Verpleegkundige handelingen door mantelzorgers

Verpleegkundige
handelingen door
mantelzorgers
Alles over verpleegkundige
handelingen door mantelzorgers.
2 ~ Socialistische Mutualiteit Brabant
Sinds een aanpassing van de Gezond­
heidswet in 2014, ben je hiervoor als
mantelzorger wettelijk beschermd.
De oorspronkelijke wet zegt dat je als
mantelzorger enkel de zogenaamde
‘B-handelingen’ mag uitvoeren. Dit
zijn verpleegkundige handelingen die
worden voorgeschreven door een
(huis)arts. Ze mogen in principe enkel
door (thuis)verpleegkundigen en (huis)
artsen worden uitgevoerd. Een wijziging in de Gezondheidswet van 2014
bracht hier verandering in.
Neem jij de zorg op
voor iemand uit je omgeving die door ziekte,
ouderdom of handicap
zorg nodig heeft?
Dan ben jij een
mantelzorger.
Dankzij jou kan je dierbare het ziekenhuis of de zorgvoorziening eerder
verlaten en kan een opname in een
woonzorgcentrum zo lang mogelijk
uitgesteld worden.
Als mantelzorger neem je in de zorg­
situatie vaak verpleegkundige hande­
lingen over. Een wonde verzorgen, een
insuline-injectie toedienen …
De Gezondheidswet voorziet dat (huis)
artsen en (thuis)verpleegkundigen een
mantelzorger bepaalde verpleegkundige technieken mogen aanleren
en laten uitvoeren. Het gaat over
handelingen zoals bijvoorbeeld het
geven van inspuitingen, het toedienen
van sondevoeding, het aspireren van
luchtwegen en het verzorgen van
wonden.
We vertellen je graag hoe dit in zijn
werk gaat. Zo zal je merken dat er
een attest moet worden ingevuld als
je een bepaalde handeling aangeleerd
hebt gekregen. Een voorbeeld van zo’n
attest vind je terug op pagina 11.
Heb je vragen over de verpleegkundige
handelingen die je mag uitvoeren?
Dan kan je altijd terecht bij de (thuis)
verpleegkundige of de (huis)arts.
Verpleegkundige handelingen door mantelzorgers ~ 3
De mantelzorger als
Welke stappen onder­
1
2
volwaardige partner in de zorg
neem je als mantelzorger
Als je als mantelzorger één of meerdere
taken van een (thuis)verpleegkundige
overneemt, krijgt de persoon voor wie
je zorg draagt, maar ook jijzelf, meer
autonomie over de totaalzorg. Je
hoeft dan immers niet meer te wachten op de (thuis)verpleegkundige om
bijvoorbeeld insuline toe te dienen.
Als mantelzorger kan je deze taak
perfect overnemen als je hiervoor een
opleiding gevolgd hebt. Hetzelfde
geldt voor handelingen zoals de
verzorging van een stoma, toedienen
van sondevoeding en aantrekken van
steunkousen.
Naast informatie over de concrete
verpleegkundige handeling, krijg je
tijdens de opleiding ook informatie
over de specifieke ziekte, over hoe je
door preventief handelen complicaties
kan vermijden en wat je moet doen bij
problemen. Je leert bovendien welke
informatie je best doorgeeft aan de
(huis)arts en/of (thuis)verpleegkundige.
4 ~ Socialistische Mutualiteit Brabant
om een verpleegkundige
handeling zelf uit te voeren?
Voor je een verpleegkundige handeling
zelf mag uitvoeren, laat je best een
attest ‘technisch verpleegkundige
handelingen door de mantelzorger’
ondertekenen door de (thuis)verpleegkundige of de (huis)arts.
Om zo’n attest te verkrijgen, kan je
als mantelzorger volgende stappen
doorlopen.
• Bespreek met de (thuis)verpleegkundige welke zorg de zorgbehoevende nodig heeft. Overleg
met de (thuis)verpleegkundige
of het een goed idee is dat jij
een bepaalde verpleegkundige
handeling overneemt. Als je een
bepaalde verpleegkundige handeling zelf wil uitvoeren, zal de
(thuis)verpleegkundige nagaan of
je hiervoor in aanmerking komt.
