Aanbod Utrecht en Omstreken

Proefhoofdstuk
Aardrijkskunde TSO
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
Kom je cursus inkijken:
Antwerpen, Frankrijklei 127, 2000
Gent, Oude Brusselseweg 125, 9050
Hasselt, Simpernelstraat 27, 3511
Brussel, Timmerhoutkaai 4, 1000
+32 3 292 33 30
[email protected]
Maak van je opleiding Aardrijkskunde TSO een succes!
Beste toekomstige student,
Hartelijk dank voor je interesse in de opleiding Aardrijkskunde TSO aan het Centrum Voor Afstandsonderwijs.
Op de volgende pagina’s vind je een hoofdstuk en de volledige inhoudstafel van deze thuisstudie terug. Ook
krijg je alle nodige informatie over de werking van onze school. Neem deze info rustig door, zo krijg je een
goed beeld van de inhoud van de cursus en weet je zeker dat je voor de opleiding kiest die het beste bij
jou past. Noteer alvast dat alle diploma’s die je via het CVA behaalt erkend zijn en uitermate praktijk- en dus
jobgericht!
Heb je na het inkijken van dit proefhoofdstuk nog vragen? Geef ons gerust een seintje op het nummer +32
3 292 33 30 of mail ons op [email protected]. Onze opleidingsconsulenten
beantwoorden al jouw vragen en geven je persoonlijk advies omtrent je studiekeuze.
Blader je graag door de volledige cursus? Ook dat kan. Het Centrum Voor Afstandsonderwijs geeft je op
vier plaatsen in België de mogelijkheid om de cursussen geheel vrijblijvend in te kijken. Je kan de cursussen
inkijken in de campussen van Het Centrum Voor Avondonderwijs VZW in Antwerpen, Gent en Hasselt of in
Brussel. Je hoeft hiervoor geen afspraak te maken, kom gewoon vrijblijvend langs.
Ik wens je veel leesplezier en alvast veel succes met je studie!
Jo Vandevelde
Opleidingsconsulent Centrum Voor Afstandsonderwijs
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
Aardrijkskunde TSO: ideale voorbereiding op de Examencommissie Onderwijs!
Deze moderne en praktijkgerichte opleiding kwam tot stand in samenwerking tussen het Centrum Voor
Afstandsonderwijs en zelfstandige beroepsdeskundigen met jarenlange ervaring. Een duidelijke structuur
maakt deze cursus zeer overzichtelijk. Op deze manier garanderen wij je een vlot studietraject.
Op de volgende pagina’s vind je de volledige inhoudstafel van de opleiding en een gratis onderdeel uit de
cursus terug.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
DEEL I: DOMEINOVERSCHRIJDENDE LEERDOELEN
1
2
MAATSCHAPPELIJKE ROL VAN DE AARDRIJKSKUNDE
1.1
Algemene inleiding
1.2
Fysische aardrijkskunde
1.3
Sociale aardrijkskunde
PLAATSBEPALING OP AARDE
2.1
2.1.1
Het geografisch coördinatenstelsel
2.1.2
Aflezen op de kaart
2.1.3
Opzoeken op basis van de coördinaten
2.2
Relatieve plaatsbepaling
2.3
De GPS
2.4
3
Absolute plaatsbepaling
2.3.1
Inleiding
2.3.2
Standplaatsbepaling
Oefeningen
DE KAART
3.1
Wat is een kaart?
3.2
De schaal
3.2.1
Inleiding
3.2.2
Soorten schalen
3.2.3
Meten op de kaart
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
3.3
De legende
3.4
Soorten kaarten
3.5
4
3.4.1
Plattegrond
3.4.2
Topografische kaarten
3.4.3
Thematische kaarten
Oefeningen
HET GEOGRAFISCH INFORMATIE SYSTEEM
4.1
Wat is GIS?
4.2
Toepassingen van GIS
DEEL 2: RUIMTELIJKE ORDENING IN DE STAD EN HET PLATTELAND
5
STADSPATRONEN
5.1
5.2
5.3
5.4
Het ontstaan van een stad of een gemeente
5.1.1
De ontwikkeling van de Middeleeuwse stad
5.1.2
De invloed van de industriële revolutie
Spreidingspatronen
5.2.1
Definities
5.2.2
Spreidingspatronen op de topografische kaart
Bebouwing
5.3.1
Soorten bebouwing
5.3.2
Functies van bebouwing
Soorten bebouwde kernen
5.4.1
De plattelandskern
5.4.2
De verstedelijkte kern
5.4.3
Stedelijke kern
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
5.5
