In dit artikel is naar voren gekomen dat E-health

Lisa Selten, student
gezondheidszorgtechnologie
Tijd om thuis
te revalideren
op afstand
Na een Cerebro vasculair accident (CVA) moet de patiënt zo snel mogelijk beginnen met
revalideren. Dit is van belang om de gevolgen van een CVA zo klein mogelijk te houden. De
revalidatie begint in het ziekenhuis maar na verloop van tijd gaat de patiënt naar huis. Hier moet
verder geoefend worden en zullen er wekelijks afspraken zijn met behandelaars. Nu staat er echter
geen verpleegster meer aan het bed om te bevestigen dat de oefeningen goed uitgevoerd worden.
Wat kan E-health hierin bijdragen? In dit artikel zal het belang van E-health voor patiënten worden
toegelicht. Dit met als doel dat het revalidatieproces thuis ook goed verloopt en dat u als patiënt
hierbij ondersteuning krijgt.
Samenvatting
De opnameduur na een CVA is in de loop der
jaren sterk afgenomen. Wel is het van groot
belang dat de patiënt thuis doorgaat met
revalideren. Oefenen gebeurt onder
professionele begeleiding, maar patiënten
dienen ook zelf thuis met enige regelmaat te
oefenen. E-health kan hier ondersteuning in
bieden. E-health betekend dat er gebruik
wordt gemaakt van ICT. E-health dient ter
ondersteuning of verbetering van gezondheid
en de gezondheidszorg. Er bestaan
verschillende vormen van E-health. Ecommunicatie is een voorbeeld van een
informatieverstrekkende E-health vorm. Eservices moeten het gemak van het maken
van afspraken of aanmeldingen vergroten. Als
een patiënt online contact heeft met een
behandelaar, waarbij ondersteuning uit voort
komt, wordt dit E-behandeling genoemd. Over
E-support wordt gesproken als patiënten
online ondersteuning krijgen van
ervaringsdeskundigen. Al deze E-health
vormen kunnen met elkaar op een platform
worden gecombineerd. E-health is van belang
om het zelfmanagement van patiënten te
prikkelen. Ook bespaart E-health kosten en
zorgt het voor efficiëntie in de behandelingen.
Ten derde draagt E-health bij aan de
continuïteit, kwaliteit en veiligheid van
behandelingen. Het thuis gebruik van Ehealth en eigen initiatief van de patiënt
kan een nadeel zijn. Patiënten weten niet
hoe er met E-health gewerkt moet
worden of nemen zelf geen initiatief.
Voordelen van E-health zijn,
toegankelijkheid en efficiëntie. De patiënt
heeft meer regie over de eigen
behandeling. Er zijn verschillende E-health
voorbeelden voor CVA-patienten op de
markt. Onder andere de oefen app en de
oefengids. Deze bieden ondersteuning
voor thuis revalideren.
Inleiding
Een CVA, ook wel beroerte genoemd, is
een afkorting voor cerebro vasculair
accident. Bij een CVA gaat er iets mis met de
bloedvaten van de hersenen. Hierdoor
beschadigt het hersenweefsel. Bij 85 % van de
mensen die een CVA krijgen gaat het om een
afsluiting van het bloedvat, een infarct. De
andere 15 % krijgt een bloeding. Naar
schatting krijgen elk jaar 41.000 Nederlanders
een beroerte en 10.500 mensen overlijden
hieraan. Hiermee is een beroerte de
belangrijkste oorzaak van verminderd
lichamelijk functioneren, ook wel invaliditeit
genoemd. (CL Franke, 2014) De eerste dagen
na een beroerte worden doorgaans in het
ziekenhuis doorgebracht. Zoals in figuur 1 te
zien is is de opnameduur afgelopen jaren sterk
afgenomen. In 1980 lag dit nog tussen de 26
en 33 dagen, terwijl dit in 2007 nog maar rond
de 12 dagen ligt. Uit onderzoek is gebleken
dat in de eerste 12 weken na een CVA het
meeste herstel optreed. (Willems, 2012) De
meeste tijd wordt dus thuis gerevalideerd. Dit
gebeurt wel onder professionele begeleiding.
