Lesontwerp-25.10.14-Volwassenen - KU Leuven-blog

Lesontwerp: Het manipuleren van beelden
Opdrachtomschrijving
Een nieuw beeld creëren met elementen van postkaarten. De kaarten ontleden in
betekenis en vorm d.m.v. een nieuwe compositie te bouwen met collage en verf techniek.
Beginsituatie
Groep volwassenen die deelnemen aan een workshop. De workshop is een van de
verschillende workshops die samengebracht worden onder het thema ‘technologische
reproduceerbaarheid en de originaliteit van het beeld’. De groep heeft al reeds kennis
gemaakt met verschillende mediums en ideeën rond dit thema.
Doelstellingen
Kunnen een collage compositie opbouwen vanuit vorm en restvorm.
Kunnen een compositie opbouwen met kleur en vorm
Kunnen een beeld ontleden/verknippen naar verschillende vormelijke criteria: kleur,
onderwerp, vorm, restvorm, contourlijn,..
Leggen spontaan verbanden tussen deconstructie en reconstructie van een beeld.
Leggen een eigen betekenis aan hun nieuw gerecontrueerd beeld.
Zijn kritisch ingesteld tegenover de Pop Art met het thema ‘technologische reproductie
en originaliteit van het beeld’ in het achterhoofd.
Zijn zich bewust dat kunst ook bestaat vanuit de geest van de kunstenaar.
Erkennen het wit van de achtergrond als beeldvorm in een compositie
Maken spontaan verbanden tussen verschillende mediums
Experimenteren hoe de verfstreken een meerwaarde kunnen brengen in een collage.
Didactisch Materiaal
Geprojecteerd beeld met afbeeldingen van kunswerken van drie kunstenaars: Robert
Rauschenberg, Curfew (1958) en Third time painting (1961). Allen Jones, Girl in green
bouse. Larry Rivers, It’s raining, Anita Huffington (1957).
Gereedschappen en Materiaal
Kaarten (flyers te vinden op openbare plaatsten), geprepareerdkarton, schaar,
breekmes, lijm, tafels (9), stoelen (14),
Klasorganisatie
Tafels (7) tegen elkaar schuiven tot een grote blok in het midden van het lokaal, scharen,
breekmessen en lijm op tafel zetten, gereedschappen klaarleggen op aparte tafel (aan
een zijde van het lokaal), een presentatietafel tegen een andere zijde van het lokaal,
computer en projector klaarzetten voor bespreking kunstwerken.
Leerinhoud
1. De postkaart in de kunst
1a. Analyse
een postkaart is te vinden in openbare plaatsen en is bedoeld om een boodschap over te
brengen. Een postkaart brengt reclame voor verschillende doelgroepen, zowel jong en
oud en in verschillende categoriën: uitgaansleven, cultuur, muziek, winkelen, mode,
televisie,enz.. Een postkaart is bedoeld om op te sturen naar iemand, maar kan in de
kunsten toegepast worden als gevonden voorwerp. Een gevonden voorwerp gebruiken
kunstenaars in de Pop Art en hebben deze toepassing geïntroduceerd als kunst. Onder
het thema ‘technologische reproductie en de originaliteit van het beeld’ is het gebruik
van gevonden voorwerpen helemaal niet uniek of origineel, maar louter banaal. Echter
zijn de acties van de kunstenaars in de Pop Art als protest tegenover het expressionisme
in de schilderkunst en is op dat vlak wel origineel.
1b. Ontleding
een beeld (postkaart) kan ontleed worden in verschillende vormaspecten als kleur, vlak
en lijn, de verschillende figuratieve elementen, de contouren van de vormen, de
verschillende texturen, richtingen,... Maar het postkaartje als medium, wordt hier ook
ontleed. De functie van een boodschap overbrengen om iets te promoten (reclame)
veranderd van betekenis op het moment dat het wordt ontleed in verschillende
beeldende aspecten. Op dat vlak wordt de onleding gedacht als manipulatie van een
bestaand beeld en de verschuiving van betekenis in waar dat beeld voor dient.
1c. Deconstructie van een beeld
het beeld kan volgens vooraf bepaalde criteria uit elkaar gehaald worden. Deconstructie
is een methode die kunstenaars toepassen om dan opnieuw in een andere volgorde te
reconstrueren. Voornamelijk kunstenaars van in de Pop Art zoals Robert Rauschenberg.