De stedelijke hiërarchie in België
5.5.1 Overzichtstabel
5.5.2 Overzichtskaart
5.5.3 Invloedssfeer van een stad
5.6
5.7
6
5.6.1
Hoe ontstaat verstedelijking?
5.6.2
Het resultaat van het verstedelijkingsproces
Oefeningen
DE RUIMTELIJKE STRUCTUUR VAN EEN GROOTSTAD
6.1
Het stedelijk leefcomplex
6.2
Problemen door verstedelijking
6.3
6.4
7
Het verstedelijkingsproces
6.2.1
Ontvolking van de steden
6.2.2
Financiële problemen
6.2.3
Verkeersproblemen
Voorbeelden van grootsteden
6.3.1
Brussel
6.3.2
Antwerpen
Oefeningen
RUIMTELIJKE PLANNING
7.1
Inleiding
7.2
Het gewestplan
7.3
Gemeentelijke plannen van aanleg
7.4
Structuurplan Vlaanderen
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
DEEL 3: DE KOSMISCHE RUIMTE
8
WAARNEMING VAN HET HEELAL
8.1
Algemene inleiding
8.2
De telescoop
8.3
9
8.2.1
Inleiding
8.2.2
Optische telescopen
8.2.3
Radiotelescopen
Ruimtevaart
8.3.1
Inleiding
8.3.2
Satellieten
8.3.3
Soorten satellieten
DE STRUCTUUR VAN HET HEELAL
9.1
9.2
Afstanden in het heelal
9.1.1
Probleemstelling
9.1.2
De Astronomische Eenheid
9.1.3
Lichtjaren
De structuur van het heelal
9.2.1
9.3
9.4
Beschrijving van de structuur
Structuur van een galaxie
9.3.1
Inleiding
9.3.2
Beschrijving van de structuur
Oefeningen
10 HET ONTSTAAN VAN HET HEELAL
10.1
Inleiding
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
10.2
10.3
De oerknaltheorie
10.2.1
Beschrijving van de theorie
10.2.2
De geboorte van het heelal
Verklaringen voor de oerknaltheorie
10.3.1
Roodverschuiving
10.3.2
Achtergrondstraling
11 HET ONTSTAAN VAN HET ZONNESTELSEL
11.1
De geboorte van de zon
11.2
De zonnenevel
11.3
De vorming van de planeten
11.4
De vorming van de atmosferen
12 HET ZONNESTELSEL
12.1
De structuur van het zonnestelsel
12.2
De zon
12.3
12.2.1
Gegevens
12.2.2
Het ontstaan van de zon
12.2.3
De levensloop van de zon
12.2.4
De kernreacties in de zon
12.2.5
Structuur van de zon
Planeten
12.3.1
Mercurius
12.3.2
Venus
12.3.3
De Aarde
12.3.4
Mars
12.3.5
De planetoïdengordel
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
12.3.6
Jupiter
12.3.7
Saturnus
12.3.8
Uranus
12.3.9
Neptunus
13 DE BEWEGINGEN VAN DE AARDE
13.1
13.2
13.3
De aardrotatie
13.1.1
Definitie
13.1.2
De omtreksnelheid van de aarde
13.1.3
Gevolgen van de aardrotatie
De aardrevolutie
13.2.1
Definitie
13.2.2
De wetten van Kepler
13.2.3
Schuine aardas
13.2.4
Gevolgen van de aardrevolutie
13.2.5
Culminatiehoogte op een willekeurig moment
Oefeningen
DEEL 4: WEER EN KLIMAAT OP AARDE
14 DE OPBOUW VAN DE ATMOSFEER
14.1
Algemene inleiding
14.1.1 Wat is de atmosfeer?
14.1.2 Hebben alle planeten een atmosfeer?
14.1.3 Samenstelling van de atmosfeer
14.1.4 Het verleden van onze atmosfeer
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
14.2
De structuur van de atmosfeer
14.2.1 Overzicht van de structuur
14.2.2 De troposfeer
14.2.3 Stratosfeer
14.2.4 Mesosfeer
14.2.5 Thermosfeer
14.2.6 De exosfeer
14.2.7 Wat gebeurt er met de luchtdruk?
14.3
De ozonlaag
14.3.1 In welke laag van de atmosfeer?
14.3.2 Belang van de ozonlaag
14.3.3 Stratosferische en troposferische ozon
14.4
Het belang van de atmosfeer
15 WEER EN KLIMAAT
15.1
15.2
15.3
Het weer
15.1.1
Inleiding
15.1.2
Wat is het weer?
15.1.3
De weerselementen
15.1.4
Meten van de weerselementen
15.1.5
De weerselementen op de weerkaart
Het klimaat
15.2.1
Wat is het klimaat?
15.2.2
Wat is een gemiddelde?
Oefeningen
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
16 DE WARMTEBALANS
16.1
De warmtebalans op de Aarde
16.2
Warmte en koude transport
16.3
Factoren die de temperaturen in de troposfeer beïnvloeden
16.3.1
Het moment van de dag
16.3.2
Seizoenen
16.3.3
Breedteligging
16.3.4
Hoogteligging
16.3.5
Nabijheid van de zee
17 LUCHTCIRCULATIE
17.1