De revalidatie van mensen die een beroerte
hebben gehad staat in het teken van
zelfstandigheid in eigen omgeving. Er wordt
hierbij gebruik gemaakt van de kwaliteiten van
de persoon en de mogelijkheden van de
omgeving. (Revalidatie Nederland, 2008) Door
regelmatig te oefenen wordt het herstel
bevorderd. Wel is het van belang dat de
oefeningen op een goede manier worden
uitgevoerd. En tevens dat er met enige
regelmaat geoefend wordt. (Willems, 2012)
Om dit te ondersteunen kan E-health worden
gebruikt.
Figuur 1: Trend in gemiddelde duur van ziekenhuisopnamen met
beroerte in de periode 1980-2007; gestandaardiseerd naar de
bevolking van Nederland (mannen en vrouwen samen) in 1990 (CL
Franke, 2014)
E-health
Onder E-health wordt het gebruik verstaan
van ICT ter ondersteuning of verbetering van
de gezondheid en de gezondheidszorg
verstaan. Hierbij kan gedacht worden aan
videocontact met professionals, het
doorgeven van bloedstollingswaarden via
internet, telemedicine, internettherapie, maar
ook het uitvoeren van oefeningen met
ondersteuning via het beeldscherm. Het wordt
duidelijk dat er geen eenduidige definitie
bestaat over E-health. (Timmer, 2011) Tevens
komen er steeds nieuwe varianten van Ehealth bij. Grofweg kan E-health worden
opgedeeld in de volgende vormen:
E-communicatie
Hierbij krijgen cliënten informatie over
gezondheid, aandoening of behandeling. Zo
worden zorgaanbieders beter vindbaar en
bereikbaar en kunnen ze ondersteuning
bieden met de geboden informatie.
E-services
Deze vorm omvangt alle processen rondom de
behandeling. Van eerste aanmelding tot het
plannen van afspraken.
E-behandeling
Het aanbieden van online contact met de
zorgprofessional en hierdoor ondersteuning of
een volledige online behandeling krijgen. Ook
face to face behandelingen behoren hiertoe.
E-support
Bij E-support krijgen patiënten ondersteuning
via bijvoorbeeld online groepen rond
ziektebeelden of door contact mogelijk
te maken tussen patiënten en
ervaringsdeskundigen.
Deze verschillende vormen worden
gecombineerd met elkaar aangeboden op een
E-health platform. Op het E-health platform
kunnen cliënten en behandelaren terecht.
Hierop wordt informatie uitgewisseld,
huiswerkopdrachten toegelicht, ervaringen
gedeeld, ge-e-mailde en is het mogelijk om te
bellen via de computer met beeld erbij. Het
gebruik van E-health zorgt voor efficiency,
zelfmanagement en gemak. (NET Q Healthcare
BV, 2013)
Belang van E-health
Het gebruik van E-health is van belang op
verschillende gebieden. Die gebieden zijn
hieronder toegelicht.
Zelfmanagement
Ten eerste zelfmanagement. Door het gebruik
van E-health heeft de patiënt meer zelfregie.
De betrokkenheid van de patiënt met de eigen
zorg wordt vergroot en tevens wordt de
onafhankelijkheid en regie versterkt.
Zelfmanagement is ook van belang nu de
trend naar extramuralisering, is ingezet. Men
dient zolang mogelijk thuis te blijven wonen of
zo kort mogelijk in het ziekenhuis te
verblijven. Vormen van E-health die dit
mogelijk maken worden zo steeds belangrijker
en moeten meer vorm en inhoud krijgen.
