Inkten voor voedselverpakkingen

Domino White Paper
Inkten voor voedselverpakkingen
In het kort
Er wordt vandaag de dag veel aandacht besteed aan inkten voor voedselverpakkingen. Artikelen in de
pers speculeren over de risico’s van migratie naar levensmiddelen en hebben het over aanpassingen van
verpakkingstechnieken om het risico op migratie te beperken of te elimineren.
De meeste artikelen hebben betrekking op inkten die worden gebruikt op de buitenzijde van de verpakking
die via offset, flexo of diepdruk wordt geproduceerd. In deze white paper gaan we in op de regelgeving
en best practices die spelers in de voedselketen in acht moeten nemen, niet alleen op het gebied van
inkten voor verpakkingen maar ook op het gebied van inkt voor coderen en markeren. Denk hierbij aan de
houdbaarheidsdatum, de uiterste verkoopdatum en het batchnummer, die doorgaans worden geproduceerd
met behulp van CIJ-technologie (kleinkarakter inkjet).
Het belang van coderen en markeren
De hoeveelheid inkt die wordt gebruikt voor het coderen en markeren
van levensmiddelen, is relatief laag: meestal minder dan 1% in vergelijking
met de inkt die wordt gebruikt voor de buitenbedrukking van de
verpakking. Toch is voedselveilige inkt voor coderen en markeren van
even groot belang.
Gezien de enorme hoeveelheden levensmiddelen die moeten worden
gecodeerd en gemarkeerd, mogen we niet te licht denken over het
belang van coderen en markeren. Geschat wordt dat meer dan 95%
van alle levensmiddelen in West-Europa wordt verpakt.1 Alleen al in het
Verenigd Koninkrijk wordt er elk jaar meer dan 15 miljoen ton voedsel2
en meer dan 5 miljard melk verkocht.3 En laten we ook niet de grote
hoeveelheden waters, fruitsappen, alcoholische dranken en frisdranken
vergeten.
Bronvermelding:
1
Inkformation, “Printing Inks for Food Packaging”, Huber Group, www.hubergroup.com
2
Tesco, the Tesco and Society Report http://www.tescoplc.com/index.asp?pageid=17&newsid=881
http://www.thisisdairyfarming.com/discover/dairy-farming-facts/how-much-milk-is-produced-in-britain/
3
Inkten voor voedselverpakkingen
Wat betreft inkten voor het coderen en markeren, moeten leveranciers
van voedselverpakkingen oog hebben voor de risico’s van chemische
stoffen in inkten die worden gebruikt om primaire verpakkingen te
coderen. Belangrijk is dat ze deze risico’s aanpakken. Dit geldt des te
meer voor inkt die rechtstreeks in contact komt met levensmiddelen.
Denk hierbij bijvoorbeeld aan de codering van eieren en kazen.
Effectiviteit van ondergronden
Ondergronden spelen een belangrijke rol. Ze hebben bijvoorbeeld
invloed op hoe gemakkelijk of moeilijk bestanddelen van de inkt door
de ondergrond heen kan dringen en de inhoud van de verpakking
aantast.
Om de effectiviteit te beoordelen, worden verpakkingen op drie
manieren ingedeeld:
1.
Permanente (of absolute) barrière. Metaal en glas zijn een effectieve
barrière: inktbestanddelen migreren er niet doorheen. Aluminium
folie moet minstens 7 µm dik zijn om effectief te zijn.
Een verpakking moet geschikt zijn voor het beoogde doel. Of
de ondergrond nu van papier, karton, plastic, metaal of glas is: in
veel gevallen wordt de verpakking voorzien van bedrukking. Deze
informeert de klant over het product, voorziet de verpakking van
branding (merkbedrukking) en vermeldt de hoeveelheid, ingrediënten
en serveertips. De vermelding van de houdbaarheidsdatum en
de uiterste verkoopdatum speelt echter een even grote rol. Er
wordt vaak voorbijgegaan aan het feit dat deze gegevens essentiële
consumenteninformatie verstrekken.
2.
Functionele barrières. Hier is het de combinatie van specifieke
ondergronden en specifieke inktbestanddelen die invloed hebben
op de effectiviteit van de barrière. Zo zijn folies van BOPP (biaxiaal
georiënteerd polypropyleen) een goede barrière tegen water, maar
ze zijn niet effectief als barrière tegen veel inktbestanddelen.
3.