17.2
Luchtdruk en wind
17.1.1
Luchtdruk
17.1.2
Het verband tussen luchtdruk en wind
De algemene luchtcirculatie
17.2.1
Inleiding
17.2.2
Circulatiesystemen op Aarde
18 VERDAMPING EN CONDENSATIE
18.1
Condensatievormen
18.2
Absolute en relatieve vochtigheid
18.3
Ontstaan van wolken
18.4
Neerslag op Aarde
18.4.1
Evenaar
18.4.2
Frontenzone
18.4.3
Moessongebieden
18.4.4
Kustgebergten
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
19 KLIMAATGEBIEDEN
19.1
Inleiding
19.2
Klimaatclassificatie volgens Köppen
19.3
Oefeningen
20 VEGETATIEGEBIEDEN
20.1
Verband tussen klimaat en vegetatie
20.2
Vegetatie in Europa
20.3
Klimaat en vegetatie in Europa
20.4
Beschrijving van de verschillende vegetaties
20.5
20.4.1
IJswoestijn klimaat
20.4.2
Toendraklimaat
20.4.3
Taigaklimaat
20.4.4
Gemengd Woud
20.4.5
Loofwoud
20.4.6
Steppe
20.4.7
Subtropisch regenwoud
20.4.8
Hardbladige vegetatie
Oefeningen
21 KLIMATOGRAMMEN
21.1
Inleiding
21.2
Determineertabel van de klimaatzones
21.3
Ontleden van een klimatogram
21.4
Oefeningen
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
22 HET WEST – EUROPEES WEER
22.1
Inleiding
22.2
De verschillende situaties van het weer
22.3
22.2.1
Het weer bij hoge druk
22.2.2
Het weer bij lage druk
22.2.3
Temperatuur bij mist in de winter
Frontale depressies
DEEL 5: OPBOUW EN AFBRAAK VAN FYSISCHE LANDSCHAPPEN
23 DE OPBOUW VAN DE AARDE
23.1
De algemene structuur van de Aarde
23.1.1
23.2
Inleiding
De schilvormige opbouw van de Aarde
23.2.1
Overzicht
23.2.2
De aardkorst
23.2.3
De aardmantel
23.2.4
De aardkern
23.2.5
Samenvatting
24 DE LITHOSFEER
24.1
De bewegingen van de lithosfeer
24.2
Mineralen en gesteenten
24.3
24.2.1
Definities
24.2.2
De stollingsgesteenten
24.2.3
Afzettingsgesteenten
24.2.4
De metamorfe gesteenten
Gesteentencyclus
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
25 AARDBEVINGEN EN VULKANEN
25.1
25.2
Aardbevingen
25.1.1
Definitie en voorkomen
25.1.2
Meting van aardbevingen
25.1.3
Sterkte van aardbevingen
Vulkanisme
25.2.1
Definitie
25.2.2
Ontstaan van vulkanen
25.2.3
Soorten vulkanen
25.2.4
Voordelen van vulkanisme
25.2.5
Nadelen van vulkanisme
26 PLATENTEKTONIEK
26.1
Inleiding
26.2
De platentektoniek
26.3
26.2.1
De bewegende platen
26.2.2
Convectiestromen
26.2.3
Divergerende platen
26.2.4
Convergerende platen
26.2.5
Transversale breuklijn
Verband platentektoniek, aardbevingen, vulkanen en gebergtevorming
26.3.1
Inleiding
26.3.2
Aardbevingen
26.3.3
Vulkanen
26.3.4
Tsunami’s
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
27 DE GEOLOGISCHE TIJDSCHAAL
27.1
Inleiding
27.2
De tijdschaal
28 EXOGENE PROCESSEN
28.1
Exogene en endogene processen
28.2
Winderosie
28.3
28.4
28.5
28.2.1
Invloed van de wind
28.2.2
Werkingsprincipe
28.2.3
Duinen
IJserosie
28.3.1
Ontstaan van gletsjers
28.3.2
Soorten gletsjers
28.3.3
Afbraak door gletsjers
28.3.4
Transport door gletsjers
Verwering en hellingsprocessen
28.4.1
Verwering
28.4.2
Hellingsprocessen
Riviererosie
28.5.1
Definities
28.5.2
Riviererosie
28.5.3
Dalvormen
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
DEEL 6: STUDIE VAN EEN BEVOLKING
29 DEMOGRAFIE
29.1
29.2
Definities
29.1.1
Wat is demografie?
29.1.2
De bevolkingsontwikkeling
29.1.3
De natuurlijke groei
Demografische kenmerken
29.2.1
Zuigeling-, kindersterfte en levensverwachting
29.2.2
Dichtheid en spreiding
29.2.3
Leeftijdsdiagram
29.3
Demografische druk
29.4
Demografische transitie
29.4.1
29.5
Definitie
Oefeningen
30 MIGRATIES
30.1
Definities
30.2
Internationale migraties
30.3
Ontstaan van migraties
30.4
30.3.1
Push en pull factoren
30.3.2
Oorzaken van migraties
Oorzaken en evolutie van migraties in België
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