• Betrek de persoon voor wie je zorgt
zoveel mogelijk bij het gesprek.
Een goede relatie tussen jou en
de zorgbehoevende is cruciaal als
je een deel van de zorg op jou wil
nemen. Het is daarom belangrijk
dat jullie beiden eerlijk aangeven
wat jullie van elkaar verwachten.
Kiest de zorgbehoevende er zelf
voor dat jij een bepaalde zorgtaak
op jou neemt? Is bij alle actoren
het nodige vertrouwen aanwezig
dat jij de zorg aankan? Bespreek dit
samen en probeer tot een beslissing te komen waar alle betrokken
partijen zich goed bij voelen.
in drie exemplaren invullen en
ondertekenen. Ook de zorgbehoevende en jijzelf vullen een deel
van het attest in. Alle partijen (de
(thuis)verpleegkundige, de zorgbehoevende en jijzelf) ontvangen
een exemplaar van het attest.
• Voel je niet verplicht, want zorg
opnemen is niet altijd evident.
Als je de zorg zelf niet ziet zitten,
wees dan eerlijk. Zowel tegenover
de (thuis)verpleegkundige als
tegenover de zorgbehoevende.
• Kreeg je een verpleegkundige handeling in het ziekenhuis aangeleerd?
Contacteer dan de verpleegafdeling
van het ziekenhuis als je vragen hebt
over het attest of de aangeleerde
handeling.
• De verpleegkundige zal je opleiden
volgens een duidelijk uitgeschreven
procedure. Na de opleiding zal de
verpleegkundige nagaan of je de
techniek voldoende onder de knie
hebt. Je zal alle nodige informatie
krijgen over de mogelijke problemen die zich kunnen voordoen,
wat je in geval van nood moet
doen en wie je moet contacteren
bij eventuele vragen of problemen.
Stel voldoende vragen aan de
(thuis)verpleegkundige. Durf extra
informatie te vragen als je de uitleg
niet goed begrepen hebt. Na de
opleiding ontvang je ook een uitgeschreven procedure over de verpleegkundige handeling in kwestie.
• Na de geslaagde opleiding zal de
(thuis)verpleegkundige een attest
‘technisch verpleegkundige han­
delingen door de mantelzorger’
Verpleegkundige handelingen door mantelzorgers ~ 5
Een attest heeft vele
3
voordelen
• Het attest ‘technisch verpleegkundige handelingen door de
mantelzorger’ geeft je het recht
als mantelzorger om een bepaalde
verpleegkundige handeling uit te
voeren. Het uitvoeren van deze
handeling is hierdoor niet langer
onwettig.
• Het attest kan jou en de persoon
voor wie je zorgt meer onafhankelijkheid en meer kwaliteit van leven
geven. Zo hoef je een uitstap niet
uit te stellen omdat je op de (thuis)
verpleegkundige moet wachten.
Het attest geeft je de mogelijkheid
om zorg te geven zonder daarbij
afhankelijk te zijn van anderen.
• Door een opleiding en een attest
kan de zorgbehoevende een ziekenhuis of zorgvoorziening sneller
verlaten en kan een opname in
een woonzorgcentrum uitgesteld
worden.
• De opleiding en opvolging door
de (thuis)verpleegkundige geven
je zekerheid over de juiste uitvoering van een bepaalde handeling.
Daarnaast wordt de handeling
uitgeschreven in een procedure die
je steeds opnieuw kan raadplegen.
6 ~ Socialistische Mutualiteit Brabant
• De zorgbehoevende kan meestal
sneller de nodige zorg krijgen
omdat je niet moet wachten op de
verpleegkundige. Bovendien weet je
precies wie te contacteren en wat je
moet doen in noodsituaties.
• Door je opleiding kan je een verpleegkundige handeling op een
correcte manier uitvoeren. Dit is
een extra voordeel voor de zorgbehoevende. Als mantelzorger vul je
hierdoor de (thuis)verpleegkundige
goed aan.