Niet-functionele barrières. Verpakkingsmaterialen zoals papier en
karton zijn geen effectieve barrières: inktbestanddelen migreren er
gemakkelijk doorheen en komen zo in het levensmiddel terecht.
Relevante wetgeving en gedragscodes
Migratie en offset
De wetgeving op dit gebied is divers en complex. Bovendien verschilt
deze van land tot land.
Tegenwoordig moeten producenten van levensmiddelen ervoor
zorgen dat de verpakte levensmiddelen niet worden aangetast door
bestanddelen van de verpakking en de inkt of lak die voor de verpakking
wordt gebruikt. Zelfs als de bedrukte zijde van verpakkingsmateriaal
geen rechtstreeks contact heeft met het verpakte product, kunnen er
toch bestanddelen van inkt terechtkomen in voedsel en drank.
Het is de verantwoordelijkheid van de leveranciers van verpakkingen
en inkten om ervoor te zorgen dat specifieke combinaties van
verpakkingen en drukinkten veilig zijn voor menselijke consumptie.
De veiligheid van de consument staat centraal in alle wetgeving.
Alle betrokken partijen dragen bij aan de naleving. Dit gebeurt in
samenwerking met de fabrikanten van de voedingsproducten en
dranken, met andere woorden de klanten van de leveranciers van
verpakkingen en inkten.
Hoe dit kan gebeuren? In eerste instantie door migratie, waarbij de
inkt door de omverpakking migreert en terechtkomt in het verpakte
levensmiddel.
Een tweede mogelijkheid is het scenario waarbij flexibele verpakkingen
via rotatieoffset worden voorgedrukt. Bij het opwikkelen kunnen er
bestanddelen van de inkt terechtkomen op de andere zijde. Zo kan de
inkt in contact komen met het levensmiddel wanneer de verpakking
wordt gevormd en gevuld.
Er is ook een derde mogelijkheid: vluchtige bestanddelen die aanwezig
zijn in de lucht in het verpakte product, kunnen worden afgegeven
aan het levensmiddel. Zoals de naam doet vermoeden, zijn deze
bestanddelen waarschijnlijk onzichtbaar.
Er moet niet alleen rekening worden gehouden met de veiligheid
maar ook met de organoleptische eigenschappen van de verpakte
levensmiddelen: de eigenschappen die betrekking hebben op de
menselijke zintuigen, zoals smaak, geur, kleur, uiterlijk, vorm en
consistentie. Deze eigenschappen moeten behouden blijven, aangezien
ze essentieel zijn voor de consumentenbeleving van levensmiddelen.
Inkten voor voedselverpakkingen
De agenda voor de wetgeving
Alle wetgeving met betrekking tot voedselverpakkingen is erop gericht
de gezondheid en veiligheid van consumenten te waarborgen. Om te
voldoen aan de wettelijke voorschriften voor voedselverpakkingen,
moeten verordeningen van de EU ingevoerd zijn in alle lidstaten en
moeten richtlijnen in elke lidstaat van de EU omgezet zijn in nationale
wetgeving.
Naleving van de wetgeving is de verantwoordelijkheid van de
fabrikant van de levensmiddelenverpakkingen en de leverancier van de
levensmiddelen. Het is de taak van drukinktleveranciers om de juiste
informatie te verstrekken aan hun klanten, zodat ze met kennis van
zaken een keuze kunnen maken.
Belangrijke verordeningen zijn:
• Verordening
(EG) nr. 1935/2004 (ook wel de “raamverordening”
genoemd
Deze verordening omvat Europese voorschriften en regelgeving
inzake materialen die bestemd zijn om met levensmiddelen in
contact te komen. Hieronder worden ook verstaan inkten of
vernissen, die worden gebruikt voor de bedrukking. Bij gebruik voor
voedselverpakkingen mogen dergelijke materialen geen bestanddelen
aan de levensmiddelen afgeven die a) gevaar opleveren voor de
gezondheid van de mens, b) leiden tot een onaanvaardbare wijziging
in de samenstelling van de levensmiddelen of c) invloed hebben op
de organoleptische eigenschappen van de levensmiddelen (zoals
smaak of geur).