DEEL 7: WERELDECONOMIE
31 GLOBALISERING
31.1
Definitie
31.2
Dimensies
31.3
Globalisering: één wereld?
31.4
Globalisering van de wereldeconomie
31.5
31.4.1
Oorzaken
31.4.2
Gevolgen
Globalisering van de culturen
31.5.1
Algemeen
31.5.2
Oorzaken van culturele en sociale globalisering
31.5.3
Gevolgen van culturele en sociale globalisering
32 DELOCATIE
32.1
Definities
32.2
Oorzaken van delocatie
32.3
Gevolgen van delocatie
DEEL 8: WERELDWELVAART
DEEL 9: EEN DUURZAAM LEEFMILIEU
33 ECOLOGISCHE VOETAFDRUK
33.1
Definitie
33.2
Ecologische duurzaamheid
33.3
Cijfergegevens
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
33.4
33.5
Oplossingen voor een duurzame levensstijl
33.4.1
Inleiding
33.4.2
Transport
33.4.3
Voeding
33.4.4
Verwarming
33.4.5
Energieverbruik
Oefeningen
34 DUURZAAM BEHEER VAN GRONDSTOFFEN EN ENERGIE
34.1
De Ladder van Lansink
34.2
Voorbeelden
35 HET BROEIKASEFFECT
35.1
Inleiding
35.2
Hoe ontstaat het broeikaseffect
35.3
Gevolgen van het broeikaseffect
35.4
Mogelijke oplossingen
BIJLAGEN
BIJLAGE A: KAARTEN WERELDGRADENNET:
BIJLAGE B: LEGENDE TOPOGRAFISCHE KAART
BIJLAGE C: WERELDKAART TIJDZONES
BIJLAGE D: DE GEOLOGISCHE TIJDSCHAAL
BIJLAGE E: DETERMINEERTABEL KLIMAATZONES
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
HOOFDSTUK 9: DE STRUCTUUR VAN HET HEELAL
9.1
Afstanden in het heelal
9.1.1
Probleemstelling
Op de Aarde geven we de afstanden meestal aan in meters of kilometers. In het heelal zijn de afstanden
echter veel groter dan de afstanden op Aarde: de afstand tussen de Aarde en de maan bedraagt
gemiddeld 384 000 kilometer.
De afstand tussen de zon en de maan bedraagt bijna 150 miljoen kilometer. Om met het vliegtuig
(gemiddelde snelheid = 1000 km/h) een afstand van 150 miljoen kilometer af te leggen, heb je dus
ongeveer 17 jaar tijd nodig!
Zo’n grote afstanden zijn moeilijk voor te stellen en de getallen worden zodanig groot dat het te moeilijk
wordt om de afstanden in kilometers aan te geven. Daarom maakt men in de aardrijkskunde gebruik van
andere afstandsmaten.
9.1.2
De Astronomische Eenheid
De astronomische eenheid wordt als volgt gedefinieerd:
De astronomische eenheid AE is identiek aan de gemiddelde afstand van de Aarde tot de zon
en bedraagt 149 597 871 kilometer.
Meestal wordt deze afstand afgerond tot 150 miljoen km.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
De astronomische eenheid wordt enkel binnen ons zonnestelsel gebruikt. Men vergelijkt afstanden binnen ons
zonnestelsel dus steeds met de afstand van de Aarde tot de zon.
Voorbeeld: De afstand tussen Jupiter en de zon bedraagt 5,2AE. Dit betekent dus dat Jupiter 5,2 keer verder
van de zon staat in vergelijking met de Aarde. De omrekening naar het aantal kilometers is eenvoudig: 5,2 AE =
5,2 x 150 000 000 km = 780 000 000 km.
9.1.3
Lichtjaren
De afstanden tot de sterren zijn onvoorstelbaar groot. De ster die het dichtst bij de zon staat, wordt Proxima
Centauri genoemd. Deze ster is met het blote oog niet te zien. De afstand tussen Proxima Centauri en de zon
bedraagt ongeveer 40 biljoen kilometer. De dichtstbijzijnde melkwegstelsel (= Andromeda) is ongeveer
21.1018km van ons verwijderd. Dit komt overeen met 139 miljard AE.
Afstanden buiten ons zonnestelsel zijn dus te groot om gebruik te kunnen maken van de astronomische
eenheid. Daarom gebruikt men lichtjaren om de afstand tussen sterren aan te geven:
Eén lichtjaar is de afstand die het licht in één jaar aflegt.
Het licht heeft de grootste snelheid die er bestaat en bedraagt 299 793 kilometer per seconde. Om eenvoudig
te kunnen rekenen, ronden we dit getal af naar 300 000 km/s.
Hiermee kunnen we de afstand berekenen die het licht in één jaar aflegt:

