Economie Zuidoost-Brabant op omslagpunt

Regiovisie Zuidoost-Brabant
ING Economisch Bureau
Economie Zuidoost-Brabant
op omslagpunt
Internationalisering sleutel
voor groei
Na de terugval van de economie dit jaar (-1,5%)
is er in 2014 sprake van economische groei in
Zuidoost-Brabant. De goede vooruitzichten voor
de hoogwaardige maakindustrie in combinatie
met het aantrekken van de groothandel en groei
in de landbouw zorgen voor de omslag. De krimp
is dan weliswaar ten einde, maar voor sommige
sectoren doet het herstel pas later zijn intrede. In
op consumenten gerichte sectoren als de bouw en
de detailhandel blijft het doorbijten, aangezien de
bestedingen van veel Brabanders nog teruglopen.
1. Het economisch herstel in Nederland krijgt
langzaamaan voet aan de grond. Wat zijn de
vooruitzichten voor Zuidoost-Brabant?
De economie van de Zuidoost-Brabant groeit in 2014 naar
verwachting weer licht (0,5%). De regio loopt daarmee iets
voor op de landelijke ontwikkeling (zie ook tabel 1). Geholpen door het aantrekken van de industriële bedrijvigheid
laat de tweede helft van dit jaar lichtpuntjes zien. Daarbij
zijn het vooral exportgerichte bedrijven die hier van kunnen
profiteren. Onder andere machinebouwers realiseren groei.
Naar verwachting komt de productie van deze industrietak
in 2013 al iets hoger uit om in 2014 te versnellen (+5%). De
relatief sterke aanwezigheid van industriële activiteiten in
metaal, machinebouw en transportmiddelen heeft een positief effect op de economie van Zuidoost-Brabant. Dit geldt
ook voor de groei van de bevolking, maar daarin wijkt de
regio niet af van de landelijke ontwikkeling
Door druk op de consumentenbestedingen en overheidsuitgaven en slechts een voorzichtig herstel van bedrijfsinvesteringen blijft de Nederlandse economie volgend jaar sterk
afhankelijk van het wel-en-wee van de buitenlandse handel.
Gelukkig zijn er voortekenen dat de groei van de wereldeconomie volgend jaar verder aantrekt. Dit jaar ontkomen
de economie in Zuidoost-Brabant en Nederland echter nog
niet aan een verdere teruggang. Met een krimp van 1,5%
ligt de ontwikkeling van Zuidoost-Brabant rond het landelijke groeicijfer (-1,3%).
Figuur 1 Economische groeiverwachtingen 2013 en
(2014)
-1,5% (0,5%)
Bron: ING Economisch Bureau
Maakindustrie ziet markt aantrekken
De afgelopen periode liet zien dat grote regionale bedrijven
de toekomst met vertrouwen tegemoet zien. ASML ziet het
aantal orders toenemen en ook bij VDL Groep is sprake van
een groeiende orderportefeuille. Tegelijkertijd voert DAF
de productie van vrachtwagens flink op en rapporteerde
Philips een verdere verbetering van de operationele resultaten. In hun kielzog kunnen ook regionale toeleveranciers en
dienstverleners in het MKB profiteren.
Daarbij wijst onderzoek van ING uit dat de toegevoegde
waarde van met name de machinebouw voor de Nederlandse economie zeer groot is ten opzichte van andere op de
export gerichte sectoren zoals de chemie en voedingsmiddelenindustrie.1 Bijna 65% van de totale exportwaarde van
1 Zie ook: ING -Meest concurrerende exportsectoren verschillen sterk
in toegevoegde waarde voor Nederlandse economie, juni 2013.
Tabel 1 Nederlandse economie in cijfers
(groei in % per jaar)
201220132014
Economische groei (BBP)
Particuliere consumptie
Overheidsconsumptie*
Bedrijfsinvesteringen
Uitvoer
Werkloosheid**
-1,3
-1,2
0,3
-1,6
-2,0
-1,1
-0,7-0,9-0,4
-4,6-8,7 0,5
3,22,64,4
6,48,59,5
* Inclusief zorg
** Percentage van beroepsbevolking, CBS definitie
Bron: ING Economisch Bureau
deze branche is het gevolg van bewerkingen in Nederland.
De concentratie van deze bedrijven in Zuidoost-Brabant,
landelijk goed voor 15% van totale toegevoegde waarde van
de machinebouw, is daarmee dan ook van grote waarde
voor de BV Nederland.
2. Het buitenland biedt nog altijd kansen voor
exporterende bedrijven. Hoe staat het met de
buitenlandse handel in Zuidoost-Brabant?
Dit jaar kende de export een korte periode van terugval. Inmiddels is de buitenlandse handel weer aan het aantrekken.