• Verordening (EG) nr. 2023/2006
Deze verordening is van toepassing op verpakkingsmaterialen die
opgenomen zijn in de bovenvermelde raamverordening. Verordening
(EG) nr. 2023/2006 zorgt ervoor dat er effectieve kwaliteitsborgingsen controlesystemen aanwezig zijn om toezicht te houden op de
vervaardiging van deze materialen volgens goede fabricagemethoden,
zoals aangegeven in deze verordening. In het Engels worden deze
methoden “Good Manufacturing Practices” (GMP) genoemd. In een
bijlage bij deze verordening is het voorschrift opgenomen dat er
geen stoffen van het bedrukte oppervlak aan de voor contact met
levensmiddelen bestemde zijde mogen worden overgedragen in een
concentratie die tot een niveau van deze stof in levensmiddelen leidt
dat in strijd is met de eisen van Verordening (EG) nr. 1935/2004.
Er bestaat echter geen specifieke EU-wetgeving inzake drukinkten,
coatings of lakken. Wel is er een voorschrift dat inkten of coatings
die aanwezig zijn op verpakkingsmaterialen, moeten voldoen aan de
regelgeving met betrekking tot verpakkingsmaterialen.
•
Verordening (EU) nr. 10/2011/EC betreffende materialen en
voorwerpen van kunststof, bestemd om met levensmiddelen in
contact te komen
Deze verordening heeft betrekking op de lijsten van chemische
stoffen die goedgekeurd zijn voor gebruik in kunststoffen die
rechtstreeks in contact komen met levensmiddelen. Drukinkten
zijn weliswaar geen kunststoffen, maar door het ontbreken van
specifieke maatregelen met betrekking tot deze drukinkten die
bestemd zijn om in contact te komen met levensmiddelen, is deze
verordening een nuttige gids om te bepalen welke chemische
stoffen mogelijk geschikt zijn.
Inkten voor voedselverpakkingen
Resoluties van de Raad van Europa
Dat er geen verordeningen bestaan die rechtstreeks verband houden
met drukinkten, wordt algemeen erkend in de sector. De meeste
mensen in de industrie gaan ervan uit dat hier te zijner tijd iets aan zal
worden gedaan.
Intussen zijn er de resoluties van de Raad van Europa (RvE), die ook
niet-EU-landen zoals Zwitserland omvat. Maar dit zijn richtlijnen die niet
juridisch bindend zijn.
In Zwitserland heeft het Eidgenössisches Departement des Innern
(EDI), het federale ministerie van Binnenlandse Zaken, de Zwitserse
verordening SR 817.023.21 (Systematische Rechtssammlung)
uitgevaardigd inzake materialen en voorwerpen die in contact komen
met levensmiddelen. Deze verordening bevat specifieke voorschriften
voor drukinkten. Sinds april 2010 moeten alle inkten die op
voedselverpakkingen worden gebruikt, voldoen aan deze verordening.
Belangrijke aspecten van deze verordening zijn:
1.Inkten moeten worden vervaardigd en gedrukt volgens goede
fabricagemethoden.
2.Voor de vervaardiging van drukinkten mogen alleen stoffen worden
gebruikt die vermeld staan in de lijsten met toegestane stoffen. Deze
lijsten zijn opgenomen in bijlage 1 en bijlage 6 van de verordening.
Bijlage 6 werd oorspronkelijk samengesteld door de European
Printing Ink Association (EuPIA), het Europese drukinktverbond.
3.Bijlage 6 bevat twee lijsten. In de eerste zijn specifieke
migratielimieten (SML’s) vastgelegd, die moeten worden nageleefd.
De tweede is bedoeld voor gebruik van stoffen waarvoor er nog
geen dergelijke gegevens beschikbaar zijn. De detecteerbare migratie
van dergelijke materialen mag niet hoger zijn dan de gedefinieerde
detectielimiet van 10 deeltjes per miljard (0,01 mg/kg).
Hoewel de lijst van materialen een waardevol referentiepunt is, is deze
onvolledig. Niet alle grondstoffen die bij de vervaardiging van drukinkten
voor voedselverpakkingen worden gebruikt, zijn opgenomen in de lijst.
In Duitsland bestaan er aanbevelingen van het Bundesinstitut
für Risikobewertung (BfR), het Duitse nationale instituut voor
risicobeoordeling, voor controle over de stoffen die
worden gebruikt in voedselverpakkingsmaterialen.
Voorbeelden van belangrijke regelgeving buiten de EU zijn de
Amerikaanse CFR21-regelgeving (Code of Federal Regulations
Title 21) van de FDA (Food and Drug Administration, voedsel- en
geneesmiddelenwaakhond), de Chinese wetgeving GB9685-2008, de
Japanse Food Sanitation Law, de Canadese regelgeving van het CFIA
(Canadian Food Inspection Agency, agentschap voor voedselinspectie)
en Health Canada (ministerie van Volksgezondheid), en de Australische/
Nieuw-Zeelandse norm AS 2070-1999 (Australian Standard).
