Deficienties in de zwangerschap

Deficienties in de zwangerschap
Calorieën, vitamines, mineralen
GCML Page-Christiaens
Voeding
• Koolhydraten en vetten
• Vitaminen
– Wateroplosbaar : vitamines B en C
– Vetoplosbaar : vitamines A, D, E en K
• Mineralen en spoorelementen : Ca, P, Mg, Na,
K, Fe, I, Zn, Cu
Lancet 2008 serie over Maternal and Child undernutrition
DALY (disability
adjusted life-years)
One DALY is one year of
healthy life lost
35 % van de kindersterfte (3,5 miljoen) en 11 % van de wereldwijde
ziektelast is gerelateerd aan ondervoeding al dan niet in combinatie met
infecties
Deficienties van Vit A en Zink spelen daar een belangrijke rol in
Deficienties aan ijzer en jodium zijn niet (meer) verantwoordelijk voor
kindersterfte maar wel voor 0,2 % van de wereldwijde DALY.
Ijzergebrek en korte lichaamslengte van moeder zijn verantwoordelijk voor
20 % van de maternale sterfte ondermeer door cephalopelvische
dysproportie en door sterfte tgv bloedverlies bij de partus
Ondervoeding
•Stunting
•Wasting
•Intrauteriene groei
vertraging
Stunting = te korte
lichaamslengte door
chronische deficientie
(voorbeeld zinktekort);
Wereldwijd 32 % vd kinderen
Intrauteriene groeivertraging
Wasting = te laag
gewicht voor lengte
door acute deficientie
(leishmaniase op foto)
Wereldwijd 19 % vd
kinderen
Deficienties die ook in
Nederland voorkomen
Een normale zwangerschap vermindert
de maternale ijzer- en
foliumzuurvoorraad; terugkeer tot de
uitgangswaarden duurt vele maanden
(proefschrift HW Bruinse 1983)
•
•
•
•
•
•
Foliumzuur
Ijzer
Vit D
Vit B 12
Jodium
Vit K
Foliumzuurbehoefte en tekort
• Aanwezig in groene bladgroente, lever, noten en fruit
• Dagelijkse behoefte in de zwangerschap 400 μgram
• Behoefte toegenomen bij patienten met sikkelcelziekte, in
malariagebieden, bij hyperemesis, celiakie, IBD, snel
opeenvolgende zwangerschappen
• Nodig voor DNA en RNA synthese (foetus en bloedaanmaak
moeder) > bij tekort anemie en IUGR
• Periconceptie inname kan incidentie NBD met 2/3 ↓
Ijzerbehoefte en tekort
• Niet zwangere heeft ca 1300 microgram dd nodig
• Zwangere heeft 3500 microgram dd extra nodig voor
fetus, bloedaanmaak moeder, boedverlies durante
partu
• Hogere behoefte bij bij patienten met sikkelcelziekte,
in malariagebieden, bij weinig of geen dierlijke eiwitten
in dieet
• Chronisch ijzergebrek meer cephalopelvische
dysproportie en maternale sterfte tgv bloedverlies
durante partu
• Anemie NICU kind tgv diagnostische bloedafnames
Uitgesteld afnavelen bij premature
kinderen
in groep met uitgesteld afnavelen ook :
-minder transfusies wegens hypotensie,
-lager aantal transfusies,
-minder intraventriculaire bloedingen
-hogere hematocriet na 4 uur
Cochrane Review 2006
Uitgesteld afnavelen bij voldragen kinderen
Systematic Review Hutton & Hassan, JAMA 297 : 1241-1252; 2007
Vitamine D
Vit D tekort komt onder alle lagen
van de bevolking voor, meer aan het
eind van de winter en met name bij :
-personen met donkere huidskleur
(in een donkere huid wordt minder
vit D gevormd dan in een lichte huid)
-mensen die onvoldoende buiten
komen
-vrouwen die een sluier dragen
-zwangeren
-vrouwen die borstvoeding geven
-ouderen (> 50 voor ♀, > 70 voor ♂
-jonge kinderen die uitsluitend
borstvoeding krijgen en geen
supplementen
Oorzaken van vit D tekort
• Zonnebrandcreme, gepigmenteerde huid, oudere
huid, seizoen, huidtransplantatie
• Malabsorptie (CF, coeliakie, Whipple, Crohn, bypass,
medicatie, obesitas
• Afbraak : CCS, HAART,
• Veganisme, vegetarisme
• Leverfalen (verminderde synthese)
• Nefrotisch syndroom, chronisch nierlijden
• Erfelijke aandoeningen : hypofosfatasia
• Verworven aandoeningen : hyperthyreoidie,
hyperparathyreoidie
Holick, Review NEJM juli 2007
Natuurlijke bronnen van vit D
De dagelijkse behoefte
is afhankelijk van de
leeftijd, de huidskleur
en de blootstelling aan
zonlicht en ligt tussen
de 5 en de 20
microgram dd (10 μg =
400 IE)
Gevolgen van vit D tekort : rachitis
Vit B 12 (cobalamine) deficientie
Vitamine B12 en Vit D tekort bij
borstvoeding en veganisme
Baatenburg de Jong et al. NTvG 2006
Jodium
•Essentieel onderdeel van de
schildklierhormonen
•Kropziekte door jodiumgebrek
(goiter, myxoedeem)
•Voor ongeboren kind is
schildklierhormoon van belang
voor vorming van myeline in
centrale zenuwstelsel.