De afstand wordt berekend met behulp van de formule: Δs = v.Δt. Met Δs = de afgelegde weg in km/s, v = de
snelheid en Δt = de tijd in seconden.

Hoeveel seconden telt een jaar: een jaar telt 365 dagen, een dag telt 24u, een uur 60 minuten en één minuut
telt 60 seconden. We bekomen dus: Δt = 365 x 24 x 60 x 60 = 31 536 000 seconden.

De afstand die het licht in één jaar aflegt bedraagt dus: 300 000km/s x 31 536 000s = 9460800000000km =
9,46.1012km.
Opmerking: een lichtjaar is een afstand en dus geen tijdseenheid!
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
Men maakt ook gebruik van de volgende afstanden:
Een lichtseconde
De afstand die het licht in één seconde aflegt =
300 000km. De afstand tot de maan bedraagt iets
maar dan één lichtseconde.
Een lichtminuut
De afstand die het licht in één minuut aflegt. Deze
afstand komt overeen met: 300 000km/s x 60s = 18
miljoen km. De afstand van de Aarde tot de zon
bedraagt iets meer dan 8 lichtminuten.
9.2
De structuur van het heelal
9.2.1
Beschrijving van de structuur
Als we ’s nachts naar de hemel kijken, dan kunnen we voornamelijk sterren waarnemen. Sterren ontstaan
door het samenkrimpen van gaswolken in het heelal. Dit gas wordt zo sterk samengeperst dat er door de
hoge druk en temperatuur een kernfusie ontstaat in het centrum van de ster in wording. Bij dit proces komt
enorm veel energie vrij onder de vorm van elektromagnetische straling. Het is deze straling die bestudeerd kan
worden door middel van telescopen.
Een ster vormt samen de planeten, en hun manen, die errond draaien en andere hemellichamen, zoals
planetoïden, meteoroïden en kometen, een planetenstelsel. Het stelsel waarin de Aarde zich bevindt, wordt
het Zonnestelsel genoemd. Een planetenstelsel bestaat dus steeds uit de volgende elementen:

Een ster, die het centrum vormt van het planetenstel. In ons Zonnestelsel is dus de zon.

Planeten en eventueel hun manen, die rond het de ster draaien. Voorbeelden binnen het Zonnestelsel: Aarde
en de maan, Jupiter, Mars, …

Andere hemellichamen zoals kometen, meteorieten, …
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
Verschillende sterren kunnen ook gegroepeerd voorkomen: men spreekt in dit geval van een sterrenstel of
een galaxie (of een melkwegstelsel - zonder hoofdletter m). Een sterrenstelsel bevat miljarden sterren. Het
sterrenstelsel waartoe ons Zonnestelsel behoort, wordt de Melkweg genoemd. Het sterrenstelsel dat zich het
dichtst bij onze Melkweg bevindt, is de Andromedagalaxie.
Onderstaande foto geeft een beeld van de verschillende typische vormen van sterrenstelsels:
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
Onderstaande foto’s tonen ons Melkwegstelsel: links een foto die van op de Aarde genomen en rechts een
totaal beeld van het Melkwegstelsel.
Ons Melkwegstelsel ontleent zijn naam aan de Melkweg, die als een lichtende band aan de hemel gezien
kan worden:
Sterrenstelsels komen ook gegroepeerd voor: we spreken dat van groepen of clusters. De Melkweg vormt
samen met de Andromedagalaxie en een aantal kleinere sterrenstelsels de Lokale Groep.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
Een ander voorbeeld is de Virgo Cluster. Op onderstaande foto is de Lokale Groep duidelijk te zien:
De groepen of clusters komen op hun beurt ook gegroepeerd voor: men spreekt dan van superclusters. De
Lokale Groep vormt samen met de Virgo Cluster en andere clusters de zogenaamde Virgo Supercluster.
Superclusters vormen, samen met de ruimte ertussen, het heelal. Onderstaande foto’s geven een voorbeeld
van een supercluster (links) en een deel van het heelal (rechts):
Onderstaande figuur geeft een samenvattend overzicht van de structuur van het heelal: de Aarde behoort
tot het planetenstelsel het zonnestel. Het zonnestelsel behoort tot het Melkwegstelsel, die op haar beurt tot
de Lokale Groep behoort en deze groep behoort tot de Virgo Supercluster.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
9.3
Structuur van een galaxie
9.3.1
Inleiding
Sterren komen in het heelal zelden alleen voor: ze staan met honderden bij elkaar in groepjes van sterren.
Wanneer we naar de hemel kijken, dan vallen de sterren die het dichtst bij ons liggen het meest op: ze
vertonen een grotere helderheid in vergelijking met de andere sterren op de achtergrond of de wazige
band die we de Melkweg noemen. Toch zijn bijna alle zwakke puntjes nog sterren die in ons sterrenstelsel
staan. De reden hiervoor is dat de groepjes sterren ook bij elkaar horen: ze vormen samen één sterrenstelsel.
9.3.2
Beschrijving van de structuur
Een sterrenstelsel bestaat uit miljarden sterren met daartussen wolken van stof en gas, alsook de donkere
materie. Rond de sterren kunnen er planeten en manen draaien. Planeten die niet rond onze zon draaien,
worden exoplaneten genoemd.
De gas- en stofwolken kunnen in verschillende vormen voorkomen:

Bij een sterontploffing komt veel wat materie, stof en gas, vrij in de ruimte.

