Evolutie / biodiversiteit

15/03/2016
Evolutie /
biodiversiteit
Cursus Natuurgids
Overzicht van de les:
o
o
o
o
Evolutietheorie
Bewijzen voor de evolutietheorie
Ontstaan van soorten
Biodiversiteit
2
1
15/03/2016
1. Evolutietheorie
3
1. Evolutietheorie
Oude opvatting: creationisme
 alles bestaat
onveranderlijk
naast elkaar
vanaf de
schepping
4
2
15/03/2016
1. Evolutietheorie
Tot op vandaag zijn er veel individuen,
godsdiensten en samenlevingen die
geloven in het creationisme
Evolutie / biodiversiteit – Cursus Natuurgids
5
1. Evolutietheorie
James Ussher
(1581-1656)
De wereld is geschapen
op de avond voor
23 oktober 4004 v. Chr.
6
3
15/03/2016
1. Evolutietheorie
Bernard Nieuwentyt
(1645-1718)
Natuurtheologie: ‘parabel
van de kei en de
zakhorloge’
7
1. Evolutietheorie
Maar deze opvatting botste steeds meer
met waarnemingen van wetenschappers:
- classificaties (cf. Linnaeus) suggereren
verwantschap tussen soorten
- fossielen verwijzen naar verdwenen
levensvormen
- geologie toont grote veranderingen aan
in de loop van (heel lange) periodes
 eind 18de eeuw: de meeste wetenschappers zijn ervan overtuigd dat de
natuur veranderlijk is
maar hoe?
8
4
15/03/2016
1. Evolutietheorie
Lamarck (1744-1829)
Transformisme: het leven
wordt complexer in de loop
der tijden volgens een
blinde kracht
 ‘la fonction crée l’organe’
9
1. Evolutietheorie
Charles Darwin
(1809-1882)
1859: On the Origin of
Species (…)
10
5
15/03/2016
1. Evolutietheorie
Evolutietheorie:
- organismen hebben meer
nakomelingen dan kunnen overleven
- nakomelingen binnen een
soort zijn niet identiek
- de best aangepaste overleeft
= survival of the fittest
11
1. Evolutietheorie
Hoe kan een
vogel uit een
‘halve vogel’
ontstaan
zijn?
12
6
15/03/2016
1. Evolutietheorie
Alfred Russel Wallace
(1823-1913)
Medeontdekker
evolutietheorie
In later leven spiritualist
13
1. Evolutietheorie
MAAR hoe worden eigenschappen
doorgegeven?
 Darwin: via pangenese: cellen geven
‘gemulles’ door die eventueel tijdens
het leven van een organisme kunnen
veranderen (cf. domesticatie
huisdieren)
MAAR dit is een vorm van Lamarckisme!
14
7
15/03/2016
1. Evolutietheorie
Gregor Johann Mendel
(1822-1884)
Proeven met erwten
 eigenschappen zijn
een resultaat van
erfelijk materiaal van
de ouders
15
1. Evolutietheorie
Hugo De Vries
(1848-1935)
Onderzoekt teunisbloemen
 evolutie gebeurt niet
langzaam maar
sprongsgewijs via
mutaties
16
8
15/03/2016
1. Evolutietheorie
James Watson, Francis
Crick, Maurice Wilkins
en Rosalind Franklin
ontdekken de structuur
van DNA (1953)
= drager van het
erfelijk materiaal: de
genen
17
2. Bewijzen voor de
evolutietheorie
18
9
15/03/2016
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
Paleontologie
In oudere aardlagen worden fossielen van
meer primitieve planten en dieren
gevonden  gidsfossielen
trilobiet
ammoniet
19
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
‘Levende fossielen’
20
10
15/03/2016
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
Vergelijkende anatomie
homologie
21
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
analogie
22
11
15/03/2016
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
(Bio)geografie
23
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
verspreiding kameelachtigen
24
12
15/03/2016
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
Vergelijkende ethologie
winterkoning
Carolina winterkoning
25
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
Atavisme
26
13
15/03/2016
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
Embryologie
27
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
Ernst Haeckel (1834-1919)
Grote propagandist van
Darwin
 recapitulatietheorie
aangepaste
tekeningen leiden
tot ‘ontmaskering’
door
creationisten
28
14
15/03/2016
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
Rudimentaire organen
29
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
Serologie
neerslag
antistof tegen paardenbloed in: paard
+
zebra
+
ezel
+
vogel
-
krokodil
-
30
15
15/03/2016
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
Moleculaire biologie, biochemie,
genetica
31
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
gewone celdeling:
verdubbeling DNAstreng
gewone celdeling
(mitose)
2n
2n
reductiedeling
(meiose)
2n
n n
2n
2n
32
16
15/03/2016
3. Ontstaan van soorten
33
3. Ontstaan van soorten
Veranderingen (mutaties) in het
genetisch materiaal
kunnen gunstig zijn als het milieu
verandert
kunnen voortbestaan als populaties
geïsoleerd geraken van andere (en dus
geen concurrentie aangaan)
> geografisch
> temporeel (dag x nacht; seizoenen)
> ethologisch (gewijzigd gedrag, vb.
vogelzang)
34
17
15/03/2016
3. Ontstaan van soorten
Co-evolutie: verschillende soorten
beïnvloeden elkaar
gallen op eik
galwesp
35
3. Ontstaan van soorten
graafwesp
Argogorytes
mystaceus
vliegenorchis
36
18
15/03/2016
3. Ontstaan van soorten
vingerhoedskruid
hommel
37
3. Ontstaan van soorten
Seksuele selectie op mannetjes
door wijfjes
Niets
mannetjes paren
willekeurig 
geen selectiedruk
begrepen
van de
natuur?
wijfjes selecteren
partner  grote
selectiedruk
38
19
15/03/2016
4. Biodiversiteit
39
4. Biodiversiteit
Biodiversiteit komt en gaat
door de mens!
massa-extincties
40
20
15/03/2016
4. Biodiversiteit
Grapje van een
geoloog: ‘waar
maken we ons druk
over? Binnen 1
miljoen jaar ziet de
wereld er toch
helemaal anders uit.’
Wat denken jullie
over deze uitspraak?
41
4. Biodiversiteit
Ecosysteemdiensten: biodiversiteit
ten dienste van de mens
Maar moet de natuur diensten verlenen
om respect te verdienen?
42
21
15/03/2016
4. Biodiversiteit
Ondersteunende diensten
43
4. Biodiversiteit
Regulerende diensten
44
22
15/03/2016
4. Biodiversiteit
45
4. Biodiversiteit
Bevoorradende diensten
46
23
15/03/2016
4. Biodiversiteit
Culturele diensten
47
4. Biodiversiteit
24
15/03/2016
4. Biodiversiteit
Voorbeeld:
168 ha bos te
Geel (Bel)
> 150 000
€ /jaar
11 400
€ /jaar
3 894
€ /jaar &
2 mio €
stock
> 230 000
€ /jaar
49
4. Biodiversiteit
Ondersteunend
• stoffenkringlopen
• bodemvorming
• fotosynthese…
Bevoorradend
• voedsel
• zoet water
• hout en vezels
• brandstof…
Regulerend
• klimaatregulering
• waterregulering
• ziekteregulering
• waterzuivering…
Cultureel
• esthetisch
• spiritueel
• educatief
• recreatief…
50
25
15/03/2016
4. Biodiversiteit
Oefening: kijk op biodiversiteit
51
26