• Het gegeven dat je actief bij de zorg
betrokken wordt, zal je relatie met
de zorgbehoevende alleen maar
ten goede komen. Dit is een extra
erkenning.
4
Wat moet je weten over
het attest?
Waarom heb je een attest nodig?
Strikt genomen mogen alleen (thuis)
verpleegkundigen zogenaamde
‘B-handelingen’ uitvoeren. De reden
hiervoor is dat deze mensen hiervoor
opgeleid zijn en over de nodige ervaring en expertise beschikken.
De praktijk leert echter dat veel
mantelzorgers bepaalde verpleegkundige handelingen zelf uitvoeren. Denk
bijvoorbeeld aan de verzorging van
een chronische wonde, het geven van
sondevoeding, een insuline-injectie…
Via dit attest ben je wettelijk in orde
bij het uitvoeren van deze verpleeg­
technische handelingen.
Welke informatie bevat het
attest?
Het attest vermeldt wie de zorgbehoevende is, wie als mantelzorger de
verpleegkundige handeling zal uitvoeren, om welke specifieke techniek het
gaat en gedurende welke periode de
handeling zal worden uitgevoerd.
Daarnaast motiveert de (thuis)verpleegkundige in het attest de reden
waarom je een bepaalde verstrekking
mag doen.
Wat zijn de voorwaarden?
Het is toegelaten om één of meerdere
verpleegkundige handelingen uit te
voeren bij een bepaalde persoon. Dit
op voorwaarde dat je een opleiding
voor die specifieke handeling(en)
hebt gekregen door een (thuis)
verpleegkundige.
Bovendien ben je iemand uit de direc­
te omgeving van de zorgbehoevende
en word je niet betaald voor de zorg
die je verleent.
De zorgbehoevende moet zijn of
haar toestemming geven voor het
uitvoeren van de verpleegkundige
handeling(en).
Voorbeeld
De zorgbehoevende lijdt aan
diabetes en moet dagelijks insuline krijgen. De verpleegkundige
oordeelt, na een korte opleiding,
dat jij als mantelzorger in staat
bent om de insuline zelf toe te
dienen voor een bepaalde duurtijd.
Verpleegkundige handelingen door mantelzorgers ~ 7
Wie mag een attest uitschrijven?
Artsen of verpleegkundigen in een
ziekenhuis, de huisarts of de (thuis)
verpleegkundige mogen allemaal een
attest uitschrijven.
Diegene die het attest uitschrijft heeft
het recht om het attest na een bepaalde periode te wijzigen of te verlengen
als dat nodig zou zijn.
De drie partijen, dus zowel jij, de
zorgbehoevende, als de (thuis)verpleegkundige of de (huis)arts mogen
het attest op elk ogenblik stopzetten.
Het is daarbij belangrijk dat je alle
partijen inlicht.
Er wordt telkens één exemplaar van
het attest overhandigd per verpleegkundige handeling en dit zowel aan de
zorgbehoevende, aan jou, als aan de
(thuis)verpleegkundige of de (huis)arts.
5Goed om te weten
Wanneer ben ik mantelzorger en
wanneer mag ik verpleegkundige
handelingen uitvoeren?
Je bent mantelzorger als je zorgt voor
een persoon die je dierbaar is. Deze
persoon is zorgbehoevend door een
handicap, een ziekte of ouderdom.
Hierdoor is er tijdelijke of permanent
nood aan extra zorg.
8 ~ Socialistische Mutualiteit Brabant
Volgens de wet hebben alleen bloedof aanverwanten tot en met de tweede
graad het recht om als mantelzorger
verpleegkundige handelingen uit te
voeren. De figuur hieronder toont
wie tot eerste, tweede of derde graad
behoort.