ING Economisch Bureau gaat ervan uit dat de economieën
van de VS, China en Duitsland zich in de rest van 2013 verder herstellen. In 2014 moet de uitvoer wederom de economie op sleeptouw nemen. Bij achterblijvende binnenlandse
bestedingen is de groei van de export nog belangrijker. De
stemming onder de Brabantse ondernemers die internationaal actief zijn toont een gemengd beeld. Zo zijn ondernemers in de industrie nu positiever over de buitenlandse
orders in de komende periode dan een aantal kwartalen
terug. Voor ondernemers in zakelijke dienstverlening of
groothandel is dit nog veel minder het geval.
Bedrijven Zuidoost-Brabant hebben blik naar buiten
Het bedrijfsleven in Zuidoost-Brabant is met recht internationaal te noemen (figuur 2). De buitenlandse afzet bedraagt
ruim 29% van de totale afzet van het bedrijfsleven, tegenover ruim 26% in Nederland. De totale buitenlandse afzet
bedroeg in 2012 ruim 17,5 miljard euro. In absolute zin is
de regio daarmee de vierde exporteur van Nederland (na
Groot-Rijnmond, Groot-Amsterdam en Utrecht). De aanwezigheid van multinationals en MKB-bedrijven met buitenlandse activiteiten draagt hier sterk aan bij.
Momenteel zijn het gebieden buiten West-Europa waar de
economische groei het sterkst is en die trend zet zich door.
Voor Brabantse exporterende bedrijven is het van groot
belang om de belangrijkste groeimarkten in kaart te hebRegiovisie Zuidoost-Brabant November 2013 2
Figuur 2 Exportaandeel in sectorafzet (2012)
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Alle
sectoren
Maakindustrie*
Groothandel
en transport
Zakelijke
diensten
■ Nederland
■ Zuidoost-Brabant
* Exclusief rubber- en kunststofindustrie
Bron: EIM/Panteia, bewerking ING Economisch Bureau
ben en hun netwerk hier te versterken. Regionaal wordt die
aansluiting vanuit de High Tech Campus en Brainport onder
andere met seminars ondersteund.
Tussen sectoren onderling zijn duidelijke verschillen in de
mate waarin de producten in het buitenland worden verkocht. Met name de maakindustrie realiseert een groot
deel van de verkopen over de grens (figuur 2). Bedrijven
in Zuidoost-Brabant bezitten daarbij een goede spreiding
van hun exportrelaties, mede door de aansluiting op snel
groeiende markten buiten Europa. Voor de groothandel en
transport bedraagt de export iets minder dan de helft van
de totale verkopen terwijl dit in de zakelijke diensten circa
15% is.
3. De werkloosheid is flink gestegen in Nederland.
Wat zijn de verwachtingen voor Zuidoost-Brabant?
De laatste maanden is de werkloosheid in Nederland snel
opgelopen tot 8,3% in het tweede kwartaal van 2013. Het
goede zomerweer bezorgde vooral jongeren werk. Dit tijdelijke effect kan echter niet voorkomen dat de werkloosheid
in 2014 naar verwachting nog verder stijgt. Door reorganisaties en faillissementen verdwijnen banen in verschillende
bedrijfssectoren. Ook bij de overheid loopt door voortgaande bezuinigingen het aantal banen verder terug. Deze
ontwikkelingen gaan niet voorbij aan Zuidoost-Brabant.
De werkloosheid ligt echter sinds 2010 aanmerkelijk lager
dan landelijk het geval is en bleef in 2011 en 2012 stabiel.
Daardoor kwam in 2012 de regionale werkloosheid uit op
5% tegenover 6,4% landelijk. De druk op de resultaten van
bedrijven in bijvoorbeeld de detailhandel, bouw of financiële dienstverlening heeft in 2013 echter ook tot resultaat dat
de werkloosheid oploopt.
Ontwikkeling aantal vacatures
Eind augustus 2013 was het aantal openstaande vacatures
in Zuidoost-Brabant ruim 1.100, een daling van ruim 57%
ten opzichte van een jaar eerder. Daartegenover steeg het
aantal werkzoekenden in de regio in de periode augustus
2012-2013 sterk. In Zuidoost-Brabant waren er ruim 48%
meer mensen op zoek naar werk, landelijk was de toename
47%. Voor iets minder dan de helft van de vacatures is men
op zoek naar iemand voor een technische of industriebaan.
Dat die vacatures ondanks het grote arbeidsaanbod niet
vervuld (kunnen) worden is een teken van het gebrek aan
aansluiting tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt.
Om dat gat te dichten, zijn onderwijs en omscholing van
groot belang om de aanwas van goed geschoold personeel
te garanderen. Regionale initiatieven waarbij de technische
kennis van leraren en scholieren wordt vergroot en bedrijven hen een kijkje in de keuken geven (zoals tijdens de
Dutch Technology Week) dragen hier aan bij.
