Vragen uit de praktijk

Margo Peinemann houdt iedere dinsdag van
negen tot twaalf uur therapeutisch spreekuur bij
Bonusan (telefoonnummer 0186-577 173). U kunt
ook mailen naar [email protected].
Beweging
Vragen uit de praktijk
Veel mensen worden in de dagelijkse praktijk belemmerd in hun bewegingen. Zo blijkt ruim
twintig procent van de zestig plussers last te hebben van artrose. In deze rubriek wil ik ingaan op de therapeutische mogelijkheden van aandoeningen van het bewegingsapparaat.
Ik concentreer me daarbij op de kraakbeenopbouw en botopbouw.
Margo peinemann
Kraakbeenopbouw
Is glucosaminesuppletie alleen voldoende?
Glucosamine speelt een sleutelrol bij de opbouw van kraakbeen- en
Chondroïtinesulfaat is echter, in tegenstelling tot glucosaminesulfaat,
bindweefselstructuren. Het is een essentieel onderdeel van zogenoem-
een groot molecuul, wat daarom maar moeizaam in het maagdarmka-
de glycosaminoglycanen die op hun beurt weer onderdeel zijn van pro-
naal wordt opgenomen. Zeker wanneer het chondroïtinesulfaat nog ligt
teoglycanen. Deze proteoglycanen zijn onderdeel van de kraakbeenma-
ingebed in collageen en andere eiwitten. Voor een optimale opname van
trix, die de structuur en de flexibiliteit geven aan het collageen. In een
chondroïtinesulfaat is daarom de zuiverheid van groot belang. Dit wordt
gezonde situatie wordt glucosamine gesynthetiseerd door chondro-
aangegeven door middel van een percentage.
cyten (kraakbeencellen). Met het
Gezond
kraakbeen
Versleten
kraakbeen
stijgen van de leeftijd wordt het
Doseringsadvies glucosamine
enzym dat daarvoor verantwoor-
Uit verschillende klinische studies blijkt een werkzaamheid van glucosa-
delijk is in het algemeen min-
mine bij 1500 mg glucosaminesulfaat. Dit komt overeen met zo’n 1200
der actief. Ook bij patiënten met
mg elementair glucosamine. Ook met lagere doseringen zijn goede re-
artrose is er vaak een verstoring in
sultaten waargenomen. De kans op succes is echter het grootst bij een
de synthese van glucosamine waar-
dagdosering van circa 1200 mg elementair glucosamine in combinatie
door er een tekort aan proteoglyca-
met de eerder genoemde synergetisch werkende stoffen. Vanwege de
nen is. Glucosaminesuppletie kan
slechte doorbloeding en de trage turnovertijd van kraakbeen duurt het
in die gevallen uitkomst bieden.
in het algemeen enkele maanden voordat de patiënt effecten bemerkt
van de therapie. Het is raadzaam de patiënt hierop voor te bereiden.
Synergisten bij kraakbeenopbouw
Bepaalde nutriënten als koper, mangaan en zink ondersteunen en bevor-
Welke planten ondersteunen de kraakbeenvorming?
deren de aanmaak van proteoglycanen en zo de aanmaak van kraakbeen.
Indien de patiënt pijn heeft als gevolg van de gewrichtsklachten, even-
Een andere belangrijke stof in dit kader is MSM (methylsulfonylmethaan).
tueel gecombineerd met een ontsteking dan is Tanacetum parthenium
Dit is een uitstekende zwaveldonor, wat van essentieel belang is bij de
(moederkruid) een goede keuze. Moederkruid werkt zowel pijnstillend
vorming van chondroïtinesulfaten, de bouwsteen van het kraakbeen!
als ontstekingremmend
Het is bekend dat de oude Egyptenaren en Grieken dit kruid gebruikten
Chondroïtine versus glucosamine
bij diverse pijnklachten, waaronder gewrichtspijn. Uit recent onderzoek
Vaak wordt de vraag gesteld of het nu zinvoller is om chondroitine te
blijkt dat moederkruid in het bijzonder werkzaam is bij artritis en migrai-
suppleren of glucosamine. De meeste onderzoeken zijn tot nu toe ge-
ne. De werkzame stoffen in moederkruid zijn sesquiterpeenlactonen,
daan met glucosaminesulfaat en daaruit zijn de resultaten bijzonder
waaronder parthenoliden. Deze parthenoliden kunnen de synthese van
positief. Toch wordt er vaak in supplementen ook gekozen om naast
ontstekingsbevorderende stoffen zoals prostaglandines en leukotriënen
het glucosaminesulfaat ook het veel minder goed onderzochte chon-
remmen.
droïtinesulfaat toe te voegen. Immers: glucosamine wordt voor een deel
Een andere plant die gebruikt wordt om de vorming van kraakbeen te
als chondroïtine ingebouwd in het kraakbeen, dus door als chondroïti-
bevorderen is Equisetum arverse (Heermoes). Heermoes is één van de
nesulfaat te suppleren zou je al een aantal synthesestappen overslaan.
belangrijkste bronnen van silicium. Silicium is essentieel voor de groei
en vorming van collageenrijke weefsels. Tevens is silicium betrokken bij
de biosynthese van chondroïtinesulfaten in kraakbeen. Het vormt brug-
52
Van Nature nr. 4 - 2007
uIt De pRAKtIjK
gen tussen collageenvezels en glycosaminoglycaanketens. Zo helpt si-
Het standaardadvies
licium het raamwerk te vormen wat nodig is voor gezond kraakbeen.
