82,5 nmol/l, in vergelijking met
Langdurige zonnebaden (zon of zonnebank) veroorzaakt verbranding
natie met calcium, beschermend is tegen botbreuken. Uit het recent
van vitamine D bij ziektes van het bewegingsapparaat, auto-immuun-
een waarde van ≤30 nmol/l [9]. Tenslotte bleek dat het mortaliteitsri-
en verhoogt de kans op huidkanker. Bij verstandige blootstelling aan
verschenen rapport van de Gezondheidsraad blijkt dat deze van mening
ziekten, hart en vaatziekten, groei en regulatie, neurologische func-
sico als gevolg van borstkanker 50% lager was voor vrouwen met een
zonlicht absorbeert melanine in de huid op effectieve wijze de UV-B
is dat het minimumgehalte in het serum 25(OH)D van vrouwen boven
ties en infectieziekten. Deze relaties zijn in de aanbevelingen van
25(OH)D waarde boven de 130 nmol/l, indien vergeleken werd met
fotonen. Een zeer belangrijk gegeven hierbij is dat het gebruik van
de 50 jaar en mannen boven de 70 jaar 50 nmol/l dient te zijn. Om deze
de Gezondheidsraad niet meegenomen omdat hiervoor naar hun
tegenhangers die een vitamine-D-status hadden onder de 33 nmol/l [10].
zonnebrandmiddelen vanaf een factor 8 de aanmaak van vitamine D
status te bereiken vindt de commissie het voor deze groep wenselijk om
mening nog onvoldoende bewijs voor causaliteit is geleverd. >>
in de huid vrijwel totaal remt.
dagelijks 10 mcg vitamine D te nemen als ze voldoende buiten komen.
persoon met een serum 25(OH)D van 25 nmol/l levert 10 mcg vita-
PNI
38
7 --2007
Van Nature nr. 11
2008
Katern
Van Nature nr. 11 - 2008
39
Colofon
opinie
Van Nature, 3e jaargang, nummer 11
10 mcg vitamine D3 en 1.000 mg calcium per dag. Dagelijkse doses
Van Nature verschijnt vier keer per jaar en is een uitgave van het kenniscentrum Stichting Van Nature. Het magazine is bedoeld voor medici en
paramedici die werkzaam en/of geïnteresseerd zijn in de nutritionele
geneeskunde en Psycho-Neuro-Immunologie.
ISSN: 1871-1685
tot 100 mcg vitamine D3 werden goed verdragen, waarbij echter moet
Vitamine-D-toxiciteit
worden aangetekend dat er geen gegevens voorhanden zijn uit studies
Klinisch chemisch uit vitamine-D-toxiciteit zich in de vorm van onder
waarin een dergelijke dosis gedurende vele jaren wordt ingenomen.
andere hypercalcemie en hypercalciurie. Met toenemende vitamine-
"De optimalere grens van 80 nmol/L 25(OH)D
zal met de huidige aanbevelingen van de
Gezondheidsraad zeker niet worden gehaald"
D-status neemt de urine calciumconcentratie geleidelijk toe en vanaf
een 25(OH)D concentratie van 225 nmol/l geldt dit eveneens voor de
serum calciumconcentratie. Symptomen van overdosis zijn vermoeid-
Redactie
Postbus 7279, 3280 AB Numansdorp T: (0186) 577 177
F: (0186) 654 221 [email protected] www.vannature.nl
A.I.A. Meijler (hoofdredactie), M. M. Kool (eindredactie, MSc kPNI),
Ir. A.J. Hoogland (auteur)
heid, zwakte, anorexie, desoriëntatie, overgeven en constipatie. Op de
lange duur kan overmatige calciumafzetting in onder andere de nieren
Conclusie
optreden. Vitamine-D-toxiciteit kan slechts worden veroorzaakt door
We concluderen dat blootstelling aan zonlicht in Nederland alleen in
een te hoge vitamine-D-suppletie. Bij een te hoge blootstelling aan
de zomer een voldoende vitamine-D-status oplevert voor het behoud
UV-B bereikt het vitamine-D3-gehalte in de huid een ‘steady-state’,
van gezonde botten. Vanwege voortschrijdend inzicht in de vele func-
waarbij het gevormde vitamine D3 net zo snel wordt aangemaakt als
ties van vitamine D zou een ideale 25(OH)D spiegel eveneens geba-
afgebroken [2]. Vieth et al. [20] rapporteerden vitamine-D-toxiciteit bij
seerd moeten worden op de relatie met andere ziektes dan die van het
een dagelijkse inname boven de 250 mcg (10.000 IU) gedurende een
skelet. Hierbij dient ons inziens niet gewacht te worden op resultaten
periode van meer dan een jaar. De hierbij behorende 25 (OH)D-spiegel
van gerandomiseerde studies. De nadelen van afwachten zijn te groot
van 250 nmol/l moet niet worden overschreden. Cranney et al. [18]
ten opzichte van de in alle redelijkheid te verwachten nadelen van een
maakten een samenvatting van 22 studies van vitamine-D-suppletie
hogere vitamine-D-status. Om een optimale vitamine-D-status van
in suppletie
die bijwerkingen rapporteren. De dagelijkse doses varieerden van
>80 nmol/l 25(OH)D te bereiken is het in Nederland noodzakelijk om
400-4.000 IU vitamine D3 (19 studies) en 5.000-10.000 IU vitamine
de huid in de zomer met mate bloot te stellen aan direct zonlicht en
essentiële vetzuren
D2 (twee studies). Hoewel vaker hypercalcemie en hypercalciurie in de
een vitamine-D-supplement te nemen in de winter. Hierbij zijn soms
vitamine-D-groepen werden gerapporteerd bereikte de frequentie van
doseringen nodig die de huidige aanvaardbare bovengrens van 50 mcg
deze condities meestal geen significantie ten opzichte van placebo. Een
per dag overschrijden. Voor de patiënt is het van groot belang dat zorg-
uitzondering is de ‘Women’s Health Initiative’ studie (36.282 vrouwen)
verleners, in het bijzonder huisartsen en specialisten, vaker denken
waarbij significant meer nierstenen werden gevonden bij suppletie van
aan een lage vitamine-D-status. <<
verrassende doorbraaK
Sommige mensen denken bij visolie aan het met een vies
gezicht wegslikken van een lepel levertraan. Bonusan Omega-3
Drinkolie smaakt echter heel aangenaam dankzij een fris
Referenties:
1.