4. De komende jaren blijven uitdagend voor
ondernemers in de regio. Hoe kan de economie in
Zuidoost-Brabant gezond blijven?
Nadruk op internationale verbindingen
Voor de toekomstige concurrentiepositie van ZuidoostBrabant blijven de internationale verbindingen een grote
rol spelen. Daarbij gaat het zowel om de fysieke verbindingen over de weg, het water of de door de lucht maar ook
de niet tastbare verbindingen op het gebied van kennis en
netwerken. De fysieke verbindingen worden onder andere
versterkt door de uitbreiding van Eindhoven Airport en
de laatste fase van de aanpak van de A2 bij Maastricht. De
luchthaven biedt na de uitbreiding van de terminal nu capaciteit om tot 2020 te groeien tot 5 miljoen passagiers tegenover 3 miljoen in 2012.
Daarnaast is de verbinding met buitenlandse kenniscentra en werknemers van groot belang om tot de top van
kennisregio´s te behoren. Goede faciliteiten voor expats,
waaronder de internationale school, zorgen voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat. De versterking van de internationale positie wordt ook bevorderd door de erkenning
die er wereldwijd is voor de kracht van de regio. Dat de
regio op basis van OESO cijfers over het aantal patenten
per 10.000 inwoners wereldwijd het hoogst scoort en in 2011
werd uitgeroepen tot slimste regio heeft het gebied extra op
de kaart gezet.
Doorontwikkeling van de regionale samenwerking
Een van de succesfactoren van Brainport is de onderlinge
samenwerking en afstemming tussen bedrijfsleven, overheden en onderwijs. Dit heeft er onder andere voor gezorgd
dat er een gezamenlijke ontwikkelingsagenda voor het
gebied is. Veel aandacht is er ook voor het genereren van
nieuwe ideeën en aanwas van innovatieve nieuwe bedrijRegiovisie Zuidoost-Brabant November 2013 3
ven, bijvoorbeeld op een broedplaats als het Mu bedrijvencentrum. Zeker voor jonge innovatieve bedrijven is de
aanwezigheid van kapitaal en investeerders een belangrijke
factor bij het verwezenlijken van hun bedrijfsplannen. Het
door ontwikkelen van een kapitaalinfrastructuur waarin
banken, ontwikkelingsmaatschappijen, informal investors en
anderen een rol spelen bij het stimuleren van bedrijvigheid
is daarbij een belangrijke regionale randvoorwaarde.
Vestigingslocaties krijgen impuls
Regionale marktpartijen en overheden zitten niet stil bij de
ontwikkeling en verbetering van vestigingslocaties voor bedrijven. Zo worden er flinke investeringen gedaan in de gebiedsontwikkeling rondom de randweg (Brainport Avenue).
Deze bestaan onder andere uit 75 miljoen euro vanuit het
Rijk voor gebiedsontwikkeling, waarvan onder andere 30
miljoen euro bestemd is voor nieuwe aansluitingen op de
A2 en A67 en 10,5 miljoen euro voor de opwaardering van
bedrijven terreinen De Run en Kempenbaan.
Daarnaast zijn er ook gerichte initiatieven op het gebied
van zorg en technologie, onder andere met de ontwikkeling
van het Health Technology Park in Veldhoven (een investering van 300 miljoen euro). De regionale samenwerkingsverbanden tussen bedrijven werpt ondertussen ook zijn
vruchten voor verschillende vestigingslocaties. Zo vindt er
op de High Tech Campus een verbetering van de faciliteiten
voor onderzoek naar dunne-filmzonnecellen plaats, met de
opening van het Solliance gebouw voor zes onderzoeksinstellingen. Verder opent Additive Industries de eerste
3D print fabriek waar verschillende regionale bedrijven
machineonderdelen gaan laten maken. Ten slotte werkt een
grote groep industriële toeleveranciers samen in Brainport
Industries, waarbij een van de gezamenlijke doelen is om
een Brainport Industries Campus te openen. Dit kan er weer
toe leiden dat bedrijven die nu nog niet in de regio actief zijn
hier meer activiteiten gaan uitvoeren.
Meer weten?
Kijk op ING.nl/zakelijk
Of bel met
Thijs Geijer,
Regio-econoom
Noord-Brabant
06 13 37 97 43
Marcel Beckers,
Regiodirecteur MKB
Zuid-Oost Nederland
06 52 54 70 39
Jan Willem Overwater,
Districtsdirecteur
Grootbedrijf en Instellingen
Oost-Brabant
06 30 27 38 11
Wilt u nieuwe publicaties per e-mail ontvangen?
Ga naar ING.nl/kennis
Disclaimer
De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van
de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in
dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun
nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te
Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument.
ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijk zorg betracht om er voor te
zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in
dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het
gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter
bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De
Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten.
De tekst is afgesloten op 30 oktober 2013.