•Bij ernstig intrauterien tekort
cretinisme, mentale retardatie,
doofheid; bij mild tekort lager IQ
www.schildklier.nl voor folders
Vitamine K
Reden voor toediening : preventie bloedingen
bij kinderen met galgangatresie
• Tijdens de zwangerschap (laatste 4 wk) : aan
vrouwen die enzyminducerende antiepileptica
gebruiken (10 mg dd per os)
• Indien verzuimd 10 mg IV tijdens de bevalling
• Bij borstvoeding kind 1 maal per wk 1mg vit K
(en niet 25 microgram per dag)
Proefschrift Peter van Hasselt, Utrecht 2009
Deficienties wereldwijd : Vit A en Zink
Vitamine A (retinol)
• In Nederland geen tekort
• Bij tekort nachtblindheid, bij ernstig tekort blindheid
(xeroftalmie)
• Alleen in voedingsmiddelen van dierlijke oorsprong
• Wordt toegevoegd aan margarine, halvarine, bak- en
braadproducten
• Omzetting uit provitamine
A carotenoïden (watermeloen)
Effect van zink suppletie op voorkomen van
vroeggeboorte bij vrouwen met laag inkomen
Cochrane Review 2007, Mahomed K et al.
Interventies
• Dieet met voldoende jodium, zink, calcium, vit
B12 (voedingsverrijking)
• Suppletie van vit D, foliumzuur standaard in de
zwangerschap, periconceptie
• Suppletie van ijzer op indicatie, combineren
met vit C
• Aandacht voor risicogroepen (supplementen)
• Vertraagd afnavelen
Weetjes…
• Vit B12 komt alleen voor in vlees, vis, eieren, melk en kaas
• Roken verhoogt de behoefte aan Vit C, alcohol aan vitamine A
en B, en teveel suiker gebruiken aan vitamine B
• Vit C is sterk oplosbaar in water en erg gevoelig voor warmte
en licht > gerechten niet te vroeg klaarmaken, spoelen of
koken
• Tekorten aan Vit A en C kunnen een storende invloed hebben
op ijzermetabolisme
• Cafeine remt ijzerabsorptie
• Metformine en infectie met giardia lamblia kunnen vit B12
tekort veroorzaken
Take home messages
•
•
•
•
•
Voedingsanamnese is belangrijk
Deficienties per land verschillend
Deficienties per leeftijdscategorie verschillend
Interventies zijn effectief (SUMMIT studie)
Ondervoeding/deficienties hebben
consequenties voor gezondheid op latere
leeftijd (visus, groei, bloeddruk, diabetes,
gestoorde lipiedprofielen)
Bronnen
• Gezondheidsraadadviezen (Preconceptiezorg, Naar
een toereikende inname van vitamine D, Naar een
optimaal gebruik van foliumzuur, Naar behoud van
een optimale jodiuminname, Naar een adequate
inname van Vitamine A, Naar een voldoende inname
van vitamines en mineralen) alle te downloaden via
www.gr.nl)
• Lancet serie Maternal and Child undernutrition
januari en februari 2008 (www.lancet.com)
• Cochrane reviews over Timing umbilical cord
clamping (www.thecochranelibrary.com)
• Ons kookboek, bijbel onder de Vlaamse kookboeken
Suriname 2010
Vit D tekort onder Nederlandse bevolking
(criterium serum calcidiol < 30 mmol/l)
Bevolkingsgroep
Percentage
jaar rond
Pasgeborenen lichte huidskleur
15
Pasgeborenen donkere huidskleur
65
Kinderen lichte huidskleur
5
Kinderen donkere huidskleur
15-30
Kinderen macrobiotische voeding
Volwassenen lichte huidskleur
5-10
Volwassenen donkere huidskleur
15-60
Zwangeren lichte huidskleur
5-10
Zwangeren donkere huidskleur
55-65
Zelfstandig wonende ouderen
50
Bewoners van verpleeghuizen
0-85
Percentage
zomer
Percentage
winter
0
40
10
80
35
50
Effect van calcium suppletie tijdens de
zwangerschap
Hofmeyr et al. Cochrane review 2006