De “geboorte” van een nieuwe ster kan waargenomen worden als een hete gas – en stofwolk.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
Een planetenstelsel bestaat uit de volgende elementen:
Sterren
Een ster is een gloeiend en massief hemellichaam dat licht en warmte uitstraalt. De zon is de ster die het dichtst bij
de Aarde staat. In de kern van een ster wordt waterstof in helium omgezet. Deze omzetting gebeurt bij
temperaturen van 10 à 20 miljoen °C en zeer hoge dichtheden.
Bij deze reactie (= kernfusie) komt heel veel energie vrij die de ster uitstraalt onder de vorm van licht, warmte
en andere straling (dit zijn allemaal vormen van elektromagnetische straling).
We maken een onderscheid tussen twee soorten sterren:
 Populatie I – sterren
 Dit zijn de jonge sterren en bevatten chemisch zwaardere elementen. Ze zijn “geboren” uit gasen stofwolken die reeds “vervuild” zijn met zwaardere elementen, afkomstig van de supernova’s
(explosies van sterren). Deze sterren zijn heet en helder.
 Populatie II – sterren
 Dit zijn de oude sterren, die voornamelijk uit waterstof en helium bestaan. Ze zijn voornamelijk
terug te vinden rond het sterrenstelsel.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
Gas
Het gas dat voorkomt tussen de sterren in een sterrenstelsel is koud, neutraal geladen en bestaat uit
waterstof. Dicht bij een hete ster wordt dit waterstof geïoniseerd (o.i.v. de energie van deze sterren),
waardoor het gaat gloeien. Het geïoniseerde waterstofgas zendt dus zelf licht en andere straling uit. In het
gas kunnen ook kleinere hoeveelheden van andere chemische elementen voorkomen, zoals helium.
Naargelang de hoeveelheid aanwezige gas in een sterrenstelsel, maken we een onderscheid tussen de
volgende drie types sterrenstelsels:
 Elliptische sterrenstelsels
 Deze sterrenstelsels hebben hun beschikbare gas reeds opgebruikt. Dit heeft als gevolg dat deze
sterrenstelsels zelden nieuwe sterren vormen.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
 Spiraalstelsels
 Deze stelsels hebben ook al een groot deel van hun gas verbruikt, maar ze beschikken nog over
voldoende gas zodat ze nog voor miljarden jaren nieuwe sterren kunnen vormen.
 Onregelmatige sterrenstelsels
 Deze bevatten zeer veel gas: ze zijn rijk aan jonge en pasgeboren sterren en zien er blauw uit.
Het gas in een sterrenstelsel behoort bij de populatie I- sterren. Daarom is er weinig gas aanwezig elliptische
sterrenstelsels.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
Stof
Stofwolken zijn donkere wolken van deeltjes, die afkomstig zijn van de sterren. De waarneming van stof in
een sterrenstelsel kan als volgt:

Stof veroorzaakt donkere absorptielijnen in het emissie – spectrum van een sterrenstelsel.