Met behulp van E-health kunnen patiënten
zelf oefeningen uitvoeren. Voor CVA patiënten
biedt dit goede uitkomsten. Omdat gebruik
wordt gemaakt van E-health hoeft er minder
vaak een face-to-face afspraak te zijn met de
professional. Uit onderzoek blijkt hoe meer
therapie, hoe beter herstel. Dit geld voor een
beroerte/CVA gedurende eerste 6 maanden
na het gehad hebben van een CVA. Als
patiënten thuis kunnen oefenen kan er zo
vaak als de patiënt wil geoefend worden.
(Henkemans, 2010)
Kosten en efficiëntie
Naast het vergroten van het zelfmanagement
bij patiënten wordt veel gesproken over
kosten en efficiëntie. Waar E-health in het
beginstadium meer kosten met zich mee
brengt zal het na verloop van tijd kosten
besparen. In het beginstadium moet de
benodigde apparatuur worden aangeschaft,
maar uiteindelijk vergroot het de efficiëntie
van een behandeling. Zo biedt E-health de
mogelijkheid gegevens te delen, dit voorkomt
dubbele vragen bij patiënten. Ook is het met
E-health mogelijk om dezelfde zorg te geven
met minder personele inzet, gezien deze meer
patiënten kunnen behandelen in dezelfde tijd.
Besparingen zijn er ook doordat patiënten
thuis metingen kunnen doen en deze via Ehealth kunnen doorgeven. Dit kan ertoe leiden
dat een patiënt minder vaak face to face
contact heeft met de professional. Gezien
patiënten na een CVA regelmatig contact
hebben met een professional kan dit
efficiënter ingevuld worden met E-health.
Doordat gegeven gedeeld worden via E-health
kan ieder behandelende professional dit inzien
en hierop de behandeling aanpassen. (Johan
Krijgsman, 2013)
Continuïteit
Vervolgens continuïteit van de zorg in relatie
met E-health. Een elektronisch patiënten
dossier met alle gegevens van de patiënt
waartoe eerste lijn, tweede lijn en de patiënt
toegang hebben, voorkomt dubbele
onderzoeken en draagt bij aan betere
afstemming tussen zorgverleners. Het is
hierbij wel belangrijk dat de informatie up-todate is en op één plek beschikbaar is.
Veiligheid
Ook kan E-health bijdragen aan de
patiëntveiligheid. Hierbij kunt u denken aan
(online) bewaking van interacties,
medicatieondersteuning of gewoonweg het
geven van een veilig gevoel door een
professional op afstand te laten meekijken. Dit
is mogelijk met beeldbellen. Patiënten kunnen
zelf ook bijdragen aan hun eigen veiligheid.
Toegang tot het eigen dossier geeft de patiënt
de mogelijkheid om fouten eruit te halen of
dingen toe te voegen.
Kwaliteit
Als vijfde punt, om het belang van E-health te
benadrukken, is het verbeteren van de
kwaliteit van zorg. Door gegevens van
patiënten goed en duidelijk te registreren kan
dit worden gebruikt voor onderzoek en
verantwoording. Als een CVA-patiënt
bijvoorbeeld een scan heeft ondergaan waar
zichtbaar is welk gedeelte in de hersenen
beschadigd is en de behandelend arts
registreert dit dan is het voor de logopedist
ook verklaarbaar waarom de patiënt moeite
heeft met bepaalde uitspraken of woorden.
Toegankelijkheid
Tot slot toegankelijkheid. Een behandeling kan
met onbegeleide modules, via E-health,
aangevuld worden, wat de patiënt
gelegenheid geeft tot zelfmanagement.
Bijvoorbeeld als een CVA-patiënt een oefening
heeft gedaan met de fysiotherapeut, kan via
E-health de oefening nog een keer worden
uitgelegd en kan de patiënt deze oefening
thuis herhalen. In de ziekenhuiszorg betekend
E-health dat er minder face-to-face contact zal
zijn. Een routineconsult kan vervangen
worden door de patiënt thuis regelmatig een
vragenlijst te laten invullen. Zo zijn er
uiteindelijk alleen nog real-life contacten in
het ziekenhuis als het echt nodig is. (Johan
Krijgsman, 2013)
Nadelen van E-health
Aan het gebruik van E-health zitten nadelen.