Naast de nationale verordeningen en richtlijnen hebben sommige
multinationals eigen inhouse richtlijnen, maar deze zijn doorgaans in
overeenstemming met de verordeningen.
Kortom, deze verordeningen of aanbevelingen schrijven voor dat
verpakkingen geen stoffen mogen afgeven aan de levensmiddelen, tenzij
dit toegestaan is op basis van gegevens die bewijzen dat de concentratie
veilig is. Ziehier een overzicht in vogelvlucht:
1.Er mag geen gebruik worden gemaakt van CMR-stoffen van
Categorie 1, 2 of 3 conform GHS (Global Harmonisation System).
Er mogen dus geen stoffen worden gebruikt die kankerverwekkend,
mutageen of giftig voor de voortplanting zijn.
2.De concentratie van migratie van een stof moet lager zijn dan de
gedefinieerde limieten.
3.Voor toxicologisch geëvalueerde stoffen moet de SML worden
nageleefd.
4.Voor stoffen waarvoor er nog geen toxicologische gegevens
beschikbaar zijn, mag de detecteerbare migratie niet hoger zijn dan
de gedefinieerde detectielimiet van 10 deeltjes per miljard (0,01 mg/
kg).
5.Als algemene limiet geldt dat de migratie van álle stoffen niet hoger
mag zijn dan 60 mg/kg.
Inkten voor voedselverpakkingen
Domino’s rol als leverancier aan
producenten van voedingsmiddelen
en verpakkers
Als lid van de EuPIA streeft Domino naar consumentenbescherming op
het gebied van voedselveiligheid voor alle aspecten waar het controle
over heeft.
Dit streven geldt voor alle producten die worden vervaardigd of
verkocht voor gebruik op het van het levensmiddel afgewende
oppervlak van voedselverpakkingen en materialen, ook wel de “niet
voor contact met levensmiddelen bestemde zijde” genoemd. Domino
hecht veel belang aan:
•het principe dat de veiligheid van de consument op de eerste plaats
komt;
•naleving van de relevante geldende wetgeving en de hieruit
voortvloeiende wettelijke voorschriften om zo een hoge veiligheid
voor de consument te waarborgen;
•de principes van transparantie en informatie-uitwisseling om zo
naleving in de verpakkingsketen mogelijk te maken, en dit met
behoud van de gepaste commerciële vertrouwelijkheid en met
inachtneming van de voorschriften van mededingingswetgeving;
•levering van producten die geschikt zijn voor het beoogde doel, zoals
onderling gedefinieerd tussen elk bedrijf en haar klanten;
•het concept van risicobeoordeling en beoordeling van blootstelling
in overeenstemming met internationaal erkende wetenschappelijke
principes;
•de principes en implementatie van Good Manufacturing Practices,
inclusief controleprocessen;
•het principe van continue verbetering van de veiligheid van de
consument op basis van nieuwe wetenschappelijke bevindingen; en
•inachtneming van de EuPIA-procedures voor crisisbeheer of
gelijkwaardige procedures voor het geval er zich een incident zou
voordoen met betrekking tot inkt van een voedselverpakking.
Onze toewijding aan de productie van
inkten
In haar ontwikkelingsproces van nieuwe inkten houdt Domino rekening
met relevante regelgeving en richtlijnen voor de selectie van de
grondstoffen en bestanddelen. Aangezien er geen specifieke wetgeving
bestaat met betrekking tot drukinkten, heeft Domino eigen criteria
vastgelegd. Deze criteria zijn inclusief een verklaring dat inkten en
bijbehorende vloeistoffen geschikt zijn voor voedselverpakkingen.
Domino biedt een range van inkten die speciaal ontworpen zijn voor
rechtstreeks contact met levensmiddelen, bijvoorbeeld voor codering
op eieren of kaas. Deze inkten zijn geformuleerd met bestanddelen die
voldoen aan de relevante regelgeving van de EU en de FDA (Code
of Federal Regulations Title 21) inzake levensmiddelenadditieven.
Daarnaast voldoen ze ook aan de voorschriften van Verordening (EG)
nr. 1935/2004.