2.
Cannell JJ, Hollis BW, Zasloff M, et al. Diagnosis and treatment of vitamin D defi-
5.
Zittermann A, Koerfer R. Vitamin D in the prevention and treatment of coronary
2005;135:317-322
suppletie. Bonusan heeft daarnaast een complete serie zuivere
Holick MF, Chen TC, Lu Z, et al. Vitamin D and Skin Physiology: A D-Lightful Story. J Bone
en geconcentreerde visolieproducten ontwikkeld voor thera-
12.
Miner Res 2007;22:V28-V33
Holick MF. The vitamin D deficiency pandemic and consequences for nonskeletal
13.
ble contributors to the serum 25-hydroxyvitamin D concentration in a multiethnic population.
Aug 8. [Epub ahead of print]
Clin Endocrin 2008;68:466-472
Lips P. Vitamin D deficiency and secondary hyperparathyroidism in the elderly: conviews 2001; 22: 477– 501
14.
15.
16.
Bischoff-Ferrari HA, Dietrich T Orav EJ, et al. Higher 25-hydroxyvitamin D concentrations are associated with better lower-extremity function in both active and inactive
17.
Lappe JM, Travers-Gustafson D, Davies KM, et al. Vitamin D and calcium sup-
18.
9.
10.
2008/15. http://www.gr.nl/adviezen.php
Wilt u meer weten over de specifieke werkingsmechanismen
Bischoff-Ferrari HA, Willett WC, Wong JB, et al. Fracture Prevention With Vitamin D Supple-
en toepassingsgebieden van Bonusan Omega-3 Drinkolie of
van Schoor NM, Visser M, Pluijm SM, et al. Vitamin D deficiency as a risk factor for osteoporotic fractures. Bone 2008;42:260-266
Bonusan BV, Postbus 7212, 3280 AA Numansdorp
Dawson-Hughes B, Heaney RP, Holick MF, et al. Estimates of optimal vitamin D status.
T: 0186 651 022 F: 0186 654 221 [email protected]
Cranney A, Horsley T, O'Donnell S, et al. Effectiveness and safety of vitamin D in relation to
19.
Muskiet FAJ, Van der Veer E. Vitamine D: Waar liggen de grenzen van deficiëntie, adequate
Gorham ED, Garland CF, Garland FC, et al. Optimal vitamin D status for colorectal
status en toxiciteit? Ned Tijdschr Klin Chem Labgeneesk 2007;32:150-158. http://www.nvkc.
cancer prevention: a quantitative meta analysis. Am J Prev Med 2007;32:210-216
nl/publicaties/documents/2007-3-p150-158.pdf
Garland CF, Gorham ED Mohr SB, et al. Vitamin D and prevention of breast cancer:
pooled analysis. J Steroid Biochem Mol Biol 2007;103:708-711
Bonusan? Kijk op www.bonusan.nl/vademecum.
bone health. Evid Rep Technol Assess (Full Rep). 2007;158:1-235
plementation reduces cancer risk: results of a randomized trial. Am J Clin Nutr
2007;85:1586-1591
mogelijk met EPA, DHA of een combinatie van beide.
Osteoporos Int 2005;16:713-716
persons aged > or =60 y. Am J Clin Nutr 2004;80:752-758
8.
peutische toepassing. De serie maakt een gerichte therapie
Gezondheidsraad. Naar een toereikende inname van vitamine D. Den Haag 30sept 2008. Nr
mentation, A Meta-analysis of Randomized Controlled Trials. JAMA 2005;293:2257-2264
Heaney RP, Dowell MS, Hale CA, et al. Calcium absorption varies within the reference range for serum 25-hydroxyvitamin D. J Am Coll Nutr 2003;22:142-146
7.