Zijn werk bestaat uit een soort collage/assemblage met gevonden voorwerpen en
objecten. De deconstructie bestaat uit zijn selectie van de voorwerpen die hij vind. Hij
plaatst de voorwerpen uit hun context door ze te gebruiken als componenten voor een
schilderij. Zijn werk toont hoe hij gevonden beelden reconstrueert. Verschillende
materialen werden samen verwerkt: foto's, verf maar ook reële objecten, die als reliëf in
de schilderijen werden opgenomen.. Allen Jones werkte voornamelijk met mediabeelden
van vrouwen of modellen. Hij deconstrueert deze beelden in verschillende beeldelement
apart als reactie tegen de beeldenconsumptie van vrouwelijke modellen. In het werk van
Larry Rivers wordt een beeld al schilderend gedeconstrueerd. De reconstructie wordt
gedacht in de uiteindelijke compositie. Hij maakt veel gebruik van beelden die zich
herhalen in de compositie.
1d. Compositie
de ordening van een aantal elementen. Ook de restvorm is een element van compositie.
De aard van de ordening geeft een nieuwe betekenis aan het beeld. De vorm van een
compositie kan zowel abstract als figuratief zijn. De aard van de ontleding van het beeld
geeft een aanleiding tot de compositie en geeft een nieuwe betekenis aan het beeld. Het
wit van het blad is een restvorm en maakt deel uit van de compositie. Verfstreken
worden ook gebruikt als element in de compositie om andere elementen af te dekken of
om de restvormen in te vullen en dit om de compositie te versterken in een totaalbeeld.
Lesverloop
1. Kaartje analyseren (denken) 10min
Er wordt ontdekt welke betekenissen er schuil gaan in een postkaart. Welke boodschap,
van wie is de boodschap, waar vindt je zo’n postkaartje, welke doelgroep willen ze
bereiken, is een postkaart mooi, zou jij die postkaart sturen naar iemand? Als je een
postkaart bekijkt als beeld voor een schilderij, wat zou je veranderen? Dit wordt
klassikaal in de vorm van een vraaggesprek besproken. Naar aanleiding van de
opdrachten worden de Pop Art en het materiaalgebruik in Pop Art: van afval tot
objecten, zelfs delen van een interieur (gordijn, tapijt, deur) tot reclamebeelden. Waar
de kunst ligt in de Pop Art wordt in de vorm van een vraaggesprek besproken.. Vragen
over hoe dit staat tegenover het thema ‘technologische reproductie en de originaliteit
van het beeld’: Op welk vlak is het gebruiken van banale elementen artistiek? Hoe kan
elementen van in de technologisch preproductie (massamedia) interessant zijn voor de
kunstenaar? Op welk vlak is hun werk origineel?
Via projectie op scherm worden de kunstwerken getoond van Robert Rauschenberg,
Allen Jones en Larry Rivers. Het zal gaan over de methode ‘deconstructie’ die
kunstenaars toepassen om dan het beeld opnieuw in een andere volgorde te
reconstrueren. Elke kunstwerk (vier beelden) wordt apart uitgelegd: Rauschenberg’s
werk op vlak van de keuze van voorwerpen en zijn idee over het banale te integreren in
zijn schilderijen. Allen Jones gebruikt beelden van vrouwen.. Hij onderzoek elk vorm
apart, het bloesje, het haar, de houding,… en reconstrueert het beeld als schilderend tot
een nieuw beeld. Hij gebruikt restvormen als beeldvorm. De deconstructie gebeurd niet
alleen inhoudelijk maar ook vormelijk. Als eindresultaat heeft de compositie iets van een
collage. In het schilderij van Larry Rivers lijkt het beeld al schilderend gedeconstrueerd.
Er zijn elementen verknipt en herhaald weer gegeven. De compositie is kubistisch
waarin het geheel is in gereconstrueerd. Een reconstructie gebeurt hier in de vorm van
de compositie.
2. Collage/schilderij (beslissen) 20min
Opdracht 1: kies verschillende postkaarten uit die jij wil gebruiken om een nieuw beeld
van te maken. Verkip de postkaarten (deconstructie) naargelang je het nieuwe beeld
wilt vormgeven. Ontleed het kaartje in verschillende vormaspecten die je wil gebruiken
in jouw beeld, zoals kleur, vlak en lijn, de verschillende figuratieve elementen, de
contouren van de vormen, de verschillende texturen, richtingen,...
Opdracht 2: maak een compositie op een geprepareerd stuk karton door de geknipte
elementen te reconstrueren. Denk aan hoe je al schilderend de compositie kunt
reconstrueren. Gebruik hierin het witte achtergrond, waar de compositie op komt, als
restvorm.
Opdracht 3: Gebruik verfstreken om de restvormen in te vullen en om de elementen
nadien eventueel af te dekken, als afwerking van de compositie. Denk hier goed na wat
je wil tonen en welke betekenis je wil over houden in je beeld.