Als de kerk staat te beven - Archief - TROUW

Als de kerk staat te beven - Archief - TROUW
1 van 3
http://www.trouw.nl/tr/article/print/detail.do?paid=1&language=nl&na...
venster sluiten
Denk aan het milieu. Denk na voor je print!
Als de kerk staat te beven
GIJS KOOL
5-3-13 - 00:00
Kosters en kerkbeschermers in Groningen maken zich zorgen over aardbevingsschade
aan hun kerken. 'Zal dit alsnog het einde betekenen?'
Op de donkere zolder van de Jacobikerk van Uithuizen lopen koster Rolf Veenstra en
kerkbeschermer Jur Bekooy over twee smalle planken. Met een zaklamp schijnt Veenstra op
een scheur in een van de zeven grote grijze gewelven onder hen. De schade ontstond na twee
aardbevingen die Uithuizen begin februari troffen. Bekooy gaat op zijn knieën zitten en tuurt
naar de dunne zwarte groef die van boven tot beneden loopt. "Het is een verse scheur",
constateert hij.
De kerkmuur heeft ook schade opgelopen. Buiten in het gras liggen kleine rode stukjes
baksteen, afgeknapt van de muren. Ook hangen voegen los tussen de stenen. "Ik schrik van
deze schade, vooral omdat een relatief lichte aardbeving de oorzaak is", zegt Bekooy terwijl hij
naar de kerk kijkt.
Bekooy heeft zijn handen vol aan kerken met schade door aardbevingen. Hij is bouwkundige bij
de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK) en bezocht al tien kerken met scheuren in
gewelven en muren. In veertig jaar tijd heeft de stichting zich ontfermd over 67 kerken in de
provincie om het erfgoed te restaureren en te beheren.
Bij aardbevingen had Bekooy nooit stilgestaan. Tot Groningen in 2012 getroffen werd door een
beving met de kracht van 3.6 op de schaal van Richter. Voor het eerst schoten de scheuren in
de eeuwenoude muren en gewelven van een aantal kerken.
Bekooy sloeg daarom alarm bij de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) die nu alle
schade opneemt. Halverwege deze maand zal de NAM het eerste schaderapport af hebben.
"Elke nieuwe scheur in zo'n oud gebouw is er natuurlijk één te veel", vindt Bekooy. "We willen al
onze energie steken in het restaureren van de kerken. Niet in het behandelen van scheuren."
Bekooy is wel tevreden over de samenwerking met het gaswinningbedrijf. "Ze denken zelfs mee
over de beste oplossing." De NAM vertelt dat er, naast de tien beschadigde kerken die SOGK al
in het vizier heeft, nog vier kerken beschadigd zijn.
Een van die kerken is het kleine maar statige godshuis in Oldenzijl dat in 1225 is gebouwd. Het
onderhoud van het gebouw is in handen van een stichting uit het dorp. Architect Marien Bügel is
een van de beheerders. Hij wijst op het beschadigde gewelf en de scheuren in de muren. Buiten
is de schade bijna niet te zien, maar binnen verraden lange zwarte lijntjes in het witte
pleisterwerk wat de bevingen hebben aangericht.
Bügel maakt zich zorgen over de toekomst van de kerken in Groningen. Op de informatietafel
voor de preekstoel slaat hij een groot geschiedenisboek open. Hij wijst naar een kaart van de
5-3-2013 9:37
Als de kerk staat te beven - Archief - TROUW
http://www.trouw.nl/tr/article/print/detail.do?paid=1&language=nl&na...
provincie die bezaaid is met rode vierkantjes. Elk vierkantje is een kerk, gebouwd omstreeks het
jaar 1000 door monniken uit Frankrijk. Ze bakten van de vruchtbare kleigrond stenen en
bouwden er 27 kloosters en ruim honderd kerken van.
"Na de reformatie sloopten de protestanten de kloosters. Door de secularisatie worden er in
deze kerk geen diensten meer gehouden en beheren we als stichting het gebouw. Het zal toch
niet zo zijn dat de aardbevingen alsnog het einde van de kerken betekenen?", vraagt beheerder
Bügel zich af.