Stofwolken kunnen ook waargenomen worden aangezien ze het licht van de achterliggende sterren rood doen
kleuren of zelfs het licht helemaal blokkeren. De stofwolk is in het laatste geval een donkere vlek.
In elliptische sterrenstelsels is er zeer weinig stof aanwezig. Spiraalstelsels bevatten vooral in de kern veel stof,
terwijl er aan de buitenrand van de sterrenstelsels veel minder stof aanwezig is.
In het algemeen kunnen we stellen dat de stofinhoud van een sterrenstelsel zeer klein is in vergelijking met
de totale massa van het stelsel.
Bolhopen
Een bolvormige sterrenhoop of een bolhoop is een bolvormige groep sterren. Spiraalvormige sterrenstelsels
zoals ons Melkwegstelsel zijn typisch omgeven door een halo van bolhopen.
Bolhopen blijven bij elkaar door de zwaartekracht: dit verklaart hun typische sferische vorm. Bolhopen zijn
zeer compact in de buurt van de kern, zoals dit op nevenstaande foto kan waargenomen worden.
Bolhopen bestaan meestal uit een zeer groot aantal (> 100 000) sterren.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
Donkere materie
Verschillende waarnemingen duiden er sterk op dat er veel meer materie in ons melkwegstelsel en in
andere sterrenstelsels aanwezig is dan wij kunnen detecteren omdat ze geen enkele vorm van straling
uitzenden.
Eén van de argumenten is dat de sterren aan de rand van spiraalsterrenstelsels hun omloopbaan rond de
kern te snel afleggen: er is meer aantrekkingskracht nodig om hen in hun baan te houden, dan geleverd
kan worden door de massa van de zichtbare materie in het sterrenstelsel. Daarom denkt men dat er veel
donkere materie aanwezig moet zijn, die voor extra aantrekkingskracht op deze buitenste sterren zorgt.
Men weet echter niet wat de aard van deze donkere materie is. Alle voor de hand liggende kandidaten
zijn geëlimineerd: geen sterren, planeten, gaswolken, zwarte gaten, uitgedoofde sterren,... In principe kan
het helemaal geen materie zijn die atoomkernen bevat. Zelfs neutrino's, zowat de meest mysterieuze
elementaire deeltjes die we kennen, zijn onlangs uitgesloten als mogelijk hoofdbestanddeel van de
donkere materie.
Toch komt donkere materie zeer veel voor. Ze beslaat immers zo'n 23% van alle ingrediënten van het heelal.
Daardoor bepaalt ze met haar sterke aantrekkingskracht in grote mate mee de evolutie van de
sterrenstelsels.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
9.4
1.
2.
Oefeningen
Vul de ontbrekende afstanden in de onderstaande tabel in:
Planeet
Afstand in km
AE
Venus
…………………….
0,72
Aarde
150 000 000
………..
Mars
227 940 000
………..
Saturnus
1 429 400 000
………..
Bereken telkens de afstand in km, lichtjaren, lichtminuten of lichtseconden tot de volgende planeten
en sterren:
Planeet
Afstand in km
Lichtjaren
Jupiter
1 778 330 000
………..
Adelaarsnevel
……………….
4,22
Andromeda
20,81.1018
………..
Virgo Cluster
…………………
52.106
Lichtseconden
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
Lichtminuten
Afstandsonderwijs = studeren op je eigen tempo
Een thuisstudie volgen aan het Centrum Voor Afstandsonderwijs is de meest flexibele manier om je erkend
diploma te behalen. Met een thuiscursus start je namelijk wanneer het jou het beste uitkomt. Je studeert waar
en wanneer je wil en legt examen af wanneer jij er klaar voor bent. Erg handig als jouw leven meer is dan
studeren alleen!
Tijdens je studie kan je rekenen op de professionele begeleiding van een persoonlijke docent. Met de taken die
je docent aan elk hoofdstuk heeft toegevoegd, oefen je jezelf in de praktijk, en bereid je je optimaal op het
examen voor. Heb je vragen, of wil je je gemaakte oefeningen uit de cursus laten verbeteren? Dan stuur je
je docent een mailtje via het online leerplatform (je krijgt een toegangscode bij inschrijving). In het
inschrijvingsgeld is twaalf maanden begeleiding van je docent inbegrepen.
Klaar met studeren? Dan leg je examen af op één van onze examenlocaties in Antwerpen, Brussel, Gent of
Hasselt. Je hebt vijf jaar de tijd om je examen af te leggen en je beslist zelf wanneer je dit wil doen. Dit kan
bijvoorbeeld al na drie maanden, maar ook na een jaar; de keuze is aan jou!
Geslaagd? Dan krijg je je diploma binnen de 14 dagen. Je kan hiermee meteen solliciteren als werknemer of
als zelfstandige starten (mits je ook een attest bedrijfsbeheer hebt). Al onze diploma’s zijn erkend en zijn een fikse
meerwaarde op de arbeidsmarkt.
Niet van de eerste keer geslaagd? Geen nood. Je kijkt je examen in, en leert van je fouten. Vervolgens
mag je gratis herexamen afleggen. Examen afleggen is trouwens nooit verplicht.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
Zes ijzersterke redenen om te studeren aan het CVA
1. Je behaalt een erkend diploma

Het Centrum Voor Afstandsonderwijs bezit het ISO 9001-2008 certificaat. Dit is een onafhankelijk kwaliteitslabel dat elk
jaar opnieuw, na een grondige audit, moet worden toegekend. Zowel ons cursusmateriaal als de docenten en
de secretariaatswerking kregen en krijgen een positieve beoordeling. Dit is jouw beste garantie voor een
kwaliteitsvolle en degelijke opleiding.

Het Centrum Voor Afstandsonderwijs is door een groot aantal beroepsfederaties erkend. Je kan je met je diploma
bij deze federaties aansluiten en genieten van allerlei voordelen. Bij werkgevers in verschillende sectoren heeft
het diploma een grote troef bij je sollicitatie en biedt het je vaak werkzekerheid.

Bovendien zijn onze diploma’s internationaal erkend door de International Association of Professional Education (IAPE),
die alle beroepsopleidingen wereldwijd registreert en accrediteert. De IAPE controleert en beoordeelt de
kwaliteit van professioneel onderwijs van instellingen zoals universiteiten, hogescholen, publieke en private
opleidingsverstrekkers, docenten en onderwijsinstellingen voor volwassenen.
2. Je kiest voor een praktijk- en jobgerichte opleiding

Al onze opleidingen en cursussen worden ontwikkeld en geschreven door zelfstandige specialisten met jarenlange
beroepservaring. Je gaat er meteen mee aan de slag. Dankzij onze jarenlange ervaring weten we precies welke
onderwerpen, extra uitleg of praktijkvoorbeelden het verschil maken. Hierdoor bereik je snel je doel: je carrière
een boost geven of een nieuwe job vinden.

Het contact tussen jou en je docent is maximaal door gebruik van ons online studentenplatform. Al je vragen zullen
binnen de 48 uren worden beantwoord.