2
(schoon)
grootouders
3
oom /
tante
4
neef /
nicht
1
(schoon)
ouders
ik & echt­
geno(o)t(e)
1
kinderen
2
kleinkinderen
2
(schoon)
broer / zus
3
kinderen van
broer / zus
Als mantelzorger verleen je op regelmatige basis zorg en dit vaak voor een
langere periode. Je doet dit omdat
je een persoonlijke, affectieve en/of
sociale band hebt met de zorgbehoevende. Belangrijk daarbij is dat je geen
beroepskracht bent en dus geen loon
ontvangt voor de zorg die je verleent.
Een leerkracht, een opvoeder in een
instelling of een vrijwilliger in een organisatie komt dus niet in aanmerking
voor het aanleren van een verpleegkundige handeling.
Ik heb de verpleegkundige
handeling niet helemaal onder de
knie. Wat nu?
De (thuis)verpleegkundige verwacht
van jou dat je openstaat voor controle en begeleiding. Wanneer je een
bepaalde verpleegkundige handeling
niet correct uitvoert, dan kan de (thuis)
verpleegkundige voorstellen om de
opleiding te herhalen en de techniek
opnieuw in te oefenen. Ga daar zeker
op in. Heb je ook na herhaling van de
opleiding nog steeds het gevoel dat je
de handeling onvoldoende beheerst,
wees dan eerlijk en bespreek dit met
de (thuis)verpleegkundige.
De (thuis)verpleegkundige of (huis)arts
heeft het recht om jou te verbieden
een bepaalde verpleegkundige handeling uit te voeren. Je kan ook zelf
weigeren om een bepaalde techniek
uit te voeren of beslissen om deze
niet uit te voeren als je niet helemaal
zeker bent. In beide gevallen zal de
zorg verder uitgevoerd worden door
de (thuis)verpleegkundige.
De zorgbehoevende weigert dat
ik bij hem een verpleegkundige
handeling uitvoer
Wanneer de zorgbehoevende jou
weigert voor het uitvoeren van een
verpleegkundige handeling, dan laat
je de zorg best over aan de (thuis)
verpleegkundige. Ook wanneer voor
jou de zorg niet langer haalbaar is, doe
je er goed aan om hierover te communiceren. Alle partijen moeten zich
immers goed voelen bij de situatie.
Verpleegkundige handelingen door mantelzorgers ~ 9
Wat moet ik doen als de
gezondheidstoestand van de
zorgbehoevende wijzigt?
Bij het opmaken van een attest zal
de (thuis)verpleegkundige rekening
houden met de huidige toestand van
de zorgbehoevende. Daarom breng
je de (thuis)verpleegkundige best
onmiddellijk op de hoogte als er
wijzigingen zijn in de gezondheidstoestand of in de omgeving van de zorgbehoevende. Op basis van de nieuwe
situatie zal de (thuis)verpleegkundige
het attest aanpassen of indien nodig
beëindigen.
Het is belangrijk te weten dat je
niet verantwoordelijk bent voor de
totale gezondheidstoestand van de
zorgbehoevende, maar wel voor de
verpleegkundige handelingen die je
volgens het attest mag uitvoeren.
Mag ik zelf anderen opleiden?
Je mag als mantelzorger in geen enkel
geval zelf opleiding geven aan anderen.
Wie is aansprakelijk bij fouten of
ongelukken?
De (thuis)verpleegkundige is verantwoordelijk voor het correct aanleren
van de verpleegkundige handeling(en)
en voor de opvolging ervan. In een
10 ~ Socialistische Mutualiteit Brabant
procedure omschrijft de (thuis)verpleegkundige welke uitleg je precies
gekregen hebt voor welke techniek(en)
en welke afspraken er met jou gemaakt
zijn.
Het is jouw verantwoordelijkheid als
mantelzorger om op een correcte
manier te handelen en om problemen
of wijzigingen in de toestand van de
zorgbehoevende tijdig te communiceren. Het gaat dus om een gedeelde
verantwoordelijkheid.
Zowel de (thuis)verpleegkundige als jij
zijn burgerlijk aansprakelijk bij het niet
correct uitvoeren van een verpleegkundige handeling.
6Nog vragen?