Kosters en kerkbeschermers maken zich terecht zorgen, zo blijkt uit een rapport dat de
onafhankelijke inspectiedienst van het Staatstoezicht op de Mijnen eind januari presenteerde.
Het Staatstoezicht onderzocht de kans op aardbevingen in het gebied waar de NAM naar gas
boort. Daar staan zo'n dertig van de honderd Groningse middeleeuwse kerken. Het
Staatstoezicht schrijft dat er een kans van zeven procent is dat de provincie dit jaar wordt
getroffen door een beving met de kracht van minimaal 4.0 op de schaal van Richter. Ook een
kracht van 5.0 is niet uitgesloten.
Het epicentrum van de zwaarste aardbeving tot nu toe lag in het dorp Huizinge. De beving had
een kracht van 3.6 op de schaal van Richter. De hervormde kerk van het dorp is wonderbaarlijk
genoeg niet beschadigd. Toch is Reint Wobbes, kerkrentmeester van het gebouw, woest over
de aardbevingen door de gaswinning. "De overheid heeft 35 jaar lang gelogen over de effecten
van de gasboringen. En plein public werden de bezwaren van critici weggewuifd. Nu bindt de
overheid eindelijk in, maar is het te laat." Elke zondag als kerkrentmeester Wobbes in de kerk
zit, dwalen zijn ogen langs de muren en gewelven om te checken of er geen schade is. "Die is
er niet, nóg niet", zegt hij boos.
De Oldenzijlse architect Marien Bügel wil een onderzoek naar de gevolgen voor de kerk na een
zware aardbeving. "Ik wil weten wat er gebeurt met de kerk bij zo'n beving. Stel je voor dat er
net een concert is en de kerk vol bezoekers zit." Hij herinnert zich de aardbeving in Italië vorig
jaar. Door deze aardbeving, met een kracht van 6.0 op de schaal van Richter, stortte in San
Felice sul Panaro de parochiekerk in. "Daar moet je toch niet aan denken?"
Van instortingsgevaar is geen sprake, zegt Jur Bekooy van de SOGK. Al weet hij niet wat een
zware beving van 5.0 op de schaal van Richter zou kunnen aanrichten. "Als gewelven zwak
zijn, kunnen er stenen uit vallen of kunnen ze instorten. Maar wij hebben al onze kerken
gerestaureerd".
Wat ook helpt is dat de middeleeuwse kerken door hun fundering tijdens een aardbeving met de
aarde meedeinen. "De kerk ontlaadt de energie van die deining op zwakke plekken. Die
zwakheden hebben we nu gevonden en zullen we gaan insmeren met een speciale substantie
die flexibel blijft."
Bekooy moet er niet aan denken om grote ijzeren hulpstukken in de gewelven te metselen. "Dat
moeten we vooral niet doen. Dan verstart de muur tijdens de bevingen en ontstaan er op
andere plekken scheuren. Dan verplaatst het probleem zich."
Behalve de NAM en de SOGK heeft ook de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed aandacht
voor het probleem gekregen. Op verzoek van het provinciebestuur is onlangs een speciale
projectgroep opgericht. Die bevindt zich in een oriënterende fase. Met behulp van regiohoofden
in het noorden van het land en kerkbeschermers zoals Jur Bekooy denken ze na over
oplossingen. Want: "Als de kracht van de bevingen toeneemt wordt de kans dat cultureel
2 van 3
5-3-2013 9:37
Als de kerk staat te beven - Archief - TROUW
3 van 3
http://www.trouw.nl/tr/article/print/detail.do?paid=1&language=nl&na...
erfgoed nog meer beschadigt groter", zegt Dolf Muller van de Rijksdienst voor het Cultureel
Erfgoed. Er staan 198 kerken in Groningen die rijksmonument zijn. "Al zijn ze niet allemaal
middeleeuws, ze moeten wel behouden blijven."
De Uithuizense koster Rolf Veenstra knipt zijn zaklamp uit en is voorlopig gerustgesteld over het
beschadigde gewelf. Toch maakt hij zich zorgen over de toekomst: "Nu klinkt een aardbeving
alsof er tien goederentreinen op je huis afkomen. Wat als dit erger wordt? En wat zal er dan
gebeuren met de kerk?"
De Persgroep Digital. Alle rechten voorbehouden.
5-3-2013 9:37