Ten eerste kan het minder optimaal zijn in
gebruik voor de thuissituatie. De patiënt of
mantelzorger kan moeite hebben met de
omgang van techniek. Hierdoor Worden
oefeningen niet (goed) uitgevoerd en
vertraagd dit het revalidatieproces. De
apparatuur kan ook te moeilijk zijn om thuis te
gebruiken. Tevens wordt de druk op de
mantelzorg verhoogd, omdat deze meer
verantwoordelijkheid krijgt. Dit kan worden
opgelost met een goede handleiding en het
moet mogelijk zijn altijd contact op te kunnen
nemen met een professional.
Bij het gebruik van E-health wordt een groot
beroep gedaan op eigen initiatief. Dit is niet
voor iedere patiënt een optie. Ook kan
technologie leiden tot eenzaamheid. Waar
vroeger een zorgverlener langskwam moet de
patiënt nu zijn eigen zaken regelen, waardoor
er minder persoonlijk contact is. Maar Ehealth kan ook een oplossing zijn voor
eenzaamheid. Via E-health kan er met
lotgenoten contact worden gemaakt of er kan
familie worden gebeld.
Zelftests kunnen verkeerd worden
geïnterpreteerd. Daarom moeten diagnoses
uit zelftests altijd nog door een arts worden
beoordeeld. (drs. F. van der Velde, 2008)
Voordelen van E-health
Naast de nadelen van E-health zijn er ook
voordelen te noemen. E-health verhoogt de
toegankelijkheid van zorg. Ten eerste kunnen
zorgverleners op elke tijd en elke plaats van
noodzakelijke informatie worden voorzien. Dit
kan patiënteninformatie zijn maar ook het
raadplegen van collega’s behoort hiertoe. Ten
tweede wordt het zorgaanbod vergroot. Snelle
directe zorg die zonder E-health niet geleverd
kan worden kan met E-health wel geleverd
worden. Als derde verhoogt E-health de
keuzevrijheid voor patiënten. Zo is het
makkelijker een second opinion aan te vragen.
Internet is ook een vorm van E-health. Op
internet is veel informatie te vinden en
laagdrempelig. Mensen die zelf moeilijk
ergens kunnen komen hebben zo wel toegang
tot informatie over bepaalde aandoeningen.
Doordat de patiënt zelf deze informatie kan
vinden kan de patiënt ook zelf een inschatting
maken van de mogelijke diagnose. Als laatste
is het makkelijk om producten zoals,
geneesmiddelen of hulmiddelen via internet
aan te schaffen.
Door hogere toegankelijkheid met E-health
wordt ook de efficiëntie vergroot.
Professionals kunnen via een E-consult met
elkaar in gesprek gaan, zo hoeven ze niet
allemaal in één gebouw samen te komen.
Daarnaast kan een deel van de arbeid door
techniek worden vervangen. De zorgverleners
kunnen tijd besparen door zorg op afstand te
verlenen, dit bespaart behandeltijd en reistijd.
Ook wordt er tijd bespaard doordat recepten
via internet kunnen worden aangevraagd.
Vervolgens wordt er met E-health minder
beroep gedaan op artsen, wat
kostenverlagend werkt maar ook de
toenemende zorgvraag opvangt.
Zelfzorg en zelftests zullen beschikbaar zijn
met E-health. Hierdoor komt een deel van de
zorgvraag niet bij de zorgverleners terecht en
dit scheelt reistijd en wachttijd voor de
patiënt. En zelftests kunnen de patiënten
geruststellen. Tevens kunnen deze in eigen tijd
en omgeving worden uitgevoerd, na invulling
van de test zal ook snel resultaat bekend zijn.