Heb je nood aan meer informatie over
het aanleren van verpleegkundige
handelingen en het bijhorende attest?
Wij helpen je graag verder.
Dienst Thuisverpleging
T: 078 15 60 30
E: [email protected]
Deze publicatie kwam tot stand in een
samenwerking tussen Thuiszorg, Steunpunt
Mantelzorg, S-Plus Mantelzorg, Solidariteit
voor het Gezin en de Liberale Mutualiteit.
Attest
Technisch verpleegkundige han
delingen
door de mantelzorger
• Dit document wordt opge
steld door een (thuis)verpleeg
kundige of (huis)arts, in uitvo
38ter, 1°, vierde lid van het KB
ering van art.
nr. 78 betreffende de gezondhe
idszorgberoepen.
• Het attest geeft de mantelzor
ger het recht om verpleegkundig
e handelingen onder bepaalde
voorwaarden uit te voeren.
• Dit attest wordt opgemaak
t rekening houdend met de huidi
ge toestand van de patiënt en
omgeving. Zodra die toestand
zijn
wijzigt, brengt de mantelzorger
de verpleegkundige hiervan op
hoogte zodat hij of zij het attes
de
t kan aanpassen of beëindigen
.
• Zowel mantelzorger, patië
nt en de (thuis)verpleegkund
ige of (huis)arts mogen het attes
ogenblik stopzetten.
t op elk
Verpleegkundige
Naam en voornaam: ________
________________________
________________________
Contactgegevens: ____________
_________________
________________________
________________________
Functie: ____________________
_______________
________________________
________________________
_______________
Patiënt (of vertegenwoordiger)
Naam en voornaam: ________
________________________
________________________
_________________
Mantelzorger
Naam en voornaam: ________
________________________
________________________
Contactgegevens: ____________
_________________
________________________
________________________
Relatie tot patiënt: ________
_______________
________________________
________________________
__________________
Handeling
Aangeleerde handeling: ____
________________________
________________________
Duur van de handeling: van ___
___________________
/ ___ / _____ tot ___ / ___
/ _____
Persoon die voor de continuïte
it/opvolging zorgt: ________
________________________
Voorwaarden voor de geldigheid
__________________
van het attest: ____________
________________________
________________________
________________
________________________
________________________
___________________
Wijze van continuïteit/opvolgi
ng van de zorg:
Telefoon: ________________
________________________
________________________
E-mail: ____________________
___________________
________________________
________________________
Frequentie: ________________
________________
________________________
________________________
________________
Datum ___ / ___ / _____
en handtekening verpleegkundig
e
Datum ___ / ___ / _____
en handtekening patiënt
Datum ___ / ___ / _____
en handtekening mantelzorger
Deze publicatie kwam tot stand
in een samenwerking tussen
Thuiszorg, Steunpunt Mantelz
Solidariteit voor het Gezin en
org,
de Liberale Mutualiteit.
Verpleegkundige handelingen door mantelzorgers ~ 11
mee. Altijd. Van in het begin, tot
aan het einde. Als het slecht gaat
en als het goed gaat. Wij zijn er.
Altijd. Voor iedereen. Voor jou.
www.fsmb.be
Liever
vzw
Thuis
V.U. Brabant: Michel Michiels, Zuidstraat 111, 1000 Brussel/06-2016/C00865
Iedereen telt mee. Altijd.
Ziek, gezond. Iedereen
Dik en dun. Groot
klein.Altijd.
telt en
mee.
Jong en oud. Man en vrouw. Gehuwd, of niet.
Wit, gekleurd. Welgesteld en arm. Iedereen
Ziek,Van
gezond.
Dik en
Groot en
telt mee. Altijd.
in het begin,
totdun.
aan het
klein.
Jong
oud.
en vrouw.
einde. Als het
slecht
gaaten
en als
het Man
goed gaat.
Wij zijn er. Gehuwd,
Altijd. Voor of
iedereen.
niet.Voor
Wit,jou.gekleurd.
www.bondmoyson.be
Welgesteld en arm. Iedereen telt