Een vraag die vaak gesteld wordt bij het therapeutisch spreekuur is of
Verouderd kraakbeen blijkt veel minder silicium en chondroïtinesulfaten
het standaardadvies van een calciumpreparaat, eventueel gecombi-
te bevatten dan gezond kraakbeen. Suppletie met silicium heeft een sti-
neerd met vitamine D, voldoende is. Voor een deel is de vraag reeds
mulerend effect op de vorming van kraakbeen, via een verhoging van de
beantwoord in de voorgaande alinea. Het belangrijkste is de inname van
biosynthese van chondroïtinesulfaten.
macromineralen overeen te laten komen met de fysiologische samenstelling van bot. Met name magnesium verdient daarbij de aandacht.
Botopbouw, calcium alleen werkt averechts
Door eenzijdige calciumsuppletie (ook in de vorm van calciumverrijkte
Calcium is van groot belang voor de botten. Van de totale hoeveelheid
voedingsmiddelen) wordt de reeds verstoorde stofwisseling verder ver-
calcium in het lichaam blijkt 99% zich te bevinden in de botten. Calcium
stoord. De eenzijdige suppletie van calcium remt dan de absorptie van
speelt een rol bij de opbouw van de intercellulaire botmassa. Een groot
magnesium. Er zijn echter nog meer micronutriënten die een rol spelen
misverstand is het feit dat de botopbouw alleen het mineraal calcium
bij de synthese van de botmatrix.
nodig zou hebben. Het tegendeel is waar. De samenstelling van gezond
bot is de leidraad. De verhouding van de macromineralen calcium : mag-
Synergetisch werkende stoffen
nesium : fosfor in gezond bot is gelijk aan 2:1:1. Gezien de ruimschootse
Er blijkt een duidelijke samenhang te bestaan tussen de vitamine K-
inname van calcium en fosfor in de westerse voeding, is de kans op een
status en het risico op osteoporose. Vitamine K activeert verschillende
magnesiumdeficiëntie het grootst. Magnesium speelt een belangrijke
eiwitten die belangrijk zijn voor de botopbouw. Eén daarvan is osteo-
rol in de calciumstofwisseling (vooral bij de vorming van calciumkris-
calcine. In vergelijking met gezonde personen blijken patiënten met os-
tallen in het bot). Tevens is magnesium nodig voor de omzetting van
teoporose gemiddeld maar 35% van de hoeveelheid vitamine K in het
vitamine D in zijn actieve vorm (vitamine D3). Dit brengt ons direct bij
serum te hebben. Een andere interessante stof is borium, een sporen-
het volgende belangrijke micronutriënt voor de botopbouw, vitamine D!
element dat nodig is voor de omzetting van vitamine D naar vitamine D3
Vitamine D is intensief betrokken bij de absorptie van calcium vanuit de
(actieve vorm). Daarbij is het betrokken bij de vorming van oestrogeen.
darm. Verder helpt vitamine D bij de productie van het boteiwit osteo-
Dit sporenelement verhindert tevens de uitscheiding van calcium en mag-
calcine, dat de eiwitmatrix vormt waarin de botmineralisatie plaatsvindt.
nesium via de urine.
Steeds meer studies wijzen op het feit dat wij in Nederland, door de
Ook het aminozuur L-arginine kan bijdragen aan een goede botsynthese.
gebrekkige hoeveelheid zonuren, te weinig vitamine D aanmaken via de
L-arginine is de precursor van het groeihormoon. Van het groeihormoon
huid. Ook de inname van vitamine D via voeding is niet voldoende.
is aangetoond dat het de botvorming stimuleert. Daarnaast is l-arginine
een precursor van stikstofoxide, dat ook een remmende werking heeft
Noodzaak van fosfor
op de botafbrekende cellen (osteoclasten). Om de botsynthese optimaal
Fosfor is een belangrijk macromineraal van de botten. Ongeveer 88%
te bevorderen is aanvoer van alle essentiële nutriënten van belang.
van de totale hoeveelheid fosfor bevindt zich als fosfaat in de botten
waar het zorgt voor stevigheid en hardheid. Het fosfor wordt in het been-
De belangrijke rol van vetzuren
weefsel met calcium vastgelegd als calciumfosfaat onder invloed van
De essentiële vetzuren spelen een belangrijke rol bij zowel kraakbeen-
vitamine D3. Er bestaat tussen botweefsel en bloed een wisselwerking
als botweefsel. Een combinatie van eicosapentaeenzuur (EPA) en doco-
om de fosfaatspiegel op peil te houden. Een te hoge inname van fosfor
sahexaeenzuur (DHA) blijkt voor een verhoging van de calciumabsorp-
verstoort de opname van zowel calcium als magnesium. De huidige wes-
tie in de darm met 41,5% te zorgen. Tevens zorgen deze vetzuren voor
terse voeding is zeer rijk aan fosfor. Rijk aan fosfor zijn alle voedingsmid-
een verlaging (circa 40%) van de calciumuitscheiding via de urine.
delen met een hoog eiwitgehalte zoals melk en melkproducten, vlees en
Ook bij ontstekingsprocessen van kraakbeen spelen essentiële vetzuren
vis. Andere fosforrijke voedingsmiddelen zijn fast-food en frisdranken.
een zeer belangrijke rol. Uit onderzoek blijkt overduidelijk dat suppletie
met omega-3-vetzuren significante verminderingen geeft van
de gewrichtspijn en dat de duur en
ernst van ochtendstijfheid sterk
afneemt. Het effect van deze vetzuren op de ochtendstijfheid is
dan ook terug te voeren op een
verminderde
ontstekingsacti-
viteit. Vooral EPA zorgt voor de
productie van ontstekingsremmende prostaglandines, waardoor de ontsteking in het algemeen en de pijn vermindert. <<
Foto’s links: Equisetum arverse (Heermoes), midden en rechts: Tanacetum parthenium (moederkruid). www.plantaardigheden.nl
Van Nature nr. 4 - 2007
53