Momenteel is er in het bedrijfsleven veel vraag naar goed opgeleide werknemers. Het diploma dat je behaalt is
een internationaal erkend diploma. Deze cursus biedt daarom zeer goede perspectieven op de arbeidsmarkt
en een groot voordeel tijdens je sollicitatie. Veel afgestudeerde studenten startten reeds hun eigen succesvolle
zaak na het volgen van een opleiding bij het CVA. Wij zijn dan ook een echte ondernemersschool die
startende ondernemers met veel plezier begeleidt in hun eerste stappen naar een carrière als zelfstandig
ondernemer.
3. Je kiest voor maximale flexibiliteit

Thuisstudie is uiterst flexibel. Jij bepaalt zelf wanneer je studeert, hoe lang, en wanneer je examen aflegt. Je hebt
je toekomst dus zélf in de hand! Ideaal als je je studie wil combineren met een job, kinderen of andere
activiteiten.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
4. Je weet zeker dat je de opleiding kiest die bij je past

Nog vragen? Extra informatie nodig? Kom dan gewoon langs op één van onze inkijklocaties (Antwerpen,
Brussel, Gent, Hasselt) voor een adviserend gesprek met één van onze professionele opleidingsconsulenten. Zij helpen
jou met veel plezier bij het ontwikkelen van een studietraject dat volledig aan jouw eisen en wensen voldoet. Je kan
er ook je volledige cursus inkijken!
5. Je kan boeiende stages lopen

Het CVA helpt je carrière op weg! Heel wat studenten kiezen ervoor om tijdens hun opleiding stage te lopen,
ook al is dat in de meeste gevallen geen verplichting. Je docent begeleidt je in jouw keuze van een stageplaats en
jouw opleidingsconsulenten brengen de nodige papieren in orde. Een handige manier om praktijkervaring op te
doen, waardevolle referenties te krijgen en connecties te leggen!
6. … Dit aan een uiterst scherpe prijs!

Wist je dat het CVA elk jaar meer dan 12.000 studenten telt? Door die schaalgrootte kunnen we jouw cursus tegen
een bijzonder scherpe prijs laten drukken en verzenden. Zonder in te boeten op de kwaliteit van het lesmateriaal.

Het examen dat je aflegt op onze school is in je inschrijvingsgeld inbegrepen (inclusief herkansingen!). Geen
verborgen kosten bij het CVA!

Je kan mogelijk genieten van extra financiële voordelen bij je inschrijving, zoals de Ondernemerskorting voor
startende ondernemers, korting indien meerdere familieleden dezelfde opleiding volgen, korting bij het volgen
van een studietraject dat bestaat uit meerdere cursussen enz. Bel onze opleidingsconsulenten (03 292 33 30)
tijdens je inschrijving om te weten voor welke korting jij in aanmerking komt.
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
Overtuigd? Start vandaag nog! Schrijf je snel en eenvoudig in
Wie studeert aan het Centrum Voor Afstandsonderwijs heeft een streepje voor. Moderne werkgevers
hechten veel belang aan permanente bijscholing en een praktijkgerichte kennis. Onze school bouwde in de
loop der jaren op dit vlak een ijzersterke reputatie op.
Alle diploma’s die je behaalt via het Centrum Voor Afstandsonderwijs zijn erkend en verhogen je kansen op de
arbeidsmarkt.
Jouw keuze gemaakt? Dan hoef je je alleen nog in te schrijven. Je hebt hiervoor 3 opties:
1. Je vult het inschrijvingsformulier in op www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
2. OF je mailt naar [email protected]
3. OF je maakt gebruik van het inschrijvingsformulier op de volgende pagina (als je je
rechtstreeks op één van onze locaties komt inschrijven).
Je inschrijving is pas definitief nadat we ook je cursusgeld ontvangen. Het inschrijvingsgeld voor de cursus
Aardrijkskunde TSO bedraagt €199 en bevat de kostprijs van het cursusboek, de begeleiding van jouw docent
en het (her)examen bij ons op school.
Na ontvangst van je inschrijvingsgeld krijg je van ons een bevestigingsmail. Je krijgt je cursus dan binnen de
week toegestuurd, zodat je meteen aan de slag kan!
Veel succes!
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30
INSCHRIJVINGSFORMULIER THUISSTUDIE AARDRIJKSKUNDE TSO
Naam:
Voornaam:
Straat + Huisnummer:
Postcode + Gemeente:
Telefoon:
GSM:
E-mailadres:
Geboortedatum:
Heb je bij ons al een cursus gevolgd?
JA - NEE
Wens je een factuur na je betaling?
JA - NEE
Bij ja, vul hier je bedrijfsnaam en BTWnummer in:
O Ik ga akkoord met de algemene voorwaarden zoals
ze vermeld staan op onze website.
(handtekening)
Je inschrijving is pas definitief nadat we ook je inschrijfgeld ontvangen. Het inschrijvingsgeld voor de cursus
Aardrijkskunde TSO bedraagt €199 en bevat de kostprijs van de cursus, de begeleiding van je docent en je
examen bij ons op school (en eventuele herexamens).
Veel succes met je opleiding en je verdere carrière!
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be
[email protected]
+32 3 292 33 30