Van der Meer IM, Boeke AJP, Lips P et al. Fatty fish and supplements are the greatest modifia-
Ceglia L. Vitamin D and skeletal muscle tissue and function. Mol Aspects Med 2008
sequences for bone loss and fractures and therapeutic implications. Endocrine Re6.
hooggedoseerde vetzuurtherapie, maar ook voor basis-
cations for establishing a new effective dietary intake recommendation for vitamin D. J Nutr
health: Mechanisms of action. Mol Aspects Med 2008 Sep 2. [Epub ahead of print]
4.
Hollis BW. Circulating 25-hydroxyvitamin d levels indicative of vitamin D sufficiency: impli-
ciency. Expert Opin Pharmacother 2008;9:1-12
heart disease. Curr Opin Clin Nutr Metab Care 2008;11:752-757
3.
natuurlijk citroenaroma. Het is daarom zeer geschikt voor
11.
20.
Vieth R. Vitamin D supplementation, 25-hydroxyvitamin. Am J Clin Nutr 1999;69:842-56.
Van Nature nr. 11 - 2008
Abonnementsprijzen 2009
Nederland en België: €40,00 (inclusief BTW) per jaar (bij betaling
met factuur wordt er €3,00 administratiekosten berekend).
Buiten Nederland en België: €58,00 (inclusief BTW) per jaar.
Losse nummers: €15,00 (incl. BTW) per stuk.
Als abonnee profiteert u van 10% korting op alle seminars en regionale
praktijkbijeenkomsten van Bonusan.
Een abonnement kan op elk gewenst moment ingaan en wordt automatisch
voor een jaar verlengd, tenzij voor 1 november van het lopende jaar schriftelijk wordt opgezegd. Het welkomstcadeau is niet inwisselbaar voor geld of
voor een ander artikel. De algemene voorwaarden Stichting Van Nature Magazine zijn van toepassing.
Adverteren
[email protected].
Advertentietarieven zijn op aanvraag beschikbaar. Advertenties en advertorials vallen buiten de verantwoordelijkheid van de redactie en kunnen
zonder opgaaf van redenen worden geweigerd.
Nieuw Bonusan logo
Rood vierkantje (pms 032) en grijze tekst (pms 430)
Fytotherapie en orthomoleculaire
therapie voor de praKtijK
Bonusan logo zonder 'R' in het vierkantje voor logo's kleiner dan 4,2 x 0,63 cm
Rood vierkantje (pms 032) en grijze tekst (pms 430)
40
Met medewerking van
M. Bakker-Stam (orthomoleculair en natuurvoedingsdiëtiste)
Drs. E. Beekman (redactioneel consultant Bureau Binnenwerk)
J. Bogaerds (fysiotherapeut, orthomoleculair PNI-therapeut)
Prof. dr. B. van Dam (biochemicus, orthomoleculair PNI-therapeut,
MSc kPNI)
M. van Esch (vormgeving, Me2 Design)
R. van Esch (mesoloog DM, PNI MSc i.o.)
D. Groen (voedingskundige)
Ir. A.J. Hoogland (voedingskundige)
W.J. de Jong (voedingsdeskundige)
Prof. dr. F.A.J. Muskiet (klinisch chemicus, hoogleraar pathofysiologie
en klinisch chemische analyse)
M.G.A. Peinemann (orthomoleculair PNI-therapeut)
R. Penders (orthomoleculair diëtist, orthomoleculair PNI-therapeut,
Msc kPNI io)
L. Pruimboom (fysiotherapeut, orthomoleculair PNI-therapeut,
Msc kPNI)
E.R.J. Schut (fysiotherapeut, acupuncturist, orthomoleculair PNItherapeut, Msc kPNI io)
S. Schwarz (fysiotherapeut, orthomoleculair PNI-therapeut,
Msc kPNI io)
Drs. L.G. Sissingh-Blok (psycholoog)
Drs. M. Stam (medisch bioloog)
Drs. S. Timmer (medisch journalist)
W. Tuk (hoofd communicatie Bonusan)
Dr. E. van der Veer (klinisch biochemicus)
© Stichting Van Nature, winter0 2008-2009.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of enige andere manier zonder voorafgaande uitdrukkelijke schriftelijke toestemming
van de uitgever. De uitgever is niet verantwoordelijk voor de inhoud van artikelen die onder auteursnaam zijn opgenomen of voor de informatie verstrekt in advertenties of publi-redactionele bijdragen.
Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Het is echter niet geheel uitgesloten dat de geboden informatie, door welke oorzaak ook, niet geheel juist is. Noch Stichting Van
Nature, noch de medewerkers aan deze uitgave aanvaarden enige aansprakelijkheid, uit welken hoofde
dan ook voor enig gevolg rechtstreeks of indirect voortvloeiend uit het gebruik ervan.
Van Nature nr. 11 - 2008
41