Er zijn tal van uitstekende referentiedocumenten beschikbaar die veel
dieper ingaan op het onderwerp van inkten voor voedselverpakkingen.
Een voorbeeld is “Designing Packaging with Certainty. A Best Practice
Guide” van Sun Chemical (zie www.sunchemical.com).
Inkten voor voedselverpakkingen
Conclusie
De uitdagingen voor voedselproducenten en verpakkers zijn legio
en divers. De wetgeving is niet allesomvattend en de toepassing van
richtlijnen varieert afhankelijk van de regio. Daarom moeten alle spelers
in de voedselketen zowel afzonderlijk als samen oog hebben voor hoe
ze de verschillende normen kunnen naleven.
Inkten die worden gebruikt voor codeer- en markeertoepassingen, zijn
even belangrijk als inkten die worden gebruikt voor verpakkingsdruk.
Dit geldt des te meer voor toepassingen waar de inkt voor codering
en markering rechtstreeks contact heeft met levensmiddelen. Om de
consument te beschermen, is het erg belangrijk dat altijd de strengste
veiligheidsnormen in acht worden genomen.
Belangrijke stakeholders in deze keten zijn de merkeigenaar, de
verpakkingsdrukker, de producent of verpakker, en de leverancier van
de codeerapparatuur. Al deze spelers moeten volledig inzicht hebben in
hun rol in de supply chain en de relevante wetgeving en gedragscodes
begrijpen. Ook dienen ze effectief met andere belanghebbenden te
communiceren en als volgt te werk te gaan:
Los van de verplichte voorschriften, zijn consumenten en retailers
in toenemende mate vragende partij voor duidelijke en consistente
codering van houdbaarheidsdata en uiterste verkoopdata
op levensmiddelen. Zo kan de consument weloverwogen
aankoopbeslissingen nemen. Bovendien helpt dit om te voorkomen
dat er voedsel wordt weggegooid dat nog eetbaar is. In het Verenigd
Koninkrijk wordt jaarlijks een enorme hoeveelheid voedsel verspild.4
•De merkeigenaar is verantwoordelijk voor de verpakkingsmaterialen,
het verpakkingsontwerp en de print- en postpressprocessen,
waaronder de codering.
Kortom, al deze redenen tonen aan waarom de inkten voor codering en
markering van levensmiddelen en de van toepassing zijnde regelgeving
even belangrijk zijn als de inkten voor verpakkingsdruk.
•De drukker van verpakkingen zorgt ervoor dat de ondergrond en
drukinkten voldoen aan de specificaties en dat ze geschikt zijn voor
het beoogde doel. De producent of verpakker bekommert zich over
het vullen, sealen en de opslag. Deze controleert ook de gecodeerde
houdbaarheidsdata en traceerbaarheidscodes op nauwkeurigheid.
•De leverancier van codeerapparatuur moet ervoor zorgen dat er
geschikte drukinkten verkrijgbaar zijn op de markt en dat in de Safety
Data Sheets (MSDS) de informatie wordt verstrekt die gebruikers
nodig hebben om te voldoen aan hun verplichtingen conform
Verordening (EG) nr. 1935/2004 en Verordening (EG) Nr. 2023/2006.
Als u meer informatie wilt, neemt u contact op met Andrew Gunton
van Domino Printing Sciences via [email protected] of
gaat u naar Domino’s website: www.domino-printing.com
Bronvermelding:
4
WRAP (Waste & Resources Action Programme), Household Food and Drink Waste
2012, http://www.wrap.org.uk/content/household-food-and-drink-waste-uk-2012
•“Printing Inks for Food Packaging”, Stehlin Hostag Ink UK Huber Group
Verklarende afkortingenlijst
BfR
Bundesinstitut für Risikobewertung
CIJ
Kleinkarakter inkjet
RvE
Raad van Europa
CMR’s Carcinogene, mutagene of reproductietoxische stoffen
EDI
Eidgenössisches Departement des Innern
EU
Europese Unie
EuPIA European Printing Ink Association
FDA
Food and Drug Administration
PETPolyethyleentereftalaat, een kunststof die wordt
gebruikt voor bijvoorbeeld frisdrankverpakkingen
SML
Specifieke migratielimiet
www.domino-printing.com
•“Designing Packaging with Certainty - A Best Practice Guide”, Sun Chemical
•“Food Packaging: A Guide to Best Practice for Sheetfed Offset Print,” Flint Group
•European Printing Ink Association www.eupia.org/