Met E-health kunnen thuis ook verschillende
oefeningen worden gedaan. De E-health biedt
hierbij ondersteuning tijdens het oefenen.
Door E-health is de patiënt minder afhankelijk
van anderen. Er kan zelf bepaald worden op
welk moment er informatie gezocht wordt of
wanneer een zelftest wordt gemaakt. De
verantwoordelijkheid van gezondheid komt
hierdoor ook meer bij de patiënt zelf te liggen.
Doordat via E-health een groepscontact kan
worden gevormd blijft de patiënt meer in de
anonimiteit en verhoogd dit de privacy van de
patiënt. Verder kan E-health opname in
verpleeghuis uitstellen, omdat de thuissituatie
beter in beeld kan worden gebracht en het
beter inzicht geeft in het ziekteproces. (drs. F.
van der Velde, 2008) (Timmer, 2011)
Voorbeelden van E-health bij een CVA
Nu volgen er enkele voorbeelden van Ehealth. Deze eerste twee voorbeelden zijn
specifiek voor CVA-patiënten de andere
voorbeelden zijn ook voor andere
aandoeningen van toepassing.
Oefengids beroerte
De oefengids bevat verschillende oefeningen
die ondersteuning bieden tijdens de
revalidatie na een CVA. De oefengids is
uitgewerkt voor patiënten, zodat deze zelf
kunnen oefenen. Er zijn oefeningen in
verwerkt die betrekking hebben op
verschillende lichaamsdelen. Zoals, schouder,
hoofd, nek, romp, arm, hand en been. De
oefeningen zijn verdeeld op ernst van
aandoening, afbeeldingen ondersteunen de
tekst. (Willems, Zelf oefenen na een beroerte
(CVA), 2012) (De Nederlandse CVA-vereniging,
2014)
Reacties van gebruikers van de oefengids
‘ Ik heb er veel aan gehad. Je krijgt goede
ideeën, ziet een duidelijk voorbeeld met
plaatjes en na een tijdje begin je ook zelf
vooruitgang te zien.’
‘De oefengids werkt als stok achter de deur.’
‘Mijn familie vond het fijn om zo deel te
kunnen nemen in therapie. ‘
‘Deze gids heeft mij geholpen om zelf aan de
slag te gaan, om iets te doen als ik geen
therapie heb.’
(De Nederlandse CVA-vereniging, 2014)
Oefen app beroerte
De oefen app is bedoeld om patiënten die een
CVA gehad hebben te stimuleren om te
oefenen. Uit onderzoek blijkt dat patiënten
sneller zelfstandig zijn en eerder naar huis
kunnen als kort na een CVA meer fysieke
oefeningen worden uitgevoerd. Ook blijkt dat
bij 20% van de patiënten die een CVA gehad
hebben de conditie en beweegvaardigheid in
de jaren na het CVA achteruit gaan. Daarom
moeten deze mensen gestimuleerd worden te
blijven bewegen.
De app bevat dezelfde oefeningen als de
oefengids die hierboven is beschreven. In de
app kan de patiënt in overleg met de
professional een oefenprogramma
samenstellen. Dit zorgt ervoor dat de
oefeningen zijn afgestemd op de patiënt en
zijn aandoening. Met ondersteuning van
filmpjes kunnen de oefeningen worden
uitgevoerd. De app is te gebruiken via ipad en
in de app store te downloaden.
(Willems, Oefen App beroerte, 2013)
Reacties van gebruikers van de oefen app
'Het is leuk om met iemand mee te kunnen
doen.'
'Fijn om uitleg te krijgen!'
eerste het online oefenprogramma. Als
tweede monitoring van de gezondheidsstatus
van de patiënt. En tot slot contact tussen
patiënt en professional op afstand, via chatten
of beeldbellen. (Roessingh Research and
Development, 2013)
Face Talk
Face Talk is een online dienst die beeldbellen
mogelijk maakt tussen professional en patiënt.
Dit programma voldoet aan hoge
veiligheidseisen. Dit programma biedt de
mogelijkheid tot beeldbellen met één of
meerdere personen. Zo zijn groepsgesprekken
met lotgenoten of meerdere professionals
mogelijk. Ook is het mogelijk in het
programma gegevens op te slaan en video’s te
delen. Zo ziet de professional of een oefening
goed uitgevoerd wordt. (Radboud Reshape &
Innovation Center, 2012)
'Het is leuk om te doen.'
'De app helpt mij om de oefeningen ook te
blijven doen.'
(Willems, Oefen App beroerte, 2013)
Telerevalidatie
Telerevalidatie is een
thuistrainingsprogramma dat via internet te
raadplegen is. De patiënt traint hierbij in eigen
omgeving en wordt begeleid door een
professional op afstand. Net als bij de oefen
app wordt hier in overleg een
trainingsprogramma samengesteld.
Telerevalidatie biedt de mogelijkheid om
contact te hebben met de professional. Dit
programma is op te delen in drie modules. Ten
Conclusie
In dit artikel is naar voren gekomen dat Ehealth van groot belang is voor revaliderende
CVA-patiënten. Het zorgt ervoor dat patiënten
meer worden aangewezen op
zelfmanagement. E-health bespaart kosten en
verhoogt de kwaliteit van revalidatie thuis. Er
kan door patiënten regelmatig geoefend
worden en tevens kan de uitleg van
oefeningen teruggekeken worden. Dit heeft
dus als pluspunt dat de oefeningen beter
uitgevoerd kunnen worden. Wel moet Ehealth nog beter op de patiënten worden
aangepast om het probleem in omgang te
voorkomen.
Bibliografie
Artikel:
Henkemans, O. B. (2010). Innovaties voor zelfmanagement: ontwikkelen van diensten en technologie
voor duurzame gezondheidszorg. tijdschrift voor gezondheidswetenschappen , 112-116.
Boek:
Timmer, S. (2011). eHealth in de praktijk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Rapporten:
NET Q Healthcare BV. (2013). Hoe plukt u de vruchten van E-health. Utrecht: NET Q Healthcare BV.
Johan Krijgsman, J. d.-J. (2013). Ehealth, verder dan je denkt. Den Haag: Nictiz en NIVEL.
Revalidatie Nederland. (2008). Revalidatie na een beroerte. Utrecht: Revalidatie Nederland.
drs. F. van der Velde, d. S. (2008). E-health en domotica in de zorg: kans of risico? Utrecht: Inspectie
voor de gezondheidszorg.
Willems, M. (2012). Zelf oefenen na een beroerte (CVA). Utrecht: De Nederlandse CVA vereniging.
Websites
CL Franke, I. V. (2014, maart 20). Beroerte. Opgeroepen op mei 25, 2014, van Nationaal kompas:
http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-enaandoeningen/hartvaatstelsel/beroerte/beroerte-samengevat/
De Nederlandse CVA-vereniging. (2014). oefengids. Opgeroepen op mei 28, 2014, van cva-vereniging:
http://www.cva-vereniging.nl/pages/actueel/boeken-lectuur-en-dvds/oefengids.php
Radboud Reshape & Innovation Center. (2012). over face-talk. Opgeroepen op juni 4, 2014, van facetalk: http://www.facetalk.nl/over-facetalk/
Roessingh Research and Development. (2013). about. Opgeroepen op juni 4, 2014, van
telerevalidatie: http://telerevalidatie.nl
Willems, M. (2013, november 22). Oefen App beroerte. Opgeroepen op mei 28, 2014, van de
hoogstraat: http://www.dehoogstraat.nl/onderzoek-innovatie/beroerte-cva/diensten-enproducten/oefen-app-beroerte